Monument: Rotterdam, Stationspostgebouw REGISTER Monumentnummer Identificatienummer Basisregistratie Provincie Zuid-Holland Gemeente Rotterdam Plaats Rotterdam Straat/huisnummer Delftseplein 31 Delftseplein 27; 28; 29; 30; 31;32; 33; 34 Postcode 3013 AA Kadastrale aanduiding ROTTERDAM 6E AFD S4378 ROTTERDAM 6E AFD S4454 ROTTERDAM 6e AFD S4713 Datum inschrijving in register beschermde monumenten Datum, deel en nummer van inschrijving in openbare registers Aanduiding of korte Stationspostgebouw met laadplatform en postperron omschrijving Complexonderdeel van complex [naam of complexnummer]
KENNIS: WAARDERING I Cultuurhistorische waarde: belang van het object/complex 1. als bijzondere uitdrukking van (een) culturele, sociaaleconomische en/of bestuurlijke/beleidsma tige en/of geestelijke ontwikkeling(en); 2. als bijzondere uitdrukking van (een) geografische, landschappelijke en/of historisch-ruimtelijke ontwikkeling; 3. als bijzondere uitdrukking van (een) technische en/of typologische ontwikkeling(en); 4. wegens innovatieve waarde of pionierskarakter; 5. wegens bijzondere herinneringswaarde. II Architectuur- en kunsthistorische waarde: (bijzonder) belang van het object/complex 1. voor de geschiedenis van de architectuur en/of bouwtechniek 2. voor het oeuvre van een bouwmeester, architect, ingenieur of kunstenaar; 3. wegens de hoogwaardige esthetische kwaliteiten van het ontwerp;v 4. wegens het bijzondere materiaalgebruik, de ornamentiek en/of monumentale kunst; 5. wegens de bijzondere Het stationspostgebouw is een belangrijk onderdeel van het wederopbouwplan van Rotterdam. Het gebouw is een karakteristiek voorbeeld van een vroeg-naoorlogs stationspostkantoor, waarbij de omvang van het gebouw in relatie met de bijzondere typologie opvallend is. Het gebouw is een toonbeeld van de wijze waarop in deze periode door de architectuur werd ingespeeld op de mechanisering en automatisering, in dit geval binnen de verwerking van het postverkeer. Het stationspostgebouw is een belangrijk werk binnen het oeuvre van het architectenbureau Kraaijvanger, De hoogwaardige architectonische kwaliteiten komen onder meer tot uitdrukking in het materiaalgebruik en de architectonische compositie van de gevels. Opvallend is de bijzondere aandacht besteed aan het handhaven van de menselijke maat door het toepassen van schaalbepalende elementen, vooral terug te vinden in de vensterverdeling. Op grote schaal is sprake van toepassing van beeldende kunst in het ontwerp van de gevels en de aankleding van het interieur
samenhang tussen exterieur en interieur(onderdelen). III Situationele en ensemblewaarde 1. betekenis van het object als essentieel (cultuurhistorisch, functioneel en/of architectuurhistorisch en visueel) onderdeel van een complex; 2. a. bijzondere, beeldbepalende betekenis van het object voor het aanzien van zijn omgeving; b. bijzondere betekenis van het complex voor het aanzien van zijn omgeving, wijk, stad of streek; 3. a. bijzondere betekenis van het complex wegens de hoogwaardige kwaliteit van de bebouwing in relatie tot de onderlinge historisch-ruimtelijke context en in relatie tot de daarbij behorende groenvoorzieningen, wegen, wateren, bodemgesteldheid en/of archeologie; b. bijzondere betekenis van het object wegens de wijze van verkaveling/ inrichting/ voorzieningen. Het gebouw heeft een de markante ligging aan het spoor. Er is een duidelijke relatie met het spoorwegstation, het stationsplein en de twee nevenpleinen IV Gaafheid en herkenbaarheid: belang van het object/complex 1. wegens de architectonische gaafheid en/of herkenbaarheid van ex- en/of interieur; Het oorspronkelijke architectonische ontwerp en de aanwezige kunstwerken is nog grotendeels gaaf. Ook het interieur bevindt zich nog grotendeels in oorspronkelijke en goed bewaarde staat. 2. wegens de materiële, Ondanks de verwijdering van de
