Revalideren na een CVA De kliniek voor houding en beweging
Inhoud Inleiding 3 Wat is een CVA 3 Behandelvormen 3 Klinische behandeling 4 Behandeling via de CBU 4 Poliklinische behandeling 4 Behandeling via het ACHN 4 Doel van de behandeling 5 Behandeling 5 Partners 5 Fases 5 Observatiefase 5 Behandelfase 5 Eindfase 6 Behandelteam 6 Revalidatiearts 6 Fysiotherapeut 6 Ergotherapeut 7 Logopedist 7 Verpleegkundige 7 GZ-psycholoog 7 Maatschappelijk werker 8 Bewegingsagoog 8 Activiteitentherapeut 8 Groepen 9 Hulpmiddelen 9 Meer informatie 10 De Sint Maartenskliniek 11 Colofon 12
Inleiding Uw specialist, de revalidatiearts in het ziekenhuis of uw huisarts heeft u vanwege een CVA naar de revalidatiearts van de Sint Maartenskliniek verwezen. Tijdens het eerste gesprek probeert de revalidatiearts een indruk te krijgen van uw situatie, onder meer door u lichamelijk te onderzoeken. Vervolgens bepaalt de revalidatiearts of behandeling in het revalidatiecentrum van de Sint Maartenskliniek noodzakelijk is, of dat andere oplossingen gewenst zijn. In deze brochure kunt u lezen wat revalideren na een CVA inhoudt. Wat is een CVA? CVA is de afkorting van cerebro vasculair accident; een ongeluk met een bloedvat in de hersenen. Door verstopping (een herseninfarct) of lekkage (hersenbloeding) van het bloedvat hebben de hersenen niet genoeg zuurstof gekregen, met als gevolg dat een deel van de hersenen blijvend beschadigd is. De gevolgen zijn voor iedere revalidant anders. Een CVA kan zichtbare en minder zichtbare gevolgen hebben. Zichtbaar is bijvoorbeeld een verlamming van de linker- of rechterhelft van het lichaam, een halfzijdige verlamming. Minder zichtbaar zijn bijvoorbeeld problemen met het geheugen of het niet meer op bepaalde woorden kunnen komen, een afasie. Waarschijnlijk is door het CVA uw dagelijks leven ineens erg veranderd. Behandelvormen In het revalidatiecentrum zijn vier vormen van behandeling mogelijk: klinische behandeling behandeling via de CBU (cognitieve behandelunit) poliklinische behandeling behandeling via het ACHN (Ambulant Centrum Hersenletsel Nijmegen) 3
Klinische behandeling Als u nog niet veilig en verantwoord thuis kunt functioneren, kunt u in aanmerking komen voor klinische behandeling. In de kliniek krijgt u dan de verzorging die nodig is. U oefent om stap voor stap weer zoveel mogelijk dagelijkse dingen zelf te doen. Zo bereidt u zich voor op terugkeer naar huis met bijvoorbeeld poliklinische behandeling. Behandeling via de CBU (Cognitieve Behandelunit) Wanneer de niet zichtbare gevolgen van een CVA (geheugenproblemen, concentratieproblemen, problemen met het logisch ordenen van handelingen en waarnemingsproblemen) zo ernstig zijn dat u niet thuis kunt functioneren, kunt u worden opgenomen op de CBU. U verblijft s avonds en s nachts op een klinische afdeling en overdag in een gespecialiseerde huiskamersituatie. De behandelaars leren u daar stap voor stap de dingen die van belang zijn om u thuis te kunnen redden (zie ook de CBU-folder). Poliklinische behandeling Als u veilig en verantwoord thuis kunt functioneren, misschien met zorg en begeleiding van naastbetrokkenen, kunt u poliklinisch behandeld worden. Dit houdt in dat u thuis woont en voor therapie naar de Sint Maartenskliniek komt. Na de therapie gaat u weer naar huis. Behandeling via het ACHN Misschien hebt u vooral last van niet zichtbare gevolgen van een CVA. Bijvoorbeeld van geheugenproblemen, concentratieproblemen, karakterveranderingen (cognitieve stoornissen) en/of problemen met de waarneming. In dat geval kan poliklinische behandeling via het ACHN volgen. Hier werken gespecialiseerde mensen, zoals GZ-psychologen en cognitief trainers. Zij helpen u om uw cognitieve functies te trainen of te leren compenseren voor blijvende cognitieve stoornissen (zie ook de ACHN-folder). Tevens geven zij u en uw omgeving meer inzicht in uw veranderd functioneren. 4
