Verbeteren naleving alcoholwetgeving door de horeca - adviesnotitie voor gemeenten - Trimbos-instituut Utrecht, juli 2013
Trimbos-instituut Da Costakade 45 Postbus 725 3500 AS Utrecht T: 030-297 11 00 F: 030-297 11 11 2013, Trimbos-instituut, Utrecht. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, zonder voorafgaande toestemming van het Trimbos-instituut.
Inhoud Inleiding 5 1 Beleidskader 7 2 Samenwerking en commitment 9 2.1 Rol burgemeester en bestuurlijk draagvlak 9 2.2 Draagvlak onder en communicatie met verstrekkers 9 2.3 Samenwerken Veiligheid en Gezondheid 10 3 Mix van interventies 11 3.1 Effectiviteit van maatregelen 11 3.2 Maatregelen en interventies door de horeca 11 3.3 Praktijkvoorbeelden 13 3.4 Regels, toezicht en handhaving 15 4 (Educatieve) communicatie 17 5 Hulpmiddelen 18 TRIMBOS-INSTITUUT 3
Inleiding Aanleiding Het Trimbos-instituut kan gemeenten vanuit de implementatiegelden van het project Uitgaan, Alcohol en Drugs (UAD) ondersteunen met advies en concrete hulp. In de meeste gevallen zal het gaan om het beantwoorden van vragen via de helpdesk. In een beperkt aantal gevallen kan het een tweedaags adviestraject betreffen. Criteria die daarvoor gehanteerd worden in steekwoorden: uitgaanssetting, veilig en gezond, interessant voor andere gemeenten, binnen twee dagen moet product geleverd kunnen worden. De regio Noord-Holland Noord stelde een vraag die in een dergelijke tweedaagse past. Vraag Welke interventies dragen bij aan een de verbetering van het naleefgedrag van alcoholverstrekkers die alcoholhoudende drank verstrekken aan jongeren onder de 16/18 jaar. Beperking In dit stuk ligt de focus specifiek op naleving van de leeftijdsgrenzen in de natte horeca. Deze rapportage gaat dus niet in op: naleving van de maatregel 'niet schenken aan mensen onder invloed' naleving van het verbod op bezit van alcohol in het publieke domein door jongeren onder de 16 naleving door andere verstrekkende partijen (supermarkten, slijterijen, cafetaria's en verenigingen) en op evenementen andere maatregelen of interventies om overmatig alcoholgebruik in uitgaanssettings te verminderen of de gevolgen ervan te beperken. Er is gezocht naar maatregelen en aanpakken in de ons bekende rapporten en inventarisaties. Er is geen apart literatuuronderzoek gedaan. Dat is in 2 dagen niet haalbaar. Er zijn twee Trimbos/CVGU factsheets die deels overlap vertonen met de vraagstelling: Factsheet Leeftijdsgrens alcohol op evenementen Factsheet DHW in de uitgaanssetting (verwachte oplevering september 2013) Werkgroep Naleving DOA Vanuit het DOA is een werkgroep Naleving in het leven geroepen. Deze gaat in de gemeente Hoorn een Pilot 'Verbetering naleving leeftijdsgrenzen' uitvoeren. Deze werkgroep wordt voorgezet door KHN (Hans Kant). Vanuit het Trimbos-instituut neemt Ingrid Schulten deel, vanuit de gemeente Hoorn John Ton. TRIMBOS-INSTITUUT 5
1 Beleidskader De herziene Drank- en horecawet vormt het beleidskader voor de naleving van de leeftijdsgrenzen in de horeca. Bepalingen in die wet die betrekking hebben op leeftijdsgrenzen: - Geen alcohol verstrekken aan jongeren onder de 16 en geen sterke drank aan jongeren onder de 18. - Nieuwe verordenende bevoegdheden gemeenteraden: Koppelen toegangsleeftijden aan horeca sluitingstijden Beperken van happy hours en prijsacties Verordering paracommerciële horeca - Strafbaarstelling jongeren Jongeren onder de 16 jaar zijn strafbaar als ze op straat en in de horeca alcohol bij zich hebben - Decentralisatie toezicht Het toezicht op