THE REPORT OF THE CHIEF EXECUTIVE

THE REPORT OF THE CHIEF EXECUTIVE The first half of this year saw bookings beginning to stabilise but not returning to pre financial crisis levels. The pound also stabilised against the Euro and other currencies but at fairly low levels. Members responded by increasing product availability in Turkey and Egypt and all-inclusive options, all of which saw substantial growth. The ongoing pressure on traditional destinations, particularly at the lower end of the market, contributed to the failure in December of Scottish airline and tour operator Globespan, which once more highlighted the disparity in cover between customers on packages and those on flight-only arrangements. As we moved into 2010 the ongoing British Airways cabin crew strike and the severe disruption caused by the volcanic ash cloud saw ABTA Members at their best, protecting and repatriating customers, and allowed ABTA the opportunity to emphasise the benefits of booking with an ABTA Member. We welcomed 83 new Members, 17 more than the previous year with enquiries and applications spiking after the April ash cloud. Overall numbers declined by 38 to 1,313 with branches down by 217 to 5,429. Membership of the Travel Industry Partner scheme fell slightly to 194 following the highest ever level in the previous 12 months. The net assets and accumulated funds of the association stand at a very healthy 16,497,322 and for the group at 30,333,355. Failure levels fell to 33 from 53 including dual Members and dealt with claims totalling 3,844,493. The recruitment of Luke Pollard as Head of Public Affairs, together with the decision to employ a leading firm of political advisors in Brussels has energised and focused our policy activities. Following widespread consultation with our Members we submitted detailed recommendations to the Department for Transport on a review of the ATOL scheme as well as suggestions on how to radically improve the ATOL claims handling process. In addition we submitted our responses to the European Commission on their review of the Package Travel Regulations and air passenger rights. If our recommendations are accepted on including airlines in a protection scheme, they will create a much fairer trading environment for our Members and bolster the travelling public's confidence, which has been severely shaken by a succession of travel failures over recent years. In the run up to the general election we produced the ABTA manifesto with five key demands for the new Government. This was launched successfully at the Houses of Parliament to an audience of MPs, Peers and industry leaders. In June we also hosted Travel Matters, the first of a series of political conferences aimed at key decision makers and travel industry leaders. The merger with the Federation of Tour Operators continues to produce substantial benefits. As part of an initiative to gain support for a European Directive on health and safety, to ensure consistent standards for

initiative to gain support for a European Directive on health and safety, to ensure consistent standards for accommodation suppliers throughout Europe, the FTO conducted a series of roundtables on gas, fire and general health and safety both in Westminster and Brussels. These were aimed at generally raising standards as well as shifting the burden of responsibility from tour operators to where it more rightly belongs, the accommodation suppliers themselves. Further lobbying work continues across the EU to gain support for this initiative from European tourism ministers. The Destinations & Sustainability department rebranded and gained greater direction under a new Head of Department, Nicola White. It instituted a 24 hour on-call rota, constantly monitoring developments around the world and sending out operational bulletins to Members by email and text alert on a wide range of issues including natural disasters, extreme weather, security threats and heath warnings. These have proved very popular and useful with the wider membership and we now have 1,200 subscribers to the bulletins. Our website www.abta.com also has a dedicated Destinations & Sustainability section which is regularly updated with advice for Members. The Travelife sustainability system is becoming more widely known as the sustainability recognition scheme of choice for the European industry, and we now hold sustainability data for over 3,000 popular properties used by our Members. The Travelife Collection, our online marketing channel, has been re-launched as a microsite. It is a valuable element of the scheme which can be used by retailers to identify sustainable places to stay www.travelifecollection.com. In July we were awarded funding from the EU Eco-innovation department for a project which will align Travelife with the EU Ecolabel. This three-year project will also expand the Ecolabel criteria to cover transportation and excursions and help translate key elements into the most popular European languages. The Travel Convention in Barcelona recorded high satisfaction levels from delegates. The number of attendees - 961 - was an increase over 2008. Recently it has won two awards at the British Travel Awards: Best Travel Agent Event or Conference (over 150 delegates), and Best Supplier Networking Event or Conference. This is independent recognition of the extremely high standard achieved and a tribute to the hard work put in by all concerned in arranging the Convention. ABTA's website continued to develop, with new content and new functionality being added all the time. Consistently the most popular pages were those that help users to find ABTA Members, but other pages experienced peaks when major events occurred. The site is clearly growing in importance with external audiences seeking information and advice. It receives in excess of 40,000 unique visitors a month. The press team conducted 110 television and 310 radio interviews over the course of the year keeping the ABTA brand in the public eye and offering balanced and informed opinions. The media were dominated by travel stories with company failures, the BA cabin crew strikes and the Icelandic ash cloud all leading to significant ABTA coverage. All of these opportunities were used to encourage customers to seek the protection offered by booking with an ABTA Member. Finally I would like to extend my thanks to the Chairman and my fellow Board Members for their hard work and expert guidance. In particular we have benefited from the experience of Christine Farnish and Lord Fowler who bring, respectively, knowledge of how to influence key decision makers from the experience of working for one of the world's largest banks and many years at the heart of Government at the highest level. Both joined the Board in October last year and their views and advice have proved invaluable.

We welcomed 83 new Members, 17 more than the previous year with enquiries and applications spiking after the April ash cloud. Overall numbers declined by 38 to 1,313 with branches down by 217 to 5,429. Membership of the Travel Industry Partner scheme fell slightly to 194 following the highest ever level in the previous 12 months. MARK TANZER CHIEF EXECUTIVE ABTA Ltd, 30 Park Street, London, SE1 9EQ. Registered in England No. 551311 London Site development by Open Associates

Bijeenkomst Duurzaam Toeristisch ondernemen in de praktijk Vakantiebeurs 2011 opent spectaculair met Sarah Darwin *** Pim Kisjes Het is een goede traditie dat de Vakantiebeurs opent met een manifestatie voor professionals in de reissector. Dit jaar organiseerden de ANVR en de Vakantiebeurs samen de bijzondere bijeenkomst Duurzaam Toeristisch Ondernemen in de praktijk een inspirerende mix van inleidingen en workshops. Gastspreker Sarah Darwin Ph.D., achterachterkleindochter van Charles Darwin, bracht iedereen in vervoering met haar presentatie In Darwin s wake. Dit jaar is het 180 jaar geleden dat Charles Darwin met het schip de Beagle de wereld rondvoer en geïnspireerd werd tot wat later de basis bleek voor zijn evolutietheorie On the origin of species. ANVR-directeur Frank Oostdam opende de bijeenkomst door de aanwezigen - en Sarah Darwin in het bijzonder - te verwelkomen, en de Vakantiebeurs en de sponsors NS Hispeed en Groenbalans te bedanken voor hun steun. Dankzij Groenbalans verliep de bijeenkomst klimaatneutraal. Oostdam kwalificeerde de bijeenkomst als erg belangrijk. Als het om duurzaamheid gaat, zet de reisbranche grote stappen en zijn we goed bezig. Duurzaamheid is niet langer een niche, maar mainstream. Met de bewustwording in de branche zit het goed. Alle 200 touroperators die lid zijn van de ANVR zijn er nu volop mee bezig, in de voorhoede. Maar het is geen kunstje, duurzaamheid moet worden geïntegreerd in de gehele bedrijfsvoering. Met duurzaam toeristisch ondernemen willen we nu de slag gaan maken met de reisagenten, want daar komt de klant. Daarnaast wil de ANVR gaan lobbyen om het opt in/opt out-systeem aangepast te krijgen om zodoende de CO 2 - compensatie te stimuleren. Het Frank Oostdam bedankt Sarah Darwin voor haar inspirerende presentatie is nog een grijs gebied, maar lukt het ons dat systeem te veranderen waardoor CO 2 -compensatie niet langer vrijblijvend is, dan kan de conversie zomaar met een factor 4 tot 5 toenemen. Daar gaan we ons voor inspannen. Wat duurzaamheid betreft is toerisme een deel van het probleem, maar ook een deel van de oplossing. Groeit het toerisme door zoals voorzien, dan groeit het aantal toeristische bewegingen door naar rond de 1,6 miljard per jaar. Daarom: duurzaamheid moet! In het kielzog van Darwin Charles Darwin s (1809-1882) evolutietheorie On the origin of species stond in het Darwin-jaar 2009 wereldwijd weer volop in de belangstelling en zorgde net als in vroeger jaren voor somtijds felle discussies. In 1831 vertrok Darwin op 22-jarige leeftijd en vers van de universiteit uit het Engelse Devonport nabij Plymouth voor een reis rond de wereld aan boord van de Beagle. Kapitein was de meteoroloog Robert FitzRoy. Ze deden Zuid- Amerika, Australië, het zuiden van Afrika en diverse eilandengroepen, zoals de Galapagos, in de Grote en Indische Oceaan aan waar Darwin de plaatselijke dieren, planten, fossielen en geologie bestudeerde. Het zou een reis worden van vijf jaar waarvan Darwin verslag deed in twee boeken met als titel: The Voyage of the Beagle. In 1856 bracht hij The origin of species uit, het boek waarin hij zijn evolutietheorie uiteenzette en dat de wereld schokte. In 2009 werd deze reis overgedaan met een klipper genaamd Stad Amsterdam. In ons land bracht de VPRO de hele serie van 35 afleveringen van Beagle, in het kielzog van Darwin op televisie. Aan boord van de klipper waren o.a. de Vlaamse evolutiebioloog/ journalist Dirk Draulans en de biologe/botaniste Sarah Darwin, de achterachterkleindochter van 4 View - januari 2011

