ENQUETE BIJ REDERS EN SCHEEPSJONGENS IN DE BELGISCHE ZEEVISSERIJ:

MINISTERIE VAN LANDBOUW Bestuur der Economische Diensten DIENST VOOR DE ZEEVISSERIJ Koninginnelaan 59 8400 Oostende ENQUETE BIJ REDERS EN SCHEEPSJONGENS IN DE BELGISCHE ZEEVISSERIJ: - Het "Fonds voor scheepsjongens " - De visserij, nu en in de nabije toekomst 1 Monique TANGHE lie. sociologie Studie uitgevoerd in opdracht van het Ministerie van Landbouw, Dienst voor de Zeevisserij (dec. '76/m ei'77 Publikatie toegelaten mits bronvermelding

MINISTERIE VAN LANDBOUW Bestuur der Economische Diensten DIENST VOOR DE ZEEVISSERIJ Koninginnelaan 59 8400 Oostende ENQUETE BIJ REDERS EN SCHEEPSJONGENS IN DE BELGISCHE ZEEVISSERIJ: Het "Fonds voor scheepsjongens " De visserij, nu en in de nabije toekomst VLIZ (vzw) V L A A M S INSTITUUT VOOR DE ZEf ELANDERS MARINE INSTITUTE O ostende - Belgium Monique TANGHE lie. sociologie Studie uitgevoerd in opdracht van het Ministerie van Landbouw, Dienst voor de Zeevisserij (dec. '76/m ei'77 Publikatie toegelaten mits bronvermelding

INHOUDSOPGAVE b lz. In le id in g 1 Deel I : De enquête b i j de scheepsjongens 9 Hoofdstuk 1 : De scheepsjongen g e situ e e rd in z ijn m ilie u 9 Hoofdstuk 2 : De beroepsvorm ing en de beroepskeuze van de 12 scheepsjongen Hoofdstuk 3 : De scheepsjongen g e situ e e rd in z ijn beroep, en z ijn 15 houding ten opzichte van het Fonds voor Scheepsj ongens 1. De scheepsjongen en z i j n fu n k tie aan boord 15 2. Het ve rlo o p van v a a rtu ig 16 3» B e z o ld ig in g 17 k. E le m e n ta ire kennis omtrent h et Fonds - vertegenw oordiging scheepsjongens 18 5- O n thaal b i j aanm onstering 19 6. Houding ten opzichte van het Fonds 19 7«Eig en v o o ru itz ic h te n omtrent het vissersb e ro e p 21 BESLU IT 22 T a b e lle n "Scheepsjongens" (T a b e l A1 à A28) 2*f Deel I I : De enquête b i j de re d e rs 33 Hoofdstuk 1 : De reder g e situ e e rd in z ijn m ilie u 33 Hoofdstuk 2 : De re d e r g e situ e e rd in z ijn beroep, en z ijn hou- 35 ding ten opzichte van het Fonds voor Scheepsj ongens 1. Ja a r w aarin de respondent re d e r werd 35 2 <, Aard van de onderneming 35 3» Aangemonsterde re d e rs 35 k. B e z it van vaartu ig e n ; scheepssklasse en v is te c h n ie k 35 5» A l dan n ie t scheepsjongen aan boord 36 6. V/ij ze van b ezold ig in g der scheepsjongen, en fa m ilie ve rb a n d 37 7» Houding van de reder"tegen o ver het fin a n c ië le aspect van h et Fonds 38 80 V is ie van de reder op het bemanningsprobleem in de v i s s e r i j ^+0 9. Houding van de bemanning b i j de aanm onstering der scheepsjongens ^3 10» Raad v/h Fonds voor Scheepsjongens sa m e n ste llin g en ve rte g e n woordiging 11. Bijw onen van vergaderingen van de b ero epsveren igin g Mf Mo Houding van de re d e r t. o. v. h et Fonds ^5 13. De v i s s e r i j nu en in de n a b ije toekomst V? 'ik. Standpunt van de reder omtrent beroepskeuze in de r ic h t in g van de v i s s e r i j 53 BESLU IT 3k T a b e lle n "R e d er" (T ab el B1 à B25) 56 Ter a f s lu it in g 66 V ra g e n lijs te n a ) fo rm u lie r "Scheepsjongens" 69 b) fo rm u lie r "R e d ers" 71 BIJLA G E : Conclusies <a.b.t. de vo rig e enquête (1972) 73 SUMMARY. * 76 kk

IN L E ID IN G - O BJEKT ; U i t de en q u êtes i e g e b le k e n d a t h e e l wat r e d e r s h e t momenteel n i e t zo goed meer z ie n z i t t e n in de v i s s e r i j en d a t v e le n van m ening z i j n d a t hun b e d r i j f zware t i j d e n d oorm aakt. Problem en z o a ls de o v e r b e v is s in g, de m a a tre g e le n t o t in s ta n d h o u d in g van de v is s t o c k s, de b em an n in g sp ro b lem atiek en de c o n c u r r e n t is le v i s i n v o e r u i t an d ere EEG - la n d en, z i j n z e k e r n i e t n ieu w maar w e l b ijz o n d e r a k t u e e l. De o v e rh e id z i e t z ic h d u i d e l i j k a l s t a a k, h e t v o o r tb e s ta a n va n de v i s s e r i j t e v e r z e k e re n. De v i s s e r i j g e e f t immers r e c h t s t r e e k s w erk aan 217 re d e rs en 1015 b em anning sled en ( l ), en o n re c h t s tre e k s aan zo wat 5»000 mensen i n de k u s t s t r e e k. H e r h a a ld e lijk werden door de o v e r h e id p ogin g en gedaan om h e t bem anningsprobleem op te lo s s e n. De jo n g s te m a a tre g e l va n de o v e rh e id om de " o n t v o lk in g " in de v i s s e r i j te g e n te gaan i s de o p r ic h t in g va n h e t " Fonds v o o r Sch eep sjo n g en s D i t Fonds h e e f t immers a ls d o e l de a a n w e rv in g va n s c h e e p s jo n gens aan boord van B e lg is c h e v is s e r s v a a r t u ig e n te b e v o rd e re n door hen een b e z o ld ig in g te v e r le n e n. Reeds in 1971 ( E. B. 2O.4. 7 1 ) werd h e t p r e m ie s t e ls e l opgeheven w a a r b ij de sch e e p s jo n g en 50 F p e r zeedag, en de r e d e r d ie s c h e e p s jo n g e n (s ) aan boord nam, 25 F p e r zeedag o n tv in g ( K. B. va n 1/ 3 /1 9 5 8 ). Deze s t u d ie h e e f t dan ook a ls d o e l, door m id d e l va n een e n q u ê te, meer in f o r m a t ie te v e rw e rv e n o m tren t h e t Fonds v o o r Sch eep sjo n g en s e n e r z ijd s en h e t h u id ig v is s e r s b e r o e p a n d e r z ijd s, en d i t zow el v a n u it h e t sta n d p u n t van de r e d e r a l s v a n u it d a t va n de sch e e p s jo n g e n. S in d s de enquête va n 1972 - e n k e le maanden na de o p r ic h t in g van h e t v o r ig Fonds - b e s c h ik t de o v e r h e id o v e r geen gegevens meer met b e t re k k in g t o t de u it w e r k in g va n h e t F o n d s. De enquête a l s onderzoeksvorm i s h i e r z e k e r i n t e r e s s a n t. Ze i s immers de e n ig e m o g e lijk h e id om de houdin g te kennen va n d ie soms v e rg e te n groep van r e d e r s en s c h e e p s jo n gens d ie wegens o. a. la n g e a fw e z ig h e id op zee en t ijd s g e b r e k z e ld e n hun stem kunnen la t e n h o re n. ( 1) M in. va n V e rk e e rsw ezen, B e s tu u r van h e t Zeewezen ; " J a a r v e r s la g o v e r de e v o lu t ie van de v i s s e r s v l o o t in 1976 ".