de naleving van de Drank- en Horecawet gaat over naar de gemeenten De burgemeester wijst toezichthouders aan De nvwa blijft toezicht houden op enkele landelijke taken (reclamebeperkingen; verstrekken verklaringen sociale hygiëne; naleving regels in personenvervoer, op legerplaatsen en in tax free shops op luchthavens; ambulante handel. Niet direct betrekking hebbend op leeftijden maar wel op beperken van dronkenschap zijn het verbod op het toelaten van gasten die in kennelijke staat van dronkenschap verkeren (of onder invloed zijn van andere psychotrope stoffen). Daarnaast is er (in het wetboek van strafrecht) een verbod geformuleerd op het doorschenken aan mensen onder invloed. De Tweede kamer heeft op 26 februari 2013 ingestemd met de ophoging van de leeftijdsgrenzen voor de verkoop van alcohol naar 18 jaar. De invoering zal per 1 januari 2014 starten. Deze wetswijziging zal impact hebben de horeca en op handhaving en toezicht in uitgaansgebieden. TRIMBOS-INSTITUUT 7
2 Samenwerking en commitment 2.1 Rol burgemeester en bestuurlijk draagvlak Met de herziene Drank- en Horecawet wordt de Burgemeester verantwoordelijk voor uitvoering. Bestuurlijk draagvlak voor alcoholbeleid en dus ook voor nalevingsbeleid is essentieel voor succesvolle implementatie (Babor 2010, Moore & Holder 2003). Belangrijk dus dat de burgemeester zich bewust is van deze rol met betrekking tot de DHW en dat hij/zij deze betrokkenheid toont, ook richting de horeca. Acties ter vergroting van bestuurlijk draagvlak en zichtbare betrokkenheid van de burgemeester bij de DHW: De projectleider alcoholbeleid of degene die ambtelijk verantwoordelijk is voor de DHW kan zorgen dat het op de agenda komt door het in beeld brengen van het belang van goede naleving (waarom is alcohol schadelijk voor jonge mensen; welke gevolgen heeft overmatig alcoholgebruik voor openbare orde en veiligheid in het uitgaansleven). Cijfers uit lokaal onderzoek of registraties kunnen het belang onderschrijven. Persoonlijke communicatie tussen projectleider en burgemeester is van belang maar ook: bespreken in driehoek, raad informeren. Geregeld terugkoppelen van de resultaten door projectleider aan burgemeester maar ook aan andere partijen en in de pers. 2.2 Draagvlak onder en communicatie met verstrekkers Gebruik regulier overleg waar mogelijk. Bijvoorbeeld horecaoverleg, Kwaliteitsmeter Veilig Uitgaan of andere bestaande samenwerkingsstructuren. Wanneer draagvlak en samenwerking rond alcoholnaleving nog echt opgebouwd moet worden kan een speciale bijeenkomst worden georganiseerd. Workshop DHW voor alcoholverstrekkers In de regio Dordrecht eo zijn workshops georganiseerd voor alcoholverstrekkers rond de nieuwe DHW. Tevens kregen zij in de bijeenkomst de kans om mee te denken over het gemeentelijke alcoholbeleid. In die bijeenkomst: Alcoholbeleid en belang ervan Welke partijen zijn betrokken en wie doet wat: ouders, gemeenten, scholen, sportverenigingen, én verstrekkers. Welke resultaten zijn er al? Herziene DHW: wat betekent dat in het algemeen en voor verstrekkers in het bijzonder. Welke maatregelen gaat de gemeente nemen? Advies van deelnemers: welke maatregelen zou de gemeente moeten nemen om overmatig alcoholgebruik bij jongeren te ontmoedigen Nabespreking, nawoord bestuur en afspraken over vervolg. TRIMBOS-INSTITUUT 9