in Salvador, Brazilië. Het verschil kon niet groter zijn. Toen hij daar van boord stapte stond hij gelijk in het tropische regenwoud. Om daar nu te komen moesten wij eerst met een taxi de hele stad door. Charles Darwin. Doel van de reis, die acht maanden duurde, was het opnieuw zien en beleven van wat Charles Darwin op zijn reis meemaakte. Natuur als inspiratie en als passie Biologe/botaniste Sarah Darwin Ph.D. promoveerde op de tomatensoorten op de Galapagoseilanden. Ze moest er haar reis met de Beagle zelfs voor onderbreken om haar thesis in Londen te verdedigen. Tijdens die reis werd zij vergezeld door haar twee zoons van 5 en 7 jaar. Aan boord waren ze, net als Charles Darwin destijds, met grote regelmaat heftig zeeziek. Wij willen u een aantal quotes uit haar geïnspireerde en inspirerende presentatie niet onthouden. Het was een emotionele en tegelijk intellectuele reis. Een reis waarbij mij duidelijk werd hoezeer de natuur voor mijn betovergrootvader zowel een inspiratiebron als een passie was. Voor mij gold dat ook. In Charles Darwin s tijd schudde zijn theorie de hele wereld door elkaar, maar ook zag het reizen er toen heel anders uit. Travelling, de ouderwetse manier van reizen en de voorloper van het huidige toerisme, bracht hem op plaatsen waar maar zelden andere Europeanen voor hem waren geweest. Hij stuurde ook regelmatig vondsten naar Engeland, iets wat nu totaal onacceptabel zou zijn. Betrouwbare zeekaarten waren er toen nauwelijks, maar de zeer gedetailleerde kaarten die kapitein FitzRoy onderweg maakte hebben nog jaren in de zeevaart dienst gedaan. Ze kwamen op plaatsen waar je de natuur nog ongeschonden en zonder de invloed van mensen aantrof. Net als hij gingen wij naar Zuid-Amerika. Dat was alles voor hem. Daar hebben we de voor Darwin drie belangrijkste plaatsen opgezocht, te beginnen Op de tweede locatie, Vuurland op het uiterste zuidelijke puntje van Zuid-Amerika, kwam Darwin bij het kennismaken met en aanschouwen van de inboorlingen aldaar, de Yagan indianen, op het idee dat mensen niet zoveel verschillen van dieren. Hij geloofde dat verschillen in beschaving veroorzaakt worden door cultuur en niet door verschillen tussen rassen. Een gedachte die hij, eenmaal terug in Engeland en nadenkend kuierend over de Sand Walk nabij zijn huis in Kent, gebruikte om zijn evolutietheorie verder te ontwikkelen. Tragisch is dat de indianen daar uitsterven. View - januari 2011 5

Toen wij er waren was er nog maar één echte over. Derde voor Darwin belangrijke locatie waren de Galapagos-eilanden, die nu voor 95 procent uit een nationaal park bestaan. Er wonen 40.000 mensen die gek genoeg geen enkele binding met de natuur daar hebben, mede omdat het voor hen ook niet is toegestaan om zomaar het nationaal park in te lopen; dat is alleen weggelegd voor rijkere toeristen. Darwin verzamelde op deze eilanden vogels en merkte dat de spotlijsters op elk eiland verschillend zijn. Hij nam een jonge reuzenschildpad mee om die in Engeland te bestuderen. Alweer iets wat je nu wel uit je hoofd zou laten. Mensen zonder natuur Dat ontbreken van binding met de natuur zie je ook bij onze kinderen terug. Vergeleken met de vorige generatie is het aantal kinderen dat nu regelmatig in de natuur komt zelfs gehalveerd. Mensen zonder natuur noem ik ze. Het ontbreken van die binding en het verlies van interesse en engagement voor de natuur kan negatieve gevolgen hebben voor het werken aan duurzaamheid en het in stand houden van de biodiversiteit op onze aarde. Biodiversiteit heeft de mensen nodig, maar omgekeerd geldt hetzelfde. Door zijn reis veranderde Darwin s belangstelling voor biodiversiteit. Het toerisme kan hetzelfde teweegbrengen. De biodiversiteit, de lokale bevolking en de toeristen kunnen daarbij over en weer veel voor elkaar betekenen en veel goeds voor elkaar bewerkstelligen, aldus Sarah Darwin. Elders op deze pagina s vindt u een verslag van een persoonlijk gesprek met haar na afloop van haar presentatie. ANVR-reisagenten op weg naar duurzaam toerisme Na de presentatie van Sarah Darwin en een korte pauze was het tijd voor twee workshops waaruit de aanwezigen konden kiezen. Frank Oostdam stipte het in zijn welkomstwoord al aan; 2011 wordt het jaar van Duurzaam Toeristisch Ondernemen bij de ANVR-reisagenten. Vandaar de workshop, gegeven door Mirjam Dresmé, hoofd Communicatie en Duurzaam Toerisme bij de ANVR. Daarbij ging het over de bewustwording bij de reisagenten dat duurzaamheid moet en ook dat duurzaamheid geïntegreerd moet worden in de bedrijfsvoering. Net als de touroperators vóór hen, betekent dit voor de ANVR-reisagenten dat zij moeten beginnen met het aanstellen van een DTO-coördinator, de persoon op de hoofdvestiging van het reisbureau die zich bezig gaat houden met duurzaam toerisme. Hij of zij gaat dan de digitale Travelife DTO-training (inclusief het verplichte examen) volgen. Deze training omvat de volgende onderwerpen specifiek gericht op duurzaamheid: (keten)management, intern beheer, vervoer, verblijf, vermaak, bestemmingen en klantencommunicatie. En daarbij worden ook acties en oplossingen geboden. Wordt het examen met goed gevolg afgelegd dan ontvangt de DTO-coördinator een persoonsgebonden getuigschrift dat drie 6 View - januari 2011

jaar geldig is. Daarna moet een DTO-actieplan worden opgezet om een en ander in de praktijk vorm te geven. Daarbij gaat het om diverse maatregelen nemen op het gebied van: vervoer, verblijf en vermaak, alsmede interne milieuzorg en informatie aan de reizigers, gevolgd door rapportage. Het ANVR-reisbureau in kwestie ontvangt daarna een bedrijfsgebonden certificaat dat twee jaar geldig is. De planning voor de introductie en de implementatie van Duurzaam Toeristisch Ondernemen bij de ANVRreisagenten ziet er voor 2011 als volgt uit: in het 1e kwartaal gaat het om het inventariseren van de DTO-ers, in het 2e kwartaal om het implementeren van de trainingen, terwijl het 3e en 4e kwartaal in het teken staan van de trainingen en examens. Het begint echter met het aanmelden van degene die bij (de hoofdvestiging van) het ANVR-reisbureau de contactpersoon duurzaam toerisme is. Dat aanmelden kan naar het e-mailadres mdresme@ anvr.nl onder vermelding van de naam van de organisatie, het ANVR-lidnummer, de naam van de persoon, zijn of haar e-mailadres en het telefoonnummer. van de ANVR zal de reissector zich maximaal inspannen om de negatieve impact van het reizen tot een duurzaam niveau te beperken, de nadelige gevolgen van reizen/vakanties te minimaliseren en de positieve impact te vergroten. Bij ANVR DTO gaat het om het invoeren en implementeren van Duurzaam Toeristisch Ondernemen, waarbij gebruik wordt gemaakt van het DTO-instrument Travelife en het Travelife Sustainability System (TSS). Een onderdeel van Travelife houdt in het managen van de keten van aanbieders. De touroperator wordt dan ook uitgenodigd met dit onderdeel te starten en in eerste instantie te focussen op accommodaties. Qua timing is het nu een goed moment te werken aan een duurzaam vakantieaanbod. De helft van de Nederlanders staat positief tegenover duurzame vakanties en heeft een voorkeur voor duurzaam aanbod vanwege het feel good - effect. Bovendien vormt duurzaamheid een extra selectiecriterium omdat het beantwoordt aan hot items voor de vakantiekeuze van de komende jaren: authentiek, bewust, eerlijk en duurzaam. Consumenten verwachten in toenemende mate dat het bedrijfsleven zijn maatregelen neemt om negatieve impacts zoveel mogelijk te beperken. Duurzaamheid wordt ook steeds meer geassocieerd met kwaliteit, gezondheid en veiligheid. Het werken en inzetten voor een dergelijk duurzaamheidlabel biedt tal van voordelen voor de touroperator, waaronder omzeten winstgroei afkomstig van zowel loyale als nieuwe klanten, aantrekkelijke gevolgen voor de eigen merkwaarde en reputatie, behoud van bestemmingen en het overbodig maken van overheidsregels. Het Travelife Sustainability System (TSS) biedt de touroperator een online database met wereldwijde accommodaties (acco s), inzicht in hun duurzaamheidprestaties (milieu en sociaal), controle via officieel getrainde auditors, de Travelife brons, zilver en goud labels, en toegang tot informatie over acco s. Het systeem werkt efficiënt en kosteneffectief en is er voor en door de reisindustrie. Voor de accommodatie zelf betekent Travelife bovendien een marketingvoordeel. De Travelife Awards zijn keurmerken met milieu- en sociale criteria waaraan hoge eisen worden gesteld. Beoor- Touroperators Verduurzamen Accommodaties Make that Change! Deze workshop, onder leiding van Gerben Hardeman, Project Manager Sustainable Tourism bij de ANVR ging over het verduurzamen van accommodaties door touroperators. Volgens de missie View - januari 2011 7

