Verslag van de werkconferentie Faciliteren in de Benelux Op 14 september 2004 verzamelden zich ruim 85 facilitators voor de conferentie Faciliteren in de Benelux. We waren gekomen om kennis te maken met allerlei werkvormen, elkaar verhalen te vertellen en vooral ook om elkaar te ontmoeten. De ontvangst in Antropia te Zeist is hartelijk en sfeervol. Het duurt niet lang of de deelnemers moeten zich losscheuren van hun gesprekspartners omdat het plenaire gedeelte al begint. Om half tien begon het plenaire gedeelte. More Balls than Most opende met een flitsende show van (ondermeer) jongleer-acts waarin het faciliteren werd neergezet en aspecten als los laten en vertrouwen werden uitvergroot. Het was goed te merken in de act dat zij zich goed hadden voorbereid, door uitgebreide interviews heb ik van diverse mensen in de organisatie gehoord. Daarna introduceerde Maureen Jenkins, voorzitter van de International Association of Facilitators (IAF) en medeorganisator van deze conferentie, het begrip faciliteren en gaf zij een impressie van de diversiteit van het vakgebied. Onder het genot van een kop koffie konden de deelnemers zich inschrijven voor de zes parallele workshops van het ochtendgedeelte. De workshops waren zeer divers: van werken met je intuïtie voel je wat ik bedoel? Over intuïtie en interventie tot computerondersteunde groepsprocessen: Ontwerpaanpak voor groepsprocessen met behulp van bouwstenen. En van een cognitieve probleemdiscussie: hoe en waarom tot het krijgen van persoonlijk inzicht middels dansen sensedance. Zelf ging ik naar de workshop Sociodrama bij reorganisaties. Het thema van de workshop was het psychologisch contract tussen medewerkers en organisatie. Annelies van Eekeren legde uit hoe impliciet dit contract is en hoe moeilijk het juist daardoor is om erover te onderhandelen. Terwijl dat juist nodig is in tijden van reorganisaties. We maakten kennis met een methode uit de sociodrama om het onbenoembare naar boven te krijgen. Zij pakte een Kleenex, scheurde die in stukjes, maakte daar kleine propjes van en liet ons zien hoe je met behulp van de propjes een situatie kan uitbeelden. De deelnemers namen allemaal een eigen werksituatie voor ogen, we kregen een kleenex en we maakten met de propjes een eigen opstelling. Daarna konden we in tweetallen kort met elkaar uitwisselen en hebben we de oefening plenair nabesproken. Het was jammer dat Annelies zo snel weg moest, een uurtje was echt te kort. We hadden nog veel langer door willen praten over de oefening, over het psychologische contract en over het faciliteren van dit soort sessies.
Na een voortreffelijke lunch ging de tweede ronde workshops van start. Weer een grote diversiteit aan onderwerpen, van het spirituele transformatiespel tot aan het leren jongleren, en van brainstormen tot impovisatie-oefeningen. In de theepauze merk ik dat het gezelschap al wat uitdunt. Maar we zijn nog steeds met een vrij groot gezelschap om de oogst van de dag binnen te halen. Kort worden plenair de verschillende workshops door de deelnemers zelf toegelicht. Dan gaan we brainstormen over het vervolg. Willen we wat verder doen om het faciliteren te ontwikkelen? Neuland Benelux, die meer is dan de hoofdsponsor, heeft grote borden neergezet waarop we alle ideeën kunnen schrijven, zoals: meer workshops, uitwisseling van werkvormen, collegiale consultatie, organiseren van professionele ontmoetingen. En er hangt een lijst waarop mensen zich kunnen aanmelden om mee te doen met organiseren. Aan het eind van de dag staan daar zeker vijftien namen op. Bij de borrel wordt er druk nagepraat. De meeste mensen zijn erg enthousiast over de dag. In alle workshops hebben de mensen actief mee kunnen doen. In sommige workshops is de beschrijving en de eigen kennismaking voldoende om er direct mee aan de slag te gaan zeker voor ervaren facilitators. Maar andere werkvormen vragen om meer expertise. Als je bijvoorbeeld met jongleren aan de slag wil, of met sociodrama, reken dan op een langduriger opleidingstraject. Sommige deelnemers vonden het jammer dat ze moesten kiezen tussen de workshops, want als je voor de één kiest laat je een ander schieten. Dat is natuurlijk altijd een nadeel van de dag. Aan de andere kant biedt het ons gelegenheid vaker zo n bijeenkomst te organiseren: we zijn nog lang niet uitgepraat en geleerd. (Carolien de Monchy / cdm@kennisfabriek.nl)
