Antoni van Leeuwenhoek } nr. 4 } winter } 2015
Ik ben best wel trots, ja 2 Antoni 4-2015
Bestuurder Wim van Harten neemt afscheid Bijna vijftien jaar heeft Wim van Harten zich ingezet als directeur Organisatie en Bedrijfsvoering voor het Antoni van Leeuwenhoek. In die periode heeft hij de organisatie sterk zien professionaliseren, groeien en uitbreiden. Ik ben best wel trots, ja..., wij hebben bij veel ontwikkelingen een voortrekkersrol gehad. Actueel op dit moment is bijvoorbeeld de discussie rond dure medicijnen. In de vijftien jaar dat Wim van Harten verbonden was aan het Antoni van Leeuwenhoek heeft hij het aantal nieuwe kankerpatiënten zien verdubbelen van ongeveer vijfduizend naar bijna tienduizend. In diezelfde periode is de omzet verdrievoudigd van honderd miljoen naar driehonderd miljoen en is het aantal medewerkers toegenomen van ongeveer 1600 naar zo n 2700. De sterke groei van het aantal patiënten heeft voor een deel te maken met centralisatie, het samenbrengen van de kankerzorg. Iets waar hij zich altijd hard voor heeft gemaakt: We waren een van de eersten die dit op de agenda zetten, vertelt Van Harten. Tijdens de opening van het nieuwe ziekenhuis in 2003 benadrukten we dat centralisatie noodzakelijk is om de zorg voor kankerpatiënten, en daarmee ook hun overleving, te verbeteren. Daar was toen veel verontwaardiging over. Hoe durfden we dat te zeggen? Wilden we de oncologieafdelingen van ziekenhuizen soms sluiten? Kort daarna is de centralisatie toch op gang gekomen, een tendens die je overigens ook in het buitenland ziet. Uitstekende prestaties Als andere oorzaken voor de toename van het aantal patiënten noemt Wim de kwalitatief hoogwaardige zorg die het ziekenhuis levert, de prettige bejegening van patiënten en de inspanningen om het Antoni van Leeuwenhoek als een sterk merk neer te zetten: Door onze goede reputatie trekken we veel patiënten. Mensen die bereid zijn om verder te reizen dan strikt noodzakelijk is. Ook zijn we steeds aantrekkelijker voor topspecialisten. In de afgelopen vijftien jaar is overigens niet alleen de zorg toegenomen, maar heeft ook het Nederlands Kanker Instituut zijn wetenschappelijke impact - die al hoog was - verder zien groeien. Alle faciliteiten, zoals de researchlaboratoria en het proef diercentrum zijn gerenoveerd en de prestaties zijn uitstekend. Door de groei van de patiëntenzorg hebben vooral het translationele onderzoek (de schakel tussen fundamenteel en klinisch onderzoek, red) en het klinische onderzoek een impuls gekregen. Het fundamentele onderzoek groeit momenteel nauwelijks meer. Niet omdat we er niet goed in zijn - integendeel - maar het financieringsklimaat voor dit soort onderzoek is helaas minder gunstig geworden. Erkenning Door hoogwaardig onderzoek in combinatie met kwalitatief hoogstaande zorg, heeft het Antoni van Leeuwenhoek ook in het buitenland steeds meer erkenning gekregen. We zijn het enige door de Organisation of European Cancer Institutes (OECI) gecertificeerde Comprehensive Cancer Centre in Nederland, vertelt Wim. Dit betekent dat we erkend worden vanwege de nauwe samenhang tussen zorg en research en dat in een breed palet en met hoge kwaliteit. Verder zijn we het enige kankercentrum in Nederland dat gevraagd is deel te nemen aan de Cancer Core Europe, een samenwerkingsverband van Antoni 4-2015 3
zes vooraanstaande kankerinstituten in Europa op het gebied van klinisch en translationeel onderzoek met als doel nieuwe behandelingen sneller in de kliniek te introduceren. Sommigen zien daarin zelfs de aanzet tot een virtueel Europees Kanker Instituut. Toch moeten we volgens Wim van Harten niet onderschatten hoe scherp de internationale concurrentie is. De investeringsprogramma s in andere Europese hoofdsteden zijn indrukwekkend. Het is echt een uitdaging om dat bij te houden. Dat we zo sterk groeien, is positief. Tegelijkertijd worstelen we er ook mee. De organisatie wordt groter, niet iedereen kent elkaar meer. Worstelen Als gevolg van de sterke groei heeft de afgelopen vijftien jaar in het teken van uitbreiding gestaan. Het ene project was nog niet achter de rug of de plannen voor de volgende verbouwing lagen al weer klaar. Uitbreiding is nodig om meer patiënten te kunnen behandelen en om topspecialistische kankerzorg te kunnen blijven bieden. Maar ook om op hoog niveau onderzoek te kunnen blijven doen en te kunnen blijven innoveren. Op dit moment zijn we bezig met uitbreiding van de pathologie en een vleugel voor revalidatie en nazorg. Tegelijkertijd maken we plannen voor uitbreiding van de diagnostische afdelingen en voor de nieuwbouw van een nieuwe ziekenhuisapotheek en een farmacologisch onderzoekscentrum. Dat we zo sterk groeien, is positief. Tegelijkertijd worstelen we er ook mee. De organisatie wordt groter, niet iedereen kent elkaar meer. Hoe houden we in tijden van verandering onze kernwaarden vast? Hoe zorgen we dat onze logistiek op een hoog niveau blijft? Het zijn vragen die ons dagelijks