Macro Visie. Belfius Research

januari 216 Macro Visie Belfius Research V.S.: chaos op de financiële markten overschaduwt economische data 2 Eurozone: trage maar gestage verbetering op de arbeidsmarkt. 3 België: lagere groei en hogere inflatie dan in de eurozone. 7 China: interventiepogingen gooien olie op het vuur 15 Rente: obligatiemarkten profiteren van panieksfeer 17 FX: een volatiele jaarstart. 18 Prognosetabel 2 Dr. Geert Gielens Chief Economist +32 2 222 7 84 geert.gielens@belfius.be Stefan Hulpiau Senior Economist +32 2 222 19 76 stefan.hulpiau@belfius.be Frank Maet Senior Economist +32 2 222 69 97 frank.maet@belfius.be

Belfius Macro visie januari 216 V.S.: chaos op de financiële markten overschaduwt economische data. Het macro-economische nieuws uit de V.S. werd tijdens de eerste weken van 216 volledig ondergesneeuwd door de chaos op de globale financiële markten. Het arbeidsmarktrapport van december bevestigde dat de banengroei verstevigde in het laatste trimester van 215. Maar de kleinhandelsverkopen vielen tegen in december en bevestigden de verzwakking van de consumptiegroei in Q4. Het macro-economische nieuws uit de V.S. werd tijdens de eerste weken van 216 volledig ondergesneeuwd door de chaos op de globale financiële markten. Wereldwijd gingen de aandelenmarkten en grondstoffenprijzen zwaaronderuitin januaridoor hardnekkigeonzekerheidover de Chinese groei en de potentiële impact van een monetair strengere Amerikaanse centrale bank op de globale economie. Wall Street beleefdede slechtstejaarstartsinds21 enzagde S&P5 8% van zijnwaardeprijsgeventegenmiddenjanuari. Het pessimismeover de economische groei in China en andere groeilanden, in combinatie met een aanbodoverschotduwdede olieprijsonderde grensvan 3 $ per vat. Door het eindevan de sanctiestegeniran houdtmen op kortetermijnrekening met extra output waardoor de teneur op de oliemarkten voorlopig negatiefblijft. De turbulentie op de financiële markten overschaduwde de macroeconomische data uit de States. Het arbeidsmarktrapport van december bevestigdedatde banengroeiverstevigdein het laatstetrimester van 215. In december kwamen er 292, jobs bij, sterker dan geanticipeerd envooroktoberennovemberwerdde groeinaarbovenherzien, waardoor de totale jobcreatie in Q4 215 uitkwam op 851,, het beste kwartaalsinds1999. Maar de kleinhandelsverkopenvielentegenin decemberenbevestigdende verzwakkingvan de consumptiegroeiin Q4 in vergelijkingmet de voorgaandekwartalen. Ditbetekentdatde groeivan het BBP in het vierde kwartaal waarschijnlijk zwakker zal uitvallen dan eerderwerdgeanticipeerd. We rekenenop eenbbp-groeivan 1,9% t.o.v. het laatste kwartaal van 214. Grafiek 1: Evolutie van de olieprijs ($/brl; Brent spot) en de CRB-grondstoffenindex. Grafiek 2. V.S.: jaargroei (%) van de kleinhandelsverkopen en de privé-consumptie. 2

Belfius Macro visie Januari 216 Eurozone: trage maar gestage verbetering op de arbeidsmarkt De groei in het derde kwartaal werd ondersteund door de particuliere consumptie. Toch kon de spaarquote licht toenemen. In vergelijking met een jaar geleden lagen de investeringen 2,2% hoger. Het handelsoverschot ligt 42% hoger dan vorig jaar. In het derde kwartaal van 215 kende het bbpvan de eurozone een groei van,3% tegenover het voorgaande kwartaal en van 1,6% tegenover het derde kwartaal van 214. De groei in het derde kwartaal werd vooral ondersteund door de particuliere consumptie die toenam met,4%. Toch kon de spaarquote van de gezinnen licht toenemen van 12,7% in het tweede kwartaal tot 12,8% in het derde kwartaal, omdat de groei van het beschikbaar inkomen met,5% iets boven de toename van de consumptie lag. De investeringsquote van de gezinnen, dit is de verhouding tussen hun investeringen en het beschikbaar inkomen, bleef stabiel op 8,3%. De toegevoegde waarde, gecreëerd door de bedrijven nam in het derde kwartaal toe met,6% ten opzichte van het voorgaande kwartaal, maar de bedrijfsinvesteringen namen af met,5%. De investeringsquote van de bedrijven, dit is de verhouding van hun investeringen tegenover de toegevoegde waarde, daalde dan ook van 22,4% in het tweede kwartaal tot 22,1% in het derde. Maar in vergelijking met een jaar geleden lagen de investeringen toch 2,2% hoger. Over de eerste tien maanden van 215 nam de export van goederen naar landen buiten de eurozone toe tot 1699,7 miljard euro, wat 5% meer was dan in dezelfde periode in 214. De import van goederen van buiten de eurozone steeg in die periode met 2% tot 1499,9 miljard euro. Er was dus een handelsoverschot ten belopevan 199,8 miljard euro, wat ruim 42% meer was dan in het voorgaande jaar. De intra-eurozone handel nam toe met 3% tot 1412,5 miljard euro. Begin december maakte de ECB nieuwe groeiprognoses voor de eurozone bekend. Voor geheel 216 stelt de ECB nu een gemiddelde bbp-groei van 1,7% voorop die in 217 zou toenemen tot 1,9%.. Figuur 3: evolutie van het bbp Figuur 4 : investeringen en bezettingsgraad,8 GDP (ESA21), Q-Q %ch, SA, WDA- Euro area (Left) GDP (ESA21), Y-Y %ch, SA, WDA- Euro area (Right) 2 EuroAreaCapacity Utilization(%)(Left) 1 GrossFixedCapital Formation-EuroArea(%YoY)(Right),6 1,5 85 5,4 1,2,5 8 -,2 75-5 -,4 -,5 7-1 -,6-1 -,8-1,5 1st/213 2nd/213 3rd/213 4th/213 1st/214 2nd/214 3rd/214 4th/214 1st/215 2nd/215 3rd/215 4th/215 1st/216 65 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 11 12 13 14 15-15 3