H et h e rn ie u w d Fonds v o o r S c h e e p sjo n g e n s, z o a ls h e t th ans w o rd t to e g e p a s t s in d s z i j n in w e r k in g tr e d in g op 1 ja n u a r i 1976, werd o p g e ric h t op grond van de w et van 20 novem ber 1974 t o t w ijz ig in g va n de w et van 23 septem ber 1931 b e t r e f f e n d e de aan w e rv in g va n h e t p e rs o n e e l t e r z e e v i s s e r i j. H et v o r ig Fonds was o p g e r ic h t b i j overeenkom st dd. 27*7*71 tu s s e n de B e lg is c h e S t a a t ( M i n i s t e r i e va n Lan d bouw ),d e P r o v in c ie W e s t- V la a n d e re n en de R e d e r s c e n t r a le ; de m id d e le n van h e t Fonds m aakten d e e l u i t van h e t verm ogen va n de R e d e r s c e n t r a le. De w e rk in g va n h e t Fonds v o o r Sch eep sjo n g en s kan a ld u s sam engevat worden : aan de sch e e p sjo n g e n ( a l s d u sd a n ig a angem o n sterd ) w o rdt p e r zeedag een n e tto - b e d ra g van 414 F (n a a f t r e k va n b e d r i j f s v o o r h e f f in g ) u i t b e t a a l d, d i t v o o r z o v e r h i j n i e t meer dan 399 zeedagen a l s sch e e p sjo n g e n op z i j n a k t i e f h e e f t. De p a tro n a le R. S. Z. - b ijd r a g e n en de b e ta a ld e fe e s td a g e n d ie n e n even een s door h e t Fonds v o o r Sch eep sjo n g en s b e t a a ld t e w orden. H et Fonds w o rdt g e s p ijz ig d door b ijd r a g e n va n a l l e r e d e r s, b erekend op grond van hun bruto-besom m ingen, door h e t M i n i s t e r i e van Landbouw, door de P r o v in c ie W e s t- V la a n d e re n en d oor de o p b ren g st va n h e t verm ogen va n h e t Fo n d s. DE TOESTAND IN DE V I S S E R IJ SINDS 1970 : Hoe i s nu de to e s ta n d in de v i s s e r i j, qua bem anningspot e n t i e e l en a a n t a l v is s e r s v a a r t u ig e n? Wat i s de e v o lu t ie s in d s 197O? D a a rto e b e s tu d e re n we de vo lg e n d e t a b e lle n ( 1 ) : H et l i j k t e c h t e r aangewezen e e r s t even de a a n d a ch t te v e s t ig e n op h e t o n d e rs c h e id d a t d ie n t gem aakt tu s s e n de b e g r ip pen "s c h e e p s le e r jo n g e n " en "s c h e e p s jo n g e n ". V o lg en s de w et van 23.9*1931 kunnen de s c h e e p s le e rjo n g e n s e n k e l worden aangem onsterd a l s sch e e p sjo n g e n o f a l s lic h t m a t r o o s. B l i j k e n s h e t V lo o t v o r s la g van h e t B e s tu u r va n h e t Zeewezen worden ook m atrozen beneden 18 j a a r in g e d e e ld b i j de s c h e e p s le e rjo n g e n s ( d ie in b e d o e ld v e r s la g dan nog m e e s ta l b e t i t e l d worden a l3 sch e e p sjo n g e n s o f deks ch e e p sjo n g e n s, h e tg e e n u it e r a a r d w el e n ig e b e g r ip s v e r w a r r in g t o t g e v o lg kan h e b b e n ). Hierm ede moet v a n z e lfs p r e k e n d te rd e g e re k e n in g gehouden worden w anneer h ie r n a de t a b e lle n, g e b a se erd ( 1) M i n i s t e r i e va n V e rk e e rsw ezen, V lo o t v e r s la g 1976

op gegevens u i t h e t V lo o t v e r s la g, t e r sp ra k e komen. T a b e l 1 : In 1971 i s e r een s t i j g i n g va n h e t a a n t a l s c h e e p s le e r- jo ng ens w aar te nemen. Deze s t i j g i n g b e d ra a g t 6 fo. W a a r s c h ijn l i j k h e lp t de i n s t e l l i n g van h e t to e n m a lig Fonds v o o r Sch eep s jong en s deze s t i j g i n g t e v e r k la r e n. Doch in 1976, 5 j a a r na de o p r ic h t in g va n h e t Fo nd s, s t e l l e n we te r u g een d a lin g v a s t zow el t e O ostende, te Zeebrugge a ls te N ie u w p o o rt. Deze d a lin g in 1976 b e d ra a g t 24 /ó. W ij s t d i t, z o a ls v ro e g e re p o g in g e n, op een t e lk e n s s le c h t s t i j d e l i j k e u it w e r k in g van een m a a tre g e l? Ook in h e t g lo b a a l b e m a n n in g s p o te n tie e l i s e r k w a n t i t a t i e f een j a a r l i j k se a c h t e r u it g a n g. W anneer men de v e rh o u d in g n a g a a t van h e t a a n t a l m inder dan 18-j a r ig e n t o t h e t t o t a a l a a n t a l gem onsterden, dan z i e t men d a t d i t in de ja r e n 1973, 1974 en 1975 zo w at 10 fc b e d ro e g. D it c/<3 moet e c h t e r m erkbaar boven de 10 fö lig g e n om een bem anningsb e h o e fte van c i r c a 1.000 man in de toekom st te v e rz e k e re n ( 2). In T a b e l 2 s t e l l e n we v a s t d a t ook h e t a a n t a l re d e r s j a a r l i j k s v e r m in d e r t. De g r o o t s t e d a lin g i s w e l v a s t t e s t e l l e n in O ostende. I n T a b e l 3 z ie n we ook een v e rm in d e rin g va n h e t a a n t a l bemande v a a r t u ig e n. Weerom t e O ostende v in d e n we de g r o o t s t e afnam e. U i t g e s p l i t s t n a a rg e la n g de s c h e e p s k la s s e, z ie n we eveneens een a c h t e r u it g a n g ; a l l e e n k la s s e IV i s meer dan v e rd u b b e ld. U i t T a b e l 1 kennen we re ed s h e t t e k o r t aan s c h e e p s le e rjo n g e n s in v e rh o u d in g t o t de t o t a l e aangem onsterde bem anning. T a b e l 4 to o n t ons nu h o t t e k o r t aan s c h e e p s le e rjo n g e n s in v e rh o u d in g t o t h e t a a n t a l v a a r t u ig e n. G e z ie n de w et va n 23 septem ber 1931 op de a a n w e rv in g van h e t p e rs o n e e l d e r v i s s e r i j, i s ie d e r v a a r t u ig d a t de z e e v i s s e r i j u it o e f e n t en w aarvan de bemanning te n m in s te u i t d r ie v o lw a s s e nen b e s t a a t, v e r p l i c h t één s c h e e p s le e rjo n g e n aan t e m o n ste ren. (2 ) z ie s t u d ie van K. M ic h ie ls e n "E n k e le beschouw ingen rond h e t bem anningsprobleem in de B e lg is c h e z e e v i s s e r i j ", au g u stu s 1966, b lz. 17

