B. Projectplan Het projectplan bestaat uit drie onderdelen de huidige situatie, de gewenste situatie en uw ontwikkelingsplan. Per onderdeel worden de actielijnen aan de orde gesteld Aanpassen Curriculum, Professionalisering pabo docenten en Inhaalslag 3 e en 4 e jaars. Lees bij de invulling de voetnoten voor een verduidelijking bij de invulling. We maken in dit format verder gebruik van de afkorting W&T en N&T in interpretatie wordt de betekenis bedoeld zoals deze in de toelichting is beschreven. 1. Huidige situatie Aanpassen curriculum: Beschrijf samenvattend maar concreet hoe W&T (grondhouding en vaardigheden) 1 in het huidige curriculum (voltijd/deeltijd 2013-2014) van uw pabo al opgenomen is. Beschrijf kort de te onderscheiden eenheden en de doelen (modules, colleges, leerlijnen, gastlessen), of de geïntegreerde eenheden en doelen met andere vakken/lijnen enz. Voeg ter verduidelijking eventueel relevante documenten bij 1. Eerste jaar, eerste semester. Cursus waarbij binnen de lessen N&T drie keer het onderwerp wetenschap wordt aangeboden. Introductie op wetenschap adhv wetenschapscanon en werkvormen waar wetenschappelijk denken wordt omgezet naar basisonderwijs, onderbouw. Een toets binnen deze cursus is het ontwerpen van een ontdekhoek, waarbij de voorwaarden voor het ontwerp N&T en Onderwijskunde gecombineerd worden. (5EC) Tweede jaar, eerste semester. Cursus omgevingsonderwijs. Binnen de lessen N&T wordt er Wetenschap en Techniek, ontwerpend en onderzoekend leren in drie lessen aangeboden. Binnen de cursus omgevingsonderwijs wordt een onderzoekende houding gestimuleerd doordat er met een onderzoeksvraag uit de eigen omgeving wordt gewerkt. De vertaling wordt via invulling van de zaakvaklessen in de stageschool gemaakt. De stagelessen worden door de studenten ontwikkeld vanuit deelvragen die ze hebben geformuleerd. (5EC). Bij rekenen wordt meten en meetkunde onder andere gevuld vanuit een W&T insteek (bijvoorbeeld een zelf te organiseren bezoek aan science centre). Er hierbij geen samenwerking is met andere vaksecties. Derde jaar, eerste semester, jonge kind specialisten. Een dagdeel integratie tussen beeldende vorming en N&T waarbij ontwerpen en 1 Denk aan curriculumoverzichten, samenvatting van een curriculum, inhoud van een programma enz. 4
onderzoeken, wordt aangeboden in een workshop. Daarnaast wordt bij de koppeling met de stage ingezet op een onderzoekende en ontwerpende houding binnen denken vanuit contexten en concepten via het ontwerpen van een leskist en het geven van daaraan gekoppelde stagelessen. (5EC) Vierde jaar, afstuderen. Een beperkt aantal studenten kiest voor W&T in hun afstudeerfase. Professionaliseren pabodocenten: 1. In hoeverre en op welke wijze zijn de pabo docenten bekend met W&T en maken in de lessen gebruik van W&T om ook de studenten te stimuleren een W&T grondhouding en vaardigheden als onderzoeken en ontwerpen te ontwikkelen. Geef hierop een korte toelichting. In het algemeen is het stimuleren van een onderzoekende en ontwerpende houding een belangrijke insteek binnen het docententeam van de pabo HZ. Een strak omvat begrippenkader vanuit W&T, gekoppeld aan onderzoekend en ontwerpend leren is nog niet aanwezig. Wel is dit een belangrijk gespreksonderwerp, zoals tijdens bijeenkomsten in de afgelopen tijd. Twee presentaties over W&T in het pabocurriculum en daaraan gekoppeld individuele gesprekken met de verschillende vaksecties. De onderzoekende houding is vanuit de HZ gestimuleerd door alle docenten die studenten begeleiding in hun afstudeerfase een cursus onderzoek aan te bieden. Daarnaast zijn er meerdere collega s (6) die hun Mastertitel hebben gehaald, of aan het afronden zijn. Binnen de zaakvakken wordt de W&T grondhouding gestimuleerd door vooral in het tweede jaar samen te werken binnen de cursus omgevingsonderwijs, waar het onderzoeken en ontwerpen wordt uitgewerkt. Tijdens de drie veldwerkdagen in het tweede studiejaar wordt de buitenomgeving vanuit de zaakvakken verkent. Door middel van een landschapsexcursie, op de fiets, aan te bieden met daarin vanuit alle vakgebieden vragen en opdrachten wordt de onderzoekende houding gestimuleerd. Vanuit taal wordt steeds gesproken over de koppeling, door taal van de straat in te brengen. Binnen rekenen wordt meten en meetkunde mede vanuit open onderzoekende opdrachten gevuld. De W&T grondhouding is hier nog in ontwikkeling. 5
Inhaalslag 3e en 4e jaars studenten: 2. In hoeverre voldoen (welk deel) studenten van de derde- en vierdejaars van het studiejaar 2014-2015 en 2015-2016 nog niet aan de gestelde doelen rondom W&T en komen in aanmerking voor een inhaaltraject W&T? Beschrijf wat de belangrijkste ontwikkelpunten zijn voor deze groep studenten. Alle studenten, t/m 2013-2014, hebben de hiervoor genoemde onderdelen gevolgd. Ze hebben weinig achtergrond in W&T bij andere vakken dan N&T. Vanwege de nieuwe focus op W&T en de bespreking daarvan met de verschillende docenten zorgt dit al voor meer focus op onderzoekend leren. De versterken van de leerlijn onderzoek is daar een concreet voorbeeld van. In het derde en vierde studiejaar worden aanpassingen gemaakt op het onderzoekend leren binnen de zaakvakken door studenten vanuit eigen leervragen hun visie op W&T binnen de zaakvakken te laten ontwikkelen. Daarnaast zijn er een aantal concrete inhaaltrajecten in ontwikkeling of ontwikkeld. Inhaaltrajecten zullen voor de derde en vierdejaars verplicht worden gesteld. De omgang van deze verplichting zal nog worden bepaald. Het gaat in de vorm van Masterclasses en projecten. Bijvoorbeeld: Bedrijfsbezoek organiseren en volgen. Voor basisscholen en als eigen professionalisering van de studenten. Vanuit bedrijf+school waar voor het basisonderwijs ruim 100 bedrijven bij zijn aangesloten. 