Belfius Macro visie Januari 216 Het vertrouwen is verder gestegen. Er is een trage maar gestage verbetering op de arbeidsmarkt.. In december is de samenvattende indicator van het economisch sentiment in de eurozone verder gestegen (met,7 punt tot 16,8), vooral dankzij een sterke toename van het vertrouwen in de industrie (+1,2) waar er een meer positieve beoordeling werd genoteerd van de huidige orderbestanden. Ook in de dienstensector en de bouwsector was er een kleine vooruitgang, maar in kleinhandel was er een afname van het vertrouwen. Het vertrouwen van de consumenten verbeterde licht (+,2). De beoordeling van de algemene economische toestand bleef stabiel, maar er was een iets positievere inschatting van de persoonlijke financiële situatie. In het derde kwartaal van 215 nam de tewerkstelling in de eurozone toe met,3% tegenover het voorgaande kwartaal en in vergelijking met een jaar eerder beliep de aangroei 1,1%. Deze positieve evolutie vindt men weerspiegeld in de werkloosheidscijfers. Opnieuw werd er in november een lichte daling van de werkloosheidsgraad met,1 procentpunt genoteerd tot 1,5%. Een jaar eerder lag de werkloosheidsgraad nog op 11,5%. Er is dus een trage, maar gestage verbetering op de arbeidsmarkt in de eurozone. Wel blijven de verschillen onder de lidstaten groot, want de werkloosheidsgraad beloopt in Duitsland slechts 4,5% terwijl deze in Griekenland 24,6% bedraagt en in Spanje 21,4%. Ook de jeugdwerkloosheidsgraad (15 tot 24 jaar) is dalend gericht, namelijk 22,5% tegenover 23,2% in november 214, maar is nog zeer hoog in Griekenland (49,5%) en Spanje (47,5%) in vergelijking met Duitsland (7,%). In november lag de industriële productie,7% lager dan in de voorgaande maand toen er een toename met,8% genoteerd werd, maar in vergelijking met een jaar geleden was er nog steeds een toename met 1,1%. De capaciteitsbezetting in de industrie was in oktober licht gestegen tot 81,5%. Ook de productie in de bouwsector lag in oktober 1,1% hoger dan een jaar eerder. Het omzetvolume in de kleinhandel is in november met,3% gedaald ten opzichte van de voorgaande maand, maar in vergelijking met een jaar geleden is er nog steeds een toename met 1,4%. Figuur 5: extra- eurozone handel Figuur 6: indicatoren van het vertrouwen 17. 165. Exports, Total, Extra-EuroArea, Mil Of Euro, Sa Imports, Total, Extra-EuroArea, Mil Of Euro, Sa 1 5 Economicsentiment indicator, Euroarea (Right) Industrial confidenceindicator, Euroarea (19countries) (Left) Consumer confidence indicator, Euro area (Left) 115 11 16. 15-5 155. 1-1 15. 95-15 145. -2 9 14. -25 85 135. 211 212 213 214 215-3 211 212 213 214 215 8 5

