Shiatsu en het Prikkelbaar Darm Syndroom de zoektocht naar een behandeling Bianca Vollering Dutch Shiatsu Academy Groep 2004 Begeleidend docent Renske de Jong Naaldwijk, oktober 2009
Inleiding Als afsluiting van mijn opleiding aan de Dutch Shiatsu Academy (DSA) heb ik besloten het Prikkelbaar Darm Syndroom (PDS) uit te diepen met als doel een shiatsu-behandeling samen te stellen. De door mij geleerde theorie en praktijk van de afgelopen vijf jaar kwam daarbij goed van pas. De theorie van de DSA bestaat uit Westerse geneeskunde, Traditionele Chinese Geneeskunde (TCM), Natuurgeneeskunde en vele aanverwante vakken. De praktijk bestaat met name uit het geven van de shiatsu-therapie. Tijdens een shiatsu-behandeling drukt een shiatsu-therapeut met de duim of hand op het lichaam van een patiënt. De locatie waar wordt gedrukt is zorgvuldig uitgekozen, soms zijn het acupunctuurpunten. De patiënt zit hierbij op een stoel of ligt op een mat. In het begin was de theorie en praktijk een grote uitdaging voor mij maar gedurende mijn opleiding merkte ik vorderingen. Nu, aan het einde van mijn opleiding ben ik in staat een doelgerichte, dus een voor dat probleem betreffende, shiatsubehandeling samen te stellen. Elke behandeling is een grote uitdagende puzzel; Waar zit de oorzaak van het probleem en hoe pak ik die middels shiatsu en/of andere mogelijkheden aan? Tijdens de opleiding heeft de buikmassage mij geïntrigeerd. De buik is een veel omvattend orgaan waar wij, westerlingen, niet veel aandacht aan besteden. Een fysiotherapeut of sportmasseur masseert niet of nauwelijks de buik en bij onszelf doen we het al helemaal niet. Tijdens een shiatsu-behandeling wordt wel aandacht besteed aan de buik. De organen worden apart behandeld en het spijsverteringsstelsel wordt op gang gebracht. Onze manier van denken en handelen, oftewel de hersenen, boeien mij ook enorm. Het is mij bekend dat de buik ook het tweede hersenstelsel wordt genoemd en in verbinding staat met de hersenen. Deze twee onderwerpen brachten mij naar het veel voorkomende PDS. De oorzaak van dit complexe syndroom is nog niet precies bekend. De hoofdklacht bestaat uit buikpijn en problemen met de stoelgang. Deze stoelgang bestaat uit een heftige vorm van obstipatie, diarree of een afwisseling hiervan. Tegelijkertijd kunnen er bijkomende klachten zijn zoals depressiviteit en angst. Een citaat van een PDS patient: De diagnose PDS gaf me een soort rust. Bijna een jaar lang had ik vage klachten waar niemand zich raad mee wist, ikzelf ook niet. PDS is tenminste iets Wat me ook rust gaf was dat ik niet de enige bleek te zijn, maar dat er een heleboel mensen zijn zoals ik (Zorgboek 2006 p.34) Naar schatting heeft 10 tot 20% van alle mensen een ernstige vorm van PDS. De mensen met een lichtere vorm zullen nooit een arts bezoeken maar de kans dat ze naar een shiatsutherapeut gaan is des te groter. Tijdens mijn opleiding is PDS nauwelijks behandeld, veel shiatsu-therapeuten weten er géén raad mee. Hierdoor heb ik besloten dit onderwerp verder uit te diepen. Op deze manier ontstaat er meer bekendheid over PDS en shiatsu. Dit kan in het voordeel werken van de shiatsu-therapeut en een PDS patiënt. Na deze verdieping is het mijn bedoeling een shiatsu-behandeling voor PDS samen te stellen. De vraag is alleen: Kán ik een standaard shiatsu-behandeling voor PDS samenstellen? Hiervoor is in hoofdstuk 1 de vraag beantwoord wat PDS is. Door lid te worden van de Prikkelbare Darm Syndroom Belangenvereniging ben ik op de hoogte gebleven van de actuele ontwikkelingen met betrekking tot PDS. Deze vereniging bezit een goede internetsite met adviezen, recent wetenschappelijke onderzoek en een forum. In hoofdstuk 2 is PDS
vanuit Westers oogpunt benaderd. Het zenuwstelsel speelt in dit hoofdstuk een belangrijke rol, met name de hersen-darm-as. In hoofdstuk 3 is PDS vanuit Oosters oogpunt benaderd. De verschillen tussen beide geneeswijze zijn nu duidelijk geworden. In hoofdstuk 4 zijn enkele therapeuten bezocht die een affiniteit hebben met PDS. In dit hoofdstuk worden ook de mogelijkheden genoemd om PDS klachten te verminderen. Door middel van de theorie uit voorgaande hoofdstukken wordt in hoofdstuk 5 mijn vraagstelling beantwoord. Dit antwoord is vanuit meerdere oogpunten benaderd. Een goede shiatsu-behandeling bestaat namelijk niet alleen uit puntjes drukken, meerdere factoren doen mee voor het beste resultaat!