7- stappen van OOL filmen en beoordelen; Gebruik van ICT middelen bij W&T (waaronder sociale media); Techniektoernooi assisteren en ontwikkelen voor het basisonderwijs; Bezoek voorbereiden en observeren bij Technopolis; Tendensen zonder grenzen, samenwerking met bedrijven in Vlaanderen. Ook hier bezoeken voorbereiden, volgen en observeren. 6
2. Gewenste situatie Aanpassen curriculum: 3. Beschrijf uw ambities en doelen en de uitdagingen en mogelijkheden die u ziet om een duurzame en geïntegreerde verankering van W&T in het curriculum van uw pabo te realiseren. De afgelopen periode (eind mei t/m november 2014) zijn naar aanleiding van presentaties voor het team gesprekken gevoerd met individuele docenten en sectievoorzitters van verschillende vaksecties. Uit deze gesprekken kwam naar voren dat collega s mogelijkheden zien om binnen het team en met vakgenoten van andere (oa Educom) pabo s invulling te geven aan W&T in het vernieuwde curriculum. Op dit moment wordt er gewerkt aan een vernieuwd curriculum voor de pabo. In het schooljaar 2015-2016 wordt dit nieuwe curriculum ingezet. Belangrijke overeenstemming is er gevonden in het opzetten van een inhoudelijke leerlijn onderzoeken. Onderzoeken vanuit een nieuwsgierige houding, maar ook vanuit het W&T gedachtengoed. Naast de leerlijn onderzoeken is er een leerlijn Studie Loopbaan Coaching (SLC) en Stage. Deze leerlijnen hebben raakvlakken op het aspect van de ontwikkeling van de student. De samenhang van de leerlijnen zijn gevuld worden met de leerlijnen vanuit de vakken en de overlapping daarbinnen. Belangrijke aspecten daarbij is het thema Binnen/Buiten. Dit thema zal als rode draad door het curriculum lopen. Thema binnen / buiten is het concept dat centraal staat. Dit kan zowel letterlijk betekenen binnen en buiten het leslokaal. Naast activiteiten die binnen de muren van school plaatsvinden, zullen leerlingen activiteiten ondernemen buiten de school. Daarbij kan gedacht worden aan het bezoeken van een bedrijf, een museum, een activiteit, een informatiecentrum, een theatervoorstelling, een concert, een monument of het bezoek aan een atelier van een kunstenaar, maar ook letterlijk buiten rond het schoolgebouw, in de stad of in de natuur. Hierbij gaat het om het verbinden van jezelf en de wereld om je heen. Van binnen naar buiten en van buiten naar binnen. Gericht op betekenisvolle contexten, waaronder duurzaamheid. Het doel hierbij is dat kinderen ook buiten de school ervaringen opdoen en dit in onderzoekende en ontwerpende activiteiten terug komen. Vaardigheden als verzamelen, brainstormen, filosoferen, associëren, verbinden, fantaseren, experimenteren en improviseren komen hier aan bod. Hierbij zullen de zaakvakken een belangrijke rol spelen in het voorwaarden scheppen voor de W&T inhoud binnen het thema. 7
De rol van onderwijskunde komt aan bod bij de insteek: op welke wijze kan je als docent nieuwsgierige, inspirerende houding laten zien? Onderzoek naar samen bespreken van je docent zijn en vulling geven aan je docentschap. Een andere overkoepelende vraag bij het onderzoeken leren binnen het thema is: de kunst van het denken, gesprekken voeren (socratische gesprekken), filosoferen, dialogiseren en bij LEVO theologiseren. Daarbij komen ook de denkgewoonten van kinderen aan bod: o Intrinsieke motivatie om te leren o Systeemdenken o 21e century skills. Er wordt binnen de opleiding sterk ingezet op Professionele Leergemeenschappen (PLG). Werken vanuit leerteams vraagt om andere vormen van onderwijs. Er worden leervragen geformuleerd vanuit de verschillende vakgebieden of studenten formuleren zelf hun leervragen binnen hun ontwikkeling. Er is daarbij een sterkere uitwisseling met het werkveld. Dit is mede zo ontstaan doordat er vanuit projecten ervaring is opgedaan met PLG s in het basisonderwijs. Een voorbeeld daarvan zijn de samenwerkingsscholen: scholen met een verschillende denominatie die vanwege te kleine leerlingaantallen samen gaan werken. Dit werken vanuit PLG s zal ook in de pabo vorm gaan krijgen. Vanuit leervragen werken richting een oplossing. Hierbij worden zowel de onderzoekende als de ontwerpende leervragen gesteld. Vanaf februari is een leervraag bijvoorbeeld om een groen schoolplein in te richten. De leervraag zal met stagiaires van verschillende leerjaren worden gedaan. De leervragen zullen binnen de zaakvakken vanuit het W&T- gedachtengoed worden gevuld. Bij de profilering in het derde studiejaar is het mogelijk om talenten te stimuleren. Hiervoor zullen vanuit OJW W&T worden gestimuleerd. Ook dit zal vanuit het thema binnen/buiten, met als belangrijke context duurzaamheid, worden opgezet. Naast deze mogelijke profilering gaan alle studenten binnen het W&T gedachtengoed werken. W&T gekoppeld aan een vak uit twee vaksecties. 4. Beschrijf concreet aan welke kenmerken en criteria het curriculum van uw pabo zal voldoen wanneer er sprake is van een duurzame verankering van W&T. 8
