Servicedocument Onderwijstijd MBO Versie 1, november 2006 Agnes Jansen Inleiding In het voorjaar van 2006 is in opdracht van het Ministerie van OC &W een bliksemonderzoek gehouden naar de naleving van de 850 uren norm in het MBO. Dit onderzoek is uitgevoerd door de inspectie van het onderwijs in samenwerking met de Auditdienst. Een vergelijkbaar onderzoek heeft plaatsgevonden in het VO. Vooruitlopend op de uitslag van het onderzoek in het VO heeft het platform onderwijs het initiatief genomen in gezamenlijkheid met alle AOC s te komen tot een servicedocument onderwijstijd. Gezien de specifieke voorwaarden waaraan het MBO moet voldoen is de wens uitgesproken om tot een vergelijkbaar document te komen voor het MBO. Input voor deze inventarisatie is geleverd door AOC Terra en AOC de Groene Welle. Daarnaast is gebruik gemaakt van de inmiddels verschenen rapporten van de onderwijsinspectie en de brieven en beleidsreacties van de minister van OC&W van september 2006. Uit voorliggende documenten kan geconcludeerd worden dat een belangrijke oorzaak is gelegen in de systematiek van intern en externe verantwoording van instellingen omtrent de onderwijstijd en de sturing die daarmee zou moeten samenhangen. De kernvraag die door instellingen beantwoord dient te worden: Hoe is de interne toezichtsstructuur geregeld? Verantwoording- planning- realisatie- vastleggen onvoorziene omstandigheden/overmacht. Onderstaande inventarisatie beschrijft een breed scala aan mogelijke activiteiten die vallen binnen de criteria die gelden voor onderwijstijd. Daarnaast zijn ook maatregelen geïnventariseerd om structureel meer onderwijstijd voor deelnemers te plannen en maatregelen om incidentele, niet geplande lesuitval tegen te gaan. Bij iedere activiteit en maatregel is uitgewerkt op welke manier verantwoording plaats kan vinden. Dit met het oog op de communicatie over en verantwoording van (geplande en gerealiseerde) onderwijstijd richting deelnemers, ouders en onderwijsinspectie. Kaders onderwijstijd MBO - Een opleiding in het mbo omvat per studiejaar tenminste een studielast van 850 klokuren omvatten. (dt-bol en BBL moeten voldoen aan 300 klokuren) 1 - Onderwijssituaties moeten gerelateerd zijn aan de eindtermen/competenties van de opleiding - Onderwijssituaties moeten worden verantwoord in de Onderwijs- en Examenregeling (OER) - Onderwijsactiviteiten worden vastgelegd in een planningsdocument ( rooster, studieplan, jaarplanning) - Alle onderwijsactiviteiten die verzorgd worden vanuit de instelling vinden plaats onder verantwoordelijkheid van onderwijspersoneel dat op grond van de wet BIO met die werkzaamheden mag worden belast. 1 Indien in het vervolg van het document de 850 uren norm wordt genoemd, geldt dit alleen voor de BOL opleidingen. Voor dt-bol en BBL dient u deze urennorm (mits van toepassing) te vervangen door 300 klokuren. 1
- Relevante wetgeving De wet op de studiefinanciering geeft de volgende definitie: Een deelnemer als bedoeld in artikel 2.4 heeft slechts aanspraak op studiefinanciering indien het beroepsonderwijs voldoet aan de volgende voorwaarden: a. de opleiding heeft een studielast van ten minste 850 klokuren per studiejaar die worden besteed aan het volgen van lessen, stages of beroepspraktijkvorming, overeenkomstig de onderwijs- en examenregeling voor de desbetreffende opleiding, en Uitvoeringsbesluit WEB: bekostigingsbepalingen, art 2.1.2. en 2.2.3 geeft de volgende omschrijving: 2.1.2b omschrijft wat een voltijdsdeelnemer is: een deelnemer die een opleidingstraject volgt dat voldoet aan de eisen van de Wet studiefinanciering 2000 2.2.3. gaat over de berekening van de rijksbijdrage: die is mede afhankelijk van het aantal voltijdsdeelnemers dat aan de desbetreffende instelling is ingeschreven en daadwerkelijk die opleiding volgt. Algemene opmerkingen en aandachtspunten - Het begrip studielast van de Wet Studiefinanciering 