technische en/of constructieve gaafheid; 3. als nog goed herkenbare uitdrukking van de oorspronkelijke of een belangrijke historische functie; 4. wegens de waardevolle accumulatie van belangwekkende historische bouwen/of gebruiksfasen; 5. (van specifiek het complex) wegens de gaafheid en herkenbaarheid van het gehele ensemble van samenstellende onderdelen (hoofd- en bijgebouwen, hekwerken, tuinaanleg e.d.); 6. in relatie tot de structurele en/of visuele gaafheid van de stedelijke, dorpse of landschappelijke omgeving. postsorteerinstallatie uit het interieur is het gebouw verder grotendeels gaaf bewaard. De oorspronkelijke functie is nog goed herkenbaar vanwege de situering, aanwezigheid van laadplatform en postperron met oprit en de opvallende hoogte van de bouwlagen. V Zeldzaamheid 1. belang van het object/complex wegens absolute zeldzaamheid in architectuurhistorisch, bouwtechnisch, typologisch of functioneel opzicht; 2. uitzonderlijk belang van het object/complex wegens relatieve zeldzaamheid in relatie tot één of meer van de onder I t/m III genoemde kwaliteiten. Onderdelen zonder monumentale waarde: - Exterieur - Interieur
Receptiegeschiedenis, prijzen e.d. Overige KENNIS: FEITENVERZAMELING Oorspronkelijke functie Typologie Huidige functie (met jaartal) Bestuurs- rechts- en overheidsgebouwen Overheidsgebouw; postkantoor (postgebouw) Stationspostkantoor Kantorenverzamelgebouw (2012) Naam object Central post (sinds 2009) Naoorlogs modernisme; functionalisme Bouwtijd (ook de planfase) 1954-1959 (bouw); 1955 (begin bouw); 1959 (ingebruikname); 2007-2009 (renovatie en herbestemming tot kantoorverzamelgebouw). Architect(en)/ontwerper(s) Bureau Kraaijvanger (E.H. en H.M. Kraaijvanger) Uitvoerder (aannemer e.d.) Opdrachtgever Rijksoverheid; Staatsbedrijf der PTT Exterieur Schijfvormig postgebouw van 15 verdiepingen hoog, gelegen bij het station Rotterdam Centraal aan het spoor, met een laad- en losperron onder een luifel aan de stadszijde en een overdekt laadperron voor posttreinen aan de spoorzijde. Het laadperron is aan de oostkant met een betonnen, schroefvormige toerit voor auto s toegankelijk. De hoofdstructuur is opgebouwd vanuit een rechthoekige plattegrond (104 bij 36 meter). De opbouw van het gebouw is nagenoeg symmetrisch met aan de zijkanten van het gebouw standaard kantoorverdiepingen. Daartussen zeven dubbelhoge verdiepingen met de werkvloeren voor de postverwerking afgesloten met een bovenste werkvloer van drie verdiepingen die zonder ondersteuning wordt overspannen door betonnen liggers. Het geheel wordt afgesloten door een plat dak. De ontsluiting vindt plaats op de hoeken van het gebouw. Tussen zware, met kunststeen beklede, banden bevinden zich gevels die zijn opgebouwd uit grote puien van beton, staal en glas. De terugliggende puien zijn op doorlopende borstweringen van blauwe, verglaasde steen geplaatst.