Sand Walk achter het huis van Charles Darwin deling geschiedt op basis van onafhankelijke audits. Momenteel zijn er 15.000 geregistreerde acco s, waarvan er 1.200 zijn gecontroleerd en zijn rond de 535 Awards uitgedeeld. Touroperators kunnen zich via de ANVR op Travelife systeem abonneren en er tot 2012 gratis gebruik van maken. Aanmelden dient dan wel vóór 1 februari 2011 te geschieden (ghardeman@anvr.nl). De touroperator wordt geadviseerd om zijn gecontracteerde accommodaties te stimuleren te verduurzamen. Hierbij is van belang om doelstellingen te bepalen en die SMART te maken (dat wil zeggen: Specifiek, Meetbaar, Ambitieus, Realistisch en Tijdsgebonden). Ook is het goed om eerst te beginnen met de best verkopende acco s te stimuleren met duurzaamheid aan de slag te gaan. Een aantal touroperators is ondertussen gestart duurzaamheidcriteria in contracten vast te leggen. Het Travelife systeem wordt o.a. gebruikt voor hulpmiddelen en handleidingen (voor hoteliers en touroperators), selfcheck test, monitoren en evalueren van duurzaamheidprestaties. Hardeman geeft de touroperators aan zich te richten op bepaalde regio s en gefocust aan de slag te gaan. Profiteer van de samenwerking met andere touroperators door aansluiting te vinden bij lopende projecten van de ANVR. Projecten op het gebied van verduurzamen van accommodaties op bestemmingen zijn te vinden in Brazilië, Egypte, Kenia, Tanzania, Thailand en Turkije. Ze bestaan o.a. uit motivatie, trainingen van de hoteliers en incoming touroperators (onderdelen van het IDH-programma). En verder zijn er ook verduurzamingprojecten in Europese landen (Intour programma). Specifiek kan de touroperator profiteren van een aantal gratis audits bij accommodaties in een aantal landen zoals Spanje, Frankrijk, Italië en Griekenland. In de workshop werd ook het benaderen van acco s behandeld. Te beginnen met het inschakelen van de lokale agent en het achterhalen van de contactpersoon (de general manager) waarna de acco telefonisch of per email kan worden benaderd. De ANVR heeft hiervoor een voorbeeldemail/brief beschikbaar. Het is van belang van het begin af aan duidelijk te zijn over de stappen en de verwachtingen richting de accommodatie en te zorgen voor een persoonlijke benadering. Benoem de voordelen (kostenbesparing, marketingvoordelen), eventueel de duurzaamheidcriteria in contracten, wijs op de gratis hulpmiddelen in het systeem en de nulmeting op basis van selfcheck (geen examen!), spoor de accommodatie aan om met de resultaten van de nulmeting (1e self-check) aan de slag te gaan en zorg voor een goede follow-up. Voor de accommodatie zijn er belangrijke voordelen om zich te abonneren op Travelife waaronder het gebruik maken van de helpdesk en een gratis audit. De extra beloning voor de acco bestaat uit promotie door opname in de lijst van gecertificeerde Travelife-acco s in brochures en websites van verschillende touroperators. ANVR-touroperators kunnen zich voor 2011 gratis inschrijven voor Travelife Sustainability Systeem. Inschrijven kan via ghardeman@anvr.nl. Ook kunnen touroperators via dit emailadres hun interesse kenbaar voor duurzaamheidprogramma s zoals Initiatief Duurzame Handel en het Europese Unie project Intour. Meld je nu aan en make that change!, aldus Gerben Hardeman. 8 View - januari 2011

In gesprek met Sarah Darwin Of ze soms last heeft van haar wereldwijd bekende achternaam. Gebukt gaat onder die gigantische erfenis misschien wel. Niets van dat alles. De verwachtingen zijn soms hooggespannen, maar dat doet me niet zoveel. Sarah Darwin, moeder van twee jongens, woont in centrum Londen. Ik ben biologe en botaniste, maar momenteel vooral moeder, vertelt ze relaxed met een kop koffie in de hand. Ze heeft zojuist haar presentatie gegeven. Hoe zat het met dat afstuderen op tomaten, willen we weten. In de hele wereld heb je maar vier eetbare soorten tomaten. En twee daarvan vind je alleen op de Galapagos-eilanden. Het is belangrijk dat we de soorten in de natuur in stand houden. Dat geldt voor dieren, maar ook voor bomen en planten. Die worden nog wel eens vergeten. Er is geen vervanging en we hebben ze allemaal nodig. En eenmaal verdwenen komen ze nooit weer terug. Als je teveel krijgt van één soort kom je in de problemen. Denk maar aan de aardappelziekte in Ierland die daar tussen 1845 tot 1850 een enorme hongersnood veroorzaakte. In Peru loopt nu een project gebaseerd op eeuwenoude ecologische principes, waarbij circa 4.000 aardappelrassen worden gebruikt. Even terug naar de bekende achternaam en je keuze om biologe/ botaniste te worden. Werd dat min of meer van je verwacht? Nee, absoluut niet. Mijn vader is wetenschapper maar dan in een totaal andere richting. Maar wat mijn vader en moeder wel deden was ons meenemen de natuur in, waarbij ze ervoor zorgden dat we ons thuis voelden in de natuur. Dat maakten ze erg spannend. Soms werden wij dan s morgens om zes uur wakker gemaakt door mijn moeder die ons geheimzinnig toefluisterde dat we het bos in gingen om paddenstoelen te zoeken. Fantastisch! Later, als teenager, kwam ik op vakantie in het regenwoud zonder bagage te zitten, waaronder mijn beautycase. Wèg! En dat terwijl ik in die tijd altijd enorm met mijn uiterlijk en make-up bezig was. Na de eerste paniek raakte ik er echter al snel aan gewend dat ik me nu eventjes niet kon opmaken. Sterker, ik begon het steeds minder belangrijk te vinden. In plaats daarvan begon ik me te interesseren voor alles aan overweldigende natuur wat ik om mij heen zag, hoorde en rook. Die bijzondere ervaring was mijn drijfveer om biologe te worden en aan mijn studie te beginnen. Ik maak me er zorgen over dat er steeds minder kinderen zijn die in de natuur komen en met de natuur vertrouwd zijn. En ook dat er steeds minder ouders zijn die daar aandacht aan besteden en tijd voor vrijmaken. Natuurlijk leven veel mensen in een stenen omgeving, maar dat hoeft je niet te beletten om de natuur in je huis te halen. Dat kan al met een plant in de vensterbank. Ik ga zoveel en zo vaak als mogelijk met mijn kinderen naar buiten, de natuur in. Zelfs in een grote stad als Londen kan dat. Er is veel groen. En anders pakken we de auto en gaan we naar onze familie die buiten woont. Contact met de natuur is noodzaak om de biodiversiteit in stand te houden Zou het onderwijs daar een rol in kunnen spelen? Bijvoorbeeld op lagere schoolniveau? Allereerst denk ik dat het toerisme een rol kan spelen in het vertrouwd maken van kinderen in en met de natuur. Maar ook het onderwijs kan daar het nodige aan doen. In de Verenigde Staten en op sommige plaatsen in Engeland hebben ze bijvoorbeeld Forest schools, bijzondere scholen met een innovatieve pedagogische aanpak die bestaat uit buiten spelen en leren. Tussen 1990 en 2000 hebben ze daarmee alleen al in de USA 25 procent van de kinderen terug de natuur in gekregen. Je moet alleen wel bedenken vanaf welke leeftijd je met zoiets begint. Kinderen tot vijf jaar hebben bijvoorbeeld angst voor grote lege plekken. Daarom gaat het erom dat er habitats in de natuur worden ontwikkeld waarin kinderen van alle leeftijden zich prettig en veilig voelen. Zijn ze ouder dan moet je plekken creëren waar ze kunnen spelen, terwijl ze er op teenagerleeftijd moeten kunnen hangen, naar muziek luisteren, met elkaar discussiëren, enzovoorts. Zo breng je het kind weer terug in de natuur, maak je van de natuur weer iets vertrouwds en herstel je die oeroude verbintenis die nu ten onder dreigt te gaan door teveel binnenzitten, voor de tv hangen of computeren. Bovendien, de natuur is gratis. Wat je ook kunt doen is de natuur terugbrengen naar de woonomgeving. Contact met de natuur is noodzaak om de biodiversiteit in stand te houden. View - januari 2011 9