2000 komt niet overeen met het begrip studielast van de WEB (7.2.4 lid 9). Uitgangspunt vanuit de WEB zijn normatieve studiejaren van 1600 sbu (inclusief BPV). Uitgangspunt vanuit de Wet Studiefinanciering is het behalen van de 850 urennorm. - Bij afronden van een opleiding in kortere tijd dan een jaar wordt het aantal uren na rato omgerekend. B.v. bij afsluiten na een half jaar moet dat leerjaar voldoen aan minimaal 425 klokuren. - Het is van belang bij de planning, uitwerking en verantwoording van onderwijstijd onderscheid te maken tussen: - Geprogrammeerde onderwijstijd - Gerealiseerde onderwijstijd. De onderwijsinspectie toetst beide aspecten. Uiteindelijk gaat het er echter om dat verantwoord wordt dat het minimum aantal klokuren per schooljaar daadwerkelijk (aantoonbaar) gerealiseerd is. - Bij het plannen en programmeren van onderwijstijd als stelregel hanteren: 850 uur. Daarbij incalculeren dat sprake zal zijn van lesuitval. Aan te bevelen is om daarom meer dan 850 klokuren te programmeren. Houdt daarbij rekening met de gemiddelde lesuitval van het AOC - Het verdient (met oog op verantwoording onderwijstijd) aanbeveling om in de schoolgids het begrip `schooltijd ruim te definiëren en expliciet in de schoolgids op te nemen welke tijden binnen schooltijd vallen. b.v. We bedoelen met schooltijd niet alleen de wekelijkse planning van de lestijden. Op onze school vindt onderwijs plaats tussen 8.00-18.00 (Edudelta: 7.00u-23.00u) Natuurlijk krijg je een duidelijke planning, maar het is mogelijk dat we daarvan afwijken. Soms vindt schooltijd, onder begeleiding, ook buiten het schoolgebouw plaats. 2
- Maak niet alleen in je schoolgids en beleids- en verantwoordingsdocumenten maar ook in je studie/lesprogramma s en beschrijving van activiteiten inzichtelijk en expliciet op welke wijze je de onderwijstijd invult en vormgeeft. Maak integraal, voor zowel personeel als deelnemers, ouders en onderwijsinspectie, zichtbaar hoe je onderwijstijd inricht en invult. - Scholen hebben en/of krijgen te maken met een aantal nieuwe verplichtingen (b.v. aantoonbaar aandacht besteden aan sociale integratie en burgerschap). Het verdient aanbeveling om bij de invulling en uitvoering hiervan zoveel mogelijk aan te sluiten op, gebruik te maken van en voort te bouwen op, binnen- en buitenschoolse deelnemersactiviteiten die al bestaan binnen de traditie en onderwijs op de school, maar die tot dusver `vrijwillig en vrijblijvend en dus tot onderwijstijd gerekend worden (m.n. commissies clubs culturele activiteiten sportactiviteiten - excursies opdrachten) Onderzoek welke activiteiten gekoppeld kunnen worden aan eindtermen/competenties. Toepasbaarheid kan verschillen binnen opleidingstrajecten en opleidingsniveaus. - Het bewijsmateriaal moet ter plekke worden aangeleverd. Het is van belang dat de administratie van deelnemersaanwezigheid/afwezigheid up-to-date is. - De bewijslast ligt bij de instelling. De instelling moet kunnen aantonen dat aan de 850-urennorm wordt voldaan. - Onderwijspersoneel moet voldoen aan de voorwaarden zoals gesteld in de Wet BIO. Uitzonderingen zijn mogelijk mits vastgelegd door bevoegd gezag. 3
Activiteiten die vallen binnen de definitie onderwijstijd Wettelijk gestelde criteria onderwijstijd: 1. Programmering in OER, 2. vastgelegd in een planningsdocument (rooster, studieplan, jaarplan), 3. onder verantwoordelijkheid van daartoe bekwaam onderwijspersoneel 4. gericht op het behalen van eindtermen/competenties. Activiteit Verantwoording geordende gegevens Introductieweken Opnemen in rooster Oriëntatie op Verslag beroepspraktijk/ Aftekensysteem Vervolgopleiding Mentor- of begeleidingsuren Opnemen in rooster van groepsuren. Registratie van individuele uren via strippenkaart zoals opgenomen in studiegids/oer. Eventuele nadere toelichting Maximum van uren dat meetelt voor behalen van 850 urennorm wordt bepaald door het