Cursus Dubbele diagnose
Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Inge Janssens Inhoudelijke redactie: Agnes Schouten Titel: Dubbele diagnose ISBN: 9789037233285 Edu Actief b.v. 2017 Behoudens de in of krachtens de Auteurswet gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van reprografische verveelvoudigingen uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16h Auteurswet dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (www.reprorecht.nl). Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in compilatiewerken op grond van artikel 16 Auteurswet kan men zich wenden tot de Stichting PRO (www.stichting-pro.nl). De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden. Door het gebruik van deze uitgave verklaart u kennis te hebben genomen van en akkoord te gaan met de specifieke productvoorwaarden en algemene voorwaarden van Edu Actief, te vinden op www.edu-actief.nl.
Inhoud 4 Oriëntatie 7 Dubbele diagnose en triple diagnose 8 Varianten van een dubbele diagnose 13 Behandelen en begeleiden van cliënten met een dubbele diagnose 17 Naastbetrokkenen van een cliënt met een dubbele diagnose 24 Theoriebron Dubbele diagnose 28 Theoriebron Behandeling bij een dubbele diagnose 31 Theoriebron Triple diagnose 34 Theoriebron Varianten van dubbele diagnoses 37 Theoriebron Interventies en begeleidingstechnieken bij een dubbele diagnose 40 Theoriebron Naastbetrokkenen van een cliënt met een dubbele diagnose 42 3
Inleiding Een cliënt krijgt een dubbele diagnose als hij een psychische stoornis heeft én een verslaving. Cliënten uit deze doelgroep vragen aangepaste begeleiding, afgestemd op hun dubbele problematiek. Daarover gaat deze cursus, over cliënten met een dubbele of zelfs een triple diagnose. Over begeleidingsmethodieken en interventies die passen bij hun behoeften en over de naastbetrokkenen van deze cliënten. Als een verslaving en psychische stoornis iemands leven overnemen. Leerdoelen Je kunt uitleggen wat bedoeld wordt met dubbele diagnose en een triple diagnose, hoe ze ontstaan en wat de gevolgen zijn van een dubbele diagnose en triple diagnose voor de cliënt en de behandeling. Je kunt uitleggen wat de verschillende vormen van dubbele diagnose zijn. Je kunt behandelmethoden en begeleidingsmethodieken voor cliënten met verschillende vormen van een dubbele diagnose beschrijven. Je kunt aandachtspunten in de begeleiding en begeleidingsmethodieken bij cliënten met een dubbele diagnose toepassen. Je kunt naastbetrokkenen van een cliënt met een dubbele diagnose ondersteunen. Beoordeling Beoordelingsformulier < Aan het eind van de cursus wordt je parate kennis beoordeeld met een toets. Je praktische beheersing van de leerdoelen wordt getoetst aan de hand van twee beroepsproducten. Deze worden op verschillende punten beoordeeld: op inhoud en op de uitvoering. Andere belangrijke punten bij de beoordeling zijn: actieve deelname aan de lessen, nette uitwerking van de opdrachten in correct Nederlands. Je vindt ze bij elkaar in het beoordelingsformulier. 4
Planning Planningsformulier < Een beroepsproduct maken kost tijd. Daarom moet je dit goed plannen. Lees eerst de opdracht van het beroepsproduct goed door en vul daarna het planningsformulier in. Neem ook de andere opdrachten van deze cursus op in je totale planning. Zo voorkom je dat je in tijdnood komt. Beroepsproduct: Presentatie over dubbele diagnose (2) In de organisatie waar je werkzaam bent komen nieuwe medewerkers werken. Voor hen is het de eerste keer dat ze werken met cliënten met een dubbele diagnose. De doelgroep waarop de organisatie zich richt zijn cliënten met een psychische stoornis en een middelenverslaving. Het is ook nieuw voor de medewerkers dat ze de naastbetrokkenen betrekken bij de begeleiding. Jij houdt een presentatie voor deze nieuwe groep medewerkers. De volgende onderwerpen moeten in de presentatie aan bod komen: specifieke kenmerken van mensen met een dubbele diagnose: een psychische stoornis en een middelenverslaving de aandachtspunten die kenmerkend zijn voor hun begeleiding redenen waarom het belangrijk is om naastbetrokkenen te betrekken manieren waarop naastbetrokkenen betrokken en ondersteund kunnen worden. Maak en geef een leuke, levendige presentatie. De presentatie duurt 15 tot 20 minuten. Maak gebruik