Risk Appetite Proces Kempen & Co 1 Inleiding In deze notitie wordt het Risk Appetite Proces binnen Kempen & Co (Kempen) beschreven. Doelstelling van het Risk Appetite Proces is het creëren van helderheid binnen Kempen over de tolerantie voor risico, hetgeen bij kan dragen aan strategische discussies. Daarnaast hebben toezichthouders en de sector zelf de noodzaak onderstreept van een geïntegreerde benadering van risico en de expliciete vaststelling van Risk Appetite. Sinds januari 2010 worden banken geacht zich te conformeren aan de Code Banken. De Code Banken is een gedragscode gebaseerd op het rapport van de Commissie Maas. Op deze code is het pas toe of leg uit principe van toepassing. In bijlage 1 staan de belangrijkste paragrafen uit de Code Banken, waarbij inzicht wordt gegeven in de verdeling van verantwoordelijkheden tussen de Directie en de Raad van Commissarissen. Belangrijk onderdeel van het Risk Appetite proces is het eens per kwartaal opleveren van een risicorapportage met een Risk Appetite Dashboard aan de Directie en Raad van Commissarissen van Kempen. In deze gremia worden de risico s in deze rapportage in haar samenhang besproken. Op basis van deze rapportage dient te worden vastgesteld of het geheel aan risico s passend is voor Kempen en of dit past binnen de totale Risk Appetite van de Van Lanschot Groep. 2 Uitgangspunten 2.1 Risk Appetite De Risk Appetite van Kempen geeft aan hoeveel risico s de bank bereid is te lopen. De volgende definitie wordt gehanteerd: De Risk Appetite van Kempen is de bereidheid van Kempen risico te accepteren op een zekere mate van verlies, daling van het vermogen of aantasting van de liquiditeit, uitgaande van (uitzonderlijke) omstandigheden die zich binnen een bepaalde periode kunnen voordoen.
De volgende principes zijn voor Kempen bepalend: 1. The bank will only take risks that are understandable and explainable 2. The bank will only take risks that directly or indirectly serve its strategic objectives 3. The aggregate of all risks taken should not exceed the risk-bearing capacity 4. In risk taking, the bank will take all stakeholder needs and expectations into account 5. The bank will not take any risks that could seriously harm its reputation 6. The bank will only take risks, that fit in the aim of the Van Lanschot group for a long-term credit rating of at least single A 7. The Risk Appetite should be considered in all business decisions at any organizational level 8. The bank will avoid risks that could potentially lead to legal or regulatory breaches De doelstellingen van een Risk Appetite Proces zijn: 1. het creëren van helderheid binnen Kempen en Van Lanschot over de tolerantie voor risico. Op basis hiervan worden risicolimieten op consistente wijze door Directie Kempen vastgesteld en vervolgens besproken met de Raad van Commissarissen van Kempen. 2. het bijdragen aan de strategische discussie, waarin risico en rendement, en heden en toekomst, in balans gebracht moeten worden. 2.2 Governance Risk Management Kempen stelt eens per kwartaal een risicorapportage samen met het Risk Appetite Dashboard ten behoeve van Directie en Raad van Commissarissen van Kempen. In deze gremia worden de risico s in deze rapportage in haar samenhang besproken. Op basis van deze rapportage en de hierboven genoemde acht uitgangspunten voor de Risk Appetite, wordt vastgesteld of het geheel aan risico s passend is. De Directie van Kempen heeft de taak om een Risk Appetite voor te stellen en aan de Raad van Commissarissen van Kempen voor te leggen. De Raad van Commissarissen dient minimaal één keer per jaar de Risk Appetite van Kempen goed te keuren en zo nodig bij te stellen. Wijzigingen in de Risk Appetite moeten door zowel de Raad van Commissarissen als de Directie van Kempen worden goedgekeurd. Aangezien de Raad van Commissarissen van Kempen bestaat uit leden van de Raad van Bestuur van Van Lanschot, is hiermee tevens geborgd, dat Van Lanschot nauw betrokken is bij het Risk Appetite Proces. Het Risk Appetite Dashboard wordt tevens verstrekt aan de Beleidsrisicocommissie van Van Lanschot en de Risicocommissie van Van Lanschot. 2