2.3 Samenwerken Veiligheid en Gezondheid Binnen de gemeente zitten mogelijk aanknopingspunten voor bevorderen en ondersteuning naleving DHW in alcoholbeleid, horecabeleid, openbare orde en veiligheid, beleid om uitgaansgeweld tegen te gaan, evenementenbeleid en /of jeugdbeleid. Aanbeveling: met dossierhouders overleggen en gezamenlijk kijken welke mogelijkheden er in elk dossier zitten. Maatregelen op elkaar laten aansluiten. 10 TRIMBOS-INSTITUUT
3 Mix van interventies Voor een verbetering van naleving van de alcoholwetgeving adviseren zowel de nvwa als de VNG een mix van interventies in te zetten. Met een interventiemix kweek je draagvlak voor toezicht en maak je het toezichthouders makkelijker. Andersom zorgt een combinatie van activiteiten ervoor dat de meestal beperkte middelen voor toezicht en handhaving zichtbaar zijn en gericht kunnen worden ingezet. Mix van interventies analyse evaluatie interventie Welke interventies zijn effectief bij welke doelgroep? - Regels & Toezicht & Handhaving - Educatieve communicatie - Financiële prikkels - Sociale prikkels - Fysieke barrières/hulpmiddelen - Etc. actie Samenhang van interventies bron: presentatie NVWA Kern is een goede analyse van de uitgangssituatie op basis waarvan speerpunten voor het nalevingsbeleid en de bijbehorende interventies worden vastgesteld. Na uitvoering volgt evaluatie en analyse van de resultaten. Et cetera 3.1 Effectiviteit van maatregelen Er is weinig onderzoek gedaan naar de effectiviteit van specifieke interventies gericht op naleving van de leeftijdsgrenzen. Wel is bekend (van Hasselt 2010) dat overmatig alcoholgebruik beperkt kan worden door een combinatie van beperken van de beschikbaarheid getraind barpersoneel (belangrijk is dat de training verplicht is) en een gemotiveerde ondernemer toezicht en handhaving duidelijke huisregels een omgeving die gewenst gedrag faciliteert en gemakkelijk maakt Uit de praktijk wordt gerapporteerd dat de inzet van maatregelen die de leeftijdsidentificatie vereenvoudigen helpen bij de naleving door barpersoneel 3.2 Maatregelen en interventies door de horeca De horeca is wettelijk verplicht de DHW na te leven bij het exploiteren van een horecagelegenheid. Niet alle ondernemers zijn gemotiveerd daartoe en zeker in crisistijden is men bang voor verlies van inkomsten. De kans op boetes en (tijdelijke) sluiting vergroot het TRIMBOS-INSTITUUT 11
nalevingsgedrag door de horeca. Dat maakt toezicht en handhaving belangrijk. Uit de praktijk zijn ook andere voorbeelden bekend die het naleven bevorderen of vergemakkelijken: 1. Geïnstrueerd personeel met kennis van de DHW en het belang van naleving 2. Ondernemer die belang van naleving uitdraagt, controleert en faciliteert 3. Barpersoneel met overwicht en goede communicatieve vaardigheden men moet jongeren drank durven en kunnen weigeren 4. Barpersoneel drinkt zelf geen alcohol 5. Goede controle op ID aan de deur (eventueel gecombineerd met polsbandjes of stempel voor 16+) of bij de bar 6. Aanbod niet alcoholische drankjes uitbreiden en promoten. 7. Voedsel aanbieden Wat kan de ondernemer doen Instellen leeftijdsgrenzencontrole vragen om een ID-bewijs om de leeftijd vast te stellen (1) zorgen voor aanwezigheid van een gekwalificeerd leidinggevende (2) controleren op indirecte verstrekking van alcoholhoudende drank (3) gebruikmaken van hulpmiddelen (bijvoorbeeld deurbeleid, polsbandjes, signaal bij de kassa, aanduiding met daarop het kritieke geboortejaar ) Instrueren van personeel over de volgende aspecten: de regels waarom deze regels er zijn de controle van de leeftijd welke ID-bewijzen gelden het Nee verkopen de consequenties van niet naleven Het publiek informeren: zorgen voor een aanduiding van de leeftijdsgrenzen (4) informatie verstrekken via personeel informatie verstrekken op bijvoorbeeld toegangskaartjes, reclamemateriaal of huis-aan-huis-bladen De uitvoering controleren: checken of personeel zich aan de regels houdt de uitkomst van deze checks aan personeel terugkoppelen personeel sanctioneren voor het niet-naleven van de instructie personeel belonen voor het naleven van de instructie NB 1, 3 en 4 zijn wettelijke verplichtingen. 