De v is s e r s v a a r t u ig e n, w aarvan de bem anning te n m in s te u i t 9 vo lw a ssen e n b e s t a a t, z i j n v e r p l i c h t e r 2 aan te m o n steren. U i t h e t c i j f e r m a t e r i a a l w eten we d a t e r e n e r z ijd s te lk e n s s c h e e p s le e rjo n g e n s aan boord z i j n van schepen d ie n i e t onder to e p a s s in g van de w et v a l l e n, en a n d e r z ijd s d a t e r h e e l w at v a a r t u ig e n te r z a k e n i e t aan de wet vo ld o e n ( i n 1976 was d i t 59 /c van h e t t o t a a l d e r v a a r t u ig e n ). H et t e k o r t aan s ch e e p s l e e r jong en s i s s in d s 1971 v e rm in d e rd. In 1976 bemerken we e c h t e r te r u g een g ro e ie n d t e k o r t aan s c h e e p s le e r jo n g e n s. Vanu i t s t r i k t w e t t e l i j k oogpunt b e d ra a g t d i t t e k o r t a ls d a n 58 H i e r b i j p a s t evenw el vo lg e n d e bem erking : De v e r p lic h t i n g een sch e e p sjo n g e n aan boord te hebben, z o a ls v o o rg e s c h re v e n d oor de w et van 23«9*31» i s f e i t e l i j k b e p a a ld o n r e a l i s t i s c h gew orden. Deze v e r p lic h t i n g kan in d e rd a a d in de p r a k t i j k o n m o g e lijk in t e g r a a l to e g e p a s t w orden. Ze v e r o n d e r s t e lt immers d a t de sch e e p sjo n g e n s zo w at 25 va n h e t g lo b a a l bemann in g s b e s ta n d zouden u itm a k e n! - W IJZ E VAN IN TERVIEW EN STEEKPROEF : B i j deze s t u d ie g in g e n we a l s v o lg t te w erk : Op 31 decem ber 1976 waren in de d r ie B e lg is c h e havens 85 in g e s c h e e p te s c h e e p s le e rjo n g e n s (dus beneden de 18 j a a r ), w aarvan e r 68 a l s sch e e p sjo n g e n aangem onsterd w aren, 6 a l s lic h tm a t r o o s en 11 a l s m a tro o s. Op d ie z e lf d e datum w aren e r 217 r e d e r s. H ie r moet aan toegevoegd worden d a t 31 decem ber in o n d e rh a v ig g e v a l geen b i j s t e r g e lu k k ig e keuze i s (O u d e ja a r s avond! ) maar noodgedwongen ( g e l e t op de v e r s la g p e r io d e van de g e ra a d p le e g d e r a p p o rte n ) m oest t e lk e n s van deze datum g e b ru ik gemaakt w orden. In w e r k e lijk h e id l i g t doorgaans h e t a a n t a l sch eepsjo n g en s w el wat h o g e r. Hun s p r e id in g o v e r de d r ie B e lg is c h e havens i s a l s v o lg t : - O ostende : 27 s c h e e p s le e rjo n g e n s en 68 re d e rs - Zeebrugge ( l ) : 46 s c h e e p s le e rjo n g e n s en 118 re d e rs - N ieuw p o o rt : 12 s c h e e p s le e rjo n g e n s en 31 r e d e r s. D aar verm oed werd d a t de s i t u a t i e in h e t v i s s e r s b e d r i j f v e r s c h i l t n a a rg e la n g de th u is h a v e n (O o ste n d e, Zeebrugge en N ie u w p o o rt), werd de p o p u la t ie - zow el de sch e e p sjo n g e n s a l s de re d e rs - in g e d e e ld in d r ie g ro e p e n. D a a r u it werd te lk e n s een a - s e le k t e s te e k p r o e f g e tro k k e n. D a a r o.a. d oor t ijd s g e b r e k en h e t n ie t - in s c h a k e le n van s p e c i f i e ke en q u ê te u rs n i e t overwogen w erd b i j een v r i j g r o te gro ep ( n l. meer dan 100 p e rs o n e n ) een enquête a f te nemen, werd g e o p te e rd v o o r h e t in t e r v ie w e n va n nagenoeg 100 p erso n e n, en werd a ld u s ( 1) Zeebrugge + B la n k e n b e rg e (V lo o t v e r s la g, M i n i s t e r i e van V e rk e e rsw e z e n, B e s tu u r Zeewezen)

de s te e k p r o e f b e p e rk t t o t 60 re d e rs en 36 s c h e e p s le e r jo n g e n s. Op d ie m a n ie r werd to c h 53 7 van h e t t o t a a l a a n t a l s c h e e p s le e r- jo ng ens en 28 a/c va n h e t t o t a a l a a n t a l re d e rs g e ïn t e r v ie w d. De r e p r e s e n t a t i v i t e i t va n de s te e k p r o e f i s dus z e k e r gew aarb o rg d. H et a a n t a l s c h e e p s le e rjo n g e n s en h e t a a n t a l re d e rs w erd g e l i j k v e r s p r e id o v e r de d r ie h a ven s, om zodoende een v e r g e lijk in g s - b a s is m o g e lijk te maken. Een n o o d z a k e lijk e b e p e rk in g v o lg d e u i t h e t f e i t d a t op 31 decem ber 1976 in N ie u w p o o rt maar 12 s c h e e p s le e rjo n g e n s aangem onsterd w are n. E r moet ook nog v e r m eld worden d a t deze s te e k p r o e f m. b.t. de s c h e e p s le e rjo n g e n s a l l e e n b e t r e k k in g h e e f t op s c h e e p s le e r jo ngens d ie 'r e g e lm a t ig " aangem onsterd z i j n. Deze enquête was h e e l t ijd r o v e n d, e n e r z ijd s door h o t h e r h a a l d e l i j k a fw e z ig z i j n van de re sp o n d e n t, a n d e r z ijd s door h e t n ie t - in s c h a k e le n van e n q u ê te u rs. D it l a a t s t e punt l i e t ons e c h t e r w el to e de v r a g e n l i j s t n i e t a lle e n u i t g e s tr u k tu r e e r d e v ra g e n samen te s t e l l e n, maar ook w el u i t e n k e le open v ra g e n. GEANALYSEERDE ELEMENTEN : In deze s t u d ie worden a c h te re e n v o lg e n s de v o lg e n d e punten* g e a n a ly s e e rd s h e t m ilie u w a a r u it de jong en s a fk o m s tig z i j n, hun o p le id in g, en hun b e r o e p s a k t i v i t e i t. De n ad ru k l i g t h i e r b i j v o o r a l op hun e r v a r in g. V e rtre k k e n d e van hun e r v a r in g, w o rd t ook gepoogd een a a n w ijz in g te geven o vo r hun v e rw a c h tin g e n in h e t b ero e p. Wegens t ijd s g e b r e k v/as h e t n i e t m o g e lijk een andere b e la n g r ijk e f a k t o r b i j deze p r o b le e m s t e llin g, n a m e lijk de v is s e - r i j s c h o o l, n a d e r t e a n a ly s e r e n. N ochtans werd t i j d e n s de gesp rekken r e g e lm a tig de r o l van de v i s s e r i j s c h o o l vernoem d. De en quête m. b.t. de re d e rs werd o n g eveer a n a lo o g opgebouwd. H i j w o rd t g e s itu e e r d in z i j n m ilie u en in z i j n o n d ern e m ing, w a a rin dan v o o r a l z i j n houdin g te n o p z ic h te va n h e t Fonds v o o r Sch eep sjo n g en s w o rdt g e a n a ly s e e r d. Steu n en de op d ie fa k - to re n samen, k r ijg e n we dan ook een i n d i k a t i e, n i e t a l l e e n van de to e s ta n d in h e t v is s e r s b e r o e p, nù, maar- ook i n de to e k o m st.

T a b e l 1 ; A a n ta l aangem onsterde bem anningsleden va n m in d er dan 18 j a a r, en v e rh o u d in g van d i t a a n t a l t o t h e t t o t a a l a a n t a l aangem onsterden in de b e tro k k e n gro ep (V lo o t - v e r s la g, M in. van V e rk e e rsw e z e n, B e s tu u r Zeew ezen) ja a r Scheepsle e r - j ongens O ostende Zee- Brugg e Nieuwp o o rt t o t a a l aan t a l aan gem onsterden... ni /o jo n g e re n op d i t to-: t a a l 1970 106 38 47 21 1.264 8,79 1971 113 40 43 30 1.265 8,93 1972 107 37 45 25 1.189 9» 1973 115 45 52 18 1.126 10,21 1974 116 42 55 13 1.096 10,58 1975 112 35 59 18 1.072 10,44 1976 85 27 46 12 1.015 8,37 T a b e l 3 : H et a a n t a l re d e rs p e r haven (V lo o t v e r s la g, M in. van - V e rk e e rsw e z e n, B e s tu u r Zeewezen) f " j a a r O ostende Zeebrugge N ieuw p o o rt T o t a a l f970 103 135 44 282 1971 100 127 43 284 1972 93 119 44 256 1973 81 120 37 238 1974 79 124 35 238 1975 71 119 32 222 1976 68 118 31 217 :