Travelife Sustainability System biedt helpende hand Accommodaties hard aan de slag met duurzaamheid ***Eugenie Engelbracht Op de Vakantiebeurs had de ANVR een meer dan heldere boodschap: touroperators en accommodaties moeten steeds meer hun focus gaan leggen op duurzaamheid. Een belangrijk instrument bij de bewustwording van duurzaam ondernemen, is het uit Travelife voortgekomen Travelife Sustainability System (TSS): een wereldwijd onafhankelijk en online evaluatiesysteem op het gebied van duurzaamheid, dat wordt omarmd door een groeiend aantal reisorganisaties. Inmiddels werken al veel accommodaties met TSS en zijn zij actief aan het verduurzamen. Maar hoe werkt TSS in de praktijk? Wat zijn de voordelen voor accommodaties die via dit systeem duurzaamheid in hun bedrijfsfilosofie willen doorvoeren? Welke specifieke maatregelen kunnen zij nemen? En wat kan de touroperator er mee? View legde haar oor te luisteren bij Chris Thompson (Travelife Sustainability Manager èn bedenker van het systeem) en Seda Ispartaligil, Quality Manager van hotelketen Gloria Hotels & Resorts in Turkije, dat onlangs een Travelife Gold Award ontving. Beiden zijn het er over eens dat TSS aan accommodaties een prima ondersteuning biedt om duurzaam te ondernemen. Goed inzicht Eén van de belangrijkste zaken van TSS is dat het systeem deelnemende bedrijven inzicht geeft in de zorg die accommodaties (moeten) hebben voor het milieu, de natuur en de cultuur in hun omgeving. Omdat TSS samenwerkt met alle grote Europese Chris Thompson: Het Travelife Sustainability System helpt accommodaties om de eerste stappen rond duurzaamheid te zetten. Seda Ispartalıgil: In alles wat wij doen, komt ons motto Nature save us, we have to save it terug. touroperators hebben gebruikers van het systeem toegang tot een enorme database van accommodaties. Ook accommodaties die al duurzame initiatieven namen en hiervoor zijn beloond met een speciale award, zijn terug te vinden in TSS. Chris Thompson: Inmiddels hebben 16.500 bedrijven zich geregistreerd. Het systeem werkt erg eenvoudig en helpt accommodaties om de eerste stappen rond duurzaamheid te zetten op het gebied van energie, water en afval, maar ook ten aanzien van personeelsbeleid en toeleveranciers. Men krijgt inzicht in de materie, maar middels een handboek ook praktische aanwijzingen voor te nemen maatregelen om duurzaamheidcriteria te bereiken. Via een trainingstool op de website, die in de loop van dit jaar wordt gelanceerd, ontvangen gebruikers nog meer tips hierover. Audit Via TSS kan een accommodatie als eerste een self-check doen, waarbij onder meer wordt gekeken hoe er wordt omgegaan met zaken als energie-, water- en afvalmanagement, arbeidsomstandigheden en de relatie met de lokale gemeenschap. Dit alles stelt accommodaties in staat zich te focussen op zaken die zij kunnen verbeteren om duurzamer te werken. Vervolgens kan de accommodatie voor een audit, een externe controle, in aanmer- View - mei 2011 11

king komen. De resultaten van de audits geven accommodaties genoeg mogelijkheden om het duurzame gedachtegoed uit te dragen naar zakelijke partners en gasten. Thompson: Er is een beloningsstructuur aan TSS gekoppeld door de toekenning van awards. Bedrijven gebruiken dit nu al als marketingtool. Steeds vaker verschijnt het Travelife-logo op websites, in brochures en eigen promotiemateriaal en gebruiken bedrijven Groene Brochures, waarmee zij consumenten bewust willen maken om duurzaam te reizen. Ook stimuleren touroperators accommodaties om duurzamer te worden door hen uit te nodigen voor een audit. Accommodaties realiseren zich op hun beurt dat touroperators de audit ook steeds vaker als een contractuele verplichting zien voor een samenwerking in de toekomst. Een goede zaak, want hiermee wordt de toegevoegde waarde van Travelife en TSS sterker. Systematische aanpak Een mooi systeem en een positieve audit zijn niet voldoende. Grote vraag blijft wat accommodaties in de praktijk doen met de tips en resultaten. Dat er al flink aan de duurzame weg wordt getimmerd, blijkt uit het aantal awards dat inmiddels is uitgereikt: 65 bronzen, 133 zilveren en 339 gouden awards. Hotelketen Gloria Hotels & Resorts, met hotels in het Turkse Belek en Antalya, ontving onlangs een Travelife Gold Award. Seda Ispartaligil, Quality Manager van de keten, maakt duidelijk hoe belangrijk zij duurzaam ondernemen vindt en waarom zij met TSS werkt. Kwaliteit, dienstverlening, zorg, controle, kwaliteitsmanagement en hoogwaardige systemen zijn concepten die in ons land, maar ook daarbuiten, steeds meer opkomen. Al deze concepten richten zich op kwaliteit en wijzen erop dat dit een essentiële factor is in onze branche. Evenals de omschrijving van de diverse aspecten daarvan. Met dit in ons achterhoofd hebben we in 2004 onze kwaliteit ondergebracht in zogenaamde Complete Quality Management -activiteiten. Ook hebben wij ons managementsysteem volledig gebaseerd op een continue verbetering van alle processen. Onze duurzame toeristische activiteiten worden gekenmerkt door een systematische aanpak, waarbij gebruik wordt gemaakt van natuurlijke hulpbronnen, zoals water en elektriciteit. Deze aanpak vormt niet alleen de basis voor een leefbaar milieu voor toekomstige generaties, maar biedt ook aanzienlijke voordelen in een verlaging en beheersing van kosten. Dankzij TSS hebben wij in onze keten al structurele verbeteringen kunnen doorvoeren, stelt Ispartaligil. Bescherming leefomgeving De maatregelen die de hotelketen nam zijn divers. Dat varieert van het inzetten van alternatieve energiebronnen (zonne-energie en productie van warm water) tot het installeren van luchtpompen Er is een beloningsstructuur aan TSS gekoppeld door de toekenning van awards. Ook Travelife-awards op ABC-eilanden Diverse accommodaties op Curaçao (Papagayo Beach & Lounge Resort en Morena Resort) en Bonaire (Plaza Resort Bonaire, Divi Flamingo Beach Resort & Casino en Captain Don's Habitat) ontvingen onlangs ook een Travelife-award. Zij werden door TUI Nederland uitgenodigd om een audit te doen. TUI Nederland stimuleert accommodaties volop om duurzamer te werken. Elise Allart, Manager Duurzaam Toerisme bij TUI Nederland: Onze productmanagers en inkopers brengen al diverse seizoenen in hun bezoeken en bijeenkomsten Travelife onder de aandacht van accommodaties. Zij gebruiken hiervoor de TUI Travelife-folder en verwijzen naar www.tuigreen.com. Dit is een website in zeven talen over Travelife die speciaal is ontwikkeld voor hoteliers en uitlegt wat de voordelen voor hen zijn. Daarnaast heeft TUI Nederland in accommodatiecontracten een clausule opgenomen dat elk hotel verplicht de gratis Travelife-selfcheck in te vullen. Nieuw dit jaar is dat productmanagers duurzaam toerisme doelstellingen rondom groene accommodaties moeten opnemen in hun productplannen. Hierdoor leggen zij zichzelf doelen op om meer award-accommodaties in hun aanbod op te nemen. Allart: Zij kunnen reeds bestaande award-accommodaties contracteren of juist accommodaties stimuleren deel te nemen aan Travelife. Wij verankeren Travelife dus heel duidelijk in al onze processen en procedures. Hierdoor behalen wij de doelstelling om in ons aanbod voor zomer 2012 minimaal 375 groene accommodaties te hebben. 12 View - mei 2011