2 is wettelijk verplicht bij bedrijven die een Drank- en Horecavergunning hebben. (Bron: website nvwa) 12 TRIMBOS-INSTITUUT
3.3 Praktijkvoorbeelden Stapavonden voor ouders In verschillende gemeenten organiseren verschillende partijen 'stapavonden' voor ouders. De bedoeling is ouders te informeren over het uitgaansgebied en over wat horeca, politie en anderen doen om het uitgaansleven gezellig te houden. Wat ouders zelf kunnen doen ('uitgaansopvoeding') en een verhaal over alcohol- en drugsgebruik zouden onderdeel van het programma moten uitmaken. De GGD of instelling voor verslavingspreventie kan dit verzorgen. De aanpak van de gemeente Breda is beschreven maar Hoogeveen is ook een goed voorbeeld. De stapavonden zijn mede goed bezocht omdat het jaarlijks in samenwerking met een school voor voortgezet onderwijs wordt georganiseerd voor alle 3 e klassers en hun ouders. Ouders en leerlingen lopen wel verschillende staproutes. Haarlemse handhavingscampagne In samenwerking met andere partijen gerichte aanpak op lastige doelgroepen of hotspots. Een voorbeeld uit Haarlem. Hier bleken nieuwe studenten aan het begin van het nieuw studiejaar voor buitensporige overlast te zorgen. Een integrale communicatie aanpak op basis van probleemanalyse zorgde voor sterke afname van het probleem. Overeenstemming over doorschenken Naast het naleven van de leeftijdsgrenzen is het niet doorschenken aan mensen onder invloed een belangrijk artikel in de DHW voor de horeca. Het bepalen van wanneer iemand te veel op heeft is enigszins subjectief. Overeenstemming tussen ondernemers en toezichthouders over wat dronkenschap is kan daarbij helpen. (Er is een idee om een kleine interventie die in Scandinavië succesvol was op dit gebied op maat te maken voor de Nederlandse situatie maar daarvoor zijn nog geen financiële middelen.) Eigen glas De Dorsvlegel: initiatief van een discotheekeigenaar om indrinken tegen te gaan. Bezoekers die voor 22 uur binnen zijn kunnen voor 17,50 de hele avond drinken. Belangrijk onderdeel van de aanpak was dat ieder een eigen glas kreeg (statiegeld 2 euro) en dat alleen zelf mocht laten vullen. Het indrinken nam hierdoor inderdaad af. Een onverwacht positief neveneffect was dat er per saldo minder gedronken werd en er werd vaker fris besteld. Blijkbaar doorbreekt het eigen glas het groepspatroon van ongevraagd voor iedereen wat bestellen. Ook voor de ondernemer is de impuls om door te blijven schenken verminderd omdat de inkomsten al aan het begin van de avond bij de toegang al binnen zijn. (Dit voorbeeld is beschreven op cvgu.nl: Een lokaal initiatief in Vinkel tegen indrinken). Er zijn overigens geluiden dat de eindevaluatie wat haken en ogen opleverde. Registratie laatste drankjes bij incidenten Om het nalevingsbeleid van de horeca kracht bij te zetten, kan een zogenaamde 'last drinks' aanpak door toezichthouders, politie en hulpdiensten ingezet worden. Bij openbare dronkenschap, overlast, gewelds- of gezondheidsincidenten zou jongeren gevraagd kunnen worden naar hun leeftijd en naar waar ze hun laatste alcoholische consumptie TRIMBOS-INSTITUUT 13