Het aan tal benande vaartuigen volgens de scheepsklasse ( l ) en per haven (V lo o t v e r s la g, Min. van V e r k e e r s wezen, 'Bestuur Zeewezen) ( l ) &H EH EH p p «p p IPv o o to c co o o o +>+>+> ir\ o i-o c Ö CU cn m cd 1 I M 03 ft 0) O X i o CQ 9 t> > M H M M M E-i W O O - p o - p o 00 ö c3 > Erf PP O O -P O -P O o^t-!> H (=> rq R) EH

ö. - T a b e l 4 ' H et " l e g a a l " t e k o r t va n s c h e e p tle e r jo n g e n s (= v a n u it s t r i k t w e t t e l i j k oogpunt) ( V lo o t v e r s la g, M in. va n V e r k e e rsw e z en, B e s tu u r Zeewezen) j a a r w e t t e l i j k v e r e i s t a a n t a l I r e ë e l a a n t a l " l e g a a l " t e k o r t 'V e rk e e rd " gep la a t s t e sch eeps j ongens schepen d ie n i e t v o l doen aan de wet 1970 262 107 155 20 180 1971 265 116 14*9 10 160 1972 242 107 135 18 160 1973 224 116 108 20 138 1974 219 116 103 26 133 1975 211 112 99 20 123 1976 208 CD 123 10 135

DEEL I : DE ENQUETE B I J DE SCHEEPSJONGENS HOOFDSTUK 1 : HET M IL IE U VAN DE SCHEEPSJONGEN In d i t dee-1 va n h e t onderzoek w o rd t gepoogd een d u id e l i j k e r b e e ld va n "h e t m ilie u " van de sch e e p sjo n g e n t e v e r k r i j gen (m e t"s c h e e p s jo n g e n " w o rd t h i e r v e r d e r u i t s l u i t e n d nog bed o e ld de s c h e p e lin g e n van m in d er dan 18 j a a r oud, en dus n i e t e n k e l de a l s d u sd a n ig aangem onsterde o p v a re n d e n ). Doch e e r s t worden e n k e le algem ene kenm erken va n de enquête g ro e p, z o a ls de g e b o o r te p la a ts, de w o o n p la a ts en de l e e f t i j d van de en q u êteg ro ep g e a n a ly s e e rd : - B i j de Zeebru gse sch eepsjo n g en s i s e r één d ie geb o ren werd in h e t b in n e n la n d, maar w o o n a ch tig i s aan de k u s t (T a b e l A 1) - De jo ng e o n d e rvraag d e v is s e r s komen a l l e n u i t de ku stg em een ten. D a a r b ij i s h e t ook h e e l d u i d e l i j k d a t a l l e n aanm onsteren in de haven h e t d ic h t s t b i j de w o o n p la a ts. S le c h t s één sch e e p sjo n g e n maakt daarop een u it z o n d e r in g ; h i j i s w o o n a ch tig te N ieu w p o o rt en m o n s te rt aan in O ostende (T a b e l A 2 ). - V a t de l e e f t i j d b e t r e f t, de 1 7 - ja rig e n vormen de m odale gro ep, met 47 7<>va n h e t t o t a a l a a n t a l o n d e rvra a g d e n. De 16- ja r ig e n v o lg e n met 33 5», de 18-ja r ig e n met 14 % en de 15- j a r ig e n met 6 c/o. A lle e n te O ostende z i j n a l l e lo if t ijd s g r o e p e n v e r te g e n w o o rd ig d. (T a b e l A3). Algem een w o rd t aangenomen d a t jo ng e v is s e r s v o o r a l u i t m ilie u s a fk o m s tig z i j n w aar de v a d e r ook in de v i s s e r i j werkzaam i s. Hoe i s d a t nu in onze en q u êteg ro ep? Wat i s h e t b ero ep van de v a d e r va n de sch e e p sjo n g e n s? Hoe i s de s a m e n s t e llin g van h e t g e z in,m e t an d ere woorden : hebben de jo ng ens b ro e rs o f/e n z u s te rs? W elk i s hun a a n t a l en hun l e e f t i j d en w at i s hun ople i d i n g? U i t h e t onderzoek hebben we vo lg e n d e r e s u lt a t e n bekomen : - h e t a a n t a l k in d e re n p e r g e z in (T a b e l A 4 ) : De m eeste g e z in n e n hebben 2 t o t 6 k in d e r e n. H et g e z in met 3 k in d e re n i s w e l i n de m e e rd e rh e id ( c i r c a 33 i van de g e z in n e n ). H et g e z in met 6 k i n d eren v o lg t met 19 7 S le c h t s één g e z in ( te N ie u w p o o rt ) h e e f t maar één k in d. Sn 2 g e z in n e n (ook in N ie u w p o o rt) hebben z e lf s 9 k in d e r e n.

h e t a a n t a l k in d e re n v o lg e n s g e s la c h t (T a b e l A 5) : I n de g e z in nen samen vormen de jongens een m in d e rh e id (70 jo n g en s t. o. v. 79 m e is je s ). de l e e f t ijd s g r o e p van de b ro e rs (T a b e l A 6) : H ie r z i j n a l l e le e f t ijd s g r o e p e n t o t en met 35 j a a r v e rte g e n w o o rd ig d. Toch beh o o rt n i e t m in d er dan 47 % van b ro e rs t o t de l e e f t i j d s k l a s se "10 t o t en met 15 j a a r ". a k t i v i t e i t (s ch o o lg a a n d o f a k t i e f in een beroep ) van de b ro e rs (T a b e l A 7) B i j de jongens d ie nog s c h o o l lo p e n, v o l gen e r 7 v i s s e r i j s c h o o l te O ostende, Zeebrugge o f N ie u w p o o rt, en 24 een an d e re vorm van o n d e r w ijs. De s p r e id in g va n z i j d ie v i s s e r i j s c h o o l v o lg e n, i s g e lijk m a t ig zow el t e O ostende, Zeebrugge a l s N ieu w p o o rt (w a t dus v o o r N ieu w p o o rt r e l a t i e f v e e l b e t e k e n t ). B i j de jo n g e re n d ie een an d ere vorm van o n d e rw ijs v o lg e n, z i j n e r een g ro o t a a n t a l d ie nog geen keuze gem aakt hebben : e n k e le n hebben "g een g o e s tin g " om v i s s e r i j s c h o o l te v o lg e n. E n k e le n mogen n i e t va n hun ouders : " op de te c h n is c h e sch o o l s t e e k t h i j geen k lo p u i t, om " to c h n a a r de v i s s e r i j s c h o o l te mogen; maar één i s ge- " noeg, den tweeden g a a t e r z e k e r n i e t n a a r to e ". Van degenen d ie w erken, w e rk t o n g eveer de h e l f t in de v i s s e r i j. E n k e le n z i j n werkzaam in de o v e r h e id s d ie n s te n, z o a ls de R.M.T. en h e t Zeewezen. Of z i j v r o e g e r in de v i s s e r i j g e w e rk t hebben, kon n i e t a c h t e r h a a ld worden. Z i j d ie n i e t in de v i s s e r i j b e tro k k e n z i j n, werken o. a. a ls p o stb o d e, timmerman, b ankbediende, ijz e r b in d e r, s p o o rw e g a rb e i d e r,... h e t beroep van de v a d e r (T a b e l A 8) : 33 9 va n i e v a d e rs van de jong en s w e rk t in de v is s e r ij, 47 % n i e t. Dus de h yp o th e se d a t v e e l jong en s u i t v is s e r s m ilie u s a fk o m s tig z i j n, i s op h e t e e r s t e z ic h t n i e t b e v e s t ig d. Doch wanneer men de 25 %' p e rs o nen d ie v r o e g e r in de v i s s e r i j g ew erk t hebben en nu h e t z i j e ld e r s i n de p r iv é - s e c t o r, h e t z i j in o v e r h e id s d ie n s t w erken, e r b i j t e l t, dan s t e l l e n we v a s t d a t to ch 58 c}o va n hun v a d e rs v i s s e r z i j n o f g ew eest z i j n. Van de v a d e rs van de o n d e rv ra a g den i s 17 r e d e r 5 d a a r u it kunnen w ij b e s lu it e n d a t de zonen van d ie I 7 %> (m its u i t s l u i t i n g van a lle r h a n d e o o rz a k e n ) ru im s ch o o ts de kans z u lle n k r ijg e n om z e l f v i s s e r te w orden, en