Doel van de behandeling De bedoeling van de behandeling in ons revalidatiecentrum is u weer optimaal te laten functioneren in uw eigen situatie; thuis en/of op uw werk. Behandeling We behandelen volgens al lang beproefde behandelprincipes, aangevuld met de nieuwste wetenschappelijk aangetoonde methoden. Te denken valt aan CIMT (forced use), IMP (intensief motorisch programma), ICP (intensief communicatieprogramma) en de nieuwste principes uit de neurorevalidatie. Meer informatie hierover leest u in de specifieke folders. Er worden met u vooral alledaagse handelingen geoefend. Zoals eten, drinken, opstaan en gaan zitten, aan- en uitkleden. Wij trainen wat voor u belangrijk is en sluiten aan bij wat u gewend bent. Voorlopig zijn 'gewone' dagelijkse dingen voor u dus therapie. Partners We betrekken partners en naastbetrokkenen bij de therapie, voor zover dat mogelijk en nodig is. Zij worden ook op de hoogte gebracht van de uitgangspunten van de behandeling, zodat zij u thuis kunnen ondersteunen. Ook besteden we aandacht aan de moeilijkheden die u en uw partner of andere naastbetrokkenen kunnen tegenkomen. Fases Een behandeling is onderverdeeld in drie fases: de observatiefase, de behandelfase en de eindfase. Observatiefase In de observatiefase maakt u kennis met de diverse behandelaars. Zij voeren ieder een onderzoek uit op hun specifieke terrein. De behandelaars bespreken de gegevens uit deze onderzoeken tijdens de observatiebespreking, waarna een definitief behandelplan wordt opgesteld. In het plan staan onder andere de doelen vermeld en welke therapieën nodig zijn om de doelen te behalen. Ook wordt een inschatting gemaakt van de duur van de behandeling. Dit plan wordt met u doorgenomen. 5
Behandelfase In de behandelfase wordt het behandelplan uitgevoerd. Er wordt stapsgewijs gewerkt om uw revalidatiedoelen te bereiken. De inhoud van het behandelplan en de duur van de revalidatie hangen af van de ernst van uw situatie en de mate waarin u vooruit gaat. In het algemeen kost revalideren veel moeite, geduld en doorzettingsvermogen. Eindfase In de eindfase ronden we de behandeling af. Het team geeft adviezen voor de toekomst en verzorgt zo nodig een overdracht naar een therapeut in uw thuissituatie. Na afloop van de behandeling volgt meestal nog tenminste één keer een poliklinische controle bij de revalidatiearts. Behandelteam Het behandelteam kan, naast de revalidatiearts, bestaan uit een fysiotherapeut, ergotherapeut, bewegingsagoog, logopedist, verpleegkundige, activiteitentherapeut, maatschappelijk werker en een GZ-psycholoog. Het behandelteam komt regelmatig bij elkaar om te overleggen over uw vorderingen. Zij overleggen samen wat voor u de beste manier is om bijvoorbeeld op te staan, of hoe u door de omgeving geholpen kunt worden als u niet goed uit uw woorden komt. Wat het team tijdens het overleg bespreekt, wordt ook met u en uw naastbetrokkenen besproken. Wat doen de verschillende behandelaars tijdens uw revalidatiebehandeling? Om u een indruk te geven volgen hieronder een paar voorbeelden. Revalidatiearts De revalidatiearts is coördinator en eindverantwoordelijke voor de behandeling. Daarnaast voert hij/zij specifiek medische technische handelingen uit, zoals zenuwblokkades bij hinderlijke spasticiteit. De revalidatiearts kan hulpmiddelen zoals orthopedische schoenen en spalken voorschrijven. Tevens onderhoudt hij/zij het contact met de behandelend specialist en/of uw huisarts. 6