Inhoudopgave: 1. Wat is PDS? 7 1.1 Definitie PDS 8 1.2 Onderzoeken PDS 9 1.3 Hoofdklachten PDS 10 1.4 De meest voorkomende bijklachten PDS 12 1.5 Op PDS gelijkende ziekten 13 2. Verklaring PDS klachten vanuit Westers oogpunt 15 2.1 Het spijsverteringsstelsel 15 2.1.2 Darmflora 17 2.2. Indeling zenuwstelsel 17 2.2.1 Het vegetatieve zenuwstelsel 17 2.2.2 Aansturing darmen 18 2.2.3 Serotine 19 2.3 Welke anatomische verstoring treedt op bij PDS? 19 2.3.1 Het ontlastingspatroon 19 2.3.2 Hersen-darm-interactie 20 2.3.3 Serotonine 21 2.3.4 Darmflora 21 2.3.5 Voedselintolerantie en allergie 22 3. Verklaring PDS klachten vanuit Oosters oogpunt 23 3.1 Begrippen TCM 23 3.1.2 Yin Yang 23 3.1.3 Qi 24 3.1.4 Meridianen, acupunctuurpunten en organen 24 3.1.5 Organen en hun bijbehorende aspecten 25 3.1.6 De vijf elementenleer 26 3.2 PDS gezien vanuit de Oosterse literatuur 27 3.3 Diagnose PDS vanuit Oosters oogpunt 29 3.4 Uitwerking pathologie PDS vanuit Oosters oogpunt 30 4. Wat zijn de meest gangbare therapieën voor PDS? 33 4. 1 Voeding 33 4.2 Stress 34 4.3 Mogelijke therapieën 35 4.4 Bezochte therapeuten 36 4.5 Medicijnen 37 4.6 Pro- en prebiotica 37 4.7 Voedselintolerantie en allergie 38 5. Drie complementaire shiatsu-behandelingen voor PDS 39 5.1 Nadere uitleg shiatsu 40 5.2 Gesprek voor aanvang behandeling en zelfzorg 41 5.3 Drie shiatsu-behandelingen voor PDS 42 5.3.1 Uitwerking type 1 44 5.3.2 Uitwerking type 2 47 5.3.3 Uitwerking type 3 50
Conclusie Een citaat van een PDS patient: Al die ongevraagde adviezen, daar word ik wel eens moe van. Veel mensen geloven in simpele oplossingen. Eet een peer en je stoelgang gaat als een speer, dat idee En al die wondermiddeltjes! Knoflookpillen voor dit en edelsteenessence voor dat en gemalen krokodillentanden tegen zuurbranden Er zijn geen simpele oplossingen, in elk geval niet voor mensen met PDS. Het is zoeken en proberen, leren en afleren, vallen en opstaan Ik luister dus niet meer naar al die adviezen, ik luister alleen naar mijn eigen lichaam (Zorgboek 2006 p.50) Dit citaat is zeer doeltreffend als antwoord op de hoofdvraag van deze scriptie: Kan ik voor het Prikkelbaar Darm Syndroom een standaard shiatsu-behandeling samenstellen? Het antwoord is Ja en Nee. Ja omdat ik voor drie type pathologieën van PDS een basis shiatsu-behandeling heb samengesteld. Nee omdat het niet mogelijk is één standaard shiatsubehandeling samen te stellen voor PDS. In deze conclusie probeer ik duidelijk te maken waarom dat niet mogelijk is. In hoofdstuk 1 is duidelijk geworden wat PDS is en dat het een zeer complex syndroom is. PDS kan door verschillende oorzaken ontstaan maar er kan ook géén oorzaak worden gevonden. In deze scriptie zijn bijvoorbeeld als oorzaak de darmflora, immuniteit, allergie of de hoeveelheid serotonine beschreven. Als therapeut is het lastig te bepalen of één van deze aspecten de (mede) oorzaak is van PDS. Daardoor is het ook moeilijk om een geheel afgebakende theoretische shiatsu-behandeling voor PDS samen te stellen. In hoofdstuk 2 en 3 is PDS zowel vanuit Westers- als Oosters oogpunt benaderd. Beide geneeswijze benaderen PDS totaal verschillend. Vanuit Westers oogpunt krijgt iedere patiënt dezelfde medicijnen of therapie. Vanuit Oosters oogpunt moet een behandeling afgestemd worden op de patiënt. Ieder mens is uniek, zijn ziekte of syndroom is daardoor ook uniek. Een behandeling moet hierop afgestemd worden en kan daardoor nooit hetzelfde zijn. In hoofdstuk 2 is veel geschreven over het zenuwstelsel, met name aan de hersen-darm-as. Iedereen is het er over eens dat deze as bestaat, waar hij zich bevindt is onduidelijk. Hierdoor is het niet mogelijk middels shiatsu direct