De puien vallen samen met de kolomvelden en bestaan uit een drieledig, horizontaal venster van blank gelakt hout. Dit venster bevindt zich op ooghoogte en biedt zodoende uitzicht naar buiten. Hierboven zijn grote, dubbele metalen puien in betonnen kaders aangebracht, bestaande uit vier horizontale glasstroken. De glasstroken zijn om en om van vensterglas of matglas voorzien. De zijgevels worden onderbroken door een groot westelijke en een kleiner oostelijk trappenhuis die langs de gevels zijn geplaatst. Zijgevels met horizontale reeksen diepliggende vensters tussen de vloerbanden van de verdiepingen, ter weerszijden van de vensterreeksen gesloten muurvlakken. Onder de met aluminium beklede luifel aan de zuidzijde een reeks laaddeuren naar het laadplatform voor bestel- en vrachtwagens. gebouw, constructietechniek Interieur (indeling) interieur, techniek en materialen Het gebouw is geheel opgetrokken aan de hand van een gewapend betonskelet en kan, in verband met de oorspronkelijke zware postverwerkingsmachines, zeer hoog belast worden. Het ontwerp kenmerkt zich van buiten door afwerking met lichte materialen waarbij kunststeen (sierbeton) en glas de overhand hebben en gecombineerd worden met gebakken en geglazuurde steen en natuursteen. Daarbij is sprake van subtiele toepassing van kleur. Gevels van beton, sierbeton, glas, metalen. Deel naar stationsplein gerichte westgevel met trappenhuis bestaat uit een groot monumentaal kunstwerk (Louis van Roode) waarin gekleurde trappenhuisvensters zijn verwerkt, de entree wordt op de stoep gemarkeerd door een plastiek op een sokkel. Afwerking van gevels met bekleding van kunststeen (zijgevels), geglazuurde baksteen (lichtgele (in verticaal verband) voor borstweringen zijgevels en voor oostelijke trappenhuis), natuursteen; kunststeen. Koper (dak) verwijderd? De overkapping van het postperron heeft een bijzondere betonconstructie, met aan het hoofdgebouw bevestigde ypsilon-vormige steunen in horizontale stand. Aan de uiteinden worden de liggers door dunne stalen kolommen ondersteund. Hierop rusten betonnen daken met lichtstraten. Grote ongedeelde ruimtes, dubbele hoogte. De vloeren, met een oppervlakte van bijna 80 meter breed bij 34 meter diep, zijn zo min mogelijk voorzien van obstakels en worden alleen in het midden onderbroken door een rij kolommen. Bij herbestemming gewijzigd door inbouw van vloeren, waarbij karakteristiek van de ongedeelde ruimtebeleving zoveel mogelijk is behouden. Aan het interieur van het gebouw is veel aandacht besteed door middel van duurzaam materiaalgebruik (natuursteen, gebakken materialen) en zeer veel toepassingen van moderne kunst. Afwerking verkeersruimtes met o.a. witte verglaasde steen, trappen en vloeren van leisteen en trapleuningen van naturel gelakt hout (westelijk trappenhuis). De wand om de gekleurde trappenhuisvensters is van begane
grond tot en met het dak met serpentino strips bekleed. De betimmeringen in het gebouw, waaronder de dagkanten van de vensters in de kantoorgedeeltes en de werkkasten in het oostelijke trappenhuis, zijn in geprofileerd houtwerk uitgevoerd. De leidingkokers op iedere verdieping zijn weggewerkt achter stalen kastdeuren. Het kleurgebruik in het gebouw is, evenals aan de buitenkant, terughoudend en overwegend in combinaties van witte en grijze tinten uitgevoerd. Op een enkele plaats is kleur toegepast, zoals het naturel gelakte houtwerk van dorpels en trapleuningen, de fosforgele werkkasten en de kleuren in een aantal van de kunstwerken. Kunstwerken/orgels/ gedenktekens/meubels die onderdeel zijn van het monument nr. 1. Plastiek; betonnen gevelplaten met ingekleurd motief en uitstulpende vensters in een onregelmatig patroon. De kunststenen vensters zijn voorzien van gekleurd glas-in-beton Exterieur, aan de westgevel tegen het hoofdtrappenhuis, het kunstwerk strekt zich over alle veertien verdiepingen uit. Louis van Roode Wand kent een decoratieve voorstelling; de glas-inbetonramen zijn voorzien van diverse voorstellingen; nr. 2 Metaalsculptuur Exterieur, op sokkel Kees Timmer Fenix/Phoenix 1959 nr.3 Ca. 4 meter hoog Trappenhuis oostzijde 1 e verdieping Theo Dobbelman Vogel