van minstens twee praktijkvoorbeelden om de theorie te illustreren. De presentatie bevat minstens één filmfragment. Gebruik Prezi of PowerPoint om je presentatie te maken. Stappen Maak een planning en een taakverdeling. Maak een structuur voor je presentatie. Geef hierin aan welke onderwerpen je behandelt en in welke volgorde. Maak de presentatie. Geef de presentatie aan je groepsgenoten. Laat elke processtap goedkeuren door je docent, voordat je begint aan de volgende processtap. Eisen aan het beroepsproduct De presentatie is bruikbaar in de praktijk. De presentatie is geschikt voor een publiek van nieuwe begeleiders. De presentatie bevat twee of meer toepasselijke praktijkvoorbeelden. De presentatie bevat een of meer toepasselijke filmfragmenten. De presentatie duurt 15 tot 20 minuten. Je geeft informatie over de specifieke kenmerken van mensen met een dubbele diagnose: een psychische stoornis en een middelenverslaving. Je geeft informatie over de aandachtspunten die kenmerkend zijn voor hun begeleiding. 5
Je geeft informatie over de redenen waarom het belangrijk is om naastbetrokkenen te betrekken. Je geeft informatie over manieren waarop naastbetrokkenen betrokken en ondersteund kunnen worden. Beroepsproduct: Folder over interventies (4) Kies drie medestudenten om deze opdracht te maken. Maak een informatiefolder waarin vier interventies beschreven worden die je kunt gebruiken bij cliënten met een dubbele diagnose. Illustreer het gebruik van elke interventie met een casus of ervaringsverhaal. De volgende onderwerpen moeten aan bod komen: psycho-educatie ACT of (F)ACT harm reduction outreachende hulpverlening. Voor elke interventie beschrijf je: wat de interventie inhoudt wat de meerwaarde is bij de begeleiding van cliënten met een dubbele diagnose hoe de interventie wordt toegepast in de praktijk. De folder bestaat uit twee keer de voor- en achterzijde van een A4. Maak de folder duidelijk en leesbaar. Plan een datum waarop je dit beroepsproduct inlevert. Vul deze datum in op je planningsformulier. Stappen Maak een planning en een taakverdeling. Maak een structuur voor je folder. Geef hierin aan welke onderwerpen je behandelt en in welke volgorde. Maak de folder. Laat elke processtap goedkeuren door je docent, voordat je begint aan de volgende processtap. Eisen aan het beroepsproduct De folder is duidelijk en leesbaar. Je bespreekt psycho-educatie. Je bespreekt ACT of (F)ACT. Je bespreekt harm reduction. Je bespreekt outreachende hulpverlening. Bij elke interventie beschrijf je wat de interventie inhoudt. Bij elke interventie beschrijf je wat de meerwaarde is bij de begeleiding van cliënten met een dubbele diagnose Bij elke interventie beschrijf je hoe de interventie wordt toegepast in de praktijk. Elke interventie illustreer je met een casus of ervaringsverhaal. 6
Oriëntatie Oriëntatie Opdracht 1 Kennisestafette Jullie worden ingedeeld in groepjes. Ieder groepje krijgt een groot vel papier met daarop het woord dubbele diagnose. Je hebt drie minuten de tijd om om de beurt een woord/feit over het onderwerp op te schrijven. Na de drie minuten worden de resultaten van iedere groep naast elkaar gelegd en vergeleken. Een groepje krijgt een punt als er een relevant woord op hun papier staat dat niet voorkomt bij de andere groepen. a. Wist je al veel van het onderwerp af? b. Welke nieuwe dingen heb je erbij geleerd? Opdracht 2 Persoonlijk silhouet Neem cliënten met een verslaving en een psychische stoornis in gedachten en maak daarna de onderstaande zinnen af. Als ik aan cliënten met een verslaving en een psychische stoornis denk, dan: heb ik wel oren naar... zie ik wel kans om... gaat mijn hart sneller kloppen voor... krijg ik het warm van... houd ik me vast aan... krijg ik buikpijn van... ga ik harder lopen voor... krijg ik kromme tenen van... moet ik op mijn tenen lopen voor... zet ik mij hakken in het zand als... Opdracht 3 Heb je ervaring met? Heb jij ervaring met het bieden van ondersteuning aan cliënten met een verslaving en een psychische stoornis? Beschrijf je ervaring in een kort verlag met behulp van onderstaande vragen: Waar heb je de ervaring opgedaan? Waarom had deze cliënt ondersteuning nodig? Hoe heb je de ondersteuning geboden? Kwam je problemen tegen en hoe heb je die eventueel opgelost? 7