u it e r a a r d ook om o o it r e d e r te worden. U i t deze tab e.l A 8 kan te v e n s de a f v l o e i in g van de v is s e r s u i t de v i s s e r i j een z e e r a k tu e e l probleem - v a s t g e s t e ld w orden. Ze b e d ra a g t 25 i va n onze e n q u êteg ro ep. O m trent d i t n ijp e n d probleem in de v i s s e r i j t a s t e n w ij g ro te n d e e ls in h e t d u is t e r, want c i j f e r m a t e r i a a l en een k w a l i t a t i e f onderzoek o n tb r e e k t. De o v e r h e id s d ie n s te n w a a rin de v ro e g e re v i s s e r s v o o r a l te w e rk s t e l l i n g v in d e n, z i j n de R.M.T., h e t loodsw ezen en de Zeem acht. B e s l u i t ï Sam envattend kunnen we b e s lu it e n d a t ook in 1977, en s p i j t s v ro e g e re v o o r s t e lle n om h e t r e k r u t e r in g s v e ld u i t te b re id e n, de sch e e p sjo n g e n s nog a l t i j d u i t s l u i t e n d in de kustgem eenten g e re k ru te e rd w orden. M e e s ta l m onsteren ze ook aan in de haven h e t d ic h t s t b i j hun w onin g. M eer dan de h e l f t van de jongens komt ook u i t de t r a d it io n e le v i s s e r s m i l i e u s. C ir c a 17 /s van hun v a d e rs i s r e d e r. De a f v l o e i in g n a a r an d ere b e d r ijf s t a k k e n b ed ra a g t 25 Ook de h e l f t van hun b ro e rs w e rk t in de v i s s e r i j. H i e r b i j to c h nog e n k e le randbeschouw ingen : 58 io van de v a d e rs z i j n v i s s e r o f e x - v is s e r : Men kan z ic h a fv ra g e n o f d i t w el v o l s t a a t om na te gaan o f de jo ngen u i t h e t v is s e r s m ilie u kom t. De v a d e r kan z e l f de zoon z i j n va n een v i s s e r, o f z i j n b ro e r i s h e t m is s c h ie n. M aar ook de moeder kan h i e r i n een r o l sp e le n : z i j kan de d o c h te r z i j n van een v i s s e r, o fw e l op een o f a n d e r w ijz e to ch ook a fk o m s tig u i t h e t v is s e r s m i l i e u. Deze b ed enkin g i s pas g ere z e n b i j h e t e in d e van de e n q u ê te. B i j een vo lg en d e enquête ware h e t voorzeker aangewezen hierm ede re k e n in g te houden. a f v l o e i in g, een z e e r a k t u e e l probleem s A f v lo e iin g,o f s c h o o n v e e l a l a l s d u sd an ig a a n g e vo e ld en v o o r g e s t e ld, i s e i g e n l i j k n i e t n o o d z a k e lijk een probleem. H et kan ook een g e lu k k ig e oplo s s in g z i j n, en m is s c h ie n i s h e t h e e l e e n vo u d ig a ls een n o rm aal v e r s c h i j n s e l te beschouwen. H et l i j k t v e e le e r een probleem te z i j n, vo ld o e n d e (e n v o o r belanghebbenden g u n s tig e ) a fv lo e iin g s m o g e lijk h e d e n te sch ep p en. Imm ers, h e t z i e t e r n a a r u i t d a t s t r a k s b ijn a niem and nog v o o r gans de duur van z i j n b e ro e p s le v e n v i s s e r z a l w i l l e n w orden. In d ie o p t ie k, in d ie n jo n g e re n moeten a a n g e tro k k e n worden, dan z a l h e t lo g is c h e r w ijz e m oeten z i j n met h e t r e ë e l v o o r u it z ic h t d a t z i j op ie d e r moment en in g u n s tig e om standigheden n a a r i e t s an d e rs kunnen o v e rs ta p p e n. O n g e t w ijfe ld z u lle n de b e s te n s te e d s b l i j v e n v a re n z o la o g Ze maar kunnen.

HOOFDSTUK 2 : DB BEROEPSVORMING EU DE BEROEPSKEUZE VAN DE SCHEEPSJONGEN In d i t h o o fd s tu k worden n i e t a lle e n de s c h o o ls e o p le id in g va n de sch e e p sjo n g e n doch ook de m o tie ve n waarom h i j s c h e e p s jo n gen geworden i s, de houdin g van de ouders te g e n o v e r d ie k 0u a e,e n h e t e f f e k t van h e t Ponds v o o r Sch eep sjo n g en s b i j hun k eu z e, n a d e r o n d e rz o c h t. A l l e re sp o n d en ten hebben v i s s e r i j s c h o o l g e v o lg d (T a b e l A 9) 67 yc va n de jong en s h e e ft, d a a r h e t c e r t i f i k a a t va n s c h e e p s jo n gen b e h a a ld, sommigen va n hen z e lf s re ed s m eerdere c e r t i f i k a t e n, De u i t s p l i t s i n g n a a rg e la n g de haven to o n t ons d a t h e t a s p i r a t i e n iv e a u van de jo n g e v i s s e r s te Zeebrugge wat h o g er l i g t dan te Oostende en N ie u w p o o rt, v e r m its z i j a ld a a r doorgaans o v e r meer c e r t i f i k a t e n b e s c h ik k e n (T a b e l A 1 0 ). De jo n g ens d ie geen b re v e t b e h a a ld e n, b le v e n m e e s ta l n i e t la n g op sch o o l» Ze w ild e n e r immers zo v lu g m o g e lijk weg om te gaan v a r e n. Eén jo ngen v o lg t nog a vo n d sch o o l v o o r sch eepsjo n g ens» Op de v r a a g o f ze e e r s t a n d e r w erk g e z o ch t hebben, a n t woordden e r 33 neen en 3 j a (v a n de 12 o n d e rvraagde n u i t N ieu w p o o rt h o e f t geen e n k e l e e r s t a n d e r w erk g e z o c h t ). Eén jo n gen h e e f t o n g eveer een j a a r in e e r b a k k e r ij g e w e rk t, een tweede * h e e f t e n k e le maanden fa b r ie k s w e r k v e r r i c h t en een derd e h e e f t gew e rk t a l s lo o p jo n g e n. D ie d r ie jong en s hebben w e l e n k e le maanden v i s s e r i j s c h o o l g e v o lg d maar hebben geen b r e v e t. Z i j geven t e kennen d a t h e t h o ger inkomen in de v i s s e r i j en h e t d r in k g e ld hen a a n lo k k e n (T a b e l A 1 l ). De b e la n g s t e llin g v o o r de zee i s h e t b e la n g r ijk s t e m o tie f b i j de sch e e p sjo n g e n s om h e t v is n s r s b e r o e p te k ie z e n. Deze beweegreden h e e f t dan ook 49 fo van h e t a a n t a l v e rm e ld in g e n. D it m o tie f werd a ld u s door 09 i< va n de sch e e p sjo n g e n s a a n g e h a a ld, h e t z i j a l s h o o fd m o tie f h e t z i j a ls n e v e n g e s c h ik t m o t ie f. v o lg e n e n k e le u it s p r a k e n : " va n k 'le in s a f g ra a g gedaan, d a t z i t i n ' t b lo e d " H ie r " i k v a a r g ra a g, i k was nog op de I b i s en i k z e i, a l b u is i k, dan ga i k to c h " " w a t e r r a t " " i k zou h e t n i e t u ith o u d e n in een jo b aan de w a l "