deze as te beïnvloeden, indirect is wel mogelijk. In hoofdstuk 4 zijn de meest gangbare therapieën voor PDS beschreven. Het zal duidelijk zijn dat er niet één gangbaar medicijn of therapie is. Om klachten te verminderen moet een PDS patiënt zelf ondervinden welk voedingspatroon hem of haar past. Ook moet een PDS patiënt bekend zijn met zijn of haar eigen bewustzijnsproces. Stress kan een belangrijke oorzaak zijn om klachten te verergeren, een tijdige signalering is noodzakelijk. Hypnotherapie wordt in dit hoofdstuk genoemd als een therapie met een hoog slagingspercentage. In hoofdstuk 5 is de theorie uit voorgaande hoofdstukken geïntegreerd in drie basis shiatsubehandelingen. Deze behandelingen zijn zeer compleet, ze hebben een complementair karakter. Zo vindt er voor een shiatsu-behandeling een gesprek plaats tussen de patiënt en therapeut. De behandelingen zijn samengesteld vanuit Westers- en Oosters oogpunt. Een beschreven behandeling kan als basis behandeling gebruikt worden. Een shiatsu-therapeut kan (of moet) naar aanleiding van de klacht(en) en afhankelijk van de patiënt (kleine) wijzigingen aanbrengen. Op deze wijze wordt de behandeling op maat gegeven. Tot slot is het mogelijk
dat de patiënt een opdracht meekrijgt zoals een buikmassage of het bijhouden van een voedingsdagboek. Voor een goede slagingskans speelt de rol van de therapeut in belangrijke mate mee. De therapeut bepaalt namelijk welke behandeling wordt gegeven en met welke intensiteit. Tijdens het schrijven van mijn scriptie viel het mij op dat iedere therapeut PDS op zijn eigen manier behandelt en daarmee zijn eigen resultaten behaalt. Een voorbeeld. Tijdens mijn bezoek aan de acupuncturist werd duidelijk dat bij een Leegte syndroom (type 1 en 2) alleen de onderzijde van de rug behandeld zou moeten worden. Bij een vorm van diarree (type 2) moet volgens het Namikoshi Werkboek de gehele rug behandeld worden. Aangezien ik de geschreven literatuur van Namikoschi als basis voor de behandelingen heb toegepast, is de behandeling voor de gehele rug benoemd. Ik wil hier niet mee zeggen dat iets goed of fout is, ik denk dat dit benadrukt hoe belangrijk kennis, gevoel en ervaring van een therapeut is. Deze drie punten zijn niet te beschrijven. Ook is het belangrijk dat het contact tussen de patiënt en therapeut goed verloopt. Als therapeut moet erkenning voor de klacht op de voorgrond staan. Er moet gestreefd worden naar een goede samenwerking tussen artsen en/of therapeuten. Met name voor een PDS patiënt is het belangrijk dat verschillende disciplines elkaar aanvullen. PDS is immers een complex syndroom dat (soms) de aandacht vraagt vanuit verschillende oogpunten. Tijdens het samenstellen van de behandelingen is niet veel aandacht besteed aan de bijkomende klachten van PDS patiënten. Het geheel zou dan te uitgebreid worden. Toch wil ik erop wijzen dat er tussen deze bijkomende klachten een link bestaat tussen de Oosterseen Westers geneeskunde. In de drie uitgewerkte type PDS klachten vanuit Oosters oogpunt zijn enkele klachten genoemd die ook in hoofdstuk 1 beschreven zijn. Als voorbeelden noem ik vermoeidheid, wisselende stemmingen en brok in de keel. Mogelijk dat een shiatsubehandeling, benaderd vanuit verschillende oogpunten, deze klacht(en) vermindert. Ondanks het feit dat één standaard shiatsu-behandeling niet mogelijk is ben ik wel van mening dat de Namikoshi shiatsu een positieve bijdrage kan leveren aan PDS. De drie uitgewerkte basisbehandelingen kunnen daar behulpzaam bij zijn. Vooral bij stress en psychosomatische klachten blijkt shiatsu zeer effectief te zijn. Shiatsu is een vriendelijke behandelmethode dat een prettige prikkel veroorzaakt.