bezighouden. Interne organisatie Onder zijn leiding is ook de interne organisatie geprofes sionaliseerd. Op diverse fronten is achterstallig onderhoud weggewerkt en werden werkprocessen verbeterd. Daardoor nam de kwaliteit van de interne dienstverlening toe. Vroeger kreeg ik tijdens de staflunch regelmatig klachten van medisch specialisten dat iets niet werkte of niet was opgelost. Dat komt nu nog zelden voor, alleen bij grote issues. Het vermogen van de organisatie om zelf problemen op te lossen is enorm toegenomen. UMC Utrecht Het Antoni van Leeuwenhoek vindt het belangrijk om samen te werken met andere ziekenhuizen, onder andere in netwerkverband. Daarbij staat het delen van kennis voorop. Zo ondersteunen medisch specialisten van het Antoni van Leeuwenhoek multidisciplinaire teams in andere ziekenhuizen bij beslissingen over de behandeling, onder andere via videoconsulting. En werken de onderzoekers van het Nederlands Kanker Instituut met diverse academische ziekenhuizen samen. Wim van Harten vindt het jammer dat de voorgenomen fusie met het UMC Utrecht niet gelukt is. Op inhoud blijven we met het UMC Utrecht samenwerken, zoals we dat ook met andere academische centra doen. Bijvoorbeeld op het gebied van hoofd-hals oncologie en urologische chirurgie. Trots Wim van Harten heeft diverse redenen om trots te zijn op de ontwikkeling die het Antoni van Leeuwenhoek heeft doorgemaakt. We zijn erin geslaagd om binnen tien jaar na de vorige uitbreiding opnieuw een innovatieve verbouwing te realiseren binnen de gestelde tijd en het budget. Verder is het ons gelukt om het Slotervaartziekenhuis overeind te houden en tegelijkertijd een aantal belangrijke functies voor het Antoni van Leeuwenhoek veilig te stellen, zoals de ziekenhuisapotheek en de daaraan verbonden onderzoeksactiviteiten, de neurochirurgische oncologie en een stuk grond waar straks bijvoorbeeld het protonencentrum gebouwd kan worden. En we zijn nu bezig om als een van de eersten in Europa een centrum voor revalidatie en nazorg te bouwen. Nu patiënten steeds langer overleven, wordt kwaliteit van leven immers steeds belangrijker. De bestuurder is ook vol lof over de collegialiteit en teamgeest binnen zijn instituut. Het mooiste is toch de samenwerking met veel talentvolle en inspirerende mensen. De grote inzet van hoog tot laag maken het Antoni van Leeuwenhoek tot wat het is. Een mooi voorbeeld daarvan was oudjaarsdag 2013: toen werkten we de hele dag tot s avonds laat op het notariskantoor om de Slotervaartdeal rond te maken. Scherp blijven Wim van Harten ziet de toekomst van het Antoni van Leeuwenhoek zonnig in, maar benadrukt wel dat de organisatie scherp moet blijven. Door de concentratie in de zorg zien we ook andere goede kankercentra ontstaan. Dat is een goede ontwikkeling, waar de patiënt bij gebaat is. Tegelijk stimuleert het ons om nog een tandje bij te zetten; we willen immers graag voorop blijven lopen. Een nog belangrijkere reden om scherp te blijven is dat het Antoni van Leeuwenhoek geen in de wet verankerde positie heeft, zoals de academische centra. Ook heeft het geen regionale beschikbaarheidsfuncties (acute hulp, verloskunde, etc.), zoals grote algemene ziekenhuizen. Om aan de top te blijven, moet het Antoni van Leeuwenhoek een vorm van academisch ondernemerschap tonen, aldus Wim van Harten. Het is geen natuurwet dat het Antoni van Leeuwenhoek groeit. Nieuwe uitdaging Wim kijkt met veel plezier terug op de afgelopen vijftien jaar, maar kijkt ook uit naar de volgende stap die hij gaat maken. Als voorzitter van de Raad van Bestuur van Rijnstate wacht hem een nieuwe uitdaging: het ziekenhuis in een volgende fase van zijn ontwikkeling brengen. Grote ziekenhuizen zoals Rijnstate staan onder sterke druk. Ze moeten zich blijven ontwikkelen, maar krijgen minder budget omdat zorgverzekeraars hun kosten moeten beperken. Verder moeten ze concurreren met centra zoals het Antoni van Leeuwenhoek om de gunst van de bewust kiezende patiënt en met gespecialiseerde privéklinieken die vaak goedkopere zorg aanbieden. Tot slot zien ze een deel van hun zorg, bijvoorbeeld voor diabetes en COPD, naar de eerste lijn en de huisarts, verschuiven. Wil Rijnstate in die markt toch een sterke positie blijven houden, dan is een goede strategische aanpak nodig. Ik hoop daar een mooie bijdrage aan te kunnen leveren. Auteur: Annemaret Bouwman 4 Antoni 4-2015