In O ostende, g e v o lg d door N ie u w p o o rt, w o rdt de b e la n g s t e llin g vo o r de zee h e t m eest vernoem d ( r e s p e k t i e v e l i j k 62 /o en 55 f> va n v e r m eld ingen en door te lk e n s 71 i van de s c h e e p s jo n g e n s ). In Zeebrugge z i j n h e t de b e la n g s t e llin g v o o r de zee en ook w el de fa m ilie o m s ta n d ig h e d e n d ie de keuze b e p a le n (m et 29 c/c van de ve rm e ld in g e n en door 42 / va n de scheepsj ongens). Een n e g a tie v e h o u d in g t. o. v. de s ch o o l v o lg t op de d erd e p la a t s, met 10 p/o van de ve rm e ld in g e n en door 14 $ van de s c h e e p s jo n g e n s. H et m o tie f "in kom en " komt s le c h t s op de v ie r d e p l a a t s, met 6 l/r van de ve rm e ld in g e n en door 8 cfo van de sch eepsjo n g en s ( t a b e l A 1 2 ). A l l i c h t houdt d i t h o o f d z a k e lijk ve rb an d met h e t va n 15.8.71 t o t 3 1.1 2.7 6 o n g e w ijz ig d g e b le ve n Fo n d s-lo o n va n 285 F/ZD. O ver de b e z o ld ig in g v o lg e n meer g e d e t a ille e r d e beschouw ingen in h o o fd s tu k 3«Toch d ie n t h i e r b i j a l v a s t a a n g e s t ip t d a t t ijd e n s de enquête d u i d e l i j k de in d ru k n a a r v o o r kwam d a t h e t m o tie f "in kom en " e i g e n l i j k een b e la n g r ijk e r r o l s p e e lt dan e x p l i c i e t werd to e g e g e ven. De jong en s kunnen b e ïn v lo e d worden door hun o u d e rs; ook de w e rk in g van h e t Fonds v o o r Sch eep sjo n g en s kan e v e n tu e e l een s tim u la n s z i j n b i j hun keuze om sch e e p sjo n g e n te w orden. In de en q u êteg ro ep l i e t e n de ouders hun zoon v r i j b i j zijn keuze om sch eep sjo n g en te w orden. N ochtans waren e r 26 -fc d ie e e r s t c o n tr a waren en n a d ie n hun zoon v r i j l i e t e n in z i j n k eu z e. Soms was de o v e r re d in g s k r a c h t van een derd e p erso on d a a r b ij n o d ig : "de m e e s te r van s c h o o l kwam, dan was h e t oké" De ouders d ie e e r s t c o n tr a w aren, z i j n g e s itu e e r d te O ostende, en g lo b a a l g e z ie n deed z ic h d i t ook meer v o o r b i j de moeders ( t a b e l A 1 3 ). De w e rk in g va n h e t Fonds v o o r Sch eep sjo n g en s h e e f t de keuze van de jongens n i e t b e ïn v lo e d. A lle e n te Zeebrugge was e r een sch e e p sjo n g e n d ie door h e t Fonds g e s tim u le e rd w erd. Sommigen gaven w el te kennen d a t door h e t Fonds hun v e r d ie n s t e n h o ger lig g e n ( t a b e l A 14)«

B e s l u i t % ' 4* Sam envattend kunnen we b e s lu it e n d a t 67 fó van de sch e e p sjo n g e n s een c e r t i f i k a a t van sch e e p sjo n g e n b e z it. In Zeebrugge hebben de jo ng ens meer b re v e tte n b e h a a ld. H et elem en t " b e la n g s t e llin g v o o r de z e e " was de m eest aangeh aald e beweegreden b i j 69 van de sch eepsjo n g en s b.ij h e t m o tiv e re n van hun k eu ze. Ook b i j de enquête v,an 1972 h a a ld e d i t m o tie f de h o o g ste s c o r e. H i e r b i j moet w e l a a n g e s t ip t worden d a t h e t m o tie f "in kom en " een v e e l g r o te r e r o l s p e e lt b i j hun k eu ze, maar door v e le jongens u it e r a a r d n i e t e x p l i c i e t werd u it g e d r u k t. De i n s t e l l i n g en de w e rk in g van h e t Fonds v o o r S c h e e p s jo n gens h e e ft o g e n s c h ijn lijk hun keuze h e le m a a l n i e t b e ïn v lo e d. Ook in 1972 kwam men t o t d e z e lfd e c o n c lu s ie. Toch werd de in d ru k gew ekt d a t h e t Fonds- 0 lo o n, in d ie n op een b e v re d ig e n d p e i l, w e lis w a a r b e z w a a r lijk hun keuze kan b e ïn v lo e d e n (e e n v o u d ig u i t o n w etendheid ) doch n a d ie n, na a a n m o n ste rin g, w el te rd e g e hun a a n b lijv e n in de v i s s e r i j kan d e te rm in e re n. De ouders l i e t e n hun k in d e re n v r i j b i j hun k eu z e, a lh o e w e l e r in h e e l w at g e z in n e n e e r s t wat te g e n sta n d m oest overwonnen w orden. H i e r b i j ook nog vo lg e n d e bem erking : De v r a a g werd g e s t e ld "Z o u d t ge sch e e p sjo n g e n geworden z i j n in d ie n h e t Fonds v o o r Sch eep sjo n g en s n i e t b estond? ", waarop e r 35 b e v e s tig e n d a n t woorden en s le c h t s één o ntkennend. T ijd e n s de en quête i s gaandeweg h e t id e e g e g ro e id d a t e i g e n l i j k d ie z e lf d e v ra a g ook had moeten g e s t e ld geworden z i j n aan de r e d e r s, u it e r a a r d dan g e fo rm u le e rd a ls v o lg t?, oudt g i j ( i n akkoord met uw bem anning) een sch e e p sjo n g e n aan boord hebben genomen in d ie n h e t Fonds v o o r Sch eep sjo n g en s n i e t b esto n d? ". D it l i j k t in d e rd a a d in de p ra k t i j k h e t kern p ro b leem t e z i j n, en in een v o lg e n d e, h i e r b i j a a n s lu ite n d e enquête zou h ie ro p m oeten een antw oord g e z o ch t w orden.

HOOFDSTUK.3 : DB SCHEEPSJONGEN EN Z I J N BEROEP» De e r v a r in g d ie de sch e e p sjo n g e n in z i j n b ero ep re ed s h e e f t opgedaan, w ordt in d i t h o o fd s tu k g e a n a ly s e e r d, o.a. in h e t k a d e r van de s c h e e p s k la s s e w a a rin h i j z i j n l e e r t i j d d o o rb re n g tf h e t v e r lo o p va n s c h ip, de b e z o ld ig in g, h e t a a n t a l zeedagen en h e t w erk aan b o o rd. Ook z i j n houding te n o p z ic h te van h e t Fonds w o rd t o n d e rz o c h t. Ten s l o t t e w o rdt hen g e vra a g d o f ze va n p la n z i j n in de v i s s e r i j t e b l i j v e n, de redenen va n hun keuze h iero m t r e n t en e v e n tu e e l de f u n k t ie d ie z i j hopen u i t te o e fe n e n. 1. De s c h e e p s le e rjo n g e n en z i j n f u n c t ie aan_boord 34 van de 36 resp o n d enten (s c h e e p s le e r jo n g e n s ) v a r e n a ls s ch e e p sjo n g e n, dus te n l a s t e van h e t Fo n d s. De twee o v e r ig e re s p o n d e n te n,d ie t e Oostende aanm onsteren, v a re n n i e t meer a l s s ch e e p sjo n g e n, w at u it e r a a r d n i e t wegneemt d a t z i j n o r m a lit e r moeten b l i j v e n beschouwd worden a l s s ch e e p sjo n g e n, d a a r op grond van de wet van 23 septem ber 1931 a l l e jo n g e re n d ie aangem onsterd en geen 13 j a a r z i j n, a ie s c h e e p s le e rjo n g e n beschouwd w o rd en.h et.maximum a a n ta l Fonds-aeedage-u \an b e id e n i s nog n i e t b e r e ik t ; één jongen v a a r t roed s a l s m a tro o s, de a n d ere jo n g en v a a r t a l m o to r is t (T a b e l A 15). T e lk e n s w o rd t te ru g g eg aan n a a r de p e rio d e w a a rin d ie twee s c h e e p s le e r jo n gens nog a l s sch e e p sjo n g e n aangem onsterd w aren. Op a l l e s c h e e p s k la s s e n worden sch e e p sjo n g e n s aangem o n sterd; 44 van de resp o n d en ten brengen hun l e e r t i j d door in s c h e e p s k la s s e I I I, g e v o lg d door 33 / in k la s s e I I (T a b e l A 1 6 ). 56 jc va n de ondervraagde jo ng e v is s e r s w erken op een p la n k e n v is s e r en 36 / op een b o k k e n v is s e r (T a b e l A 17)» 19 /- van de resp o n d enten hebben 50 t o t 100 zeedagen op hun a k t i e f. D aarop v o lg e n 14 f- d ie 0 t o t 50 zeedagen hebben, en 14 A' d ie re e d s 300 à 350 zeedagen b e r e ik t hebben. (T a b e l A 1 8 ). De ta a k van een sch eepsjo n g en aan boord i s h e e l v e r s c h e i den, o f zou h e t to c h moeteh z i j n. Een sch e e p sjo n g e n i s immers aan boord om een geoefend v i s s e r te w orden. H e rh a a ld e l i j k vernam en we e c h t e r d a t, v o o r a l aan boord va n g r o t e r e