aantal uren dat aantoonbaar voor iedere deelnemer is ingezet. Terugkomdagen BPV (BOL)/ Verwerken opdrachten buiten schooldag (BBL) Binnen- en buitenschoolse praktijksimulatie Voorbereidende en ondersteunde activiteiten (VOA) Individuele opdrachten of groepsopdrachten Door deelnemer zelf samengesteld onderwijsprogramma Opnemen in jaarrooster Opnemen in jaarrooster Verslag Aftekensysteem Opnemen in rooster indien mogelijk Opgenomen in onderwijsprogramma (bijv. traject voor ongediplomeerde instromers) Voortgang van individuele deelnemers met behulp van voortgangsregistratiesysteem is aantoonbaar. Verantwoording primair bij deelnemer. Verantwoording in koppeling naar eindtermen/compenties Deelnemers zijn ingeschreven in de opleiding waarbinnen het opleidingstraject valt Uitvoering kan plaatsvinden binnen of buiten de instelling. Indien opdracht start met instructie en aan einde van de dag terugkoppeling en eventueel beoordeling, wordt de daartussenliggende tijd meegeteld. Expliciet aangegeven dat voldaan moet worden aan de minimum aantal uren van programmaonderdelen. Via een regelmatige 4
Ondersteuningsactiviteiten b.v. Leer- en studiebegeleiding middels helpdesk of op school (Verplichte) Keuzeactiviteiten buiten reguliere contacttijd Meerdaagse Excursies, schoolreizen, kampen Interne schoolondersteuning deelnemersraad, deelnemerspanel Registratie van deelname. (digitale of directe begeleiding) Systeem van strippenkaart, vouchers, o.i.d Verslag Registratie van deelname Verslag, Registratie van deelname, puntensysteem terugkoppeling met de begeleider wordt deze verantwoording besproken Waarderen van inzet: a. aantal uur per week is de helpdesk bemenst en worden lln geholpen. b. aangeven van bandbreedte waarbinnen lln verplicht zijn om gebruik te maken van aanbod Deelnemers vullen onderwijstijd naar keuze in. Norm: Uitgaande van normale onderwijsweek (26,6 uur) x 2 Edudelta: 16 uur per dag Verbinding met eindtermen/competenties is voorwaarde. 5
II (Organisatorische) maatregelen om structureel (meer) onderwijstijd te realiseren Maatregel Toelichting Toegepast door Werken in teams Team zijn verantwoordelijk voor Teams - teamteaching voortgang. Bij afwezigheid van een docent nemen andere Rooster teamoverleg in Geen schoolbrede studiedagen collega s het werk over Overlegmomenten blokkeren in weekroosters voorkomt druk op docentagenda s Scholing in teams, zodat niet voor alle lln. een dag contacttijd wegvalt. schoolleiding schoolleiding teams Opmerkingen Zelfstudie in vergadertijd Personeel dat voldoet aan voorwaarden wet BIO Waarderen van schoolactiviteiten Aanwezigheid van docenten bij vergaderingen wordt gepland. In overige tijd begeleider van de zelfstudie Regel de uitzonderingen; leg afwijken vast. Bijdrage/deelname aan feesten, ouderavonden, open dagen, projectdagen. Schoolleiding teams Door bevoegd gezag Deze zelfstudie kan ook interactief, via de p.c. plaatsvinden. Norm: Per dagdeel 3 uur 6
III Maatregelen om incidentele, niet geplande lesuitval, tegen te gaan Maatregel Toelichting Toegepast door Duocollega s, kernteams Vervangen bij elkaars afwezigheid volgens programma Verplaatsen van contacttijd Verplicht zelfstandig werken (begeleide zelfstudie) Inhuren uitzendkrachten / FPU ers / studenten In geval van afwezigheid docenten verplaatsen van contacttijd (op een later tijdstip door betreffende docent alsnog aanbieden van uitgevallen lessen) Kan in bibliotheek of OLC. Uitzendbureau levert vervangers.opbouwen invalpool. In laten plannen door rooster maker. (leg dit vast!) Onderwijs personeel volgens wet BIO als toezichthou der Scholing en docentstages buiten contacttijd Ontwikkeling alternatief programma indien geen BPV voorhanden is Vergaderingen buiten contacttijd Hulp nodig van scholingsinstanties!! - Aantal vergaderingen beperken - vergaderen buiten contacttijd - contacttijd plannen op 9 dagdelen teams Schoolleiding 7