Thuis zijn we bijna niet te verslaan Robert Clement is basketbalcoach Werken is belangrijk, maar vrije tijd ook. Medewerkers van het Antoni van Leeuwenhoek vertellen over hun activiteiten naast het werk. Als directeur van het Bouwbureau is Robert Clement al vele jaren verantwoordelijk voor de nieuwbouw van het Antoni van Leeuwenhoek. Als geen ander weet hij hoe hectisch de bouw kan verlopen. Het is bijna niet te regisseren, vertelt hij, er komt veel meer bij kijken dan slechts het stapelen van stenen. Juist daarom vind ik het zo fijn dat ik het af en toe helemaal los kan laten. En dat kan ik het best als basketbalcoach. Als ik daar de zaal binnenloop, ben ik al het andere even vergeten. Bijna niet te verslaan In Rijswijk is hij trainer-coach van de Dames 1 van de plaatselijke club Lokomotief. Het is een gedisciplineerde groep meiden tussen de 16 en 26 die graag voor de winst willen spelen. In het verleden is deze lichting ook al verschillende keren kampioen geweest. In de competitie hebben we alle zeven wedstrijden gewonnen en voorlopig staan we dus bovenaan. Toch is winst voor Robert niet het belangrijkste: Het gaat ons om het spel. We willen vooral goed spelen. Onlangs speelden we een verschrikkelijk slechte wedstrijd. Die wonnen we wel, maar we waren niet tevreden. We zijn conditioneel en technisch goed en we kunnen ons aanpassen aan onze tegenstanders. Dat is met name onze kracht. Wij spelen niet in een bepaald systeem, we variëren voortdurend, waardoor we, zeker thuis, bijna niet te verslaan zijn. Fysiek spel Zelf speelt Robert niet meer. Slechts heel af en toe doet hij nog mee op de trainingen. Ik ben op mijn dertiende met basketbal begonnen en heb het altijd gedaan. Ook mijn vrouw heb ik via het basketbal leren kennen. Het spel zit nog helemaal in mijn lijf, maar het is behoorlijk intensief. Het moderne basketbal is bovendien een stuk fysieker geworden. Tegenwoordig moet je alles kunnen, aanvallen en verdedigen. Alleen goed kunnen schieten is niet meer genoeg. Eigenlijk was het niet zijn bedoeling om weer actief in het basketbal te worden. Onze kinderen hadden we bewust op andere sporten gedaan. Uiteindelijk kozen ze allebei toch voor het basketbal. Toen ik mijn zoon en dochter naar de training ging brengen, bleken ze te weinig trainers te hebben. Ik heb toen meteen gevraagd: welk veld kan ik doen? Belonen van initiatief Zelf vindt hij vooral het werken met de groep zo fijn. Net als in mijn werk als bouwdirecteur vind ik het belangrijk dat er een goed team staat. Dat betekent dat mensen samen moeten werken. Als ik signalen vanaf de werkvloer of vanuit de kleedkamer krijg dat er iets niet goed zit, dan maak ik daar direct werk van. Het gaat er uiteindelijk om dat we als team het beste uit onszelf naar boven halen. Ik ben geen coach die langs de kant staat te razen en te tieren, beschrijft Robert zichzelf, ik geloof meer in goede aanwijzingen en in het belonen van eigen initiatief. Als je een goede kans mist, is dat niet erg, het is erger als je er niet voor gaat. In mijn trainingen probeer ik de dames ook voortdurend uit te dagen. Als ze iets nieuws oppakken en dat in een wedstrijd gebruiken, dan sta ik echt te glunderen. Auteur: Bart de Haas Antoni 4-2015 5
Er zijn veel plekken op een beperkt oppervlak, zonder veel in te boeten op de privacy van de patiënt 6 Antoni 4-2015
De verpleegkundige ziet het meteen als het niet goed gaat }De dagbehandeling van het Antoni van Leeuwenhoek heeft een metamorfose ondergaan. Het aantal behandelplekken is met bijna de helft toegenomen, er is meer daglicht en door de nieuwe indeling kunnen patiënt en verpleegkundige elkaar beter zien en horen. De afdeling is uitgebreid van tweeëndertig naar vijftig behandelplekken. Het grootste deel van de patiënten krijgt chemotherapie. Een deel van de behandel plekken is sinds mei ook beschikbaar voor patiënten die een chirurgische ingreep in dagbehandeling onder gaan. Daardoor blijven er in de kliniek meer bedden over voor patiënten die in het ziekenhuis moeten overnachten. Positieve reacties Marieke Hockx, teamleider van de afdeling dagbehandeling, is nauw betrokken geweest bij de nieuwbouw en inrichting van de dagbehandeling en is blij met het nieuwe onderkomen. Er zijn veel behandelplekken op een beperkt oppervlak gerealiseerd, zonder veel in te boeten op de privacy van patiënten. Tegelijkertijd is meer overzicht gecreëerd. Bij het ontwerp en de inrichting is steeds gedacht vanuit de beleving van patiënt. Hoe ervaart de patiënt de ruimte, het kleur gebruik, de inrich ting? Dat zie je terug in het eindresultaat. We krijgen veel positieve reacties. Ook de meeste verpleegkundigen zijn enthousiast over de nieuwe dagbehandeling en hebben weinig moeite met de overgang van oud naar nieuw. Toch is er wel wat veranderd. Ze werken nu met z n tweeën op een unit, waardoor ze minder contact hebben met andere collega s. Een van de weinige nadelen is dat er nu geen verpleegkundigenpost meer is. Hierdoor hebben verpleegkundigen geen plek meer om even snel te overleggen over toch vaak privacygevoelige onderwerpen. Meer daglicht De afdeling dagbehandeling heeft nu vijf units met elk tien behandelplekken. De bedden zijn in de vorm van een waaier geplaatst zodat ze van elkaar afgedraaid staan. Hierdoor hebben patiënten meer privacy dan wanneer de bedden tegen een rechte muur zouden staan. Ook heeft elke unit enkele afsluitbare eenpersoonskamers. Die worden gebruikt voor zieke patiënten of voor contactisolatie. Het grote verschil met de oude dagbehandeling is dat er nu overal daglicht is, vertelt Marieke Hockx. Dat