voor waterbesparing, het afvalwater te gebruiken voor irrigatie, energiebesparende kranen en (buiten)verlichting te plaatsen, maar ook iets simpels als het in de hand houden van het papiergebruik in de hotels. Ispartaligil: Veel van de maatregelen spelen ook een belangrijke rol bij de bescherming van het milieu en de leefomgeving. Zo hebben wij een speciaal zwembad laten ontwerpen voor vissen, planten wij samen met onze businesspartners bomen in ons Gloria Memorial Forest en werken wij aan het realiseren van een geschikte en natuurlijke leefomgeving voor de caretta caretta, de onechte Karetschildpad. In lijn met het toenemende lokale bewustzijn hebben wij ervoor gekozen om ook lokale ondernemingen bij onze plannen te betrekken. Ispartaligil realiseert zich wel degelijk dat ook de gasten van de hotels duurzaam toerisme kunnen ondersteunen. Het is belangrijk hen hierop te wijzen. De toekenning van de Travelife Gold Award draagt daar zeker aan bij. Door onze gasten hierover te informeren, hen te betrekken bij onze activiteiten en te vragen ook zèlf een bijdrage te leveren aan het milieu door bewust en zuinig met diverse zaken om te gaan, heeft gezorgd voor veel positieve reacties en waardering bij onze gasten. In alles wat wij doen, komt ons motto Nature save us, we have to save it altijd terug. Ik ben ervan overtuigd dat de natuur ons zal belonen, zolang wij deze blijven verzorgen en beschermen, besluit Ispartaligil. COLUMN Echt of nep Reisbrochures hebben een bijzonder vocabulaire. Het woord paradijs wordt vaker gebruikt dan in de Bijbel. Dromen worden in verband gebracht met zon, palmbomen en andere zaken waarvan we in Nederland wel wat meer zouden willen. Veel voorkomend ook: traditioneel, echt, authentiek. Over dat laatste had ik onlangs een discussie met kennissen. Ze hadden in Afrika overnacht in een traditioneel dorp. Ik vroeg of ze een dorp hadden bezocht waar sprake was van community based tourism. Ze dachten van wel, maar dat woord tourism beviel ze duidelijk niet. Veel toeristen klampen zich namelijk vast aan een ander woord uit de brochures: onontdekt. Ook mijn kennissen. Maar onontdekt was het dorp allerminst. De bewoners wonden er geen doekjes om dat hun dansen in rieten rokjes, jawel - alleen nog bestonden bij de gratie van toeristen aan wie ze een paar centen verdienden. Nep, vonden mijn kennissen. Toeristen-stuff. Hun traditionele slaapplaats daarentegen was goed bevallen: een lemen hut met een dak van palmblad. Keurig netjes allemaal, in tegenstelling tot de huisjes van de bevolking waarop slordige golfplaten waren aangebracht. Dat golfplaat inmiddels authentieker is dan palmblad, vonden ze nauwelijks een argument. Hun hut was niet nep, maar traditioneel. Ze hadden een vastomlijnd idee van echt en nep. Jij gaat tenslotte ook niet naar de kaasmarkt in Alkmaar, zeiden ze. Daar hadden ze gelijk in, maar het leek me geen reden de kaasmarkt dan maar af te schaffen. Ik moest denken aan een ervaring eind jaren tachtig toen ik bij toeval in een armoedig dorp in Andalusië terechtkwam. Op een avond belandden we in een duister café waar de tafels plakten en de gasten al aardig bezopen waren. Opeens tilde een vrouw haar versleten rok op en begon schrille kreten uit te slaan. Als op commando begonnen anderen te klappen, iemand pakte een gitaar en met wat goeie wil zou je kunnen zeggen dat er sprake was van een flamenco. Niet om aan te zien, maar wel echt. Tegenwoordig is de flamenco populairder dan ooit en staat hij op de Werelderfgoedlijst, mede dankzij het toerisme. Maar is de flamenco voor een groot publiek toeristen bijvoorbeeld - daarom niet echt meer? Is een dans in rieten rokjes nep? Toeristen-stuff? Wacht maar tot die Afrikaanse dansers in Carré staan! Slechts op één punt waren mijn kennissen positief over een nietauthentiek element in hun reis. Hun hut had een moderne wc-pot met closetpapier. Liever een ontdekt paradijs met een wc, dan traditioneel het bos in met een authentieke stapel gedroogde bladeren. Nell Westerlaken Journalist bij de Volkskrant View - mei 2011 13

ANVR newsletter for members dd 9 june 2011: information on new Travelife website for suppliers/tour operators

Enthousiaste Keniaanse incoming touroperators volgen duurzame training ANVR mikt op incoming touroperators Save the planet of save the company? *** Carla Overduin Hoe krijg je hoteliers overtuigd van de noodzaak om duurzaam te gaan ondernemen en aan te haken bij het Travelife Sustainability System? In veel verre landen is de incoming touroperator de sleutel. Deze is immers de schakel tussen de Nederlandse reisbranche en de hotelier. In mei werd als pilot een Travelife-training gegeven aan incoming touroperators in Kenia. Met succes, aldus de ANVR, die hier een belangrijke rol in had. Het Travelife Sustainability System krijgt steeds meer gestalte. Dit duurzaamheidsysteem van Britse oorsprong, waar de ANVR zich bij heeft aangesloten, wordt een begrip. Inmiddels hebben 15.000 accommodaties wereldwijd zich aangemeld en zo n tien procent heeft een audit gehad. Een slordige 550 hotels heeft de Travelife award in de wacht gesleept en mag nu het logo voeren. Het gaat stap voor stap, waarbij Groot-Brittannië en Nederland voorop lopen om hun hoteliers te stimuleren duurzamer te werken, vertelt Gerben Hardeman van de ANVR. Het is een langzaam proces. Je merkt dat als je de koplopers aan de gang krijgt, de rest ook in beweging komt. Maar het is geen kwestie van maanden, eerder van jaren. Je kunt niet een e-mail naar je hotel sturen en verwachten dat ze de volgende dag met duurzaamheid aan de slag gaan. We proberen hoteliers van alle kanten te beïnvloeden. Daarom trainen we nu de incoming touroperators. Debuut De ANVR focust op zes landen: Kenia, Tanzania, Brazilië, Thailand, Egypte en Turkije. Kenia had het debuut voor de training van incoming touroperators. De pilot was een initiatief van IDH (Initiatief Duurzame Handel, een multi-stakeholder platform, gefinancierd vanuit de Nederlandse overheid) en werd uitgevoerd samen met de ANVR en het CBI (Centrum ter Bevordering van Import uit ontwikkelingslanden). In twee dagen werden veertig lokale agenten getraind. Zij werden op de hoogte gebracht van de basis- en managementprincipes van duurzaam toerisme, de ontwikkelingen en trends in Europa, maar ook van Travelife. Zij kregen bovendien aanwijzingen voor wat zij kunnen doen om hoteliers te motiveren om duurzamer te ondernemen. Hoe overtuig je hoteliers? Hardeman: Zij zijn het meest gevoelig voor argumenten zoals kostenreductie, rendementsverhoging en verbetering van kwaliteit. We hebben de incoming touroperators aangetoond dat een aantal hotels het dankzij hun duurzaamheid veel beter heeft gedaan dan andere bedrijven in de recente crisisjaren. Dat spreekt aan. De View - augustus 2011 7

Saskia Griep, manager touroperating Sawadee Reizen: Er werd meteen ja gezegd. incoming touroperators toonden grote bereidwilligheid. We waren aangenaam verrast door de manier waarop ze zelf ook al hadden nagedacht over duurzaamheid. Enthousiast Ook Saskia Griep, manager touroperating bij Sawadee Reizen, was blij met de positieve houding van de incoming bedrijven. Zij gaf tijdens de trainingsdagen in Kenia een presentatie. De incoming touroperators moesten hier toch twee dagen voor uittrekken. Bovendien hadden we uitsluitend mensen uitgenodigd, die echt wat in de melk te brokkelen hebben, niet iemand van Travelife heeft de toekomst de administratie. Maar er werd meteen ja gezegd. Ze waren opvallend enthousiast. Griep werd gevraagd om te spreken als avontuurlijke touroperator. Naast Sawadee Reizen doen ook andere ANVR-touroperators mee aan de pilot: SNP Natuurreizen, Baobab Reizen, Kuoni Groep, De Reisspecialisten Groep, Oad, FOX Vakanties, Corendon, Thika Travel en TUI Nederland. Griep: Als avontuurlijke touroperators boeken we vooral kleinschalige familiehotels die vaak geen duurzaamheidcoördinator hebben en ook geen tijd hebben om lange checklists in te vullen. We werken bovendien in landen zoals Kenia met incoming touroperators en hebben dus geen rechtstreeks contact met de hotelier. Daarom is het belangrijk om die incoming touroperators te informeren en over de streep te halen. Wat is het grootste probleem in Kenia? Dit is eigenlijk een van de weinige landen waar duurzaamheid al heel ver is, dankzij de organisatie Ecotourism Kenya. Maar er kan nog heel wat gebeuren. Vooral water is een probleem. De plannen van touroperators die meedoen met IDH zijn ambitieus. Griep: We willen dat eind 2012 alle incoming touroperators in de zes landen meedoen aan Travelife. Dat betekent dat zij zich hebben geregistreerd en de managementtraining hebben gevolgd. Er zijn diverse duurzaamheidcertificaten op de markt. De grootste zijn Travelife, Green Key, Green Globe, ISO14000 en Ecolabel. De ANVR heeft gekozen voor Travelife, omdat dit systeem naast milieu ook sociale aspecten van toerisme meeneemt, zoals de werkomstandigheden voor het personeel en de bestrijding van kindersekstoerisme. Green Key en Ecolabel zoeken toenadering tot Travelife om samen te werken op het gebied van auditing. Website vernieuwd De website van Travelife Sustainability System (www.travelife.org) is flink verbeterd. Er zijn nieuwe gratis tools bedacht die hoteliers helpen bij hun streven om te verduurzamen. De website telt bijvoorbeeld informatieve filmpjes en tips. Denk aan: hoe kun je meer lokale producten inkopen en hoe realiseer je betere werkomstandigheden voor het personeel? Geregistreerde hotels hebben gratis toegang tot de zelfcheck en de tips, maar wie extra support wil hebben van de helpdesk en wil profiteren van marketing en promotie moet hiervoor wel betalen. Ook onafhankelijke audits (twee jaar geldig) moeten worden betaald. Volgens de ANVR blijven de abonnementskosten zeer beperkt met zo n 150 euro per jaar per hotel. Vervolgens willen we dat in deze landen ook de best verkopende accommodaties geregistreerd staan bij Travelife en dan met self checks en duurzaamheid aan de slag gaan. Tijd en geld Ambitieuze targets, maar is dit ook haalbaar? Hoewel de goede wil aanwezig is bij de incoming touroperators, is het toch de hotelier die de concrete aanpassingen moet doen. Hardeman (ANVR): De hotelier moet tijd, energie en geld investeren. Een concreet voorbeeld: een hotel dat 80.000 euro op water en energie heeft bespaard, moest hiervoor eerst 8.000 euro investeren. Dat haal je er binnen een jaar uit, maar je moet wel eerst het geld hebben. Volgens Hardeman kan er veel worden bespaard in de hotels in de zes landen. Er zijn zoveel voorbeelden. Het gaat om het besef dat kapotte toiletten en kranen continu geld kosten, omdat het water maar blijft lopen. Terwijl er in veel van deze landen waterschaarste is. Ook wordt niet goed met elektriciteit omgesprongen. Terwijl iedereen ligt te slapen wordt het hele hotel binnen en buiten mooi uitgelicht. Dat is zonde. Het probleem is dat hotels die goed draaien de noodzaak tot vergroening niet altijd voelen en hotels die het slecht doen aarzelen over de investering. Zij hebben immers geen geld. Hardeman: De uitdaging is om een kopgroep te krijgen. Als één hotel over de streep is, gaat het buurhotel ook al gauw om. Dat hebben we in Turkije duidelijk gezien. Een aantal hotels is daar aan de slag gegaan en heeft awards binnengehaald. De buren weten dat meteen en volgen dan ook snel. Het is niet zozeer save the planet, dat is te ver van het bed, maar wel save the company. Het eindresultaat is hetzelfde: ze gaan aan de slag met duurzaamheid. Geslaagd Een geslaagde pilot, concludeert Yvonne Hofman, programmamanager Toerisme bij IDH, over de Kenia-training. Een hoge opkomst en iedereen was echt geïnspireerd. Wij vinden het belangrijk dat alle partijen in de toeristische keten meedoen en de incoming touroperators zijn een belangrijke schakel. Je merkt dat zij zich nu veel bewuster zijn van die rol, dat ze ontdekken dat ze echt wat kunnen betekenen in de verduurzaming van de sector. Hoe bewaak je nu 8 View - augustus 2011