Belfius Macro visie Januari 216 De groei van de kredietverlening aan de privé sector is blijven verbeteren. De inflatie zal nog geruime tijd laag blijven. De groei van de geldhoeveelheid op jaarbasis, gemeten door M3, is licht vertraagd tot 5,1% in november tegen 5,3% in oktober. Maar een belangrijk onderdeel hiervan, de groei van de kredietverlening aan de privé sector, is blijven verbeteren. Zo bedroeg de groei op jaarbasis van de kredieten aan de gezinnen 1,4% (tegenover 1,2% in oktober) en deze van de kredieten aan de bedrijven,9% (tegenover,6% in oktober). Net als in november kwam het algemene inflatiepercentage op jaarbasis in december uit op,2%. De zeer lage inflatie is natuurlijk volledig toe te schrijven aan de gedaalde energieprijzen, die nu 5,9% lager liggen dan een jaar geleden. Ook de onderliggende inflatie, die geen rekening houdt met de energie-en voedingsprijzen, was stabiel op,9% op jaarbasis. Er kan dus niet gesproken worden over een algemeen deflatoir klimaat, want de industriële goederen stegen met,5% en de dienstenprijzen met 1,1%. Toch wordt verwacht dat de inflatie nog geruime tijd zeer laag zal blijven. Begin december maakte de ECB nieuwe prognoses inzake inflatie bekend. Voor 216 verwacht de ECB nu een gemiddelde inflatie van 1,% (voorheen 1,1%), die in 217 zou oplopen tot 1,6% (voorheen 1,7%). Figuur 7: evolutie werkloosheid Figuur 8: inflatie en onderliggende inflatie 2. 19.5 19. HarmonizedUnemployment Rate- EuroArea (Right) Numberof unemployed, ThousPersons - EuroArea (Left) 12,5 12 4,5 4 3,5 EuroAreaHarmonizedCPI (%YoY) Euro Area Core inflation (%YoY) 11,5 3 18.5 2,5 18. 11 2 17.5 1,5 1,5 17. 1 16.5 1,5 16. 9,5 -,5 15.5 211 212 213 214 215 9-1 211 212 213 214 215 5

Belfius Macro visie Januari 216 België: lagere groei en hogere inflatie dan in de eurozone BBP In het derde kwartaal is het bbp toegenomen met,2 % ten opzichte van het voorgaande kwartaal. Volgens gegevens van het Instituut voor de nationale rekeningen (NBB) is het bruto binnenlands product (bbp) in het derde kwartaal van 215 toegenomen met,2 % ten opzichte van het voorgaande kwartaal. Ten opzichte van het overeenstemmende kwartaal van 214 bedraagt de groei 1,3 %. De economische activiteit is dus wat vertraagt, want in het eerste en tweede kwartaal beliep de groei respectievelijk,3% en,5%. In vergelijking met het voorgaande kwartaal is de toegevoegde waarde toegenomen in de bouwnijverheid (+1,1 %) en in de diensten (+,2 %), en stabiliseerde ze zich in de industrie. De consumptieve bestedingen van de gezinnen kenden wel nog een stijging met,1%, maar dit was merkelijk minder dan in de voorgaande kwartalen. Net als in de voorgaande kwartalen daalden de investeringen van de gezinnen in woongebouwen (-,5%). Maar de investeringen van de bedrijven namen toe met,7 %.Opnieuwwas ereen afname van de consumptieve bestedingen van de overheid (-,2 %) en van de overheidsinvesteringen (-,1 %). In totaal beliep de bijdrage van de binnenlandse bestedingen (exclusief voorraden) tot de groei,1 procentpunt. De economische activiteit werd ondersteund door de buitenlandse vraag. De uitvoer van goederen en diensten steeg met,1 %, terwijl de invoer van goederen en diensten licht afnam met,1 %. Bijgevolg droeg de nettouitvoer,2 procentpunt bij tot de groei. Volgens het Federaal Planbureau (FPB) zou de Belgische economie over geheel 215 groeien met 1,2% in 215 en 1,3% in 216. De NBB stelt 1,2% voorop voor 215 en 1,5% voor 216. De Europese Commissie verwacht een groei van 1,3% zowel in 215 als in 216, wat zou betekenen dat voor het eerst sinds lang de Belgische groei beneden het gemiddelde van de eurozone (respectievelijk 1,6% en 1,8%) zou liggen. Grafiek 9: evolutie van het bbp Grafiek 1: investeringen per sector 2 15 GrossFixedCapital FormationByEnterprices (%1Q) (Left) GrossFixedCapital FormationByDwellings (%1Q) (Left) GrossFixedCapital FormationByPublicAdministration (%1Q) (Right) 6 4 1 2 5-5 -2-1 -4-15 -6-2 211 212 213 214 215-8 6