Fysiotherapeut De fysiotherapeut traint allerlei dagelijkse activiteiten, zoals het opstaan uit de stoel, het gaan zitten, het lopen of het traplopen. Ook probeert de fysiotherapeut de spierspanning te normaliseren. Bij te weinig spierspanning zal geprobeerd worden deze te verhogen, en bij teveel spierspanning (spasme) leert u methodes om de spierspanning wat te verminderen. Als het gevoel in uw armen en benen verminderd is, besteedt de fysiotherapeut hier ook aandacht aan. Ook bewegen in water behoort tot de mogelijkheden. Ergotherapeut De ergotherapeut oefent met u activiteiten die thuis voorkomen, zoals koken, tanden poetsen of naar het toilet gaan. Als het aankleden nog niet zelf lukt, zoekt de therapeut naar manieren om dit stap voor stap te leren. De ergotherapeut oefent met u om weer zoveel mogelijk met uw arm en hand te kunnen doen. Hij of zij bekijkt ook, soms tijdens een huisbezoek, of er thuis aanpassingen nodig zijn om bijvoorbeeld veilig de trap op te gaan of te kunnen douchen. Logopedist De logopedist houdt zich bezig met het spreken, bijvoorbeeld als u moeite heeft om woorden goed uit te spreken of als u moeite heeft met het vinden van de juiste woorden. Ook bekijkt hij/zij of het eten, drinken en slikken zonder problemen verloopt. Daarnaast besteedt de logopedist veel aandacht aan het begrijpen van taal en aan het lezen. Het communiceren met mensen om u heen is een belangrijk aandachtsgebied voor de logopedist. Verpleegkundige Bij opname in de kliniek helpt de verpleegkundige u, als dat nodig is, met in en uit bed gaan, op een stoel aan tafel gaan zitten, en met wassen of douchen. De verpleegkundige probeert steeds, in overleg met andere teamleden, te zoeken naar een manier waarop u zoveel mogelijk zelf kunt doen. Zo kunt u oefenen om weer zelfstandig naar het toilet te gaan, of uzelf aan te kleden. De verpleegkundigen zijn ook uw eerste aanspreekpunt bij vragen. Ook bij poliklinische behandeling zijn er verpleegkundigen op wie u een beroep kunt doen bij toiletgang, het vinden van de weg 7
naar therapieën e.d. (zie voor nadere informatie de folder Poliklinische revalidatiebehandeling ). GZ-psycholoog Als u door stoornissen in de hersenen moeite hebt met bijvoorbeeld onthouden, concentreren of plannen van handelingen, dan kan de GZ-psycholoog u helpen. Deze verricht zonodig een onderzoek om zicht te krijgen op de aard en ernst van deze problemen. Het onderzoek kan aanknopingspunten opleveren om u en uw naastbetrokkenen hierbij te begeleiden en gerichte trainingen te starten, zowel klinisch, poliklinisch als via het ACHN en de CBU. Maatschappelijk werker Het CVA heeft uw leven ingrijpend veranderd. Veel is niet meer vanzelfsprekend en dat kan gevolgen hebben voor u en de mensen uit uw omgeving. Zo kan de daginvulling een probleem zijn, kunnen u of uw naasten problemen ervaren met de verwerking van alles wat veranderd is, of kunnen