Studiedag Talent 25 april 2019 Leuven Bieke De Fraine Centrum voor Onderwijseffectiviteit en Evaluatie KU Leuven Leerwegen in het basisonderwijs Bron: SiBO-onderzoek 1
Leerwegen in het secundair onderwijs Bron: LiSO-onderzoek Doorsnee leerwegen Jaarklassensysteem 2
Pijnpunten in het Vlaamse onderwijs Zittenblijven Buitengewoon onderwijs Watervalloopbanen Vroegtijdig schoolverlaten Onderpresteerders Spijbelen Flexibele leerwegen: concreet Flexibiliteit in wat, hoe, wanneer, waar en met wie er geleerd wordt, binnen het gemeenschappelijk curriculum, en met het oog op maximale ontplooiingskansen voor alle leerlingen. 3
Flexibele leerwegen in Vlaamse scholen Flexibele leerwegen: 3 categorieën 4
Interne differentiatie = binnenklasdifferentiatie Externe differentiatie BaO: multileeftijdsklassen klasoverstijgende niveaugroepen SO: graadevaluatie ingeroosterde uren remediëring / verdieping / verbreding flexibele uurroosters & bundelen van vakken Praktijken voor specifieke doelgroepen Vrijstellingen / verbreding / verdieping 5
Interne differentiatie = binnenklasdifferentiatie Ik denk dat het nu beter is, want anders als je klaar bent, moet je maar zitten wachten, en nu kun je verdergaan en met iets nieuw beginnen, en dan kun je beter worden. (Ilke, 10 jaar, leefgroep Saint-Saëns) 6
Multileeftijdsklassen Multileeftijdsklassen 7
Klas- & leeftijdoverschrijdende niveaugroepen Externe differentiatie secundair onderwijs Graadevaluatie Ingeroosterde uren remediëring / verdieping / verbreding Flexibele uurroosters & bundelen van vakken 8
Praktijken voor specifieke doelgroepen Remediëring / verdieping / verbreding (vb: kangoeroeklas) Doorstroom na tekorten Studieduur (versnellen / vertragen) Vrijstellingen 9
Praktijken voor specifieke doelgroepen Voor doelgroepen zoals: (ex-)okan-leerlingen zieke leerlingen zittenblijvers cognitief begaafde leerlingen => Maatwerk voor individuele lln / kleine groepjes lln Praktijken voor specifieke doelgroepen Voorbeeld 1: Uitbreidingstraject Voor Katja, een hoogbegaafd meisje met ASS uit het derde jaar Latijn, werd een uitbreidingstraject uitgetekend. Dit traject bestaat uit een extra uur chemie, fysica en biologie tijdens de eerste of achtste lesuren, en een uur Spaans op donderdagmiddag. Daarbovenop volgt ze de richtingspecifieke vakken van Humane Wetenschappen, waarvan de verwerking thuis gebeurt. 10
Praktijken voor specifieke doelgroepen Voorbeeld 1: Uitbreidingstraject Moeder van Katja: Ik ben zelf hoogbegaafd en bleef toch zitten. Je krijgt te maken met verveling, maar als het wat moeilijker wordt, dan lukt het ook niet, want je hebt nooit geleerd om je in te zetten. Daarvoor wil ik Katja behoeden. Door dit traject zal het voor haar gemakkelijker worden om zich later in te zetten voor moeilijkere zaken. Praktijken voor specifieke doelgroepen Voorbeeld 2: lessen grafisch tekenen in CVO Vincent (5 Latijn-Wiskunde) volgt op woensdagvoormiddag grafisch tekenen aan een Centrum voor Volwassenonderwijs (CVO). Voor de uren geschiedenis, Engels, chemie en fysica die hij mist, is Vincent vrijgesteld. Vincent verwerkt de leerstof zelfstandig. Er worden geen bijlessen voorzien. 11
Praktijken voor specifieke doelgroepen Voorbeeld 3: Vrijstelling & extra uitdaging Floor (4 Latijn) verwerkte de leerstof van een heel schooljaar biologie op zelfstandige basis en legde in het 1e trimester reeds examen af. Het vrijgekomen uur gebruikt ze om te werken aan een zelfgekozen project en aan de zelfstandige verwerking van het vak Nederlands. Behalve voor spreek- en luisteropdrachten, zit Floor voor Nederlands nooit bij haar medeleerlingen in de klas. Tijdens een wekelijkse afspraak voorziet de leerkracht Floor van een uitdagendere cursus. Floor volgt bovenop het curriculum van Latijn ook extra lesuren wiskunde, fysica en chemie. Praktijken voor specifieke doelgroepen meneer Savat, leraar wiskunde In het geval van Vincent is dat flexibel leertraject een zegen. Niet alleen omdat hij die andere cursussen kan volgen, maar ook omdat hij bij mij de leerstof op eigen houtje moet verwerken. Hij vindt dat tof. Maar bij Floor haar ouders hebben haar dat opgelegd omdat ze nergens in geïnteresseerd is. Ze dachten: wiskunde, misschien gaat ze dat wel graag doen. Als het kind zelf niet geïnteresseerd is, dan zie ik er het oordeel niet van in. 12
Praktijken voor specifieke doelgroepen moeder van Vincent : Die extra vakken gingen niet zo goed en pas nu geeft Vincent toe dat hij er ook niet echt veel voor werkte. Hij gaat ervan uit dat hij het gewoon wel kan en neemt zelf weinig initiatief. In het derde waren er een aantal leraren die hem goed opvolgden, maar in het vierde ging dat dan weer niet meer. Flexibele leerwegen: 3 categorieën 13
Flexibele leerwegen buiten de school Huisonderwijs Examencommissie Flexibele leerwegen: randvoorwaarden en valkuilen Praktijken uit verschillende scholen = inspiratiebron zonder meer kopieerbaar 14
Randvoorwaarde (1): ontwikkelen en expliciteren van visie o Wat voor school willen wij zijn? o Drijfveer: maximale ontplooiingskansen voor ALLE leerlingen Randvoorwaarde (2): draagvlak binnen het team Schoolcontext is bepalend Participatief proces Rol van directie en beleidsvoerend vermogen Via kleine, concrete stappen gedragenheid doen groeien 15
Randvoorwaarde (3): competenties van leraren Creativiteit Differentiatiecompetenties Growth mindset Samenwerken & delen Flexibele leerwegen voor leerlingen in BaO en SO Flexibel lesgeven door leraren 3e graad LO 16
Randvoorwaarde (4): organisatorisch Lokalen Middelen (personeel & werking) Tijd Valkuilen flexibele leerwegen o Draagkracht schoolteam o Help, we worden een zorgschool! o Verschillende leerlingen, verschillende doelen? o Groepsgevoel bij leerlingen o Pedagogische vrijheid conformatiedruk 17
Vragen? Bieke.DeFraine@kuleuven.be 18