genuttigd hebben. Een registratie hiervan biedt zicht op ondernemingen waar de naleving verbeterd kan worden. In Groot-Brittannië zijn hier goede ervaringen mee opgedaan. Beperking verkoop alcohol door avondwinkels en supermarkten tijdens evenementen In Amsterdam is met Koninginnedag via de APV geregeld dat avondwinkels en slijterijen gesloten waren en dat supermarkten niet meer dan 1 consumptie per persoon mochten verkopen. Tips voor samenwerking met de horeca Maak het nut en de achterliggende gedachte van zowel alcoholmatiging als van de individuele maatregelen helder. Verscherpte naleving is terecht maar dan ook: paracommerciële horeca en zuipketen aanpakken. Zuipketen moet de gemeente niet langer toestaan. Er ontstaat scheef beleid: horeca steeds stakker aan regels gebonden terwijl het in zuipketen een vrijstaat is Naleving door ondernemers zou gepaard moeten gaan met handhaving; men verwacht dat regelgeving alleen dan werkt. De ervaring met de VWA is dat zij wachten op een misstap in plaats van dat zij kijken naar wat de organisator al doet; waarschuwen en adviseren door de VWA werkt beter dan organisator direct boete te geven. Gezamenlijk zorgen voor goed uitgaansgebied. "Niet dat handhavers op dat ene onterecht verkochte biertje springen". Geef uitleg over belang van normverandering en de invloed die de omgeving heeft op drinkgedrag omdat dat besef laag lijkt. Communicatie over nut huisregels is wellicht interessant (grond om aan te spreken, norm neerzetten, reden waarom ze nuttig zijn uitleggen aan publiek). Meer aandacht besteden aan communicatie richting organisatoren over nut polsbandjes: je laat een norm zien en het vergemakkelijkt de handhaving. Ondernemers zijn nog niet goed geïnformeerd/op de hoogte van de implicaties van de nieuwe DHW: toezicht en handhaving bij gemeenten (wie gaan dat doen? wat verandert er?), aanpak beboeten van jongeren zelf. Heb aandacht voor het feit dat er minder draagvlak is voor het tegengaan van overmatig drankgebruik door 16-plussers dan voor naleving leeftijdsgrenzen. Maatregelen die ondernemers zelf noemen om de naleving te verhogen: Cursussen (Barcode, Verantwoord Alcohol Schenken) aanbieden vanuit gemeente Gezamenlijk optrekken van horecaondernemers Horecaondernemers inzetten om andere ondernemers te bereiken Rekensom maken van kosten/baten bij naleving door en voor horecaondernemers. Politietelefoon Wat is er voor nodig om deze maatregelen in te voeren? Samenwerking met gemeente & politie Inzet van alle partijen (horeca, cafetaria, sportkantines, etc.) is wenselijk en noodzakelijk om probleem aan te pakken. Bron: gesprekken tussen Trimbos-instituut (project Uitgaan, Alcohol en Drugs), horecaondernemers en evenementorganisatoren. 14 TRIMBOS-INSTITUUT
3.4 Regels, toezicht en handhaving Handhaving - Wettelijke mogelijkheden Voorwaarde voor de effectiviteit van wetgeving met betrekking tot leeftijdsgrenzen, is strenge handhaving van de regels en een goede samenwerking met de toezichthouders (van Hasselt 2010). De nvwa noemt de volgende aandachtspunten voor toezicht op de leeftijdsgrenzen: Bij hot spots (horeca, evenementen, sport, supermarkten, slijters, ed.) Controle op verstrekking alcohol (ondernemer) Aanwezigheid alcohol (jongeren) Voorbereiding essentieel! Meestal in de weekenden / s avonds en s nachts Duur controle (inspectietijd): 1 2 uur Contact met ondernemer en jongeren Deel van de controle is anoniem (observatie) Omstandigheden (horeca/evenementen): veel geluid, weinig licht, dronken