Met behulp van leergemeenschappen wordt er gewerkt aan het W&T gedachtengoed. Dit gebeurt door koppeling aan de zaakvakken, maar ook aan de andere secties zoals taal, rekenen, kunstzinnige oriëntatie. Binnen W&T wordt het onderzoekende en ontwerpende leren onder andere uitgewerkt vanuit het thema duurzaamheid. De ontwikkeling van de studenten wordt met behulp van kernreflectie in hun POP door de studenten bijgehouden. De studenten worden hierbij gecoacht door hun docent, stagebegeleider en SLC. De stagebegeleiders en SLC s zijn eigen pabodocenten die vanwege ontwikkeling ook op de onderzoekende en ontwerpende houding zullen coachen. Binnen de HZ- pabo wordt er een onderzoekslijn opgezet waarbij de ook SLC en Stage gekoppeld worden. Een deel van het onderwijs wordt via leervragen van studenten gevuld. Leervragen vanuit de eigen omgeving voor W&T gecombineerd met verschillende vakken. De ontwikkeling binnen het W&T gedachtengoed voor de studenten zal mede via socratische- en filosoferende gesprekken gevoerd en gevoed worden. Studenten hebben hierbij de mogelijkheid kritisch en verdiepend om te gaan met W&T. Naast het curriculum is er de bestaande en verder uit te werken samenwerking met verschillende partijen die voor verankering zorgen. DOS+. Samenwerking met basisschool waarbinnen met PLG s met behulp van onderzoeksvragen aan onderzoeksvaardigheden. Binnen DOS+ wordt met thema s gewerkt. Verschillende thema s zijn geschikt om W&T uit te werken. Bijvoorbeeld: Omgaan met verschillen, outdoor education. DIO, Kenniscentrum Duurzaam Innoveren en Ondernemen HZ, waar wordt samengewerkt met andere academisch binnen onderzoeksthema s en lectoraten. Bijvoorbeeld samenwerking met de Delta Academy over robuust waterbeheer. Waterbeheer gecombineerd met onderwijs. Basisscholen en studenten in hun onderzoeksfase kunnen hier aan deelnemen. Invulling van het onderwerp water vanuit een onderzoekende en ontwerpende houding voor bovenbouw basisschool gecombineerd met outdoor education. Professionaliseren pabodocenten: 5. Beschrijf uw ambities en de uitdagingen en mogelijkheden die u ziet om alle docenten van uw pabo bekend te maken met en bekwamer te laten worden met betrekking tot W&T. 9
Met behulp van workshops en scholingsdagen met leerteams werken aan mogelijkheden en voorbeelden voor W&T, binnen de zaakvakken en de verschillende andere vakken. Verkenning opgestart (vanaf januari 2015) om collega s te betrekken bij W&T binnen het vernieuwde curriculum. Samenwerking collega s binnen de zaakvakken om W&T en OOL gezamenlijk aan te bieden vanuit omgevingsonderwijs. Samenwerkende collega s, in ieder geval binnen de zaakvakken, zullen W&T vanuit de context duurzaamheid leren verkennen en invullen. Dit in samenwerking met ervaringen van internationale collega s uit onder andere Zweden, Schotland. Uitwerken van de mogelijkheden om met behulp van socratische gesprekken invulling te geven aan lessen en stageopdrachten wetenschappelijke houding. Met collega s vanuit verschillende secties worden de mogelijkheden verkent om binnen het vernieuwde curriculum ruimte te creëren waar vanuit vakoverstijgend werken W&T wordt aangeboden. Bijvoorbeeld cultuureducatie, bewegingsonderwijs. Binnen Educom op zoek naar verruiming samenwerkingsverbanden naast de huidige, vooral techniekinvulling. Om vanuit meerdere vakken aan W&T te gaan samenwerken. Wetenschapsknooppunt zal vanuit heel specifieke onderwerpen (bijvoorbeeld wetenschappelijke taalontwikkeling bij kinderen) bijdragen aan het professionaliseren van de collega s. HZ- Cult: mogelijke samenwerking binnen het culturele programma dat binnen de HZ wordt aangeboden. Eerste verkenning is geweest om W&T te koppelen aan culturele evenementen Technocentrum Zeeland: samenwerking tussen het Zeeuwse bedrijfsleven, basisscholen en de pabo. Binnen deze constructie wordt gedurende verschillende jaren (W&T)onderwijs ontwikkeld en nagedacht over het betrekken van basisschoolkinderen bij W&T Inhaalslag 3e en 4e jaars studenten: 6. Beschrijf uw ambities en de uitdagingen en mogelijkheden die u ziet om alle derde- en vierdejaars studenten van het studiejaar 2014-2015 en 2015-2016 die nog onvoldoende opgeleid zijn in W&T van een inhaaltraject te voorzien. Momenteel wordt nagedacht en gewerkt aan nascholing voor basisschoolleerkrachten. Deze basisschoolleerkrachten hebben op dezelfde onderwerpen achterstanden dan de derde- en vierdejaars studenten van 2014-2015. Voorlopig is het idee dat die studenten ook gebruik kunnen maken van die nascholing. Bijvoorbeeld: Studenten volgen de nascholing Talent in zicht voor leerkrachten basisonderwijs. Studenten kunnen een aanbod volgen uit het programma Talent in zicht. www.talentinzicht.eu. Studenten krijgen de mogelijkheid om nascholing binnen de 3L academie (Leven Lang Leren) te volgen. Binnen deze academie zitten 10