Een follow-up meeting van Keniaanse touroperators vindt plaats in september dat er ook echt concrete stappen worden genomen in Kenia? Hofman: Er komt op eigen initiatief van de veertig deelnemers een follow-up meeting in september. Daarnaast blijft Ecotourism Kenya ondersteuning aan hen bieden bij de Travelife certificering. IDH en ANVR zoeken nu naar match-funding, zodat de trainingen ook in de overige focuslanden kunnen worden uitgerold. Thailand Een van de bestemmingen op het prioriteitenlijstje van Travelife is Thailand. Ook hier worden concrete initiatieven genomen op het gebied van duurzaamheid. De Aziatische organisatie Green Leaf is actief om accommodaties en excursies te belonen met een Green Leaf-onderscheiding. Daarnaast zijn er initiatieven vanuit de organisatie TEATA (Thai Ecotourism & Adventure Travel Association) om door heel Thailand zogenaamde groene routes te realiseren. Rondreizen, waarbij de vakantieganger vooral duurzame hotels en verantwoorde excursies aandoet. In juni werd een famtrip voor Nederlandse touroperators naar groen Thailand gehouden. Een uiterst nuttige reis, aldus Bianca Bruil, DTO er (coördinator Duurzaam Toeristisch Ondernemen) bij Oad. Ik ging mee om mijn kennis te verbreden. De groep touroperators verdeelde zich over allerlei groene routes. Mijn groep deed The flavor and fragrances of Central Thailand, met het accent op culinaire aspecten. We hebben veel goede initiatieven gezien en merken dat het Thaise Ministerie van Toerisme duurzaamheid echt belangrijk vindt. Yvonne Hofman, programmamanager toerisme IDH: Incoming touroperators zijn een belangrijke schakel. Bij Oad wordt duurzaamheid serieus genomen, aldus Bruil. We hebben onze Thailand jaargids al klaar, dus we kunnen de groene routes nu nog niet meenemen. We praten over seizoen 2012/2013. Het probleem voor een mainstream touroperator is dat de initiatieven en Wat is het verschil? groene accommodaties vaak te kleinschalig zijn. Een hele groene route is daarom voor ons gewoon niet haalbaar, maar ik zie wel leuke onderdelen die we kunnen opnemen. Ze is blij met de stappen die worden genomen in Thailand, maar plaatst wel een kanttekening. Het staat allemaal nog in de kinderschoenen. Aan het eind van de famtrip bezochten we de Thailand Travel Market, die helemaal in het teken van duurzaamheid stond. Een goed initiatief, maar als je dan de individuele standhouders spreekt, leeft het nog nauwelijks. Kortom, het is een lange weg, maar je moet ergens beginnen. Travelife Sustainability System (TSS) is een internationaal web-based systeem waarin internationale touroperators hun accommodaties (en later ook andere toeleveranciers) op het gebied van milieu en de socio-economische aspecten van toeristisch ondernemen evalueren en monitoren. Het biedt accommodaties hulp op basis van internationaal erkende normen en criteria om zich duurzaam te ontwikkelen. Accommodaties die op TSS geabonneerd zijn en een Travelife award hebben ontvangen, kunnen profiteren van promotie in de brochures en op websites van de bij TSS aangesloten touroperators. Voor meer informatie: www.travelife.org en/of ledendeel www.anvr.travel (Op Reis/Duurzaam Toerisme). ANVR touroperators die met het Travelife Sustainability Systeem aan de slag willen, kunnen contact opnemen met Gerben Hardeman via: ghardeman@anvr.travel. Travelife Management System bestaat uit online tools voor reisorganisaties om zichzelf te ontwikkelen op gebied van Duurzaam Toeristisch Ondernemen. Het gaat om een training, examen, actieplan en rapportagedeel. In Nederland zijn inmiddels alle ANVR-touroperators met Travelife managementsysteem getraind. Zij hebben allemaal een duurzaamheidcoördinator (DTO er). Nu staan de Nederlandse reisagenten op de rol voor de training en is begonnen met een eerste groep van incoming touroperators. Voor meer informatie: www.travelife.eu en/of ledendeel www.anvr.travel (Op Reis/Duurzaam Toerisme). View - augustus 2011 9

Verdere verdieping en innovatie duurzaamheid binnen de reiswereld ANVR-programma Changes in Tourism tijdens Vakantiebeurs 2012 *** Pim Kisjes Het is inmiddels een goede traditie dat de ANVR tijdens de Vakantiebeurs een inhoudelijk vakprogramma voor reisprofessionals en de pers organiseert. Zo ook in 2012, waarbij nu voor het eerst ook - en met nadruk - onderwijs en wetenschap worden betrokken. Op woensdag 11 januari a.s. organiseren de ANVR en Dutch Tourism Expo/Vakantiebeurs 2012, in samenwerking met CeLToR (Centre for Leisure & Tourism Research) en IUCN Nederland, het vakprogramma Changes in Tourism. In dit artikel een vooruitblik op wat de deelnemers aan deze dag kunnen verwachten. 24 View - november 2011

Evenals tijdens de vorige editie op 12 januari 2011, zal het vakprogramma ook nu weer in het teken staan van duurzaamheid. Echter, waar Sarah Darwin, de achterachterkleindochter van Charles Darwin, de Duurzame Dag toen opende met haar boeiende inleiding In Darwin s wake, wordt de keynote speech nu verzorgd door Professor Stefan Gössling, PhD aan de Business School of Economics van de Linnaeus University in Zweden. De titel van zijn speech: Economic profits in tourism through climate change. Exploring transports, food and water management, onderstreept de wens binnen de reiswereld om te streven naar verdere verdieping en innovatie van duurzaamheid. En het met nadruk daarbij willen betrekken van onderwijs en wetenschap. De parallelsessies, alle in de vorm van workshops, haken hierop in met intrigerende titels en onderwerpen als: Inspiratie door Innovatie en Integration of sustainability practices in daily business. Wat ook geldt voor de workshop Kennis is winst: Ontdekkingsreis naar duurzame ontwikkeling van toerisme van CeLToR, het Centre for Leisure & Tourism Research. Aldus de naam van de researchgroep waarin de leidende instituten op het gebied van toerisme, recreatie en vrijetijdsbesteding, NHTV internationaal hoger onderwijs Breda, de Universiteit Tilburg en Wageningen UR (University & Research Centre), samenwerken. Vanwaar deze ommezwaai richting onderwijs en wetenschap? Gerben Hardeman, Project Manager Sustainable Tourism bij de ANVR, licht toe: Die komt voort uit het feit dat bij duurzaam toerisme nu eenmaal alles draait om samenwerken. Met bedrijven, met ngo s, met de overheid, met kennisinstituten en ga maar door. Bij die samenwerking willen wij de komende jaren steeds meer partijen gaan betrekken. En dan heb ik het over mensen, instituten en organisaties die een rol kunnen spelen bij het integreren van duurzaam toerisme in modern toeristisch ondernemen. Per slot van rekening is kennis winst! Onze samenwerking met CeLToR en IUCN Nederland is een eerste stap om kennis en praktijkvoorbeelden naar onze leden touroperators en reisagenten te communiceren. Daarmee stellen wij hen in staat om gerichte keuzes te maken uit de vele veranderingen die er in de wereld plaatsvinden. Het concept van deze Changes in Tourism - dag zien wij als ANVR als een eerste stap die we de komende jaren verder willen uitbouwen. Prof. Stefan Gössling - Een nieuw geluid in duurzaamheid Wie zijn deze mensen en organisaties en wat kunnen de deelnemers aan het vakprogramma Changes in Tourism van de parallelsessies verwachten? Daarvoor gingen wij te rade bij de sprekers. Te beginnen bij keynote speaker Professor Prof. Stefan Gössling Phd. Stefan Gössling PhD uit Zweden, auteur van het boek Carbon management in tourism. Hij opent het programma met zijn speech Economic profits in tourism through climate change. Exploring transports, food and water management. Dat zijn veel begrippen op een rij, vandaar ons verzoek om een toelichting vooraf. Het gaat mij vooral om een positieve invalshoek, steekt Stefan Gössling van wal. Iedereen, bedrijfsleven en consument, wordt zo langzamerhand moe van de aanhoudend negatieve insteek als het om duurzaamheid gaat. We horen alleen wat niet goed gaat, waar het niet goed gaat en hoe het ons zal vergaan als we daar niets aan veranderen. Weliswaar vaak wetenschappelijk onderbouwd met beelden en grafieken, maar er wordt te weinig gepraat en gedacht in mogelijkheden en kansen. Daarom kom ik met voorbeelden van hoe je een combinatie van innovatie en creatie kunt inzetten om iets goeds te doen. Wat mij betreft gaan we van negatieve analyses View - november 2011 25