nr. 4 nr. 5 nr. 6 nr. 7 nr. 8 nr. 9 Geglazuurde baksteen en mozaïek Trappenhuis oostzijde 2e verdieping Wally Elenbaas Schaftuur Geglazuurde baksteen Trappenhuis oostzijde 3e verdieping Jan. Bezemer Twee duiven Scrafito Trappenhuis oostzijde 4e verdieping Nicolaas Wijnberg Koerier Scrafito Trappenhuis oostzijde 5e verdieping Nicolaas Wijnberg Postbode Trappenhuis oostzijde 6e verdieping Hans Petri Non figuratief Trappenhuis oostzijde 7e verdieping Hans Petri
nr. 10 nr.11 nr. 12 nr. 13 nr. 14 Telecommunicatie Natuursteen Trappenhuis oostzijde 8e verdieping Gust Romijn Non figuratief Metaalplastiek Trappenhuis oostzijde 9e verdieping Gust Romijn Non figuratief Mozaïek Trappenhuis oostzijde 10e verdieping Bob Zijlmans Man in boot Mozaïek Trappenhuis oostzijde 11e verdieping Bob Zijlmans Springend paard Trappenhuis oostzijde 12e verdieping Hans van Norden Postverkeer nr.15
nr. 16 nr. 17 nr. 18 nr. 19 nr. 20 Trappenhuis oostzijde 13e verdieping Hans van Norden Tegenvoeters Scrafito Trappenhuis oostzijde 14e verdieping Bas van der Smit Robot Scrafito Trappenhuis oostzijde, toegang dak Bas van der Smit Radar Trappenhuis westzijde 2e verdieping Theo Dobbelman Het gesprek Trappenhuis westzijde 3e verdieping Theo Dobbelman Briefschrijfster Geglazuurde baksteen Trappenhuis westzijde 4e verdieping Jan Bezemer Paard
nr. 21 nr. 22 nr. 23 nr. 24 nr. 25 nr. 26 Geglazuurde baksteen Trappenhuis westzijde 5e verdieping Jan Bezemer Stier Trappenhuis westzijde 6e verdieping Wally Elenbaas De brief Trappenhuis westzijde 7e verdieping Wally Elenbaas Scrafito Trappenhuis westzijde 8e verdieping Hans van Norden Felicitatiebrief Natuursteen Trappenhuis westzijde 9e verdieping Gust Romijn Non fuguratief Mozaïek Trappenhuis westzijde 10e verdieping
nr. 27 nr. 28 nr. 29 Nicolaas Wijnberg Postwezen Trappenhuis westzijde 11e verdieping Hans Petri P.T.T. Mozaïek Trappenhuis westzijde 12e verdieping Bob Zijlmans Zakken dragende man Geglazuurde baksteen Trappenhuis westzijde 13e verdieping Bas van der Smit Tam-tam Groen erfgoed: beplanting Stedenbouwkundige ligging Gelegen naast centraal station in wederopbouwgebied centrum Rotterdam. Vormt extra schijf in verlengde van het ritme van de Lijnbaanflats. Archeologische relevantie ondergrond Het gebouw ligt voor zover bekend niet in een gebied met archeologische verwachtingswaarde. Geschiedenis
Roerende objecten van belang voor het gebouw Relevante wijzigingen Postsorteerinstallatie is voor de herbestemming van het gebouw verwijderd (2007-2009); Het metaalkunstwerk Fenix/Phoenix (1959, Timmer, roestvrij staal) is aanvankelijk verplaatst naar een locatie elders in de stad (2001 of 2009), maar maakt inmiddels weer deel uit van het monument op zijn oude plek bij de entree. Bezocht D.Takens, datum; buiten en binnen bekeken. KENNIS: BRONNEN Primaire bronnen, kaarten, literatuur, documentatie, websites Nr. 1 Nr. 2 Nr. 3 Nr. 4 Nr. 5 Nr. 6 Nr. 7 Nr. 8 Gemeente Rotterdam, Redengevende omschrijving Stationspostkantoor, gemeentelijke monumentenlijst Rotterdam, zj. Hans Baaij, Beeldengids Centrum/ City sculpture Guide Rotterdam, Rotterdam 2001, 156-157. Gigantisch kunstwerk, Nieuwsblad van het Noorden, 13-09-1958, p.1 (foto met bijschrift) Marije de Korte, Postkantoren. Categoriaal onderzoek wederopbouw 1940-1965, Zeist (Projectteam wederopbouw Rijksdienst voor de Monumentenzorg) december 2005 Help wandkunst opsporen (kunstwerken) Central post (stationspostkantoor), op: http://www.rotterdam.nl/tekst_central_post station spostkantoor_(geraadpleegd 18/7/12, tekst van P.Groenendijk). Wijnand Galema en Gaby Hutjes, Bonas-boekje Kraaijvanger 25 jaar districtspostkantoor in: Van A tot Z
Interviews bewoners, gebruikers (personeelsblad) 59 (1984)