rolpatronen in een relatie en/of gezin veranderd zijn. De problemen die hierdoor kunnen ontstaan, kunt u bespreken met de maatschappelijk werker. Deze bekijkt met u hoe de problemen kunnen worden aangepakt. De bewegingsagoog De bewegingsagoog helpt u met het (her)vinden van regelmatige sport- of bewegingsmogelijkheden. Diverse sport- en spelactiviteiten worden (afhankelijk van uw situatie) aangeboden en geoefend. Activiteitentherapeut De activiteitentherapeut helpt u om op een zinvolle en plezierige manier hobby-activiteiten uit te voeren. Naast hobbyactiviteiten behoort het aanleren van bepaalde vaardigheden op de computer tot de mogelijkheden. 8
Groepen U krijgt van verschillende therapeuten individuele therapie. Daarnaast kan het zijn dat u in een groep behandeld wordt. Zo bestaat er onder andere een handengroep, een zitgroep en een sta-groep. In de handengroep oefenen mensen om hun arm en hand zo goed mogelijk ontspannen te houden en te activeren. Deelnemers aan de zitgroep doen allerlei oefeningen om de zitbalans te trainen. In de sta-groep kan bijvoorbeeld het evenwicht geoefend worden. Er bestaan ook voorlichtingsgroepen voor u of uw naasten. Welke groep voor u van belang is, wordt in het team bepaald en met u overlegd. Hulpmiddelen Soms zijn hulpmiddelen nodig, bijvoorbeeld een rolstoel. De behandelaars adviseren u bij de keuze. Omdat na een CVA de mogelijkheid van een gedeeltelijk herstel bestaat, zijn wij in het begin van de revalidatieperiode terughoudend in het adviseren van definitieve hulpmiddelen. Soms worden ze tijdelijk uitgeleend of kunt u ze huren via de POM (de prothese- en orthesemakerij). De procedures voor het verkrijgen van hulpmiddelen zijn erg verschillend en soms ingewikkeld. De ergotherapeut en de maatschappelijk werker kunnen u hierbij helpen. 9
Meer informatie Meer informatie over het revalidatiecentrum kunt u lezen in de folder opname in het revalidatiecentrum van de Sint Maartenskliniek. De behandelaars kunnen u vertellen welke andere folders voor u van belang zijn. Er zijn ook folders van diverse patiëntenverenigingen beschikbaar. 10
Sint Maartenskliniek, sterk in beweging De Sint Maartenskliniek is als enige ziekenhuis in Nederland volledig gespecialiseerd in houding en beweging. U kunt bij ons terecht voor behandeling van eenvoudige tot zeer complexe aandoeningen op het gebied van orthopedie en reumatologie. De vestiging in Nijmegen heeft daarnaast een revalidatiecentrum voor revalidatie na ziekte, een ongeval of hersenletsel. Doordat we ons volledig richten op aandoeningen aan het houdings- en bewegingssysteem is onze ervaring en kennis groot. We staan dan ook bekend als een vooraanstaand ziekenhuis dat in de behandeling gebruik maakt van de laatste inzichten. Op onze onderzoeksafdeling ontwikkelen we nieuwe behandelmethoden en doen we onderzoek naar het effect ervan. Bij de Sint Maartenskliniek staat de patiënt centraal. U wordt persoonlijk benaderd, deskundig begeleid en kunt rekenen op onze uitgebreide voorzieningen. Wij staan klaar om u gastvrij te ontvangen. Voor meer informatie kunt u terecht op onze website www.maartenskliniek.nl. 11
Colofon Uitgave van de afdeling Communicatie, i.s.m. het revalidatiecentrum April 2014 Artikelcode 1038096 Bezoekadres Hengstdal 3, 6574 NA Ubbergen (bij Nijmegen) Postadres Postbus 9011, 6500 GM Nijmegen Telefoon (024) 365 99 11 Telefax (024) 365 92 04 Internet www.maartenskliniek.nl