onderwerpen uit het VTB- pro project (bijvoorbeeld wetenschap, onderzoeken en ontwerpen) en een nascholing Excellentie. Daarnaast zijn er een aantal concrete inhaaltrajecten in ontwikkeling of ontwikkeld. Dit gaat in de vorm van Masterclasses en projecten. Bedrijfsbezoek organiseren en volgen. Voor basisscholen en als eigen professionalisering van de studenten. Vanuit bedrijf+school waar voor het basisonderwijs ruim 100 bedrijven bij zijn aangesloten. 7- stappen van OOL filmen en beoordelen; Gebruik van ICT middelen bij W&T (waaronder sociale media) Techniektoernooi assisteren en ontwikkelen voor het basisonderwijs. Bezoek voorbereiden en observeren bij Technopolis. Tendenzen zonder grenzen: samenwerking met bedrijven in Vlaanderen. Ook hier bezoeken voorbereiden, volgen en observeren. Studenten krijgen eventueel de mogelijkheid zich internationaal te oriënteren op W&T binnen duurzaamheid. Dit zal in samenwerking met collega s van onder andere Schotland (Edinburgh) en Zweden (Linköping) zijn. 11
3. Ontwikkelingsplan Aanpassen curriculum: 7. Geef een globale omschrijving van het actieplan curriculum uitgewerkt naar 2 projectjaren. Beschrijf de acties die uitgevoerd gaan worden, de doelen en hoe deze gemonitord worden. Juli 2014 t/m Juni 2015 Juli 2015 t/m Juni 2016 Binnen de cursus omgevingsonderwijs, waarbinnen de zaakvakken samenwerken, zal er aandacht voor W&T komen. Deze cursus vanaf september geven. Samenwerking binnen Educom opzetten over W&T. Werken vanuit verschillende uitwerkingen binnen W&T; zaakvakken, kunstzinnige oriëntatie, taal en rekenen. Samenwerking aangaan met Wetenschapsknooppunt Delft. Uitwerken welke onderwerpen aan bod zullen komen Samenwerking binnen Zeeland zoeken met; HZ Cult, Techno Centrum Zeeland, Avans (biobased Economy) Professionaliseren alle docenten: onderwerpen kunnen zijn: begeleiden creatieve processen bij kinderen en studenten, filosoferen, dialogiseren, stimuleren en begeleiden kritisch denken, inhoudelijk per vakgebied gericht op inspirerende ideeën voor het thema binnen/buiten nationaal en internationaal. 70% van de docenten neemt deel aan een PLG waarin studenten, leerkrachten en pabodocent vanuit vakgebied onderzoeken en experimenteren in de praktijk Ontwikkelen cursussen pabo 1 aan de hand van experimenten die plaats vinden in semester 2 Vanuit Dos- plus mogelijkheden onderzoeken voor professionalisering zittende leerkracht Bestaande cursussen voor derdejaars met KO, rekenen en taal worden experimenteel verrijkt en versterkt vanuit W&T Ontwikkelen van een afsluitende themaweek voor pabo 2 thema: Binnen / Buiten gekoppeld aan internationalisering multidisciplinair waarbij de doelstellingen van W&T uitgangspunt zijn. Starten met nieuwe studiejaar 2015-2016, waar W&T voor jaar 1 en 2 is uitgewerkt. Uitwerken van het competentieprofiel HZ- pabo voor studiejaar 3 en studiejaar. Verdere samenwerking binnen Educom concretiseren over W&T. Werken vanuit verschillende uitwerkingen binnen W&T; 12
zaakvakken, kunstzinnige oriëntatie, taal en rekenen. Samenwerking met Wetenschapsknooppunt Delft over de gekozen onderwerpen Verdere samenwerking binnen Zeeland concretiseren oa.; DOS +, DIO, HZ Cult, Techno Centrum Zeeland, Avans (biobased Economy) Verdere professionalisering zoals beschreven bij 2014-2015 Elke docent neemt deel aan een PLG waarin studenten, leerkrachten en pabodocent vanuit vakgebied onderzoeken en experimenteren in de praktijk Experimenteren in ontwikkelde cursussen voor pabo 1 met KO, rekenen en taal & W&T op een aantal vooraf gestelde onderwerpen en deze waar mogelijk in het volgende jaar in de opleidingsstructuur verwerken. Uitvoeren van de eerste cursussen in pabo 1 waarbij W&T is geïntegreerd in KO met de nadruk op creatieve proces, de onderzoekende en ontdekkende houding en het stimuleren van het kritisch denken. Evalueren, reflecteren en bijstellen cursussen pabo 1 Ontwikkelen cursussen pabo 2 Onderzoek naar de verschijningsvormen van spelend, onderzoekend en ontwerpend leren op de werkplek Ontwikkelen scholingsaanbod zittende leerkracht Verder ontwikkelen en Uitvoeren van een afsluitende themaweek voor pabo 2 thema: Binnen / Buiten gekoppeld aan internationalisering multidisciplinair waarbij de doelstellingen van W&T uitgangspunt zijn Ontwikkelen van taal als middel om onderzoekend bezig te zijn past bij alle vakken, is ondersteunend, zou d.m.v. workshops ondersteund kunnen worden. (in pabo 1) Ontwikkelen van taal als object om te onderzoeken taallab: studenten gaan met allerlei opdrachten aan de slag om taal te ontdekken, nieuwsgierig te worden naar taal. Dit in cursusvorm/projectvorm. (in pabo 2) Ontwikkelen van taaldidactiek visie op taalonderwijs. (in pabo 3) 8. Beschrijf hieronder op welke wijze u W&T in uw curriculum gaat integreren, tenminste bij aardrijkskunde, geschiedenis, natuur & techniek en waar u mogelijk relaties legt naar cultuureducatie). Beschrijf hoe het onderwijs er op hoofdlijnen zal uit zien en welke doelen het onderwijs moet bereiken. Beschrijf ook concreet welke overige vakken/thema s bij voorkeur ook Nederlandse taal en rekenen/wiskunde betrokken zijn bij het stimuleren van een W&T grondhouding. Geef ook aan of het gaat om verplichting voor alle studenten of een keuzetraject. 13
