Verkeers EducatieLijn SchoolPlein Pakket
Schoolpleinpakket Veilig Verkeer Nederland Verkeersouders 1. Inleiding Het aanleren van veilig verkeersgedrag speelt bij verkeersonderwijs een grote rol. Dit gedrag leren kinderen voornamelijk in de praktijk. Daarom is het oefenen in de praktijk een essentieel onderdeel van het verkeersonderwijs. Het Schoolpleinpakket biedt een compleet en compact pakket praktijklessen voor alle groepen van de basisschool. Samen vormen de lessen een volledige leerlijn 'lopen en fietsen in de praktijk'. Het schoolpleinpakket is een onderdeel van de Verkeerseducatielijn van Veilig Verkeer Nederland. Het is een op zichzelf staand pakket en kan ook probleemloos bij andere verkeersmethodes worden gebruikt. Het geven van de praktijklessen is een taak voor de leerkrachten. Als verkeersouder kunt u de school hulp bieden bij de aanschaf van het pakket en bij de voorbereiding en uitvoering van de lessen. 2. Inhoud van het pakket De kern van het Schoolpleinpakket bestaat uit een map met lesbeschrijvingen. Daarnaast bevat het pakket verkeersborden, verkeerslichten, een zebrapad en alle andere materialen die nodig zijn om de lessen te geven. De lessen zijn onderverdeeld in vier clusters: 'Lopen', 'Oversteken', 'Fietsen 1' en 'Fietsen 2'. Een volledig overzicht van de inhoud van het pakket vindt u in bijlage 1 en 2. De materialen zijn opgeborgen in twee verrijdbare tassen. Het pakket is te bestellen via de webshop van Veilig Verkeer Nederland: www.veiligverkeernederland.nl/webshop 2.1 Oefenen van verkeersregels en -gedrag De lessen zijn gericht op het oefenen van verkeersgedrag en het leren toepassen van verkeersregels: oversteken in diverse situaties, op- en afstappen van de fiets, links- en rechtsaf slaan, voorsorteren, voorrang verlenen, voorrang nemen. De lessen vormen een prima aanvulling op theorielessen en lessen in fietsbehendigheid. Alle lessen zijn duidelijk omschreven en kunnen op het schoolplein worden uitgevoerd. Dat betekent dat de voorbereiding weinig tijd kost, dat er niet veel extra begeleiders nodig zijn en dat de lessen op een veilige plek plaatsvinden. Bij iedere les staat een schets van de betreffende verkeerssituatie. De leerkracht (of een assistent) tekent die situatie met krijt op het schoolplein en plaatst de benodigde attributen. Daarna kunnen de lessen van start. Sommige lessen kunnen heel goed op straat worden gegeven. Denk vooral aan de lessen 'Lopen', 'Oversteken' en 'Fietsen om een rotonde'. Er is dan wel meer begeleiding nodig. De lessen 'Lopen' en 'Oversteken' kunnen ook in het speellokaal of de gymzaal plaatsvinden. Schoolpleinpakket - 48
Schoolpleinpakket Veilig Verkeer Nederland Verkeersouders 3. Uw rol als verkeersouder Het geven van de praktijklessen is een taak voor de leerkrachten. Als verkeersouder kunt u de school hulp bieden bij de aanschaf van het pakket en bij de voorbereiding en uitvoering van de lessen. Het kan gaan om één of meer van de volgende taken: 3.1 School enthousiast maken Praktische verkeerslessen hebben op veel scholen geen prioriteit. Tegelijkertijd leert de praktijk dat het zien en uitproberen van het Schoolpleinpakket leerkrachten en leerlingen enthousiast maakt. Mogelijk kunt u - samen met de lokale VVN-afdeling en/of naburige scholen - een Schoolpleinpakket aanschaffen en het pakket op school demonstreren. Of u organiseert met de meest enthousiaste school in de gemeente een demonstratieles, waarbij leerkrachten van andere scholen worden uitgenodigd om te komen kijken. Ook een evenement als de Straatspeeldag of de Actiedag Op Voeten en Fietsen naar school kan een moment zijn om het pakket onder de aandacht te brengen van meerdere scholen. 3.2 Subsidie of sponsors vinden Scholen kunnen het Schoolpleinpakket uit eigen middelen betalen. Wanneer dit niet lukt, is het goed mogelijk om sponsors te vinden of subsidie aan te vragen. Ook dat kan een taak zijn voor de verkeersouder. De mogelijkheden om financiële steun te krijgen van de overheid zijn per gemeente en per provincie anders. Neem hiervoor contact op met de regiomedewerker van VVN. Sponsoring is soms mogelijk via serviceclubs (Rotary, Lions) of bedrijven. Houd er wel rekening mee dat veel scholen regels hebben met betrekking tot sponsoring. 