Belfius Macro visie Januari 216 Indicatoren van het vertrouwen Vertrouwen houdt stand.. Na stabiel te zijn gebleven in november, is de conjunctuurbarometer van de NBB in december gestegen. Het ondernemingsklimaat verbeterde in de vier bedrijfstakken. In de verwerkende nijverheid betrof het herstel van het vertrouwen zowel de beoordeling van de actuele situatie van de ondernemingen als de vooruitzichten. In de bouwnijverheid werd de nieuwe stijging van de indicator geschraagd door een gunstiger verloop en beoordeling van het orderbestand. De versteviging in de diensten aan bedrijven is toe te schrijven aan de aanzienlijk optimistischer vooruitzichten wat betreft activiteit en marktvraag. In de handel verwachten de bedrijfsleiders een forse stijging van hun bestellingen en een toename van hun personeelsbestand. De algemene synthetische afgevlakte curve, die de onderliggende conjunctuurtrend weergeeft, is opnieuw opwaarts gericht. De indicator van het consumentenvertrouwen is in december licht gestegen, voor de derde maand op rij. De vooruitzichten inzake de algemene economische situatie in België zijn verder verbeterd. De vrees voor een toename van de werkloosheid in de volgende twaalf maanden is bovendien afgenomen De financiële situatie van de ondervraagde gezinnen bleefstabiel en hun toekomstig spaarvermogen zou licht toegenomen zijn. Internationale handel Verbetering van het handelssaldo Over de eerste negen maanden van 215 voerde België in totaal voor 176,2 miljard euro goederen uit, wat een afname met 3,4% was tegenover dezelfde periode vorig jaar. De totale import van goederen over deze periode beliep 178,3 miljard euro, wat een afname betekende van 4,6% tegenover vorig jaar. Er was dus een klein handelstekort van 2,1 miljard euro, wat een hele verbetering was tegenover het tekort van 4,6 miljard geregistreerd over de eerste negen maanden van 214. Van de Belgische Grafiek 11: export en import Grafiek 12: indicatoren van het vertrouwen 4 3 (%1Q) ExportsOfGoods AndServices, (Chained21Prices), Sa, Wda - Belgium (%1Q) ImportsOf Goods AndServices,(Chained21Prices), Sa, Wda - Belgium 1 5 BusinessSurvey, Total Industry, Sa, - Belgium Consumer Survey, Consumer Confidence Indicator - Belgium 2 1-5 -1-1 -15-2 -2-3 -25-4 211 212 213 214 215-3 211 212 213 214 215 7

Belfius Macro visie Januari 216 uitvoer ging 7,6% naar landen binnen de Europese Unie en 29,4% naar landen buiten de EU-28. Langs de zijde van de import was 69,8% afkomstig uit de EU-28 en 3,2% uit extra-eu landen. Inflatie Inflatie boven het Europese gemiddelde.. De inflatie op jaarbasis, gemeten op basis van het nationaal indexcijfer der consumptieprijzen, is gestegen van 1,28% in oktober tot 1,52% in november en 1,5% in december. Er was dus een stabilisatie in december na vier opeenvolgende maanden van stijging. Op basis van de gezondheidsindex, die onder meer gebruikt wordt bij de berekening van de indexering van lonen, sociale uitkeringen en huurprijzen, bedraagt de inflatie nu zelfs reeds 1,82%. De inflatie volgens de geharmoniseerde index van consumptieprijzen beliep in november 1,4% in België tegenover slechts,2% in de eurozone (hogere btw op elektriciteit, hogere accijnzen). Zelfs de kerninflatie, die geen rekening houdt met de prijsevolutie van de energieproducten en de onbewerkte voedingsmiddelen, bedroeg in november 2,7% tegenover slechts,9% voor de eurozone. Een van de verklarende factoren hier is de sterkere prijsstijging van de diensten in België (+2,6%) dan in de eurozone (+1,2%). België kent dus de jongste maanden (sinds april 215) een duidelijke afwijking van het Europese gemiddelde en naar alle waarschijnlijkheid zal dit blijven aanhouden in de eerstvolgende maanden, gelet op de taks verhogingen die nog in de pijplijn zitten. Eens het effect van de indexsprong achter de rug, riskeert dit de verbeterde concurrentiepositie (loonmatiging, tax shift) opnieuw aan te tasten. De inflatieverwachtingen worden opgesteld door het Federaal Planbureau, dat nu een gemiddelde inflatie volgens de algemene index verwacht van 1,4% in 216 en volgens de gezondheidsindex van 1,5%. De overschrijding van de spilindex zou reeds plaats hebben in oktober 216. De NBB stelt voor de geharmoniseerde index (HICP) een inflatie voorop van,6% in 215 en 1,9% in 216. Grafiek 13: evolutie van de inflatie Grafiek 14: evolutie onderliggende inflatie 2,5 BELGIUMHICP(%1 Y) EUROAREA HICP (%1Y) 2,5 BelgiumHICPCore Inflation (%YoY) Euro Area HICPCore Inflation(%YoY) 2 2 1,5 1 1,5,5 1,5 -,5-1 213 214 215 211 212 213 214 215 8