3 Risk Appetite per risicotype In dit hoofdstuk worden per risicotype de indicatoren vastgesteld voor het Risk Appetite Proces. Veelal gaat het om bestaande limieten of indicatoren die reeds zijn goedgekeurd. De hieronder genoemde risico s kunnen leiden tot reputatieschade voor de bank. Reputatierisico zelf wordt niet opgenomen als apart risicotype, maar wordt wel zwaar meegewogen bij het limiteren van de Risk Appetite van Kempen. 3.1 Strategisch risico Strategisch risico wordt gedefinieerd als de bestaande of toekomstige bedreiging van het resultaat of vermogen van de bank, doordat op veranderingen in de omgevingsfactoren niet of niet in voldoende mate wordt gereageerd en/of door onjuiste strategische besluiten. De Business Units binnen Kempen stellen jaarlijks strategische plannen op waarin ingegaan wordt op de kansen en bedreigingen voor de Business Units. Deze plannen worden beoordeeld door de Directie van Kempen. Kempen opereert binnen de strategische kaders die gesteld zijn door de Van Lanschot groep. Vooralsnog zullen strategische risico s alleen binnen de het Risk Appetite Dashbord van Van Lanschot worden gerapporteerd. Kempen zal niet separaat rapporteren. 3.2 Liquiditeit en Funding Liquiditeitsrisico is de mogelijkheid te kunnen voldoen aan betalingsverplichtingen zonder dat de going concern business wordt verstoord. Funding refereert aan de samenstelling en stabiliteit van de passiva, waardoor een direct verband met liquiditeit bestaat. Sinds de overname van Kempen & Co door Van Lanschot fungeert Van Lanschot als bank voor de bank Kempen. Het liquiditeitsoverschot c.q. -tekort van Kempen ten gevolge van haar activiteiten uit zich in een creditsaldo c.q. debetsaldo bij haar bank Van Lanschot. De limiet op dit saldo die hiervoor is vastgesteld wordt dagelijks gemonitord, en gerapporteerd in de wekelijkse rentebalans. 3.3 Kapitaal De kapitaalpositie geeft de weerbaarheid op langere termijn aan. Kempen is een 100% dochter van Van Lanschot. Tevens heeft Van Lanschot een 403-verklaring afgegeven voor Kempen waarin zij zich schriftelijk hoofdelijk aansprakelijk stelt voor de schulden die voortvloeien uit door de Kempen verrichte rechtshandelingen. Van Lanschot heeft voor de groep een aantal kapitaalratio s ingericht, waarvoor doelstellingen zijn geformuleerd. Derhalve worden geen aparte limieten geformuleerd voor de kapitaalspositie van Kempen. 3.4 Kredietrisico Kredietrisico is het risico dat een tegenpartij, dan wel een groep van tegenpartijen, in gebreke blijft of een veranderend risicoprofiel laat zien. 3
Het uitgangspunt van Kempen is om uitsluitend kredieten te verstrekken op basis van effecten. Slechts in bijzondere uitzonderingsgevallen kunnen andersoortige kredieten verstrekt worden. Daarnaast kan kredietexposure ontstaan uit hoofde van repo s, securities lending en OTCtransacties, waarbij de voorwaarde geldt, dat het kredietrisico beperkt wordt door collateral uitwisseling. In het risk appetite dashbord worden de volgende gegevens weergegeven: totaal bedrag kredietverlening alle individuele posten hoger dan 3 miljoen en alle overschrijdingen van de limieten met meer dan 100.000 alle individuele kredieten die niet verstrekt zijn op basis van effectenonderpand exposures uit hoofde van repo s, securities lending en OTC-transacties overschrijdingen van clearinglimieten 3.5 Operationeel risico Operationeel