W&T komt na de vernieuwing Omschrijving van doelen, inhoud, vormgeving en de relatie naar W&T 3 tot uiting bij: 2 Er wordt een heel globaal overzicht gegeven van onderwerpen. De exacte uitwerking moet vanaf september worden geconcretiseerd Aardrijkskunde Geschiedenis Natuur en techniek Gezondheid Milieueducatie Rekenen/wiskunde In het tweede jaar W&T binnen omgevingsonderwijs met de zaakvakken vormgeven. Onderzoekende houding bij het ontwikkelen van visie omtrent W&T binnen de zaakvakken via leervragen van studenten vormgeven. In de gehele lijn van de opleiding. Professionalisering van docenten AK, GS en NT die ontwikkelen voor nieuwe curriculum 2015-2016 en 2016-2017: afhankelijk van het POP en de wensen van de docenten professionalisering op maat. Zal gericht zijn op begeleiding van onderzoekende houding van de student, opdoen van concrete ideeën voor buitenactiviteiten die een relatie hebben met de vakdiscipline, creëren van een rijke leeromgeving waarin experimenten en onderzoek kunnen plaatsvinden. Outdoor education, omgevingsonderwijs waar W&T en OOL een rol speelt in het vorm geven van onderwijs. Daarbij rekening houdend met de 21 ste century skills. Ontwikkelen van vernieuwde cursussen voor studenten waarin de lijn W&T geïntegreerd in het aanbod zaakvakken in samenwerking met werkveld, (technische) bedrijven en instellingen. Hiermee ook inhoud geven aan Wereldburgerschap en Duurzaamheid binnen de opleiding. Cursussen ontwikkelen waarbij ruimte is voor onderzoek en experiment. Kennis, vaardigheden en attitude komen voort uit het leerplankader voor zaakvakken (SLO, 2014) en de beschrijving van de Kennisbasis voor zaakvakken (Meijerink, 2012). Jaarlijks deelnemen aan experimenten en onderzoeken in de vorm van een PLG met studenten en leerkrachten in het werkveld. Doel: samenwerking creëren tussen werkveld, studenten en de opleiding en kinderen, onderzoeken, ontwerpen, experimenteren, leren van en met elkaar. Organiseren van professionalisering zittende leerkracht in vier fasen: oriënteren, onderzoeken, uitvoeren, evalueren Ontwikkelen en uitvoeren van een themaweek Binnen & Buiten tweede semester pabo 2 in combinatie met alle disciplines die W&T willen integreren en met internationalisering. Explicitering van W&T vaardigheden bij rekenen. Binnen het onderdeel meten wordt samen onderwijs ontwikkeld met zaakvakken voor de insteek 14
Nederlandse taal vanuit wetenschappelijk en technologisch denken. Expliciteren van W&T vaardigheden bij taal Binnen taal wordt wetenschappelijke taalvaardigheid ontwikkeld. Met behulp van 21 ste century skills uitgewerkt. Een taallab waar het gaat over taal binnen/buiten, dus taal in alle soorten en maten, in alle denkbare contexten (dus ook koppeling met andere vakken, maar dan inhoudelijk taalgeschiedenis, taal in het landschap, taalvariatie, taalkunst, etc.) Beeldende vorming Drama Muziek Dans Kunstzinnige oriëntatie Cultuureducatie (evt. ook gekoppeld aan de vakken) De student verkent de wereld en de beroepssituatie om zich heen door middel van divergente opdrachten en spel m.b.t. verkennen, manipuleren en onderzoeken en doet cultureel- instrumentele vaardigheden op die nodig zijn om zich een plaats in de beroepspraktijk te verwerven. De student exploreert, past conventies (doorbreken van gewoontes, out of the box) aan en ontwikkelt een eigen stijl vanuit verschillende perspectieven. ( wie ben ik pabo 1) De student vergroot z n creatieve vermogen, onderzoekende houding en kritisch denkvermogen door het doorlopen van een multidisciplinair cyclisch creatief proces gedurende 2,5 jaar. Concrete activiteiten sectie Kunstzinnige oriëntatie: Professionalisering van docenten KO die ontwikkelen voor nieuwe curriculum 2015-2016 en 2016-2017: afhankelijk van het POP en de wensen van de docenten professionalisering op maat. Kan 15
Onderwijskunde/ pedagogiek Minor gericht zijn op begeleiding van creatieve proces en onderzoekende houding van de student, begeleiden van filosoferen, begeleiden van dialogiseren, opdoen van concrete ideeën voor buitenactiviteiten die een relatie hebben met de vakdiscipline, creëren van een rijke leeromgeving waarin experimenten en onderzoek kunnen plaatsvinden. Ontwikkelen van vernieuwde cursussen voor studenten waarin de lijn W&T geïntegreerd in het aanbod KO in samenwerking met werkveld en culturele instanties en ondernemers. Onderverdeeld in cursussen voor jonge kind (4-8) waarbij spel centraal staat en oude kind meer gericht op samenwerking tussen kinderen. Hierbij zullen steeds het eerste jaar experimenten plaatsvinden die na evaluatie en reflectie zullen worden verbeterd en een worden geconsolideerd. Daarbij zal altijd ruimte blijven voor onderzoek en experiment. Kennis, vaardigheden en attitude komen voort uit het leerplankader voor Kunstzinnige oriëntatie (SLO, 2014) en de beschrijving van de Kennisbasis voor kunstzinnige oriëntatie (Meijerink, 2012). Jaarlijks deelnemen aan experimenten en onderzoeken in de vorm van een PLG met studenten en leerkrachten in het werkveld. Doel: samenwerking creëren tussen werkveld, studenten en de opleiding en kinderen, onderzoeken, experimenteren, leren van en met elkaar. Organiseren van professionalisering zittende leerkracht in vier fasen: oriënteren, onderzoeken, uitvoeren, evalueren Ontwikkelen en uitvoeren van een themaweek Binnen & Buiten tweede semester pabo 2 in combinatie met alle disciplines die W&T willen integreren en met internationalisering. Bijstellen en uitproberen van integratie W&T in CU03112 en CU04231 2015-2016. Voorbereidingen hiervoor semester 2 2014-2015 Hoe kan leren vorm krijgen in andere omgevingen dan de klas (outdoor education) waar creativiteit en onderzoekend en ontdekkend leren een rol speelt? Hoe wordt rekening gehouden met de pedagogische ruimte voor W&T door een transfer en invulling te maken van pedagogische vaardigheden naar onderzoeksvaardigheden? Op welke wijze kan je als docent nieuwsgierige, inspirerende houding laten zien? Onderzoek naar samen bespreken van je docent zijn en vulling geven aan je docentschap? Kernreflectie als middel om W&T vaardigheden te onderkennen en te ontwikkelen. (Minor) W&T gekoppeld aan zaakvakken en een vak uit een andere sectie voor alle derdejaars 16