komt doordat er in het midden van de afdeling twee patio s gecreëerd zijn. Die hebben wanden van glas, waardoor er veel daglicht naar binnen valt. Meer overzicht In een ruimte met tien bedden horen patiënten meer geluiden dan wanneer ze op een tweepersoonskamer liggen; van andere patiënten, maar ook van bezoekers. Toch weegt dat nadeel niet op tegen de voordelen van een grote open ruimte met veel glas, vindt Marieke. Het infuus hoeft maar te piepen of een patiënt hoeft maar te roepen en de verpleegkundige staat al naast het bed. Deze heeft nu meer overzicht over de patiënten dan vroeger. En dat draagt weer bij aan de patiëntveiligheid. Vergelijken Mirjam van Zuijdam wordt in het Antoni van Leeuwenhoek behandeld voor borst kanker en kan de oude en nieuwe dagbehandeling goed met elkaar vergelijken. Mirjam: Ik heb me altijd prettig gevoeld op de dagbehandeling. Dat heeft niet zozeer te maken met de ruimte, maar met de verpleegkundigen die allemaal heel aardig zijn. Ze stellen je gerust en staan altijd voor je klaar. Op de oude dagbehandeling lag ik vaak op een tweepersoonskamer. Als ik me dan niet lekker voelde, lag ik wel eens te twijfelen: zal ik bellen of niet? Nu staan er tien bedden naast elkaar en loopt er veel vaker een verpleegkundige langs. Die ziet meteen dat het niet goed gaat. Tot nu toe heb ik nog geen last gehad van andere patiënten of bezoekers. Maar ik denk dat het op drukke dagen misschien wel wat gehorig wordt. Huiselijkheid Sommigen vinden de nieuwe afdeling nog een beetje clean. Daarom krijgt de dagbehandeling de komende maanden een huiselijker sfeer. Er komen bijvoorbeeld stoeltjes in een warme kleur oranje. Ook de catering wordt verbeterd. Nu kunnen patiënten op de dagbehandeling alleen nog koffie, thee en een lunch krijgen tussen 11.00 en 14.00 uur. De bedoeling is dat patiënten straks op elk moment van de dag wat te eten of drinken kunnen pakken. Auteur: Annemaret Bouwman Antoni 4-2015 7
Vierde plaats bij reputatieonderzoek Het vertrouwen in de kwaliteit van de ziekenhuiszorg neemt toe, maar nog altijd daalt onder Nederlanders het imago van ziekenhuizen. Vooral op het gebied van gastvrijheid. Uit een landelijke onderzoek gedaan door Hendrik Beerda Brand Consultancy, komt het Antoni van Leeuwenhoek als vierde uit de bus als het gaat om de sterkste reputatie waarbij ook de gastvrijheid werd meegeteld. Dat is één plek hoger dan in hetzelfde onderzoek uit 2013. Op plaats 1, 2 en 3 staan respectievelijk het AMC, UMC Utrecht en het Erasmus MC. } Werken bij het Antoni van Leeuwenhoek Nieuwe website Gasthuis Het Gasthuis Antoni van Leeuwenhoek heeft een nieuwe website. De site is ontwikkeld door een gast en zelf patiënt in het Antoni van Leeuwenhoek. Manager van het Gasthuis Joleen van den Biesen is heel blij met de site: Onze site is een stuk duidelijker en toegankelijker geworden. De site is nu ook geschikt voor mobiele telefoons. Het is eenvoudiger geworden om een kamer te reserveren en heel belangrijk- we hebben nu een doneerbutton, zodat doneren aan ons Gasthuis nog eenvoudiger is geworden. Ook vrijwilligers hebben onze site al weten te vinden, we hebben nu al enkele aanmeldingen. www.gast-huis.nl Column Patiëntenraad Patiënteninformatie Het is een topic in zorgland, het goed bijhouden en zorgvuldig communiceren van alle belangrijke informatie over, maar zeker ook voor de patiënt. Dit is nog niet zo eenvoudig. Hoe ga je om met privacygevoelige informatie; welke informatie behoort hiertoe; wie hebben er toegang; wat is relevante informatie voor wie; hoe breng je de informatie daar waar deze moet zijn? Alle informatie over een patiënt komt samen in het elektronisch patiëntendossier (EPD). Patiënten hebben het recht om te weten wat daarin staat. Bij het Antoni van Leeuwenhoek kan dit op termijn Mantelzorgers in het zonnetje Op 10 november was het de Dag van de Mantel zorg. Reden voor de afdeling Creatieve Therapie van het Antoni van Leeuwenhoek om mantelzorgers gedurende een hele week in het zonnetje te zetten. Via een bedelarmbandje konden medewerkers en patiënten een mantelzorger uitnodigen voor een ontspannende activiteit. Ze konden zich laten masseren, een gezichtsbehandeling ondergaan of een portretfoto laten maken door een professioneel fotograaf. Ook de bekende harpiste Lavinia Meijer werkte mee. Zij verwende de mantelzorgers met een concert. De week is goed ontvangen. Ruim 100 mantelzorgers deden mee aan een van de activiteiten. o.a. via Mijn AVL, de via DigiD toegankelijke persoonlijke pagina s op de website van het ziekenhuis. Maar moet daar echt het complete EPD in? Veel vragen dus nog! Tot slot nog een ander onderwerp. Een belangrijke rol krijgt de vaste contactpersoon (VCP), die elke patiënt zal kennen voor alle vragen over de medische behandelingen. Er is nu ook een vaste coördinator ondersteunende zorg, als aanspreekpunt voor alle niet medische, maar wel ziekte-gerelateerde problemen. De Patiëntenraad wordt bij al deze ontwikkelingen nauw betrokken. Daar