sch ep en, de sch e e p sjo n g e n r iis b r u ik t w o rdt en a l t i j d h e t z e l f de werk t e doen k r i j g t. De v r a a g werd z e lf s g e s t e ld waarom n o o it eens een a r b e id s in s p e c t e u r c o n t r o le komt u it o e f e n e n aan b oord, v o o r a l dan op de g r o te r e v a a r t u ig e n. Nu v o lg t een k o r te opsomming van w at hun w erk meer s p e c if ie k in h o u d t : - h u is h o u d e lijk w erk, z o a ls a a rd a p p e le n s c h i l l e n, a f was, k o f f i e z e t t e n, k u is e n ; - h u lp op dek, z o a ls de k o r re in h a le n, de v i s oprap en, w assen, k u is e n, g u tte n, s o r t e r e n, w egbergen, a a n v u lle n, a l l e s. onderhouden, i j s scheppen en kappen, n e t t e n h e r s t e l l e n ; - de w acht a a n le re n en h e t s tu r e n a a n le r e n, de g a rn a le n in zeven doen, m a t e r ia a l aan bren gen, w in g en, n a a ld e n v u lle n, aan de g a lg e n s ta a n. Op de v r a a g "k u n t ïï m ij een k le in e o m s c h r ijv in g geven van uw w erk aan boord? " antw oorden v e le n : " a l l e s z o a ls de anderen " " e v e n v e e l a ls de m atrozen, met d i t v e r s c h i l : w i j z i j n ook h e e l de dag u i t bed en z i j s la p e n " " v u i l t j e va n a l l e n o p k u isen " " m an n etje va n a l l e s, a l s z i j werken z i j n w i j e r ook " A l l e resp o n d e n te n werken ook 's n a c h ts. E e t v e r lo o g van v a a r t u ig V e e l re d e rs nemen aan d a t h e t v e r lo o p van v a a r t u ig b i j de sch e e p sjo n g e n s h e e l hoog i s. U i t onze s te e k p r o e f kunnen we n o ohtans b e s lu it e n d a t 64 fi van de resp o n d e n te n nog n i e t van v a a r t u ig v e ra n d e rd w are n. d ie éénm aal v e ra n d e rd w aren, 5 Van de o v e r ig e 36 c/ó w aren e r 61 f d ie tw eem aal v e ra n d e rd e n en 5 d ie d rie m a a l v e ra n d e rd e n. H et v e r lo o p i s w e l h e t g r o o t s t te N ie u w p o o rt. Sommigen onder hen v a a rd e n a l s p la a t s v e r v a n g e r, a n d eren v e ra n d e rd e n u i t noodzaak na s lo p in g va n h e t s c h ip o f b i j h e t u i t de v a a r t nemen van h e t s c h ip. O ve r de m o t iv a t ie b i j h e t v e r lo o p la t e n we de sch e e p sjo n g e n s z e l f aan h e t woord : (T a b e l A 1 9 ). " 'k heb de zak gekregen na een r u a ie aan boord " " s la g e n va n een m atroos " " de s c h ip p e r s ta k me teg en "

op m ijn e e r s t e s c h ip va a rd e i k mee a l s lic h t m a t r o o s aan 1 '/o, we m aakten 80.000 P en i k heb maar 2.500 F g ekreg en " " 'k had een s le c h t e baas " " ' t Was e r a l t i j d zagen en h a r t e f r e t e n " " op een r e i s moest i k n a d ie n nog 2.000 P to e d ra g e n en m ijn s ig a r e t t e n b e t a le n " De sch e e p sjo n g e n s worden v o o r e e r s t b e z o ld ig d met h o t Po n d s. D a a r b ij ontvan gen z i j h e e l va a k ook h e t z i j een fc op de besomm ing, h e t z i j d r in k g e ld, h e t z i j een p én d r in k g e ld ( l ), en d i t zow el te O ostende, te N ieu w p o ort a l s te Zeebrugge; 20 c/o van de o n d ervraagden w o rdt e c h t e r u i t s l u i t e n d v i a h e t Ponds bez o ld ig d. H i e r u i t b l i j k t d u id e l i j k d a t de s t e l l i n g d ie v e e l re d e rs aannemen, a l s zouden de sch e e p sjo n g e n s in O ostende en N ie u w p o o rt geen fo k r ijg e n, z e k e r n i e t r e le v a n t i s. 44 f' k r i j g t h e t Fo n d s-lo o n en een r/: u i t b e t a a l d, 27 CP k r i j g t h e t Fo n d s-lo o n en fc en d r in k g e ld, en 8 $ k r i j g t h e t Fo n d s»lo o n en d r in k g e ld u i t b e t a a l d. Ook i s e r b i j h e t to e kennen va n h e t /o op de besomming een o n d e rs c h e id v a s t te s t e l l e n ; sommige re d e rs geven n a a rg e la n g de p r e s t a t i e van de jo ngen na e n k e le t i j d een Jo op de besomming, sommigen v e r m eerderen d i t /1. B i j an d eren h e e f t d ie p r e s t a t ie v e r m e e r d e r in j van de jo ngen h e le m a a l geen in v lo e d ; z i j geven dan ook v a n a f h e t b e g in h e t z e lf d e op de besomming. De u i t s p l i t s i n g n a a rg e la n g de s c h e e p s k la s s e t c o a t ons d at d i t c r it e r iu m n i e t r e le v a n t i s om de b e t a lin g s w ijz e te v e r k l a re n (T a b e l A 2 0 ). ( l ) d r in k g e ld : - h e t z i j de o p b ren g st va n de ve rk o o p van v i s ( o f s c h a a l- en w e e k d ie re n ), d ie onder de bem anning v e r d e e ld w ordt - h e t z i j een b e p a a ld fo op de bruto-besom m ing, te v e r d e le n onder de bem anning - h e e ft geen b e t re k k in g met " d e e l v i s "