risico is het risico van directe of indirecte verliezen die het gevolg zijn van ontoereikende of gebrekkige interne processen en systemen, van ontoereikend of gebrekkig menselijk handelen, dan wel externe gebeurtenissen. Dit risico wordt gerapporteerd in de Operational Risk Committee. Het is lastig om een risk appetite te formuleren voor operationeel risico. Bij financiële risico s zoals markt- en kredietrisico, zijn risico en rendement nauw met elkaar verbonden en bestaat een duidelijke relatie tussen risk appetite en opbrengsten. Bij operationele risico s streeft Kempen daarentegen naar het zoveel mogelijk beperken van de risico s. Operationeel risico leent zich derhalve nauwelijks voor het zetten van limieten, echter ontwikkelingen en trends dienen zorgvuldig gevolgd te worden. De volgende indicatoren zijn opgenomen in het dashboard om zo een goed beeld te geven van de mate van operationeel risico. overzicht operationele verliezen en near losses aantal openstaande (audit) punten overdue Kempen maakt verder gebruik van Key Risk Indicatoren om afwijkingen in processen te signaleren. Dit zijn afwijkingen die kunnen leiden tot een verhoogd risicoprofiel. De Key Risk Indicator- rapportage wordt gebruikt als stuurinstrument om de risicobeheersing op peil te houden dan wel te verbeteren. De indicatoren in de Key Risk Indicator-rapportage zijn voorzien van normen en geven op deze manier aan hoe hoog de risk appetite binnen een bepaald proces is. 3.6 ICT-risico ICT-risico betreft het risico dat bedrijfsprocessen en informatievoorziening onvoldoende integer, niet continue of onvoldoende beveiligd worden ondersteund door ICT. Dit risico wordt gerapporteerd in de Operational Risk Committee. In het Risk Appetite Dashboard wordt gerapporteerd over het ICT-risico. Onderwerpen die hier aan de orde komen zijn onder meer het aantal incidenten op gebied van security, infrastructuur en 4
applicaties alsmede de ontwikkeling daarvan. Daarnaast wordt informatie gegeven over de kwaliteit van de ICT-projecten. Daarnaast worden Key Risk Indicatoren gebruikt voor de identificatie, bewaking en beheersing van het ICT-risico. 3.7 Marktrisico Marktrisico is het risico dat eigen posities van Kempen in waarde veranderen als gevolg van prijsveranderingen van rente, aandelen, valuta s etc. Dit risico wordt gesplitst in marktrisico uit hoofde van trading, marktrisico uit hoofde van het managementboek en marktrisico uit hoofde van de Inflation Breaker. 3.7.1 Marktrisico - trading De doelstelling van de handelsactiviteiten van Kempen is gericht op het genereren van inkomsten voor de bank, door middel van: 1. Cliënt Facilitation: Kempen heeft posities op eigen boek die het gevolg zijn of bedoeld zijn voor het bedienen van cliënten. Dit geldt zowel voor Equities als Structured Products. Eventuele posities worden in principe zo snel mogelijk afgebouwd. Bij Structured Products wordt bij het afbouwen van posities rekening gehouden met de kosten van hedging. 2. Liquidity Providing: Kempen onderhoudt de markt voor structured products, enkele fondsen van derden en een aantal mid cap en small cap fondsen. Kempen gebruikt voor het bewaken van haar posities een stelsel van risicomaatstaven om de risico s inzichtelijk te maken en te managen. De volgende limieten (en actuals) en indicatoren zijn opgenomen in het dashboard: Het bedrag van de 2,5 % historische VAR voor 1 dag (gemeten over 1 jaar met dagcijfers) voor equities en structured products Het maximale verlies voor equities en structured products in relevante stress scenario s. Deze risicomaatstaven samen combineren historische data met absolute data. Ze geven een schatting van het verlies, waarbij bij de VAR een kansuitspraak geeft over het minimale verlies dat eens in de 40 dagen kan optreden. De stress scenario s sluiten aan bij de integrale stresstest van Van Lanschot in het kader van ICAAP. 