zijn we dan ook voor! Werken bij het Antoni van Leeuwenhoek betekent werken bij een befaamd onderzoeksinstituut en in een zieken huis dat landelijke bekendheid geniet. Het instituut koos ruim 100 jaar geleden al voor de grensverleggende weg door onderzoek en specialistische zorg samen te voegen met een scherp gedefinieerd doel: de beste behande ling bieden aan patiënten. Deze mentaliteit is terug te vinden in alle lagen van de organisatie en vertaalt zich in een menselijke aanpak. Als collega kun jij dan ook een belangrijke bijdrage leveren aan het realiseren van ons gezamenlijke doel. Wij zoeken regelmatig: - Radiotherapeutisch laboranten/ RT laboranten in opleiding - Oncologieverpleegkundigen - Postdocs en PhD-studenten - Vrijwilligers voor het Antoni van Leeuwenhoek en het Gasthuis - Studenten Geneeskunde voor een bijbaan Kijk voor al onze vacatures op www.werkenbijavl.nl. Antoni van Leeuwenhoek, grensverleggend in zorg 8 Antoni 4-2015
Op zijn werkplek bevindt Martijn van Schaik zich tussen longartsen en andere specialisten. Direct contact met inhoudsdeskundigen is heel prettig. Zo begrijp ik de belangen die een rol spelen bij de onderhandelingen over de zorginkoop. Een duivels dilemma Sinds april 2015 is Martijn van Schaik coördinator zorgverkoop en relatiemanager. Een voornaam deel van die functie bestaat uit het onderhandelen met verzekeraars. Hoe gaat dat eigenlijk in de praktijk? En wat maakt die onderhandelingen voor Martijn zo leuk? Verzekeraars staan voor een haast duivels dilemma, weet Martijn van Schaik, want enerzijds willen ze de beste zorg inkopen, terwijl ze anderzijds hun best doen om hun klanten de laagste premie te kunnen bieden. Anders kiezen mensen voor een andere verzekeraar, er is immers een enorme concurrentie op deze markt. Geld is echter zeker niet de enige factor in de onderhandelingen. Kwaliteit is minstens net zo belangrijk. Je wilt dat patiënten zo goed mogelijk behandeld worden. Daarin gaat het Antoni van Leeuwenhoek heel ver. Ook als het gaat om nieuwe, dure middelen kun je niet zeggen: meneer of mevrouw, het spijt me, we hebben een medicijn dat werkt, maar het geld is op. Mooie kans De belangen in de zorginkoop zijn dus groot. Bijzonder is dat Martijn van Schaik beide zijden van de onderhandelingstafel kent. Voordat ik hier aan de slag ging, heb ik drie jaar bij verzekeraar VGZ gewerkt. Als inkoper onderhandelde ik tot voor kort met allerlei centra en klinieken in deze regio, ook met het Antoni van Leeuwenhoek Zo leerde hij Hans Schoo kennen, die destijds als manager Zorg en Bedrijfsvoering tegenover hem aan tafel zat. Bij zijn vertrek moest Hans meteen aan Martijn denken: Tegen elk ander ziekenhuis had ik nee gezegd, maar dit leek mij een mooie kans om de kennis die ik van de andere kant heb in te zetten voor kwaliteit en betaalbaarheid van de zorg. Het beste brood Ook bij VGZ bracht hij deze onderwerpen al onder de aandacht. Al was het maar omdat het uiteindelijk veel meer kost als een bepaalde goedkope behandeling moet worden overgedaan. En dan hebben we het nog niet eens over het extra leed voor de patiënt. Dat zijn goede argumenten voor verzekeraars om de zorg in te kopen bij een ziekenhuis als het onze. Volume is een ander argument. Het beste brood koop je bij een bakker, niet bij een bakker die tegelijkertijd ook kapper is. Bij specialistische operaties kun je het beste naar een arts die deze operaties vaak uitvoert. Het is mijn uitdaging om verzekeraars daarvan te overtuigen. Enthousiast Om kwaliteit en volume te waarborgen en bovendien voldoende patiënten te krijgen voor onderzoek naar nieuwe behandelmethoden, is samenwerking steeds belangrijker, tussen ziekenhuizen, maar bijvoorbeeld ook met huisartsen. Het tweede deel van mijn functie draait daarom om relatiebeheer. Bestaande relaties versterken en nieuwe samenwerkingsverbanden vormgeven, daar word ik erg enthousiast van. Auteur: Bart de Haas Antoni 4-2015 9
Het is, denk ik, vooral van belang om goed te inventariseren welke problemen er spelen binnen de kliniek. 10 Antoni 4-2015
René Bernards verbleef negen maanden in Amerika en vergeleek De interactie die wij kennen tussen de research en de kliniek is echt iets unieks Onderzoeker René Bernards, van de research sectie Moleculaire Carcinogenese, was negen maanden op sabbatical in Californië. Daar liep hij mee bij het bedrijf Genentech en nam hij een kijkje op enkele Amerikaanse universiteiten. Ik ben naar de Verenigde Staten gegaan om te kijken: wat doen ze daar, hoe doen ze het, wat doen zij anders dan wij?, vertelt René Bernards. Voor een deel kwam het idee voor deze sabbatical voort uit zorgen om de toekomst. We hebben binnen mijn onderzoeksgroep altijd geprobeerd om aan de voorkant van technologische innovaties te zitten. We ontwikkelden zelf veel nieuwe techno logieën, of hoorden bij de early adopters van zulke technologieën. Maar tegenwoordig verspreiden technologische innovaties zich in no time door het veld. Er bestaat nauwelijks