Belfius Macro visie Januari 216 Arbeidsmarkt Afname van de tewerkstelling bij de overheid. In het derde kwartaal van 215 groeide de binnenlandse werkgelegenheid met,1% ten opzichte van het voorgaande kwartaal, toen er een toename van de tewerkstelling met,2% op kwartaalbasis genoteerd werd, en in vergelijking met een jaar geleden beliep de toename,7%. In 214 groeide de binnenlandse werkgelegenheid met,4% tegenover 213, een jaar waarin de werkgelegenheid daalde met -,3% tegenover 212. De aangroei van de binnenlandse tewerkstelling met 21.4 eenheden in de eerste drie kwartalen van 215 was te danken aan de aangroei in de dienstensector met 32.9 eenheden, want in de nijverheid en bouwsector gingen respectievelijk netto 8.2 en 2.5 arbeidsplaatsen verloren. Opmerkelijk was ook dat er bij overheid en onderwijs voor het eerst sinds 1996 een afname was met 3.9 eenheden. De dienstensectoren die voor de grootste aangroei zorgden waren de zakelijke dienstverlening (18.7) en de gezondheid-en welzijnszorg (11.7). De dienstensector staat nu voor 8,9% van de binnenlandse tewerkstelling en de nijverheid slechts voor 12,1%. Vijf jaar geleden was dit respectievelijk 79,3% en 13,2% en tien jaar geleden respectievelijk 77,5% en 15,1%. De Belgische arbeidsmarkt moet nog een zekere inhaalbeweging realiseren in vergelijking met het Europese gemiddelde en met de meeste van onze buurlanden. Een van de indicatoren die gebruikt worden om de arbeidsmarkt op te volgen is de activiteitsgraad. De activiteitsgraad geeft het aantal arbeidskrachten (werkenden en werklozen), m.a.w. de beroepsbevolking, in procenten van de bevolking tussen 15 en 64 jaar. In het derde kwartaal van 215 lag deze in België slechts op 67,7% tegenover 72,4% voor de eurozone. Tabel 1: Belgische binnenlandse werkgelegenheid (aantal werkzame personen in duizenden) 214Q4 215Q3 Aangroei In % tewerkstelling (x 1) Binnenlandse tewerkstelling 4561,9 4583,3 21,4 1, Landbouw en bosbouw en visserij 58,8 58,1 -,7 1,3 Nijverheid en energie 561,5 553,3-8,2 12,1 Bouwnijverheid 266,5 264-2,5 5,8 Diensten 3675 377,9 32,9 8,9 Handel en vervoer en horeca 972,9 976,1 3,2 21,3 Informatie en communicatie 11,1 111,2 1,1 2,4 Financiële dienstverlening 124,8 124,6 -,2 2,7 Verhuur en handel van onroerend goed 25,3 25,7,4,6 Zakelijke dienstverlening 851,1 869,8 18,7 19, Overheid en onderwijs 812,6 88,7-3,9 17,6 Gezondheids- en welzijnszorg 584,4 596,1 11,7 13, Cultuur en recreatie/ overige diensten 193,9 195,7 1,8 4,3 Bron: NBB 9

Belfius Macro visie Januari 216 De tewerkstellingsgraad van de leeftijdscategorie 5 tot 64 jarigen ligt laag. Werkloosheidsgraad neemt traag af. Een andere indicator voor de arbeidsmarkt is de werkgelegenheidsgraad (of tewerkstellingsgraad) die het aantal personen geeft met een betrekking (werkenden) in procenten van de bevolking tussen 15 jaar en 64 jaar. In het derde kwartaal van 215 lag de werkgelegenheidsgraad in België op 62,1%, wat opnieuw lager is dan het gemiddelde voor de eurozone (64,9%). Vooral bij de oudere leeftijdsgroepen ligt de werkgelegenheidsgraad laag. Neemt men de werkgelegenheidsgraad voor de leeftijdsgroep van 55 tot 64 jaar dan komt deze in het derde kwartaal van 215 uit op 44,7% voor België (5,4% bij de mannen en 39,% bij de vrouwen) tegenover 53,6% voor de eurozone. Een van de verklarende factoren voor dit grote verschil van bijna 1 procentpunt is de hoge verloning die in België blijft toenemen met de leeftijd. Een internationale vergelijking toont aan dat landen met een kleine loonspanning tussen de oudere leeftijdsgroep (5 tot 59 jaar) en de jongere leeftijdsgroep (3 tot 39 jaar) een hogere tewerkstellingsgraad kennen in de leeftijdscategorie 5 tot 64 jarigen dan landen met een grotere loonspanning. Tot de eerste behoren de Scandinavische landen met als kampioen Zweden (74%), Duitsland, Nederland en het Verenigd Koninkrijk. Tot de tweede groep behoren naast België ook Italië, Spanje en Frankrijk. Wel is in de meeste landen uit de tweede groep de tewerkstellingsgraad van oudere werknemers sterker toegenomen tijdens de jongste jaren dan in deze van de eerste groep. Zo steeg de Belgische tewerkstellingsgraad van 37,3% in 21 tot 42,7% in 214, vooral te danken aan een sterke toename bij de vrouwen. Nog een andere arbeidsmarktindicator is natuurlijk de werkloosheidsgraad die het aantal werklozen geeft in procenten van de beroepsbevolking (werkenden en werklozen) in de leeftijdsgroep 15 tot 64 jaar. In het derde kwartaal van 215 lag de werkloosheidsgraad in België op 8,2% tegenover 1,4% in de eurozone. De werkloosheidsgraad ligt hoger bij de mannen (8,6%) dan bij de vrouwen (7,8%). België doet het hier dus relatief goed, Grafiek 15: Loonspanning versus tewerkstellingsgraad leeftijdsgroep 5-64 jarigen Bron: Eurostat 1

