BURN-OUT, ZOEKEN NAAR ZIN EN TECHNOKAPITALISME HR Public - 1 oktober Pascal Chabot
GLOBAL BURN-OUT Er is iets gaande. Verwondering over de beschaving van de vrije tijd. Ligt de oorzaak bij het werk? De juiste vragen stellen
FREUDENBERGER Als psycholoog en hulpverlener heb ik al gemerkt dat de mensen soms het slachtoffer zijn van een brand, net als gebouwen. Onder de druk van het leven in deze complexe wereld raken hun interne middelen op. Ze worden verteerd door de vlammen en vanbinnen blijft er enkel een immense leegte achter, ook al lijkt de buitenkant min of meer intact. 1927-1999 Een pathologie, verbonden aan de American Way of Life?
Vandaag verspreidt de burn-out zich als een ware epidemie in tal van landen wereldwijd, zo schrijven Christina Maslach en Michael P. Leiter. Het probleem ligt niet bij ons: de wereld en de aard van het werk zijn fundamenteel veranderd. De beroepswereld of het nu gaat om ondernemingen, ziekenhuizen, scholen of overheidsdiensten is zowel economisch als psychologisch een koude, vijandige en veeleisende omgeving geworden. De mensen zijn emotioneel, fysiek en spiritueel uitgeput. De dagelijkse eisen van het werk, het gezin en al de rest hebben hun energie en enthousiasme aangevreten. PATHOLOGIE VAN EEN BESCHAVING Christina Maslach, Berkeley
ACEDIA Wanneer je alleen in je cel zit, word je vaak overvallen door een soort willoosheid, een lusteloosheid, een verveling van het hart. En dan voel je, zeer tegen je zin in, het besef in je opkomen dat je de enige bent die er iets kan aan doen... De atheïsten van het technokapitalisme? Saint Jean Cassien De cenobitische instellingen +443
GRAHAM GREENE: EEN GEVAL VAN BURN-OUT De metamorfose Dr. Michel Lechat en zijn gezin
DE BURN-OUTMACHINE 1. Perfectie achterwege laten 2. Het nuttige en het subtiele 3. Erkend en miskend 4. Burn-out bij vrouwen
1. PERFECTIE ACHTERWEGE LATEN ZELF- REALISATIE AANPASSING Mathew Crawford, Shop Class as Soulcraft Aangepast zijn aan de wereld, is erin slagen de wereld aan onze eigen dromen aan te passen. Het intrinsieke goede van een activiteit onderschikken aan extrinsieke vereisten.
ADDENDA: DE VERHAASTING Aanpassing aan de tijd, aan de instructies, aan de software, aan de permanente verbindingen, aan de procedures, aan de veranderingen... Verhaasting: totalitaire kracht, eigen aan de postmoderne maatschappij
2. HET NUTTIGE EN HET SUBTIELE Eerste slachtoffers: de humane beroepen De drie onmogelijke beroepen volgens Freud: genezen, opvoeden, regeren De uitputting van het humanisme? DE CRISIS VAN HET TECHNOKAPITALISME: een gevolg van de verfinanciering van de wereld? Op zoek naar de WAARDEN: waarden zijn er om te zoeken en om op te bouwen, niet om te kapitaliseren.
3. ERKEND EN MISKEND ZELFKENNIS & ERKENNING VAN ONSZELF DOOR DE ANDER SAMENWERKING - Manipulaties van de erkenning - Symbolische erkenning (Honneth) - De concurrentie tussen mens en machine
TERUGKEER NAAR DE VRAAG OVER DE ZIN Hannah Arendt: actueler dan ooit
HET WERK Eerste dimensie van het vita activa, dat ze in waarde wil herstellen, terwijl de metafysische traditie de voorkeur geeft aan het vita contemplativa. Na de filosofie van Marx behoren de ideeën van Arendt tot de belangrijkste overdenkingen over het werk. Werk: activiteit om het levensbehoud te verzekeren. Productie van consumptiegoederen. Geen blijvendheid of duurzaamheid. Het animal laborans is onderworpen aan de noodzaak, niet aan de vrijheid.