mensen Uitgebreide boeterapportage Combinatie met controle op dronkenschap is mogelijk Preventief toezicht Er zijn regio's waarin gemeenten, BOA's, politie, security afspraken maken over de wijze van toezicht houden/handhaven en het elkaar bijschakelen wanneer de situatie daarom vraagt. Politie werkt soms met speciale horecateams die ook een signalerende taak hebben (oa Arnhem) en waar de horeca laagdrempelig contact heeft met de teams. In Rotterdam werkt men met citystewards. Met deze aanpak snijdt het mes aan twee kanten: jongeren zonder startkwalificatie of werk worden op weg geholpen. Zij worden in de publieke ruimte ingezet als gastheer/gastvrouw in de openbare ruimte. Risicogestuurd toezicht Het toezicht bestaat uit observaties op hotspots, plaatsen waar en tijdstippen waarop ( s avonds en in de weekenden) jongeren zich met alcoholhoudende dranken in de publiek toegankelijke ruimte begeven. Om de juiste plekken voor toezicht te vinden is het van belang om af te stemmen met politie, welzijnswerk en andere instellingen die bekend zijn met hotspots, publiek toegankelijke ruimtes en andere (para)commerciële horeca waar veel jongeren komen. Huisregels, gedragsregels uitgaansgebieden Het helpt ondernemers en horecapersoneel om de DHW na te leven wanneer de huisregels duidelijk zichtbaar zijn in de onderneming. Bezoekers kunnen daardoor op de hoogte zijn en bij overtreding kan de ondernemer/personeel verwijzen naar die regels. TRIMBOS-INSTITUUT 15
nvwa- leeftijdsgrenzenteam in 2013 inzetbaar Voorbeeld van huisregels door KHN. Regels en stijl van de huisregels zou je goed moeten aanpassen aan de onderneming. Vanuit het oogpunt van gedragscommunicatie is het effectief de regels te motiveren en waar mogelijk het gewenste gedrag te benoemen. DHW BOA's Onder andere in de regio Fris Valley is er een pool DHW boa's die gezamenlijk een training volgden. (Dit voorbeeld is beschreven op cvgu.nl: Boa pool in FrisValley) De gemeente Hoorn is al sinds 2007 hiermee bezig; er is een uitgebreid team stadstoezicht houders en 8 mensen zijn op cursus gestuurd De nvwa biedt gemeenten in 2013 de mogelijkheid om, onder bepaalde voorwaarden, gebruik te maken van het nvwa-leeftijdsgrenzenteam om leeftijdsgrenzeninspecties uit te voeren. Dit team bestaat uit jonge toezichthouders met een DHW-opleiding, die anonieme observaties uitvoeren. Ze kunnen samen met de gemeentelijke opsporingsambtenaar effectief leeftijdsgrenzeninspecties uitvoeren. Meer informatie over de mogelijkheden voor de inzet van het leeftijdsgrenzenteam is te vinden op www.handhavingdhw.nl. 16 TRIMBOS-INSTITUUT
4 (Educatieve) communicatie Naleefcommunicatie Informeer alle partijen en einddoelgroepen over nut alcoholbeleid belang van naleving als onderdeel van integraal beleid gewenst gedrag sanctiebeleid aankondigen naleefacties (selectief inzetten; soms is anonimiteit te verkiezen) communiceer resultaten van de naleefacties en -onderzoeken naar ondernemers, gemeenten, andere samenwerkingspartners en pers. Training en instructie barpersoneel Barpersoneel heeft een belangrijke taak in het naleven van de DHW. Ondernemers zijn er voor verantwoordelijk dat hun medewerkers de wet kunnen naleven; medewerkers moeten door leidinggevende gesteund en gefaciliteerd worden. Zorg dat (nieuw) personeel minimaal bekend raakt met bedoeling van de DHW met welke artikelen uit DHW heb je als barman/-vrouw te maken hoe word je geacht de leeftijden te checken en hoe te handelen bij gasten die duidelijk onder invloed zijn (nee verkopen) wat