Nu de n e tto - b e z o ld ig in g s o d e rt 1 ja n u a r i 1977 i s g e b ra c h t van 265 F P 414 F, denken 44 ft van cle sch e e p sjo n g e n s d a t de r e d e r s h e t to e g e s ta n e ft n i e t z u lle n v e rm in d e re n, 28 ft d en kt d a t ze d a t w el z u lle n doen, en 28 -j had d a a ro m tre n t geen men in g. D aar de en q u êtes gehouden werden k o r t na de ve rm e e rd e r in g van de b e z o ld ig in g, w aren e r nog e n k e le n d ie n i e t w is te n d a t de h u id ig e n e tto - b e z o ld ig in g nu (s e d e r t 1.1.7 7 ) 414 F b e d ra a g t. O m trent deze lo o n s v e rh o g in g w aren a l l e jo n g e re n e n t h o u s ia s t. Een b ed rag van 285 F p e r zeedag was n a a r onze m ening z e k e r n i e t meer v e ra n tw o o rd. E n k e le u it s p r a k e n % (T a b e l A 21) "n e e n, onze baas was ook k o n te n t d a t we m eer k re g e n " " j a, maar dan s c h ie t e r n i e t s meer o v e r " " j a, d u r f j e meer '/. v ra g e n, dan zeggen z e, i k b e t a a l a l zoveel aan h e t Fo nds, met 414 F kun je a l een brood kopen " " gaan e r o v e r d is k u t e r e n j a l s e r één b e g in t, dan doen ze h e t a lle m a a l " " hoe meer d a t ze moeten b e t a le n, hoe m in d er p " Elen en^ a;i^ e_lcerin is o m tren t h e t Fonds - v e rte g e n w o o rd ig in g s cheeps j ongens U i t T a b e l A 22 b l i j k t d a t de k e n n is van h e t Fonds b i j de sch e e p sjo n g e n s n i e t v e e l v e r d e r r e i k t dan de " b e z o ld ig in g " 30 ft va n de b etro k k e n e n w eten ook h e t d o e l va n h e t Fo n d s. D at h e t Fonds o.m. g e s p ijz ig d w o rdt door de S t a a t, w eten 33 ft van de jo n g e n s, en d a t h e t ook g e s p ijz ig d w o rd t door de r e d e r s, w eten e r 28 ft. De s a m e n s te llin g van de Raad van h e t Fonds k e n t to c h één jo n g e n, n l. te N ie u w p o o rt. De v r a a g : " V in d t U h e t w e n s e lijk d a t de sch e e p sjo n g e n s v e rte g e n w o o rd ig d zouden z i j n in de Raad van h e t Fonds? " werd door 78 ft p o s i t i e f b ean tw oord, 14 'ft had geen m ening en 8 ft antw oordde neen (T a b e l A 2 3 ). Ie d e re e n s p ra k z i j n v o o r k e u r u i t v o o r " een o u d er, bevoegd perso on " a l s a f g e v a a r d ig d e va n de Sch eep sjo n g en s in de Raad. E n k e le u it s p r a k e n van v o o rs ta n d e rs : " j a, e r zou b e t e r iemand in z i t t e n, dan kunnen w i j ook eens on 8 geda,cht zeggen "

j a, maar w ie? " " j a, ' t zou m oeten, maar v e rg a d e rin g e n z i j n to c h a l t i j d maar v o o r de g ro te " 5. O n th a a l b i j a a n m o n ste rin g A l l e o n d ervraagden hebben b i j hun a a n m o n ste rin g a l s s ch e e p sjo n g e n, met de an d e re bem anningsleden in z a k e lo o n geen m o e ilijk h e d e n ondervonden (T a b e l A 2 4 ). Z i e h ie r hoe ze v in d e n d a t ze opgevangen worden : " hebben l i e v e r één mee " " g ra a g, moeten dan z e l f h e t w erk n i e t doen " 1 ze moeten w at d rin k g e ld a f s t a a n " Eén jo n g en g a f to e ; " a l s e r jo n g en a l t i j d de b o te r o p e te n " i e t s g e b e u rt, dan moet de " op t s c h ip v r o e g e r m oesten ze een k w a r t je a f s t a a n " " de stuurm an en de andere "k o p a je " b e s lis s e n a l s e r een jo n g en m eegaat en h o e v e e l h i j k r i j g t " " h an g t a f van de kops,je " 6. Houding t. o. v. h e t Fonds In h e t onderzoek werd e x p l i c i e t ook een en a n d e r g e vra a g d o m trent de houdin g van de sch eepsjo n g en s te g e n o v e r h e t Fonds v o o r S c h e e p s jo n g e n s. G lo b a a l beschouwd z i j n 92 / va n de o n d ervra a g d e sch e e p sjo n g e n s h e t Fonds in p r in c ip e g u n s t ig gestem d. C ir c a 36 /- va n de resp o n d en ten v e r k la r e n z ic h o n v o o r w a a r d e lijk pro h e t Fo n d s. Zo wat 56 'y- v e r k la r e n z ic h p ro h e t Fonds maar wensen z e k e re a a n p a ssin g e n o f v e ra n d e rin g e n (T a b e l A 2 5 ). In T a b e l A 26 v in d e n we de a a n p a ssin g e n en de v e r a n d e r in gen z o a ls ze door de jong en s z e l f worden v o o r g e s t e ld. M eer dan de h e l f t van de o n d e rvraag d e n, n l. 53 /* gaven te kennen d a t h e t Fo n d s- lo o n a lle e n z e k e r n i e t vo ld o e n d e i s (46 y~ va n de v e r m e ld in g e n ). Ze mensen dan ook Fo n d s- lo o n én een p op de besomming te o n tvan g en. H i e r b i j moet verm e ld w orden d a t de v e rm e e rd e rin g van h e t F o n d s- lo o n, va n een n e t t o b ed rag van 285 F n a a r 414 F, door a l l e sch e e p sjo n g e n s z e e r g u n s tig o n th a a ld werd, en t e r e c h t.

2 0. - " D ie jo ng en s e te n dag en n a c h t, d ie e te n een h e e l brood en e r moet nog w at b i j l i g g e n, met h e t Fo n d sg e ld a lle e n kom j e e r n i e t "» " o n kosten : e to n en k le r e n, v e e l s l i j t a g e, 285 F was v e e l t e w e in ig " " norm aal d a t r e d e r s fo g even, an d ers s te k e n w ij e r aan to e " " ze zouden moeten een v e rg o e d in g v o o r k le r e n g even, ook w anneer ze geen z o 'n p a p ie r van sch e e p sjo n g e n hebben" De co n tra - Fo n d s houdingen werden zo g e fo rm u le e rd : " E e t Fo n d sg e ld i s v e e l te w e in ig, de re d e rs s te k e n a l l e s in hun zak" " ze w i l l e n d ie jong en s a a n tre k k e n, p r o f it e r e n, en n i e t bet a l e n. A ls de s t a a t b in n e n k o rt geen to e la g e g e e f t v o o r de mazout dan rekenen de re d e rs hun o n kosten door in ons d r in k g e ld. D at ze maar genoeg rfo geven en geen Fonds" V ó ó r 1 ja n u a r i 1977 bedroeg h e t n e tto - b e d ra g van de Fo n d s b e z o ld ig in g 285 F/ZD, en h e t ste m p e lg e ld 315 F * Een v e r d e r e v e r k l a r i n g i s h i e r w el o ve rb o d ig (19 fo van de v e rm e ld in g e n en door 22 c/c van de sch eepsjo n g en s o p g e m e rk t). H et a a n t a l '"Fondsdagen" ( n l. 399 ZD) werd door 14 J va n de o n d ervraagden t e k o r t bevonden, in d ie z in d a t w anneer een jongen h e t v e r e i s t e a a n t a l Fondsdagen b e r e ik t h e e f t, h i j soms m o e i l i j k heden o n d e rv in d t wanneer h i j op 1 8 - ja r ig e o f een nog jo n g e re l e e f t i j d a l s lic h tm a t r o o s o f m atroos w i l aanm onsteren en de r e d e r v o o r hem nog geen s o c ia le b ijd r a g e n w i l b e t a le n. D aard o o r kan h e t gebeuren d a t jo n g e v i s s e r s n a a r an dere b e d r ijf s t a k k e n u i t z i e n en v o o r de v i s s e r i j v e r lo r e n g aan. Ook werd v o o r g e s t e ld h e t F o n d slo o n aan de in d e x te k o p p elen (t e lk e n s 12 fc va n de v e rm e l d in g en en door 14 Lfo van de sch eepsjo n g en s ve rn o em d ). H et F o n d slo o n i s onvoldoende v o lg e n s 5 P va n de v e rm e ld in g e n ; 6 fc van de o n d ervraagden wensen dan ook n i e t a l l e e n Fo n d slo o n en een /o op de besomming, maar méér Fo n d slo o n én een cfo % /