meer zoiets als early adopters en followers. En als je geen early adopter meer kunt zijn; wat is dan je bestaansrecht binnen het onderzoek? Dat was de beklemmende vraag waarmee ik naar San Francisco vertrok. Vooruitlopend René Bernards regelde dat hij gedurende negen maanden kon meedraaien in het farmaceutisch bedrijf Genentech. Het verbaasde me om te zien dat wij in een aantal aspecten verder bleken te zijn dan Genentech,, vertelt René Bernards. Eigenlijk onderzoeken we in het Antoni van Leeuwenhoek alle vragen die ze zich daar stelden ook, en op een vergelijkbare manier. Op sommige aspecten zijn wij vooruitlopend. En op andere zij. Mijn verblijf daar is dus zeker nuttig geweest als het gaat om kennisdeling. Mentaliteitsverschil Gevraagd naar het meest opvallende verschil tussen onderzoek in de VS en hier, antwoord René Bernards: De mentaliteit. Amerikanen zijn voor de duvel niet bang om grote vragen te stellen. We hebben bijvoorbeeld hier in Nederland veel discussie gehad over de ambitie om binnen twintig jaar negentig procent van de kankers chronisch te maken. In de VS zeggen mensen dan: Twenty years? Why not ten? En natuurlijk ga je, als je het zo groot aanpakt, regelmatig onderuit. Maar dat zal Amerikanen niet afschrikken om nog een tweede of derde keer zo n grote vraag te stellen, net zo lang tot er wel succes is. Dat stellen van grote vragen, en proberen dingen grensverleggend aan te pakken, zit niet in ons systeem. Wilde weldoeners Toch zag René Bernards ook nadelen aan het Amerikaanse onderzoeksklimaat. Hier in Europa is de financiering voor wetenschappelijk onderzoek veel beter geregeld. In de VS is het vechten om met je lab te overleven als je afhankelijk bent van overheidsfinanciering. De grote laboratoria zijn daar ook vooral afhankelijk van private subsidies. Er zijn wilde weldoeners die miljoenen dollars schenken, maar dat is een erg onzekere bron van inkomsten. Ik heb liever de Nederlandse situatie, met een betere spreiding van kansen: financiering vanuit de overheid, vanuit private partijen, en vanuit fondsen als KWF Kankerbestrijding. KWF is een van de meest efficiënte fundraisers ter wereld, daar hebben wij echt mazzel mee. Translationeel onderzoek Wat me verder opviel is dat men in de VS niet de kansen grijpt die we hier grijpen op het vlak van translationeel onderzoek. De interactie die we in het Antoni van Leeuwenhoek kennen tussen de research en de kliniek is echt iets vrij unieks. Hier gaan clinici naar presentaties van basale wetenschappers, en andersom. We bellen elkaar, mailen, lunchen in dezelfde kantine. Niemand gedraagt zich superieur, we erkennen dat we met elkaar meer kunnen dan alleen. Die sfeer, die in mijn ogen echt typerend is voor ons huis, die heb ik in de VS niet gevonden. Fundamentele onderzoekers bleken vaak zelfs geen clinici te kennen. Toekomst Op de vraag, wat moeten we de komende vijf jaar gaan doen, vond René Bernards een antwoord: Ik denk dat we ons, binnen mijn laboratorium, niet meer moeten focussen op vernieuwende technologie. Het is, denk ik, vooral van belang om goed te inventariseren welke problemen er spelen binnen de kliniek, die te vertalen naar experimenten zodat we er vanuit het lab antwoord op kunnen geven. We hebben zo veel fundamentele kennis opgedaan op bijvoorbeeld het vlak van kanker genetica; nu is het de tijd om die kennis ook echt te gaan vertalen. Fundamenteel onderzoek, zonder directe klinische relevantie, blijft daarnaast belangrijk want de echte innovaties in de kliniek komen tenslotte voort uit innovaties uit het lab. Nadine Böke Antoni 4-2015 11
Antoni van Leeuwenhoek klaar voor de toekomst Opening nieuwbouw groot succes Het moest een feest worden, de opening van de nieuwbouw op 26 november. En een feest werd het. Matthijs van Nieuwkerk leidde op zijn eigen wijze een talkshow met een gemêleerd gezelschap aan tafelgasten waaronder chirurg Theo Ruers die een nieuwe methode toelichtte om een tumor te kunnen benaderen, Wim Kok en Tom de Swaan over de betrokkenheid van de raad van toezicht en de gepaste afstand die zij tegelijkertijd moeten bewaren, internist Jacqueline Stouthard die het belang van communicatie onderstreepte en vrijwilliger Frans Goossens, de belichaming van de gastvrije sfeer in het Antoni van Leeuwenhoek. s Avonds konden medewerkers hun vrienden en familie het vernieuwde Antoni van Leeuwenhoek laten zien: de polikliniek, de dagbehandeling die nu 50 bedden telt, de IC en natuurlijk de OK. Het Antoni van Leeuwenhoek is met deze uitbreiding klaar voor de toekomst. 12 Antoni 4-2015
Antoni 4-2015 13