doe je als er problemen zijn met gasten wat zijn de consequenties/sancties als DHW niet wordt nageleefd Bestaande trainingen en instructies barpersoneel Barcode omgaan met alcohol en drugs in de horeca (heeft in database effectieve interventies Loket Gezond Leven de status 'theoretisch goed onderbouwd') van het Trimbos-instituut. Bij deze interventie hoort de Barcode Card met een korte samenvatting van de belangrijkste aanknopingspunten voor verantwoord schenken. Verantwoord Alcohol Schenken (VAS), een on line cursus van Koninklijke Horeca Nederland effectiviteit onbekend Instructie Verantwoord Alcoholgebruik (IVA) voor paracommerciële horeca Een idee om samen met het Trimbos-instituut te verkennen is of er overeenstemming te bereiken is over een gestandaardiseerde manier van inwerken van nieuw personeel op naleving van de DHW (en wetboek van strafrecht). TRIMBOS-INSTITUUT 17
5 Hulpmiddelen Naleefonderzoek Met periodiek onderzoek naar alcoholverstrekkers kunnen de resultaten van het beleid inzichtelijk worden gemaakt en speerpunten voor beleid worden vastgesteld. Er zijn verschillende partijen die een dergelijk onderzoek kunnen uitvoeren, onder meer Bureau Horeca Bijzondere Wetten (BHBW), Nuchter Kenniscentrum Leeftijdsgrenzen, en STAP Nederlands Instituut voor Alcoholbeleid. Onderzoek kan zich richten op zowel het handhaven van de leeftijdsgrenzen als op het nee verkopen aan mensen onder invloed. Vaststellen leeftijd Er zijn systemen voor geautomatiseerde leeftijdscontrole zoals de ID-swiper: wanneer het identiteitsbewijs door de swiper gaat, wordt de leeftijd van de eigenaar op het display getoond. Makkelijk zelf te maken is een kaartje voor naast de kassa met geboortedata en leeftijdsgrenzen. Zie bijvoorbeeld de 'informatiekaart leeftijdsgrenzen' van de gemeente Den Helder. Polsbandjes Op besloten evenementen werkt men dikwijls met polsbandjes zodat barpersoneel en toezichthouders makkelijk vast kunnen stellen of iemand de wettelijke leeftijdsgrens voor zwak/sterk alcoholische dranken heeft bereikt. Soms faciliteren gemeenten dit door polsbadjes ter beschikking te stellen. Versterkend bij een effectieve inzet van polsbandjes is dat de ondernemer gemotiveerd is en de uitvoering ondersteunt, het personeel getraind is en wanneer het gecombineerd wordt met zichtbaar toezicht (Goor van, M. 2013). Hoewel polsbandjes tot nu toe vooral op evenementen worden ingezet, zijn er ook voorbeelden van horecaondernemers en poppodia die met polsbandjes experimenteren. In 2009 is bijvoorbeeld door horecaondernemers tijdens de Sneekweek het initiatief genomen om polsbandjes te gebruiken om de leeftijdscontrole te vereenvoudigen. Bij de bar werd men naar ID gevraagd en kreeg men een bij de leeftijdbehorende polsband. Er lag ook en A4 met informatie en instructies voor het barpersoneel en een lijstje met data om in 1 oogopslag te kunnen zien of iemand jonger dan 16/18 is. Hoewel de ondernemers tevreden waren is het initiatief is na 1 jaar gestopt bij gebrek aan (financieel) draagvlak bij andere partijen. Brochure In navolging van de brochure Alcoholmaatregelen voor evenementorganisatoren van Verzuip jij je toekomst?! (alcoholproject in de regio Zuid-Holland Zuid), zou overwogen kunnen worden om met en voor ondernemers in dezelfde geest een brochure te maken met aanknopingspunten en afspraken voor alcoholbeleid en handhandhaving van de DHW. De brochure is te vinden op cvgu.nl: link bij artikel Adviesnotitie Beperken van alcoholgebruik bij evenementen. 18 TRIMBOS-INSTITUUT