Belfius Macro visie Januari 216 Grote regionale verschillen. maar in Duitsland beliep de werkloosheidsgraad slechts 4,5% en in Nederland 6,6%. Frankrijk deed het iets minder goed met 1,1%. Inzake jeugdwerkloosheid beneden de 25 jaar scoort België (22,2% in het derde kwartaal van 215) iets minder goed dan het gemiddelde van de eurozone (22,9%). De werkloosheidsgraad in de leeftijdsgroep 55-64 jaar ligt laag in België (5,4%) in vergelijking met de eurozone (7,7%) en onze buurlanden (4,2% à 7,8%), maar dit is voor een deel toe te schrijven aan het snellere verlaten van de arbeidsmarkt. De Belgische arbeidsmarktindicatoren vertonen echter zeer grote verschillen tussen de gewesten. De activiteitsgraad in Vlaanderen bedraagt 7,1%, terwijl deze slechts 64,8% bedraagt in Brussel en 64,2% in Wallonië.).De werkgelegenheidsgraad bedraagt in Vlaanderen 66,9%, terwijl deze slechts 54,1% beloopt in Brussel en 56,2% in Wallonië. De werkloosheidsgraad bedroeg 4,6% in Vlaanderen tegenover 16,5% in Brussel en 12,5% in Wallonië. Het aandeel van de jeugdige werklozen ligt in Vlaanderen (19,6%) ongeveer even hoog als in Wallonië (2,9%) en is het laagst in Brussel (11.9%). Het studieniveau vergelijken is moeilijk omdat in de drie gewesten een andere indeling gevolgd wordt, maar het is toch duidelijk dat de werkloosheid bij hoger geschoolden lager ligt. Langdurige werkloosheid (>2 jaar) treft bijna 5% van de werklozen in Brussel en bijna 4% in Wallonië. Tabel 2. Arbeidsmarktindicatoren per gewest in Q3 215 (leeftijdsgroep 15-64 jaar) Activiteitsgraad Werkgelegenheidsgraad Werkloosheidsgraad Totaal Mannen Vrouwen Totaal Mannen Vrouwen Totaal Mannen Vrouwen België 67,7 72,3 63, 62,1 66, 58,1 8,2 8,6 7,8 Brussel 64,8 71,9 57,7 54,1 59,2 49, 16,5 17,6 15,1 Vlaanderen 7,1 74,6 65,6 66,9 7,8 63, 4,6 5,2 4, Wallonië 64,2 68,1 6,4 56,2 59,8 52,6 12,5 12,2 12,8 Bron: FOD Economie Tabel 3: procentueel aandeel werklozen naar leeftijd, studieniveau en duur (november/december 215) Leeftijd <25 jaar 19,6 2,9 11,9 25-5 jaar 52,7 53,6 65,6 +5 jaar 27,7 25,5 22,5 Studieniveau Laag 46, 46,3 23,5 Midden 36,5 35,1 19,8 Hoog 17,5 14,8 14,3 Andere 3,7 42,5 Duur -1 jaar 53,1 43,2 36,6 1-2 jaar 17,1 17,5 16, >2 jaar 29,8 39,2 47,4 Bron: VDAB, Forem, Actiris. 11