Vakprofilering (Meijerink, 2012) Onderzoekslijn reflective practionar W&T lijn Leerwerk gemeenschappen Thema s studenten. Reflectielijn opzetten waar aandacht aan de onderzoekende houding wordt geschonken. Opzetten onderzoekslijn waarbij de inhouden van de onderzoekslijn gekoppeld zijn aan W&T en OOL. Opzetten ontwikkelingslijn voor collega s waarbij (socratische) gesprekstechnieken worden ontwikkeld om vaardig te worden in een onderzoekende en kritische houding. Dit inzetten met studenten en collega s. LEVO Overige: Onderzoekende houding over W&T via socratisch gesprek ook koppelen aan eigen identiteit en levensbeschouwing. Ontwikkeling W&T ook vanuit PLG s opzetten, waarbij, afhankelijk van het onderwerp, zowel docenten, studenten als het werkveld betrokken is. Ontwikkeling W&T binnen duurzaamheid. 9. Beschrijf hoe de pabo in haar curriculum gebruik wil maken van het leerplankader Wetenschap en Technologie van het SLO (van Graft e.a., 2013) en van de in ontwikkeling zijnde handreikingen voor de pabo. 2 Het leerplankader geeft duidelijke handvatten om vanuit de verschillende uitgangspunten, inhoudelijke begrippen en vaardigheden overzichten toe te werken naar een leerlijn W&T binnen het nieuwe curriculum. Vanwege het werken aan het vernieuwen van het curriculum van de pabo HZ zal dit gebruikt gaan worden, vanaf januari 2015. Bij het nadenken over invulling van ruimtes in het curriculum voor de kennislijn en de stagelijn zullen met behulp van het leerplankader uitwerkingen worden gemaakt. 2 Het leerplankader komt per 1 mei beschikbaar op de site van de SLO. De handreikingen voor de pabo worden in augustus verwacht. 17
10. Beschrijf hoe u vaststelt of de student resultaten met betrekking tot W&T aan de maat zijn. Welke vormen van toetsing worden gehanteerd en welk referentiekader gebruikt u daarbij. Binnen kennis, vaardigheden en houdingstoetsen zullen criteria worden toegevoegd in het vernieuwde curriculum. Dit zal binnen formatieve en summatieve toetsen worden gevolgd. Deze criteria en de toetsing zal ontwikkeld worden vanaf januari 2015. De student zal bijvoorbeeld zelf binnen de nieuwe reflectielijn van de opleiding via kernreflectie op de W&T kennis, houding en kunde moeten reflecteren. 11. Beschrijf hoe u in het te ontwikkelen curriculum samenwerkt/spiegelt met de basisonderwijs ten aanzien van (veranderende) situatie rond W&T in het basisonderwijs. Stageopdrachten W&T gedurende de hele opleiding. Deze worden uitgewerkt op de stagescholen. (Kern)reflectie naar aanleiding van W&T binnen de stage. OIDS bijeenkomsten waar W&T wordt besproken. Hier zijn stagebegeleiders en stagementoren bij aanwezig. DOS+, waarbinnen met PLG s ook aan W&T vraagstukken wordt gewerkt. Bijvoorbeeld uitwerking mogelijkheden outdoor education op een basisschool. Hierbij wordt ingestoken op verschillende voorwaarden van W&T en OOL. Koppeling van nascholing leerkrachten basisonderwijs met stageopdrachten binnen de basisscholen over W&T. PLG s Talent in zicht (W&T) waar basisschoolleerkrachten aan zullen deelnemen. Nascholing wordt (via een ander kanaal Techniekpact) ook verzorgt voor basisschoolleerkrachten. De basisscholen zijn daarmee bekent met de ontwikkeling van W&T en OOL. Projecten binnen onderzoek (ook HZ- breed, DIO) waar studenten en basisscholen samenwerking bij de ontwikkeling van W&T en OOL. Professionaliseren pabo docenten: 12. Beschrijf de doelen die u heeft voor de professionalisering waarmee de pabodocenten hun onderwijs met W&T (onderzoeken en ontwerpen) kunnen verrijken 4. Maak eventueel onderscheid in groepen docenten die verschillende trajecten/doelen hebben. Vanuit professionalisering zicht op vormgeven van onderwijs vanuit leervragen W&T, onderzoekende en ontwerpende houding. Teamscholing over mogelijkheden van W&T binnen Outdoor Education. 18
Teamscholing socratische gespreksvoering. Professionalisering van alle docenten die ontwikkelen voor nieuwe curriculum 2015-2016 en 2016-2017: afhankelijk van het POP en de wensen van de docenten professionalisering op maat. Kan gericht zijn op begeleiding van creatieve proces en onderzoekende en ontwerpende houding van de student, begeleiden van filosoferen, begeleiden van dialogiseren, opdoen van concrete ideeën voor buitenactiviteiten die een relatie hebben met de vakdiscipline, creëren van een rijke leeromgeving waarin experimenteren en onderzoek kan plaatsvinden. Ontwikkelen van vernieuwde cursussen voor studenten waarin de lijn W&T geïntegreerd in het aanbod in samenwerking met werkveld, bedrijven en instellingen, culturele instanties en ondernemers. Hierbij zullen steeds het eerste jaar experimenten plaatsvinden die na evaluatie en reflectie zullen worden verbeterd en een worden geconsolideerd. Daarbij zal altijd ruimte blijven voor onderzoek en experiment. Kennis, vaardigheden en attitude komen voort uit het leerplankader voor Kunstzinnige oriëntatie (SLO, 2014) en de beschrijving van de Kennisbasis (Meijerink, 2012). Jaarlijks deelnemen aan experimenten en onderzoeken in de vorm van een PLG met studenten en leerkrachten in het werkveld. Doel: samenwerking creëren tussen werkveld, studenten en de opleiding en kinderen, onderzoeken, experimenteren, leren van en met elkaar. Organiseren van professionalisering zittende leerkracht in vier fasen: oriënteren, onderzoeken, uitvoeren, evalueren Ontwikkelen en uitvoeren van een themaweek Binnen & Buiten tweede semester pabo 2 in combinatie met alle disciplines die W&T willen integreren en met internationalisering. 