3.7.2 Marktrisico - managementboek Het managementboek is een investeringsportefeuille, die marked-to-market wordt gewaardeerd. Het managementboek bevat investeringen in eigen fondsen en daarnaast nog een aantal participaties. De investeringen worden gedaan om aantrekkelijke rendementen te realiseren en de business te versterken. Dit laatste gebeurt ondermeer door het investeren in eigen fondsen, waardoor een duidelijk signaal wordt afgegeven aan cliënten over het commitment van Kempen. 5
De volgende gegevens worden opgenomen in het dashboard: Het bedrag van de 5% historische VAR voor 1 jaar (gemeten over 10 jaar met maand cijfers) Het maximale verlies in een gekozen verwacht stress scenario (conform verwachte stress scenario voor 1 jaarsperiode, zoals gehanteerd door KCM) Het maximale verlies in een gekozen absoluut stress scenario (conform absoluut stress scenario voor 1 jaarsperiode, zoals gehanteerd door Risk Management) De eerste maatstaf (VaR) geeft hierbij aan welke bedrag op jaarbasis met een waarschijnlijkheid van 95% maximaal wordt verloren. Het stress scenario in de tweede maatstaf sluit aan bij stress testen die KCM voor haar klanten hanteert. Het stress scenario in de derde maatstaf sluit aan bij de integrale stresstest van Van Lanschot in het kader van ICAAP. De risk appetite met betrekking tot het Management Boek is door de Directie vastgesteld op basis van de VAR-maatstaf alsmede op basis van de stresswaarde conform het Risk Management scenario. De risk appetite kan van tijd tot tijd worden aangepast door de Directie, mede op basis van de ontwikkeling van het risico van de portefeuille als gemeten in termen van de drie risicomaatstaven. Deze worden maandelijks gerapporteerd aan het Investment Committee, Risk Management en de Directie. Elke verhoging van de risk appetite dient tevens goedgekeurd te worden door de Raad van Commissarissen van Kempen en door Van Lanschot (i.c. Raad van Bestuur en Beleidsrisicocommissie). 3.7.3 Marktrisico Inflation Breaker Kempen heeft een erfpachtportefeuille gecreëerd, de Inflation Breaker, waarbij Kempen van grondverkopers een maandelijkse canon ontvangt. Deze canon wordt jaarlijks geïndexeerd voor inflatie. Kempen beoogt hiermee een inflatiebestendig product, in de vorm van een fonds met erfpachtvorderingen, op te zetten ten behoeve van investeerders. Totdat deze verkoop van het fonds heeft plaats gevonden worden het uit de Inflation Breaker voortkomende inflatierisico en renterisico volledig gehegded door het afsluiten van rente- en inflatieswaps. Dagelijks wordt de waardeverandering van de inflationbreaker en de bijbehorende hedge gerapporteerd. De waardeveranderingen worden maandelijks grondig gecontroleerd ten behoeve van de winst- en verliesrekening. De volgende limiet wordt opgenomen in het dashboard: Het bedrag van de totale balanspositie van de Inflation breaker 3.8 Renterisico (bankboek) Onder renterisico wordt verstaan de bestaande of toekomstige bedreiging van het resultaat of vermogen van de bank als gevolg van rentebewegingen. Dit wordt veroorzaakt door een mismatch in de rentelooptijden van activa en passiva evenals long en short posities van offbalance posten. Binnen Kempen worden alle posities zoveel mogelijk direct doorgezet naar Van Lanschot in overeenstemming met de liquiditeit- en rentelooptijd van deze positie. De consequentie hiervan is 6