Belfius Macro visie januari 216 China: interventiepogingen gooien olie op het vuur. De aandelenbeurzen in China en Hong Kong gingen tijdens de eerste handelsweken van het jaar zwaar onderuit. Investeerders vreesden een verdere afbrokkeling van de economische groei en onrust over een groeiende kapitaalvlucht uit China duwde de yuan opnieuw in het defensief. Het jaaris extreemongunstiggestartvoorde Chinese financiëlemarkten. De aandelenbeurzen in China en Hong Kong gingen tijdens de eerste handelsweken van het jaar zwaar onderuit en kijken reeds tegen verliezen aanvan 1% tot 15% sindsde start van het jaar. Investeerdersvreesden een verdere afbrokkeling van de economische groei en onrust over een groeiendekapitaalvluchtuitchina duwdede yuan opnieuwin het defensief. De circuit-breaker, het mechanismedatde Chinese regeringvanaf4 januari had voorzien om de aandelenhandel stil te leggen bij overdreven koersdalingenmoestal naenkelehandelssessieswordenopgeschort. Het systeemwas in het levengeroepenom de zenuwenop de aandelenmarktentekalmerenmaar had eentegengesteldeffect, omdatde beperktere marktliquiditeit extra paniekverkopen in gang zette. De Chinese autoriteiten probeerden dan maar op andere manieren het tij te keren maar tot nu toe zonder succes. De centrale bank injecteerde tevergeefs13 miljardrenminbiin de aandelenmarktenin eenpogingom de prijzenteondersteunenenbreiddezijnprogrammamet leningenuit. Het kwam echter over als paniekvoetbal en deed het vermoeden rijzen dat eenduidelijkestrategieontbreektbijchinese beleidsmakersom de crisis het hoofd te bieden. De Chinese exportcijfers voor december waren beter dan verwacht. De exportcijfersvoordecemberkregendoor de volatiliteitvan de financiëleindicatorenweinigaandacht. De maand-op-maandgroeivan de uitvoer in december(+14,1%) was beter dan verwacht. Het blijft echter afwachtenin welkemate de goedkopereyuan ende evolutievan de vraag buiten China een positief effect kunnen hebben op de Chinese conjunctuur. Grafiek 16. China: jaar-op-jaar groei van de aandelenindices. Grafiek 17. China: jaargroei (%) van de uitvoer vs het algemeen economisch sentiment 12

Belfius Macro visie januari 216 De hoge volatiliteit op de aandelen-, grondstoffen- en wisselmarkten infecteerde ook de obligatiemarkten in januari en ondersteunde de obligatieprijzen in de eerste helft van januari. De duurdere dollar en de zwakkere externe vraag nemen wat van de druk weg van de Fed om haar rente te verhogen. Rente: obligatiemarkten profiteren van panieksfeer. Zelden is een jaar zo slecht van start gegaan voor aandelenbeleggers. Wereldwijd is er op de aandelenmarkten dit jaar al 4 triljoen(=duizend miljard) $ aan waarde verloren gegaan. Ook de grondstoffenmarkten kampten met een intense verkoopdruk en de wisselkoersen van veel groeimarktenzoekenvruchtelooseenbodem. De hogevolatiliteitop de aandelen-, grondstoffen- enwisselmarkteninfecteerdeookde obligatiemarktenin januarienondersteundede obligatieprijzenin de eerste helft van januari. De onrust bij de internationale beleggers zorgt immers voor een vlucht naar veilige haven beleggingen, zoals Amerikaans enduitsstaatspapier. De renteop 5-jaars Treasuries daaldevan 1,76% per 31 december215 naareenniveauvan 1,45% op 15 januari. In Duitsland zakte de rente op 2-jaar en 5-jaars overheidsobligaties naar respectievelijk -,4% en-,17%. In de V.S. betekent de duurdere dollar bovendien dat de financiële conditiesstrakkerzijndanervoorendaterminder concurrentiekrachtis voorde Amerikaanseexporteurs. Ditneemtwatvan de drukwegvan de Fed om haarmonetairbeleidverdertenormaliserenin 216 ende korte rente op te trekken. Na de monetaire vergadering van 18 december rekendende meestewaarnemersop vierrenteverhogingendoor de centrale bank in Washington, goed voor ongeveer 1 basispunten monetaire verstrakking. De FRA-contracten, die doorgaans een goede indicatiezijnvan de verwachteklimvan de kortetermijnrentes, zijnde afgelopen weken met ongeveer 25 bps gedaald en suggereren nog slechts 3 renteverhogingenin de loop van ditjaarten belopevan,75% i.p.v. 1%. In de eurozonewarende rentedalingenminder uitgesprokenomdaterin de rentecurve geen renteverhogingen in dezelfde mate waren ingeprijsd zoalsin de V.S. Erwordtwelverwachtdatde recentedalingvan de olieprijzende komendemaandeneenrem zalplaatsenop de inflatiein de eurozone. Grafiek 18: Forward RateAgreementsin de V.S. Grafiek 19: Jaar-op-jaar verandering van de olieprijs (Brent in /vat) en geharmoniseerde inflatie in de eurozone. 13