Zo kunt u ons steunen De Vrienden en relaties van de Antoni van Leeuwenhoek Foundation tonen op veel manieren hun betrokkenheid bij het onderzoek in het Antoni van Leeuwenhoek. Wist u dat u ons ook op andere manieren kunt steunen, bijvoorbeeld door een cadeau te geven aan een dierbare of een gift als cadeau te vragen? Wij zetten graag de verschillende mogelijkheden voor u op een rijtje: VriendenLoterij Kans maken op mooie prijzen en kanker onderzoek in het Antoni van Leeuwenhoek steunen? Dat kan door mee te spelen in de VriendenLoterij. Als u aangeeft de Antoni van Leeuwenhoek Foundation te willen steunen, ontvangen wij de helft van uw inleg. Kijk voor meer informatie op: www.avlfoundation.nl/vriendenloterij. Speelt u al mee, geef dan via 0900-300 1400 (H 0,50 cent per gesprek) door dat u voor het Antoni van Leeuwenhoek wilt meespelen. YouBeDo Via online boekenwinkel YouBeDo wordt 10 procent van uw aankoop gedoneerd aan een door u gekozen goed doel. Zo kunt u een boek voor uzelf kopen of als cadeau geven en tegelijkertijd de Antoni van Leeuwenhoek Foundation steunen. www.youbedo.com In actie komen Van jong tot oud komt in actie voor kanker onderzoek. Door zich te laten sponsoren bij een sportieve prestatie, of door het organiseren van een benefietavond of een bakesale. Voor meer informatie en inspiratie: www.avlfoundation.nl/kominactie Split a gift Hebt u iets te vieren en wilt u uw cadeau delen met de Antoni van Leeuwenhoek Foundation? Via Split A Gift kunt u dit makkelijk en betrouwbaar regelen, en bepaalt u zelf welk deel van uw gift u aan ons doneert.: www.splitagift.com. Goede Doel Shop Bij de Goededoelshop.nl zijn tal van webwinkels aangesloten. Kiest u voor de Antoni van Leeuwenhoek Foundation als goed doel, dan ontvangen wij automatisch een deel van het aankoopbedrag, zonder dat het u meer kost. In actie komen Periodiek schenken Periodiek schenken Als u periodiek schenkt, is uw gift geheel aftrekbaar van de inkomsten belasting. Op die manier kunt u meer geven zonder dat het u iets extra kost, en is het Antoni van Leeuwenhoek voor minimaal vijf jaar verzekerd van uw steun. Periodiek schenken kan sinds 2014 zonder tussenkomst van een notaris. Kijk voor meer informatie op www.avlfoundation.nl/periodiekschenken. Antoni van Leeuwenhoek Afdeling fondsenwerving Antwoordnummer 3524, 1000 SE Amsterdam T: 020 512 2856 E: fondsenwerving@nki.nl www.avlfoundation.nl IBAN Antoni van Leeuwenhoek Foundation NL26 RABO 0102 9000 00 14 Antoni 4-2015
De dagelijkse leiding van het Antoni van Leeuwenhoek is in handen van de Raad van Bestuur. De leden van de Raad van Bestuur hebben elk een eigen portefeuille. Tezamen zijn zij eind verantwoordelijk voor de algehele gang van zaken binnen het instituut. (v.l.n.r.) Prof. dr. E.E. Voest - directeur Zorg & Zorgontwikkeling, Prof. dr. R.H. Medema - voorzitter en directeur Wetenschapsbeleid, Prof. dr. W.H. van Harten - directeur Organisatie & Bedrijfsvoering. Handen uit de mouwen Zorg voor de zorgenden Een nieuw jaar, een nieuw magazine, Antoni, ze luiden een jaar in met veel onzekerheden. Wat staat ons te wachten met een recessie in het vooruitzicht? Gelukkig steken in het schrijven van subsidieaanvragen die ook Zorgverleners behoort gezondheidszorg werkzaam in de tot oncologie de eerste zijn levensbehoeften gedreven werk, indirecte vergaderen onderzoekskosten en ga maar door vergoeden; in plaats vooraf van aan nog de en betrokken in Nederland professionals en is daarom die zich relatief elke conjunctuur dag inzetten ongevoelig. patiënten Niettemin met zou kanker. het onverantwoord Juist het feit dat zijn mensen ons niet met voor het werk de rekrutering uit voeren van draagt medewerkers bij aan het en stress meer gevoel. aandacht Voor te patiënt. beter Ook nadenken het ontbreken over de van proeven; een goede nog infrastructuur selectiever zijn om bij voor kanker te bereiden een levensbedreigende op slechtere tijden. ziekte Hoe hebben gaat en een daardoor organisatie huisartsen besteden geldt aan hetzelfde hun begeleiding; en zij zijn gestart en proberen met het minder initiatief te heel als kwetsbaar het NKI-AVL zijn maakt daarmee dat zorgverleners om, of beter, hoe maximale gaan wij dat Het roer reizen. moet En om.. niet In dit te manifest vergeten, gestuurd mijn collega s aan minister overtuigen aandacht met z n willen allen geven doen aan en meer behandeling specifiek en wat begeleiding. ga ik daar aan Schippers hetzelfde geven te ze doen. aan Verder waar het een probleem reeks plannen zit. De zorg opstellen Patiënten doen? van Ik denk het Antoni aan stevig van Leeuwenhoek schepje er bovenop voelen en deze ik Succes mijn collega s dagelijks te kunnen het vormt motiveren een belangrijk dat ook te doen. onderhandelen dat ze onze op mogelijkheden prijs. De zorgverzekeraars om toponderzoek hebben te echter doen wordt die gestuurd instituutsbreed door zorgverzekeraars tot kostenbesparingen die met ziekenhuizen leiden zonder betrokkenheid onderdeel Dat schepje van onze komt reputatie. in verschillende smaken: aanpakken, weer frustreren. te maken met snel oplopende kosten van de zorg met meer doen dan we deden. Voor de behandeling van patiënten is verpleegkundigen dit een probate benadering. alle anderen De ziekenhuisme- werkzaam gevaarlijke instituut spiraal dat tot waar de we beste in terecht kankerinstituten zijn gekomen. in de wereld name Maar