naar positieve invalshoeken, naar een nieuw geluid in duurzaamheid. Daarbij haal ik voorbeelden aan als bewust foodmanagement in restaurants en ander gebruik van land. Ik onderscheid drie wezenlijke elementen die je met die combinatie van innovatie en creatie effectief kunt aanpakken: transport, voedsel en water. Dat zijn drie key issues die steeds belangrijker worden en die wereldwijd gezien voor instabiliteit kunnen zorgen als we er niets aan doen. Instabiliteit is niet goed voor de wereldeconomie, niet voor de mensheid en dus ook niet voor het toerisme. Bovendien zet instabiliteit het werken aan duurzaamheid op achterstand. Ik denk dat wij door innovatief en creatief denken en handelen in deze drie issues veel kunnen bereiken en dat we - als we het slim aanpakken - daar ook geld mee kunnen verdienen. Dat geeft economische voordelen, zorgt voor meer stabiliteit en geeft een veel positiever toekomstperspectief dan de negatieve benadering en analyses waar we nu voornamelijk mee worden geconfronteerd. We moeten omturnen en positief denken. Vooruitkijken ook, naar hoe de wereld er over twintig jaar uitziet als we nu iets doen. We moeten elkaar goede voorbeelden laten zien van projecten en mechanismen die wèrken. Denken in opportunities geeft nu eenmaal meer energie. En die hebben we hard nodig voor onze innovatie en creativiteit. Daarover wil ik graag met de deelnemers in discussie. Conservation enterprise in Laikipia,Kenya Kennis is winst, CeLToRworkshop Om 11.00 uur, het tijdstip waarop alle parallelsessies gelijktijdig van start gaan, begint in Zaal A de workshop Kennis is winst, georganiseerd door Centre for Leisure and Tourism Research (CeLToR), een samenwerkingsverband tussen NHTV internationaal hoger onderwijs Breda, de Universiteit Tilburg en Wageningen University & Research Centre. René van der Duim, buitengewoon hoogleraar toerisme en duurzame ontwikkeling van Wageningen Universiteit: Tijdens deze workshop willen we twee voorbeelden laten zien van hoe bedrijfsleven, Prof. V.R. (René) van der Duim maatschappelijke organisaties en onderzoeksinstellingen met elkaar kunnen samenwerken. Na een korte inleiding door Paul Peeters (Associate Professor Centre for Sustainable Transport & Tourism/CSTT van de NHTV Breda) op het strategisch gebruik van carbon footprint-analyses, geeft Floris Fluitsma, directeur van Sawadee Reizen, een presentatie over Sawadee's ervaringen met het reduceren van hun, door reizen veroorzaakte, CO2-emissies (carbon footprint). Daaraan is in 2010 begonnen met een uitgebreide meting en een daaraan gekoppeld strategisch advies door CSTT van de NHTV. Een goed voorbeeld van wat met de combinatie van onderzoek (door CSTT) en de praktijk (bij Sawadee Reizen) kan worden bereikt. Verder vertellen Jakomijn van Wijk (Maastricht School of Management), Machiel Lamers (WU) en René van der Duim over het onderzoek naar 'conservation entreprises', dat in samenwerking met de African Wildlife Foundation wordt verricht. Conservation enterprises zijn commerciële (toeristische) projecten, die zijn Floris Fluitsma, Sawadee Reizen gericht op natuurbescherming en waarin lokale gemeenschappen, (toeristische) bedrijven en natuurbeschermingsorganisaties, in dit geval de AWF, samenwerken. Inspiratie voor Innovatie, IUCN De tweede parallelsessie in zaal B bestaat uit de workshop: Inspiratie voor Innovatie, die wordt georganiseerd door IUCN Nederlands Comité, de samenwerkingsorganisatie van de 35 in Nederland gevestigde leden van IUCN, de International Union for Conservation of Nature. Toerisme kan niet zonder natuur; de toerismesector is als geen ander afhankelijk van de natuur, zowel van bijzondere ecosystemen en bijzondere dier- of plantensoorten, als voor grondstoffen, voedsel en schoon water. Klimaatverandering, vervuiling en overexploitatie zetten de toekomst van natuurlijke hulpbronnen op het spel. Bedrijven kunnen een rol spelen in het keren van deze ontwikkeling. Binnen de toeristische sector zijn al steeds meer goede initiatieven gaande. 26 View - november 2011

Leaders for Nature, een netwerk van bedrijven gefaciliteerd door IUCN NL, is opgezet om te laten zien wat een bedrijf kan doen, wat bedrijven van elkaar kunnen leren en hoe ze elkaar kunnen inspireren. Daarbij gaat het om iedereen in het bedrijf, van productmanager tot directeur en van inkoper tot verkoper. IUCN NL/Leaders for Nature zet haar jarenlange ervaring op het gebied van toerisme en natuur in deze workshop in om medewerkers uit de reisbranche - nadrukkelijk niet alleen duurzaamheidcoördinatoren - te inspireren tot duurzame innovatie. Wat inspireert ons, wat kunnen we van elkaar leren? Hoe kunnen we als bedrijf ondernemen met winst voor zowel economie, mens als natuur? Dat alles in een inspirerende sessie, waar vooral ook eigen inbreng gevraagd wordt, aldus IUCN Nederland. Integration of sustainability practices in daily business, Chris Thompson In zaal C wordt de Engelstalige workshop Integration of sustainability practices in daily business gehouden, die wordt georganiseerd door Chris Thompson, directeur/eigenaar van Green Tiger Ltd. Al in 2003 coördineerde en managede hij het bevorderen van verantwoord toerisme voor de Engelse Federation of Tour Operators (FTO). In 2004 ontwikkelde hij een duurzame ketenoplossing voor touroperators om de duurzaamheid op toeristische bestemmingen te verbeteren. Deze tool, het Travelife Sustainability System (TSS), zou uitgroeien tot een internationaal bekend en erkend duurzaamheidprogramma. Na de fusie tussen FTO en de Association of British Travel Agents in 2008, die uitmondde in ABTA Ltd., werd Chris fulltime verantwoordelijk voor TSS. In 2011 richtte hij zijn eigen duurzaamheidconsultancy op, Green Tiger Ltd. Vanuit dit bureau adviseert, begeleidt en traint hij hotels, touroperators, reisbureaus, auditoren en projectmanagers bij het integreren van duurzaamheidaspecten in de dagelijkse gang van zaken binnen hun organisaties. Vandaar ook de titel van de workshop. Als ervaren auditor in zowel gezondheid- en veiligheidskwesties als in duurzaamheid, heeft Chris Thompson nu al meer dan 500 audits bij accommodaties over de hele wereld gehouden. Als ervaren trainer heeft hij bovendien al 450 duurzaamheidauditoren opgeleid. De workshop bestaat in feite uit twee delen en is bovendien interactief, vertelt Chris Thompson: Het gaat allereerst om interne duurzaamheid in accommodaties en vervolgens om duurzaamheid in het werken met je leveranciers, met als doel om samen een goed werkende duurzaamheidketen op te zetten. Bij duurzaamheid gaat het erom dat je doet wat je zegt, dat je zelf ook duurzaam bezig bent en dat je je leveranciers uitdaagt om mee te doen. Daar draait het om in mijn workshop, de deelnemers moeten echt aan het werk! Chris Thompson, Green Tiger Limited Wissel om 12.00 uur Na afloop van deze drie parallelsessies kunnen de deelnemers om 12.00 uur deelnemen aan de tweede ronde waarbij zij van workshop en zaal kunnen wisselen. Een ideale mogelijkheid om meerdere workshops te bezoeken en kennis op te doen. De Vakantiebeurs 2012 Een koffer vol ervaringen Tijd om het over de Vakantiebeurs zelf te hebben. De 2012-editie heeft als nieuw thema Een koffer vol ervaringen meegekregen. Wat wordt daarmee bedoeld? Dagmar Ypenberg-Moonen, Project Manager Vakantiebeurs & Dutch Tourism Expo, legt uit: Het thema slaat op al die Nederlanders die begin januari weer naar de Jaarbeurs Utrecht komen op zoek naar trends, nieuwe bestemmingen en geheime tips voor hun favoriete vrijetijdsbesteding. Dit thema rollen we de komende weken verder uit om zoveel mogelijk mensen te bereiken en ze te bewegen om naar Utrecht te komen. Dat is echter niet alles, want de Vakantiebeurs zelf is eveneens vernieuwd. Uit bezoekersonderzoek blijkt onder meer dat veel mensen een ruime vertegenwoordiging van Nederlandse aanbieders op de beurs missen. Om daar verandering in te brengen zijn we een samenwerking aangegaan met Zilt Events, 100%NL Radio en 100%NL Magazine. Daaruit is een crossmediaal concept ontstaan: OntmoetNL genaamd, wat tevens de vlag is waaronder de Nederlandse exposanten zich presenteren op het speciale Nederland Podium in Hal 11. Verder verzorgen MyZoover en de Vakantiebeurs samen een online boekingenplein, Let s Connect genaamd. Hier kunnen online partijen in contact komen met de bezoekers en kunnen online reisorganisaties zich presenteren. Daarnaast vindt op vrijdag 13 en zaterdag 14 januari in Hal 5, op de eerste verdieping van de Jaarbeurs, het Christelijk Vakantieplein plaats met informatie over vakanties voor gelijkgestemden. Ook is er Hemd van je Lijf. Een nieuw concept in Hal 10, dat we samen met de Naturisme Federatie Nederland hebben ontwikkeld en waar bezoekers alles te weten kunnen komen over naaktrecreatie. Tenslotte besteden we meer aandacht aan het populaire cruisesegment. In Hal 3 staan cruiseaanbieders en watersportorganisaties bij elkaar in een maritieme sfeer met een heus cruiseterras erbij voor een passende uitstraling. Dutch Tourism Expo Ook de Dutch Tourism Expo, View - november 2011 27