Belfius Macro visie januari 216 FX: een volatiele jaarstart. Het raakte bekend dat de valutareserves van de Chinese centrale bank in november en december spectaculair daalden door de steunaankopen van yuan op de wisselmarkten. Sterling was de afgelopen maanden vooral het slachtoffer van tegenvallende groeidata en lagere inflatiecijfers omdat dit op rentemarkten vertaald werd naar een potentieel uitstel van de monetaire verstrakking die de Bank of England zal doorvoeren. CNY Ook de valutamarkten werden niet gespaard van de nodige volatiliteit bij het begin van het jaar. Daarbij was de hoofdrol opnieuw weggelegd voor de yuan. Het raakte bekend dat de valutareserves van de Chinese centrale bank in novemberendecembermet respectievelijk$87 miljarden$18 miljarddaaldendoor de steunaankopenvan yuan op de wisselmarkten. De PBoC kondigde ook aan dat ze reserveverplichtingen zal invoeren voor offshore yuan rekeningenom de kapitaalvluchtvanuitchina tebestrijden. De eerste weken van 216 deprecieerde de yuan tot 6,59 t.o.v. de U.S. dollar en verloor 2,2% en 4,2% van zijn waarde tegenover de euro en de Japanse yen. Ondanks de uitspraken van premier Li Keqiangdat China niet van plan is om via een zwakkere munt de export te stimuleren, werden andere wisselmarkten in de Aziatische regio besmet met een hogere volatiliteit door de vrees dat de zwakkere yuan een rondje competitieve devaluatie in gang zou kunnen zetten. Wellicht kan de yuan de komende maanden verder depreciëren maar op langere termijn pleit de sterke groei van het Chinese handelsoverschot voor een stabieler koersverloop. GBP Wat is er aan de hand met het Britse pond? Sinds 1 januari daalde de Britse munt nog eens 2% t.o.v. de euro en verloor bijna 3% aan waarde t.o.v. de U.S. dollar nadat het pond al in het laatste kwartaal van 215 deprecieerde. Sterling was de afgelopen maanden vooral het slachtoffer van tegenvallende groeidata en lagere inflatiecijfers omdat dit op de rentemarkten vertaald werd naar een potentieel uitstel van de monetaire verstrakking die de Bank of England zal doorvoeren. Ook het Brexit debat is de voorbije weken gaan wegen op het Britse pond, nadat topbankiers en bedrijfsleiders herhaaldelijk waarschuwden voor de economische schade van een dergelijk scenario. Grafiek 2: Chinese valutareserves vs USD-CNY Grafiek 21: EUR-GBP, GBP-USD. 14

Belfius Macro visie Prognosetabellen januari 216 PROGNOSETABELLEN. * Vooruitzichten BBP ( % jaar-op-jaar) CPI vooruitzichten ( % jaarop-jaar) 215 216 217 215 216 217 V.S. 2,4 2,2 2,3,1 1,4 2, Eurozone 1,5 1,7 1,9,1 1,1 1,6 Duitsland 1,8 1,9 1,9,2 1,2 1,5 België 1,3 1,5 1,7,6 1,6 1,6 Japan,7 1, 1,3,5,7 1,7 China 6,9 6,3 6,2 1,5 1,8 2,2 ** 2/1/16 Q1 16 Q2 16 Q3 16 Q4 16 3mnd $,62,5,7,95 1,25 3mnd -,14 -,15 -,2 -,2 -,2 1j IRS $ 1,93 2, 2,1 2,2 2,35 1j IRS,85,85,9 1, 1,1 EUR-USD 1,9 1,6 1,45 1,35 1,5 USD-JPY 117,4 12 123 124 124 EUR-GBP,762,745,73,72,75 *: GDP/CPI vooruitzichten zijn gemiddelden **: alle vooruitzichten van de financiële markten gelden op het einde van de periode 15

Belfius Macro visie januari 216 Research Disclaimer. Dit document is van louter informatieve aard, het omvat geen aanbod tot de verkoop of aankoop van financiële instrumenten, het vormt geen beleggingsadvies, noch een bevestiging van enige transactie. Alle opinies, ramingen en verwachtingen in dit document zijn die van Belfius Bank op de datum van dit document en zijn onderhevig aan wijzigingen zonder voorafgaande kennisgeving. De informatie in dit document komt van diverse bronnen. Belfius Bank legt de grootst mogelijke zorg aan de dag bij het kiezen van zijn informatiebronnen en het doorgeven van de informatie. Fouten of weglatingen in deze bronnen of processen kunnen echter niet van tevoren worden uitgesloten. Belfius kan niet aansprakelijk worden gesteld voor directe of indirecte schade of verlies die voortvloeit uit het gebruik van dit document. De informatie in dit document is bedoeld om de ontvanger van dienst te zijn. Er moet niet op worden gerekend als zijnde gezaghebbend of mag niet ter vervanging van het eigen oordeel van de ontvanger worden genomen.