ingegeven ik zie meer door mogelijkheden. dure genees middelen Wij zijn en een zie daar bijzonder Oncologen, in de dewerker oncologische zal niet zorg snel halen worden veel van wegbezuinigd hun inspiratie zoals uit veel de wordt gerekend. Dat kunnen we beter uitdragen, ook interactie andere met posities patiënten. in de Patiënten maatschappij, geven hoogstens heel veel terug zal iets en zijn harder dankbaar. gewerkt Een moeten patiënt worden heeft baat voor bij iets een minder uitgeruste geld, zorgverlener een relatief die bescheiden een goede balans offer. in het leven heeft. Maar dat is Voor niet de eenvoudig research als zal je dit als onvoldoende oncoloog dagelijks soelaas wordt bieden. blootgesteld Research aan voorziet een continue niet urgente stroom behoeften van persoonlijk en bezuinigingen wanhoop. daarop zijn Je pas moet op sterk termijn in je merkbaar schoenen en staan worden verdriet om daarom dat vol te gemakkelijker houden. Onderzoek doorgevoerd, heeft laten we zien weten dat dat een uit nventiviteit aangewezen om de gevolgen van de recessie op te vangen. Als groepsleider wil ik extra energie naar het Nederlandse publiek dat niet onze artikelen in Cell Het en Nature is niet turft. eenvoudig Zelf harder op om de trom dagelijks slaan. Na- te worden blootgesteld aan persoonlijk verdriet en wanhoop. stand hebben gebracht, ook al geven we onszelf daar- Je moet sterk in je schoenen staan om dat vol te houden. tuurlijk moeten we geen beloften doen die we niet waar kunnen maken en geen zaken claimen die we niet zelf tot mee een handicap ten opzichte van sommige collega s die hier minder scrupules tonen. Maar dan blijven er nog goede het balans recente tussen verleden. stress Hier en voldoening zijn we meer in op het onze werk eigen i voldoende mogelijkheden over om ons als topziekenhuis belangrijk is om een burn out te voorkomen. De overgrote en topresearchinstituut en preferred partner van KWF meerderheid van de oncologen haalt veel voldoening uit Dan hebben Kankerbestrijding we het nog te niet presenteren gehad over en alle Nederland inspecties ervan te het werk maar helaas neemt de stress in de oncologie al waar overtuigen de zorg aan dat onderworpen het NKI-AVL wordt. een juweel Lange is lijsten dat moet worden enige tijd toe. Onderzoek laat zien dat 52% van de jonge gekoesterd, worden opgesteld zeker als en de dienen diamantjes bijgehouden in dat juweel indicatoren oncologen in Noord Europa (waaronder Nederland) te worden. zichtbaar Goede hun bedoelingen, mouwen opstropen. maar het Ik leidt wil af proberen van de of ik tekenen van burn out heeft. Dit zijn alarmerende signalen. kern van alle de NKI-AVLers zorg. Uitgaan mee van kan deskundigheid, krijgen in dat streven. praten Burn out wordt vaak door oncologen verborgen gehouden met een Ik wens patiënt eenieder en tijd een voor voorspoedig begeleiding moeten 2009! meer want patiënten hebben het immers veel moeilijker en het gewaardeerd Ton Berns worden en draagt bij aan de voldoening en kan, volledig onterecht, gezien worden als een teken van het reduceren van burn out bij oncologische zorgverleners. zwakte. In het Antoni van Leeuwenhoek investeren we voor het komend jaar in meer handen aan het bed en ook worden De stress komt voor een belangrijk deel voort uit het gevoel de tumorwerkgroepen geholpen om meer zelfsturend te dat men niet het beroep kan uitoefenen op een manier die worden. Het zijn de eerste stappen op weg naar een betere wenselijk is. Te veel tijd besteden aan checklijsten, papier balans in het werk en zorg voor de zorgenden. Emile Voest, directeur Zorg & Zorgontwikkeling Antoni 4-2015 15
In dit nummer... p.2 p.5 Thuis zijn we bijna niet te verslaan Bestuurder Wim van Harten neemt afscheid Zo kunt u ons steunen p.14 p.12 Opening nieuwbouw groot succes p.9 Een duivels dilemma p.6 De verpleegkundige ziet het meteen als het niet goed gaat Kijk voor meer informatie www.avl.nl p.10 De interactie die wij kennen tussen de research en de kliniek is echt iets unieks Colofon Antoni is een intern en extern relatiemagazine van het Antoni van Leeuwenhoek. Opmerkingen en suggesties voor onderwerpen kunt u doorgeven via e.krab@nki.nl. Antoni verschijnt vier keer per jaar in een oplage van 9.000 exemplaren. Het volgende nummer verschijnt in het voorjaar van 2016. Eindredactie Edith Krab, afdeling PR & Communicatie, Postbus 90203, 1006 BE Amsterdam Aan dit nummer werkten verder mee Stef Bartina, Claudia Berenstein, Nadine Böke Annemaret Bouwman, Bart de Haas en Emile Voest. Fotografie Andre Jagt, Martin Hogeboom Concept, ontwerp en realisatie Room for ID s, Nieuwegein Druk NPN drukkers, Breda Informatie Algemeen telefoonnummer Antoni van Leeuwenhoek 020 512 9111 Voorlichtingscentrum Voor vragen over het onderzoek en de behandeling van kanker in het Antoni van Leeuwenhoek, tel. 020 512 9111. Word Vriend Voor informatie en vragen: fondsenwerving@nki.nl. Voor schenkingen, legaten en erfstellingen: 020 512 2856, p.d.wild@nki.nl.