13. Beschrijf de acties die u gaat ondernemen om dit doel met de pabo docenten te bereiken; werk dit uit naar kenmerken van de bijbehorende activiteiten zoals: inhoud, frequentie, intensiteit, omvang en bereik. Eerste collegiale consultaties naar aanleiding van de presentatie gevoerd. Via de mogelijkheden voor nascholing die de verschillende pabo s in Nederland bieden collega s informeren en enthousiasmeren. In januari teamdag leervragen W&T in het curriculum. Acties formuleren vanaf januari 2015, van daaruit wordt er verder over de inhoud en mogelijkheden gecommuniceerd en gewerkt. Contact en afspraken maken met andere partijen; Educom, Wetenschapsknooppunt Delft en Zeeland, HZ- Cult, Techno centrum Zeeland, Talent in Zicht, DIO en anderen. 14. Beschrijf op welke wijze u tussentijds de professionalisering evalueert 5 en indien nodig deze tussentijds bijstelt. 19
Binnen de verschillende cursussen en met de betrokken collega s wordt met behulp van bijeenkomsten (4x) gereflecteerd op de verworven kennis, vaardigheden en houding ten opzichte van W&T. Er wordt gereflecteerd op de gemaakte stappen, de ervaringen opgedaan met het werken met studenten en de terugkoppeling naar het ontwikkelde programma. Met behulp van de reflectie wordt in leerteams verder gewerkt aan de ontwikkeling. 15. Beschrijf of en hoe voor deze activiteit wilt samenwerken met andere pabo s. Bij samenwerking met Educompartners wordt er evaluatie en reflectie (peerreview) opgezet. Juist voor een duurzame verankering is het belangrijk van elkaar te leren. Via reflectie en evaluatie zal een lerende organisatie ontstaan waarbij het van elkaar willen leren steeds de insteek zal moeten zijn. Binnen de samenwerking worden de ontwikkelde masterclasses gedeeld en er kunnen gezamenlijke masterclasses worden ontwikkeld. Ook bij de Educompartners zal evaluatie een onderwerp zijn om elkaar bij te scholen en te ontwikkelen. Het geven van feedback, het oppakken van reflectie en het omzetten van ervaringen naar actiepunten zal uitgewerkt worden. De projectleiders samen zullen hier vorm en inhoud aan geven. Dit wordt voorbereid binnen de Educom samenwerking. Vanuit verschillende niveau s kan hieraan gewerkt worden. Het is afhankelijk van de uiteindelijke keuzes binnen het samenwerken (projectleiders, individuele docenten, vaksecties, ) hoe de exacte uitwerking zal zijn. Inhaalslag 3e en 4e jaars studenten: 16. Beschrijf de doelen die u heeft ten aanzien van de inhaalslag voor alle derde- en vierdejaars studenten van het studiejaar 2014-2015 en 2015-2016 6. Alle studenten hebben kennis genomen en ingezet van onderzoekend en ontwerpend leren, vanuit verschillende vakken en vakoverstijgend. Daarnaast hebben ze kennis van W&T en excellentie binnen het basisonderwijs en hebben ze zelf een onderzoekende houding ontwikkeld. Via de gevolgde masterclasses (eigen pabo, clusterpabo s en wetenschapsknooppunt) hebben zij de grondhouding voor W&T eigen gemaakt. 20
17. Beschrijf de acties die u gaat ondernemen om dit doel bij de betreffende studenten te bereiken; werk dit uit naar kenmerken van de bijbehorende activiteiten zoals: frequentie, intensiteit, omvang en bereik. Vanaf januari zal er meer duidelijkheid gegeven kunnen worden over het verwezenlijken van de inhaalslag. Er is nog onvoldoende informatie om dit item exact te kunnen uitwerken. Ideeën voor invulling zijn: Nascholing aanbieden en verplicht stellen binnen de vereiste onderdelen. W&T en OOL. Dit kan vanuit verschillende vakken of vanuit een vakoverstijgende insteek. De tot nu toe uitgedachte mogelijkheden staan ook bij Samenwerking met de basisscholen waar ook nascholing wordt aangeboden. Studenten participeren in PLG s samen met basisschoolleerkrachten en experts. 18. Beschrijf hoe u deze inhaalslag binnen het vigerende curriculum van het 3 e en 4 e jaar gaat organiseren en hoe u alle studenten bereikt. Er is een verplichtend kader waarbinnen de 3 de en 4 de jaars zich gaan nascholen. De inschrijving en het afronden van de te volgen nascholing wordt bijgehouden. 19. Beschrijf op welke wijze u tussentijds het deze inhaalslag evalueert op doelen 7 en indien nodig deze tijdens de twee projectjaren bijstelt. Middels toetsing en evaluatie zal er gekeken worden naar de kennis, vaardigheden en houding die de studenten hebben bereikt en waar nog aan gewerkt moet worden. De evaluatie hiervan zal via PDCA binnen de cursussen en met de toetscommissie worden bijgehouden. De projectleider W&T en de curriculumcommissie zullen bij deze cycli betrokken zijn en vanuit hun rol een begeleidende functie hebben binnen het bijstellen. 21
