Petra Berkhout Onderzoeker, Onderzoeksinstituut LEI Wageningen UR GRONDONTWIKKELINGEN IN PERSPECTIEF
Grondontwikkelingen in perspectief Grondgebonden Ondernemen, 17 november 2015 Petra Berkhout
Structuur
Ontwikkeling landbouw (1950=100) 120 100 80 Areaal 60 40 20 0 Arbeid Bedrijven 1950 1960 1970 1980 1990 2000 2010 2014
Ontwikkeling landbouw (1950=100) 450 400 350 300 250 200 150 100 50 0 1950 1960 1970 1980 1990 2000 2010 2014 Dieren Areaal Arbeid Bedrijven
Gem.opp. melkvee- en akkerbouwbedrijf 60000 euro/ha ha/bedrijf 60 50000 50 40000 40 30000 30 20000 10000 agrarische grondprijs (euro/ha) akkerbouwbedrijven (ha/bedrijf) melkveebedrijven (ha/bedrijf) 20 10 0 0 80 82 84 86 88 90 92 94 96 98 00 02 04 06 08 10 12 14
Bedrijfsontwikkeling 2000-2014 Hoe minder grondgebonden des te sterker de teruggang in het aantal bedrijven In veehouderij sneller dan in akkerbouw Daling het grootst in glastuinbouw Akkerbouw het minst afgenomen
Ontwikkeling aantal bedrijven 25000 20000 Akkerbouwbedrijven 15000 Melkveebedrijven 10000 Intensieve veehouderijbedrijven Glastuinbouw- en champignonbedrijven 5000 0 2000 2005 2010 2014
Benutting landbouwareaal (1.000 ha) 1.200,00 1.000,00 800,00 600,00 400,00 200,00 Grasland Snijmaïs Akkerbouw Tuinbouw 0,00 2000 2014
Gebruikstitels van landbouwgrond 1.200 1.000 800 600 400 Eigendom Erfpacht Pacht totaal Overige gebruikstitels a) 200 0 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Handel en prijzen
1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Grondtransacties particulieren 80000,0 70000,0 60000,0 50000,0 40000,0 30000,0 20000,0 10000,0 -
1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Grondtransacties niet-particulieren 25000,0 20000,0 15000,0 10000,0 Provincies Gemeenten BBL Vennootschappen 5000,0 -
Prijs onverpacht gras- en bouwland 2005-2015 (2e kwartaal) 60000 55000 50000 45000 40000 35000 30000 Gemiddelde per kwartaal 25000 Voortschrijdend gemiddelde vier kwartalen 20000 05-4 06-2 06-4 07-2 07-4 08-2 08-4 09-2 09-4 10-2 10-4 11-2 11-4 12-2 12-4 13-2 13-4 14-2 14-4 15-2
Regionale verschillen grondprijs Gemiddelde prijs per landbouwgebied, 2012-2015
Grondprijs: internationale vergelijking 50.000 Nederland 45.000 40.000 35.000 30.000 25.000 20.000 15.000 10.000 5.000 0 Denemarken Duitsland Frankrijk
Ontwikkeling grondprijs Afgelopen decennia is grondprijs meer gestegen dan de inflatie Grondprijs is ook meer gestegen dan het gemiddelde inkomen per hectare Stijging sterk bepaald door de doorgaande bedrijfsvergroting Agrarische grondprijs bepaald door marginale grondinkomen, niet het gemiddelde inkomen Andere factor: de sterke verlaging van de rentevoet sinds eind jaren tachtig
Grondprijs versus toegevoegde waarde (1970=100) 1300 1200 1100 1000 900 Prijs onverpacht gras- en bouwland Netto toegevoegde waarde melkveehouderij Netto toegevoegde waarde akkerbouw 800 700 600 500 400 300 200 100 0 1970 1972 1974 1976 1978 1980 1982 1984 1986 1988 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014
Toekomst?
Grondmarkt: bijzondere kenmerken Geen homogene markt: ieder perceel is uniek Grond is niet maakbaar: schaarste leidt tot prijsstijging Externe effecten kunnen bepalend zijn voor de waarde Door specifiek grondgebruik ontstaan ook publieke goederen (open ruimte, landschap) Een en ander leidt tot overheidsbemoeienis: ruimtelijke ordening, infrastructuur, milieu, landbouw, natuur
Invloeden agrarische grondmarkt Algemeen-economische ontwikkelingen, waaronder werkgelegenheid buiten landbouw en rentevoet Vraag naar ruimte voor andere functies dan landbouw: bedrijven, infrastructuur, wonen, natuur en water Landbouwontwikkelingen, mede onder invloed van overheidsbeleid voor landbouw en milieu
Grondgebondenheid melkveehouderij Melkveewet => voorwaarden aan toename fosfaatproductie boven referentie (grond of verwerken) AMvB => om grondgebondenheid te bevorderen Verwachting tot 2 juli: vraag naar grond neemt toe, vooral in Noord-Brabant, Gelderland en Overijssel
Grondgebondenheid melkveehouderij Sinds 2 juli: fosfaatrechten => productierechten Grote onduidelijkheid over effecten, per bedrijf anders Hebben de groeiers genoeg rechten? Kunnen ze groei opvangen met verlagen fosfaatexcretie? Gaat het geld in de grond of in de rechten?
Toekomstige ontwikkelingen Schaalvergroting zet door Perspectieven grondgebonden sectoren? Milieuwetgeving invloed, exacte effect zal per regio en bedrijf anders zijn Trend grondprijs is stijgend, maar dat sluit (tijdelijke) prijsdalingen niet uit Risicoanalyse!
Dank voor uw aandacht
Nieuwe Database Agrarische Grondmarkt Doel: Kadaster en LEI Wageningen UR publiceren in beknopte vorm en op regelmatige basis over de agrarische grondmarkt. En leveren maatwerk aan externe partijen (w.o. voor berichten ASR vastgoed). Basis: Overboekingsdatabase (OVB), aangevuld met geografische en administratieve gegevens Overige bronnen: Digitale Kadastrale Kaart (DKK), Basisregistratie Adressen en Gebouwen (BAG) (bebouwing), Landbouwtelling en de Basisregistratie Percelen (BRP)
Mestwetgeving Wet Verantwoorde groei Melkveehouderij (1-1-2015) toename fosfaatproductie boven de melkveefosfaatreferentie van 2013 op eigen grond plaatsen, voor 100% verwerken of een combinatie AMvB Begrenst mestverwerking voor bedrijven met melkvee die uitbreiden Fosfaatrechten Ref.jaar 2014 plus veranderingen tot 2 juli 2015
Prijs los land: onverpacht en verpacht 60000 50000 40000 Prijs onverpacht los land Prijs verpacht los land 30000 20000 10000 0 65 67 69 71 73 75 77 79 81 83 85 87 89 91 93 95 97 99 01 03 05 07 09 11