DIAGNOSE VAN EEN MAXIMALE UITBREIDING VAN DE INVLOED VAN HET WERK En dan is er nog een andere evolutie, die dichter bij ons ligt en misschien doorslaggevender is, of in elk geval niet minder bedreigend. De opkomst van de automatisering zal de fabrieken in enkele tientallen jaren waarschijnlijk leeg laten en de mensheid bevrijden van zijn oudste en meest voor de hand liggende last: het werk, het knechtschap en de noodzaak. Ook hier staat een fundamenteel aspect van de menselijke conditie op het spel. De opstand en het verlangen bevrijd te worden van de ellende die noeste arbeid heet, zijn geen moderne verschijnselen, maar even oud als de geschiedenis. Het feit zelf om van het werk te worden vrijgesteld, is ook niet nieuw; het behoorde ooit tot de stevigst gewortelde privileges van de minderheid [...]. De moderne tijd gaat gepaard met een theoretische verheerlijking van het werk en verandert de hele maatschappij in een maatschappij van werkers. Paradox: werk als waarde heeft aan kracht gewonnen, ondanks de automatisering. Einde van de mythe van de vrijetijdsmaatschappij. Het werk wordt PUBLIEK, terwijl het in de privésfeer had moeten blijven. (werk: privéactiviteit die openbaar wordt getoond)
We leven in een maatschappij van werkers die we van de ketens van het werk zullen bevrijden. Deze maatschappij heeft geen idee meer van de hogere, verrijkendere activiteiten waarvoor het de moeite waard zou zijn deze vrijheid te winnen. In deze maatschappij van gelijkheid het werk doet de mensen samenleven zijn er geen klassen meer, geen politieke of spirituele aristocratie die een herstel van de andere faculteiten van de mens kan teweegbrengen. Zelfs de presidenten, koningen en eerste ministers zien hun functies als een baan, nodig voor het leven van de maatschappij, en onder de intellectuelen zijn er nog slechts enkele eenzaten die hun werk als oeuvre zien en niet als een manier om hun brood te verdienen. Wat we voor ons hebben, is het perspectief van een maatschappij van werkers zonder werk, i.e. beroofd van de enige activiteit die hen rest. Iets ergers kunnen we ons niet voorstellen. Een pessimistische vaststelling. De hedendaagse vraag om het werk zin te geven. Maatschappij van de werkers zonder werk (Consumptie) Kenniseconomie (witteboorden-subproletariaat?)
De totale vrije tijd in een jaar waarover elk individu vandaag beschikt, lijkt eerder een laattijdige terugkeer naar het normale dan een overwinning van de moderne tijden.
HET OEUVRE Het werkstuk, hetgeen blijft, is het resultaat van een proces waarbij het werken in een ding wordt omgezet (gebouwen, instellingen, kunstwerken...). Voorwerpen, bestemd om te worden gebruikt, eerder dan enkel te worden verbruikt (vandaar de kritiek op de massacultuur en de culturele industrie: zelfs kunst wordt een consumptiegoed). Het werkstuk wijst op de niet-natuurlijkheid van de mens. Creatie van een gemeenschappelijke wereld.
DE ACTIE Bovenaan het vita activa plaatst Arendt de actie, waar we de mens als zoon politikon vinden. Door in de publieke sfeer te spreken en te handelen, maakt het individu zijn vrijheid waar en onthult of openbaart hij zijn identiteit. In het werk en het resultaat van dat werk: functie. (wat we zijn) In de actie: eigenheid en vrijheid. (wie we zijn) Ontmoeting van de veelheid van de mensheid in het politieke netwerk. De actie is de 'totstandkoming van de menselijke conditie van de veelheid, met name als apart en uniek wezen leven onder onze gelijken'.
De juiste woorden, gevonden op het juiste moment, zijn actie. Om in mijn identiteit bevestigd te worden, hang ik volledig van de anderen af. Elke activiteit die in het openbaar wordt uitgevoerd, kan een niveau van uitmuntendheid bereiken dat in de privésfeer niet haalbaar zou zijn. Uitmuntendheid vereist nl. per definitie de aanwezigheid van anderen en deze aanwezigheid moet officieel zijn: de mens wil een publiek van een bepaald niveau, niet de banale, familiale aanwezigheid van zijn gelijken of ondergeschikten.
HET KOORDDANSERS- MANIFEST Evenwicht Het nieuwe pact