C. Proces deelname Het Plan Wetenschap en Technologie in de pabo is geen individueel traject. Het uitgangspunt van het LOBO is dat er een gemeenschappelijke beweging in gang wordt gezet. Dit betekent dat er tevens een faciliterende en monitorende proceslijn is georganiseerd waardoor de projecten optimaal kunnen profiteren van elkaar. Dat betekent dat in het projectplan ook wordt opgenomen hoe de pabo s elkaar ontmoeten in netwerkbijeenkomsten en clusterbijeenkomsten die peerreviews en masterclasses organiseren 8. Landelijke procesactiviteiten 20. Beschrijf op welke wijze u gebruik wilt maken (leren) van en wat u kunt bijdragen (toevoegen) aan netwerkbijeenkomsten (2014 2x, 2015 3x, totaal 5) Bijwonen van de geplande bijeenkomsten. Tijdens deze bijeenkomsten ideeën uitwisselen en contact leggen met andere projectleiders en deelnemers. Samenwerking Educompartners vanuit expertise en ontwikkelen van W&T gedachtengoed. Inspiratie opdoen bij Wetenschapsknooppunt Delft en Zeeland. Inspiratiebijeenkomsten organiseren binnen Educomverband. De gekozen onderwerpen binnen netwerkbijeenkomsten uitwerken. Vanuit de eigen expertise (outdoor education) en de te ontwikkelen expertise inhoud geven aan de netwerkbijeenkomsten. Mogelijkheden verkennen nadat er overleg is geweest over de ideeën en mogelijkheden, vanaf december 2014. Cluster procesactiviteiten 21. Beschrijf op welke wijze u gebruik wilt maken (leren) van en wat u kunt bijdragen aan (toevoegen) peer reviews (2014 1x, 2015 2x, totaal 3) Vanuit de toename van expertise W&T is het belangrijk onderdeel uit te maken van lerende teams. Door in te steken op ontwikkeling zal een lerende houding belangrijk zijn. Een aspect daarbij is het reflecteren op elkaar en op het proces. Peer reviews zullen hier onderdeel van 22
uitmaken. Hierin zal ook de HZ- pabo een rol willen en kunnen spelen. 22. Beschrijf op welke wijze u gebruik wilt maken van en wat u kunt bijdragen aan het organiseren van masterclasses (2014 1x, 2015 2x, totaal 3) Door het opbouwen van expertise over outdoor education en omgevingsonderwijs binnen de zaakvakken vanuit W&T zal dit een mogelijkheid bieden om invulling te geven aan een masterclass Ervaringen met Technocentrum Zeeland over de samenwerking met bedrijven binnen het basisonderwijs. Ervaringen met werken binnen PLG s bij de HZ- pabo Andere onderwerpen zullen uit de ontwikkeling vanaf januari 2015 kunnen komen. 23. Beschrijf welke bijdragen in de vorm van ervaringen, good practices, trajecten, modules, enz. u nu al kunt aanbieden. Outdoor education en W&T. PLG s binnen basisscholen. Meten binnen rekenen. Overige samenwerking pabo s Naast de geformaliseerde procesactiviteiten zullen pabo s elkaar ook ontmoeten op basis van andere samenwerkingsverbanden en hier synergie willen bereiken. 24. Beschrijf met welke andere pabo s en op welke punten u met elkaar wilt uitwisselen en samenwerken. Binnen Educom (Zuidwest Nederland) is er in het verleden veel samengewerkt over techniek. Voor de toekomst is er de wens om ook binnen Educom te werken. Er is nog geen overleg geweest over de inhoud en vormgeving van de samenwerking. Via de mail houden we elkaar op de hoogte over de ontwikkelde en te volgen masterclasses. Tijdens bijeenkomsten (november 2014, januari 2015 en later in te plannen) van de Educompartners zal samenwerking en uitwisselen ter sprake komen en worden geconcretiseerd. 23
D. Evaluatie en bijstelling 25. Beschrijf hoe en wanneer u de voortgang van de ingezette activiteiten volgt, evalueert en indien nodig bijstelt. Vanaf januari 2015 zal er een uitwerking komen van het exacte plan. Binnen deze uitwerking zal een planning worden gemaakt waarbinnen verschillende onderdelen een plaats zullen krijgen. Keuzes die gemaakt moeten worden. Tijdspad. Reflectie en evaluatie. Bijstellen en aanpassen. Implementatie. 24
Eindnoten bij het format 1 Zie voor de begripsomschrijving en duiding van Wetenschap en Technologie versus Natuur en Techniek de toelichting bij dit format. 2 De dikgedrukte domeinen/vakken worden bij voorkeur genoemd als mogelijkheden om Wetenschap en Technologie mee te verbinden maar er zijn ook andere mogelijkheden en invalshoeken. 3 Maak goed duidelijk hoe de kerngedachte van W&T past bij de doelen, inhouden en vormgeving van de curriculum onderdelen. 4 Maak hiervoor eventueel gebruik van het advies van: de verkenningscommissie hfdst. 2 en 3; Wetenschap en te Clevers, H., & Willems, R. (2013). Advies Verkenningscommissie wetenschap en technologie primair onderwijs. Utrecht - Den Haag: PO- Raad, Platform Bèta Techniek. samenvattening, conclusies, aanbevelingen en bijlagen; van Casteren, W., van den Broek, A., Hölsgens, R., & Warps, J. (2014). Wetenschap en technologie op de pabo; een inventarisatie van de stand van zaken 2013 (pp. 98). Nijmegen: ResearchNed. W&T houding en vaardigheden pg. 17-23; van Graft, M., Klein Tank, M., Beker, T., & Bakker, A. (2013). Wetenschap en technologie bij het leergebied Oriëntatie op jezelf en de wereld; een richtinggevend leerplankader. Enschede: SLO, nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling. 5 Denk aan het instellen van focusgroepen, houden van interviews of enquêtes, enz. 6 Zie voetnoot 4 7 Zie voetnoot 5 8 Over de opzet van dit proces volgt op korte termijn meer informatie. 25