dat het renterisico wordt transfereerd naar Van Lanschot Bankiers en bij Kempen een niet materieel renterisico resteert. De duration van het eigen vermogen ligt rond de 0 jaar. Alle balansposities zijn opgenomen in het overzicht rentebalans, welke wekelijks wordt beoordeeld door de CFO en Risk Management. Een maal per maand wordt het overzicht besproken in de Kredietcommissie. Uit dit overzicht blijkt, dat binnen Kempen geen sprake is een materieel renterisico. 3.9 Compliance risico Het niet of gebrekkig voldoen aan wet en regelgeving leidt tot zeer grote risico s. Dit risico wordt gerapporteerd in het periodieke rapport van Compliance. In deze rapportage worden compliance incidenten en uitzonderingen vermeld alsmede relevante discussies met bijvoorbeeld AFM en DNB. Tevens worden in deze rapportage de compliance risico s gemeld afkomstig uit onderzoeken, risicoanalyses en awareness sessies. Net zoals bij operationele risico s is het niet goed mogelijk om een risk appetite te formuleren voor compliance risico. Bij compliance risico s streeft Kempen namelijk naar het zoveel mogelijk beperken van het compliance risico. Compliance risico leent zich derhalve nauwelijks voor het zetten van limieten. Het compliance risico wordt separaat gerapporteerd in de reguliere rapportage en niet meegenomen in het Risk Appetite Dashboard. 3.10 HR risico Het hebben en behouden van een goed gemotiveerde en deskundige groep medewerkers is essentieel. Hiervoor bestaan geen eenvoudige limieten of meetinstrumenten, doch belangrijke indicatoren zijn verloop, ongewenst verloop, ziekteverzuim en benutting opleidingsbudget. Het HR-risico wordt vooralsnog niet meegenomen binnen het Risk Appetite Proces. 7
BIJLAGE 1 RELEVANTE ARTIKELEN CODE BANKEN 3.1.6 De Raad van Bestuur draagt, met inachtneming van de door de Raad van Commissarissen goedgekeurde risicobereidheid, zorg voor een evenwichtige afweging tussen commerciële belangen van de bank en te nemen risico s. 3.1.7 Binnen de Raad van Bestuur wordt aan een van de leden van de Raad van Bestuur de taak opgedragen besluitvorming binnen de Raad van Bestuur op het punt van risicobeheer voor te bereiden. Het betrokken lid van de Raad van Bestuur is tijdig betrokken bij de voorbereiding van beslissingen die voor de bank van materiële betekenis voor het risicoprofiel zijn, in het bijzonder waar deze beslissingen een afwijking van de door de Raad van Commissarissen goedgekeurde risicobereidheid tot gevolg kunnen hebben. Bij het uitoefenen van de risicobeheerfunctie wordt tevens aandacht besteed aan het belang van financiële stabiliteit en de impact die systeemrisico s mogelijk hebben op het risicoprofiel van de eigen instelling. 4.1 De Raad van Bestuur, en binnen de Raad van Bestuur primair de voorzitter van de Raad van Bestuur, is verantwoordelijk voor het vaststellen, uitvoeren, monitoren en waar nodig bijstellen van het algehele risicobeleid van de bank. De risicobereidheid wordt op voorstel van de Raad van Bestuur tenminste jaarlijks ter goedkeuring aan de Raad van Commissarissen voorgelegd. Tussentijdse materiële wijzigingen van de risicobereidheid worden eveneens ter goedkeuring aan de Raad van Commissarissen voorgelegd. 4.3 De Raad van Commissarissen beoordeelt periodiek op strategisch niveau of de bedrijfsactiviteiten in algemene zin passen binnen de risicobereidheid van de bank. De voor deze beoordeling relevante informatie wordt op zodanige wijze door de Raad van Bestuur aan de Raad van Commissarissen verstrekt dat deze laatste in staat is zich daar een gedegen oordeel over te vormen. 6.1.1 De bank voert een zorgvuldig, beheerst en duurzaam beloningsbeleid dat in lijn is met haar strategie en risicobereidheid, doelstellingen en waarden en waarbij rekening wordt gehouden met de lange termijn belangen van de bank, de relevante internationale context en het maatschappelijk draagvlak. De Raad van Commissarissen en de Raad van Bestuur nemen dit uitgangspunt in acht bij het vervullen van hun taken met betrekking tot het beloningsbeleid. 8