ANVR-vakprogramma voor de reisbranche Changes in Tourism, 11 januari 2012 09.00 uur Registratie, ontvangst, koffie/thee 09.30 uur Welkomstwoord door Frank Oostdam, directeur ANVR 10.00 uur Keynote speech (Engelstalig): Prof. Stefan Gössling, PhD, Business School of Economics, Linnaeus University, Zweden: Economic profits in tourism through climate change. Exploring transports, food and water management 11.00 uur Keuze A: 'Kennis is winst': Ontdekkingsreis naar duurzame ontwikkeling van toerisme. CeLToR Workshop (Nederlandstalig) 11.00 uur Keuze B: Inspiratie voor Innovatie, IUCN (Nederlandstalig) 11.00 uur Keuze C: Integration of sustainability practices in daily business door Chris Thompson, Green Tiger Limited (Engelstalig) 12.00 uur Parallelsessies, tweede ronde 13.00 uur Netwerken met broodjeslunch Noot: de parallelsessies zijn interactief en duren maximaal 45 minuten. Tijden onder voorbehoud. beter bekend als de vakdag, is ingrijpend vernieuwd. Om te beginnen geldt dat voor de locatie. In plaats van de zaal op de eerste etage van het Jaarbeursgebouw zoals voorheen, is die nu gesitueerd in het moderne Media Plaza in het Congrescentrum bovenop de Jaarbeurs, vertelt Dagmar Ypenberg-Moonen. De Dutch Tourism Expo, kortweg DTE, is van oudsher een belangrijke jaarlijkse netwerkbijeenkomst voor de reisbranche die altijd op de dinsdag voor de beurs werd gehouden. Komend jaar stappen we voor het eerst over naar een tweedaagse DTE, dus zowel op dinsdag 10, als op woensdag 11 januari, parallel aan de eerste publieksdag. Op beide dagen presenteren we een goed geladen en nuttig programma voor de Nederlandse reisbranche en onze buitenlandse exposanten. Dat doen we samen met de afdeling Meeting Moods van de Jaarbeurs Utrecht. In de Polar Room, het hart van het kenniscentrum Media Plaza, hebben we de perfecte locatie gevonden voor de inspirerende kennissessies van een vernieuwde DTE. Beursorganisator VNU Exhibitions Europe heeft een aantal partijen aangetrokken om deze sessies te verzorgen. Met het nieuwe, tweedaagse programma en de ingebruikname van de Polar Room in het hypermoderne Media Plaza, maakt de Dutch Tourism Expo een flinke kwaliteitsslag en groeit het evenement echt uit tot een feestje voor de branche, met een andere allure en een modernere uitstraling, aldus Dagmar Ypenberg-Moonen. Voor meer informatie en het programma van Dutch Tourism Expo verwijzen wij u naar www.vakantiebeurs.nl/vakbezoek. Koraal in Bonaire. Foto: Kalli de Meyer Aanmelding Changes in Tourism Gratis deelname voor ANVR touroperators, reisagenten en branchepartners, IDUT-leden en pers. Aanmelding via het sturen van een e-mail naar ikkomook@anvr.nl met als e-mail onderwerp Vakantiebeurs 2012. U wordt vriendelijk verzocht in deze e-mail de volgende informatie door te geven: - voor en achternaam - naam organisatie - persoonlijk e-mailadres - keuze 1e ronde deelsessie A/B/C - keuze 2e ronde deelsessie A/B/C - Broodjeslunch: ja/nee N.B.: Indien u met een collega komt dan zijn/haar informatie apart vermelden. 28 View - november 2011

A B T A N E W S TIPS IN BRIEF TELETEXT TIE-IN: Teletext Holidays has become the Post Office s holiday deals supplier. It will provide offers for the travel section on the Post Office s website and will email its 800,000-strong customer database twice a month with offers. www.teletextholidays.co.uk VIRGIN ADDITION: Virgin Atlantic has operated the inaugural flight on its second Airbus A330 between Gatwick and Orlando. The airline took delivery of its first A330 in April and has eight more of the type on order the A330 uses 15% less fuel than its current A340-300 fleet. The aircraft also features a new IFE entertainment system in both economy and premium economy. www.virgin-atlantic.com ONLINE MESSAGES: Online Travel Training has launched a new instant messaging service for its members and trade suppliers. TravelChat is free to use and works in a similar way to programmes like Windows Live Messenger and Skype. The service, which is compatible with all internet browsers, is already used by a number of travel industry companies, including Travelport and Micros Travel. www.onlinetraveltraining.com HALO PROTECTION: Halo Insurance has teamed up with Enjoy Car Hire to offer car hire excess insurance protection to the vehicle rental company s customers. Zero Excess Insurance and Excess Top Up Insurance will be available for those hiring cars from companies that have numerous exclusions to their no excess policies, such as damage to windows, tyres, the roof or undercarriage. www.haloinsurance.com JET2 ROUTES: Jet2 has created two new routes for the summer, connecting the UK with destinations in Portugal and France. The airline is also flying from Glasgow and East Midlands to Faro, and from Leeds Bradford to the island of Madeira. It has further launched a weekly service between Newcastle and Toulouse in France that will operate until 4 September. www.jet2.com AVIGNON RETURN: Eurostar will resume its direct service from London St Pancras to Avignon this summer. The weekly train will operate from 9 July to 10 September, with a journey time of less than six hours. The outbound service will depart at 07.17 on Saturdays. www.eurostar.com THOMAS COOK GROUP AIMS TO ENSURE CONSISTENT SUSTAINABILIT Y TC GOES GLOBAL WITH TRAVELIFE THOMAS COOK GROUP has become the first tour operator to subscribe all its global business to the Travelife Sustainability System. The group has decided the Travelife system is the best way to ensure its sustainability offering is consistent across the world, while providing its customers with a simple way of being able to recognise those hotels that actively protect and support their local environments and communities. Thomas Cook Group takes a total of 23 million customers away on holiday each year from source markets in central, western and northern Europe, as well as Canada and the Middle East. The UK was the first market within the group to subscribe to Travelife, back in 2004, and by 2010 more than a million of its customers had stayed in properties that have been audited against Travelife criteria. The group is now working to engage all its markets with the Travelife scheme. Andy Cooper, Thomas Cook director of government and external affairs, said: We have hotel groups with properties in many countries supplying our various markets, so it makes sense that we all use one credible system that will drive up sustainability performance. Meanwhile, the Travelife website has been relaunched and now includes a free guide from The Travel Foundation, entitled Getting TRAVEL INDUSTRY PARTNER SCHEME The Travel Industry Partner scheme is a business-tobusiness scheme designed to strengthen links between participating companies, ABTA and its Members. It aims to enhance a company s profile with ABTA Members and other Travel Industry Partners, deliver cost savings and provide access to news from ABTA. All Travel Industry Partners can use the scheme Started in Sustainability, which provides step-by-step guidance on how businesses can become more sustainable and therefore reduce costs, operate more efficiently and improve the client experience. The new site also features posters with tips for staff downloadable in English, Spanish, Turkish, Greek and Arabic; information for architects designing new-build holiday accommodation; and tips for hotel and resort providers who want to communicate their sustainability credentials. The move coincides with the release of findings from The Concerned Consumer research from Populus, commissioned by ABTA in which 58% of consumers said it would be useful if award logos rating hotels for sustainability were included in brochures and websites. www.travelife.org logo and are automatically listed in the Members area of ABTA s website (www.abta.com) and in the ABTA Members Handbook. For more information and a list of full benefits, please contact Stephen Barnes, membership marketing manager. T: 020 3117 0567. E: sbarnes@abta.co.uk 14 ABTA Magazine June 2011