Impressies van de conferentie Iedereen kan faciliteren. Iedereen faciliteert; dus waarom dan een speciale conferentie over het vak faciliteren in Nederland? Lange tijd heb ik gedacht dat het niet nodig was om iets aparts te doen voor faciliteren. Er zijn al organisaties voor organisatie-adviseurs (een orde zelfs), ICT-ers, (een genootschap), trainers (bond), opleiders (vereniging), mediators (platform), project managers (instituut en dat had ik al gegokt voor dat ik het ging zoeken met google), moderatoren (associatie), interim managers ( ), en wat niet al. Wat voor soort organisatie kunnen we daaraan toevoegen? Een bende? Een collectief? Een sekte? En iedereen faciliteert gewoon verder. Bovendien is de kunst van het faciliteren breed. Ongeveer een jaar geleden vergeleken we op een bijeenkomst van het platform voor facilitators, de voorloper van deze conferentie, de verschillende beelden die we hebben bij faciliteren. Daar bleek de breedte van de opvattingen. Van bergbeklimmer tot dompteur van zeehonden, van marktkoopvrouw tot scheidsrechter van een wedstrijd waarin iedereen hetzelfde shirt draagt (één team) maar een eigen goal heeft. De één zag zich als datgene wat een motor laat draaien, de ander als de tuinman die een doolhof moet beheren. Naast de breedte, het verschil in perspectieven viel op dat we twee dingen gemeen hadden: o de durf om iets te doen wat we niet goed kunnen en o het gevoel dat we wat we goed doen altijd beter willen doen. Ik denk dat deze aspecten ook weer op deze conferentie naar voren kwamen: de verschillen in aanpak, technieken, methodes en opvattingen en tegelijkertijd de gemeenschappelijke wens om (van elkaar) te leren. Het eerste blijkt uit het programma. Lees het nog maar een keer na. Na afloop waren er deelnemers die vonden dat we twee keer dezelfde ronde hadden moeten doen, want dan kon je dat andere interessante onderdeel van de ochtend doen. Leven is keuzes maken. Of misschien volgend jaar. Het tweede aspect, de kunst leren, bleek uit de inzet en het plezier van de deelnemer en de workshop begeleiders. Het culmineerde in het concert van met de djembé s (help, spellingchecker). Ik hoorde later dat men in de keuken vreesde dat het gebouw van ons enthousiasme zou gaan instorten. Zelf sloot ik me in de middag aan bij More Balls Than Most : en hier herhaalde het fenomeen zich op kleine schaal. Opnieuw deelnemers die zich stortten op iets wat iedereen kan, iets dat ze zelf niet goed konden maar wilden leren en wilden delen. En zelfs wanneer je er, zoals ik, op het laatst maar een halve stikker mee had verdiend, snik, nam je je toch voor om de ballen een keer mee te nemen naar je workshop. Daar werd me een derde aspect van faciliteren onthuld: het spelen met metaforen. Jongleren, leren, los laten, innoveren, feed back (een eerste stap bij leren jongleren is naar je voeten kijken, een stap terug doen ( feet back ) en dan daar de ballen laten vallen), spelen, organiseren. Facilitatoren bewegen schijnbaar moeiteloos van de ene metafoor naar de andere. Alle facilitatoren zijn verschillend, maar gelijk in hun bewegelijkheid. Dat wordt de uitdaging voor een georganiseerde bende van facilitators: in eenheid de verschillen laten bestaan. Ik hoop en verwacht dat we in de nabije toekomst nog veel van elkaar kunnen leren. Misschien, denk ik dan, moeten we onze organisatie maar een school noemen: als vissen in het water. (Jan Lelie / info@mindatwork.nl)