3.3 Voorbereiden van de lessen Jaarplanning maken Het uitvoeren van de praktijklessen vraagt enige planning: wanneer gaat welke groep aan de slag met de lessen? Het is handig om hiervoor aan het begin van het schooljaar al afspraken te maken. Globaal zijn er drie opties: De school geeft de lessen verspreid over het jaar. Voordeel hiervan is dat door de regelmaat de handelingen goed kunnen inslijpen. De school organiseert enkele keren per jaar een verkeerspraktijkdag, waarop meerdere groepen praktijklessen op het schoolplein volgen. Zo'n gebundelde werkwijze heeft verschillende voordelen. Het parcours hoeft maar één keer te worden uitgezet en er hoeft maar één keer assistentie te komen. Voor mensen die komen helpen bij de lessen is het vaak prettiger om een keer een hele ochtend of middag te komen helpen dan vier keer een uurtje. De school organiseert een verkeersweek, waarvan de praktijklessen een onderdeel zijn. Tijdens zo'n week staat het thema 'verkeer' bij zoveel mogelijk lessen centraal. Dagplanning maken Voor de lesdag zelf kunt u een schema maken: welke groep kan op welk moment terecht op het plein? Welke lessen gaat die groep dan doen? Welk parcours en welke attributen zijn daarvoor nodig? Wie zijn beschikbaar als assistent(en) van de leerkracht? Schoolpleinpakket - 49
Schoolpleinpakket Veilig Verkeer Nederland Verkeersouders Hulptroepen regelen Voor de uitvoering van de lessen zijn per groep 1 à 2 assistenten nodig. Taken die zij kunnen vervullen zijn onder andere het uitzetten van het parcours, het coachen van de leerlingen, het bezighouden van wachtende leerlingen, het bedienen van de verkeerslichten en het opruimen van de spullen. De werving van deze vrijwilligers kan ook een taak voor de verkeersouder zijn. Denk niet alleen aan ouders, maar ook aan klassenassistenten, stagiaires (van PABO of ROC), grootouders en leerlingen van groep 7 of 8. Een interessante mogelijkheid is het werven van scholieren van het voortgezet onderwijs in het kader van de maatschappelijke stage. Het assisteren bij praktijklessen is een uitstekende invulling van zo'n stage. De maatschappelijke stage verkeert nog in de experimentele fase. De wijze waarop het project wordt georganiseerd verschilt per gemeente en per school. Soms mogen leerlingen onder schooltijd stage lopen, in andere gevallen mag dat juist niet. In sommige gemeenten is een coördinatiepunt, bijvoorbeeld bij de vrijwilligerscentrale. Het loont zeker de moeite om te onderzoeken hoe de maatschappelijke stages in uw gemeente worden georganiseerd en gecoördineerd. Als u dat eenmaal goed heeft uitgezocht, kunt u daar jarenlang plezier van hebben. Ook voor andere activiteiten zoals het praktisch verkeersexamen kunt u deze stagiaires immers inzetten. Ook studenten aan ROC's zoeken stageplaatsen. Geschikte opleidingen zijn bijvoorbeeld onderwijsassistent en beveiligingsmedewerker. Uitzetten parcours Het parcours wordt met schoolkrijt op het schoolplein getekend. Bij iedere les zit een schets van de betreffende situatie. U kunt in overleg met de leerkracht het parcours uitzetten en eventuele attributen plaatsen. Dat kost circa 10 minuten. Het is handig om het parcours vervolgens zelf even te fietsen, om te testen of het goed is te rijden. 3.4 Uitvoeren van de lessen Helpen bij de lessen Bij de lessen kunt u zelf optreden als een van de assistenten van de leerkracht. Foto's maken Het is leuk om foto's of filmpjes te maken van de praktijklessen. U kunt ze bijvoorbeeld op de website van de school plaatsen. Dan kunnen leerlingen thuis aan hun ouders laten zien wat ze op school hebben gedaan. Foto's of filmpjes kunnen ook van pas komen bij de nabespreking van de les in de klas. De leerlingen kunnen dan zelf direct zien wat er goed en minder goed ging. Schoolpleinpakket - 50
Schoolpleinpakket Veilig Verkeer Nederland Verkeersouders 3.5 Communicatie naar de ouders Oefenen op straat is een logisch vervolg op het oefenen op het schoolplein. Voor een school is het echter lastig om lessen in het echte verkeer te organiseren. Daarom is het raadzaam om ouders te informeren over de praktijklessen die de school geeft op het schoolplein. Als verkeersouder kunt u de ouders vragen om met hun kind te oefenen in het echte verkeer. Hierbij kunt u gebruik maken van de ouderinformatie van Veilig Verkeer Nederland. In bijlage 3 vindt u een overzicht van ouderinformatie die aansluit bij de praktijklessen. De ouderinformatie is te vinden op de website van Veilig Verkeer Nederland www.veiligverkeernederland.nl Er zijn nog meer manieren te bedenken om de ouders te betrekken bij de lessen. U kunt - in overleg met de leerkracht - ouders uitnodigen om te komen kijken naar de praktijklessen. Of misschien kunnen de leerlingen een demonstratie geven aan het eind van de schooldag, als veel ouders hun kinderen komen halen. Colofon Handleiding verkeersouders Uitgever Veilig Verkeer Nederland Postbus 66 3800 AB Amersfoort Tel. (088) 524 88 00 www.veiligverkeernederland.nl Projectleiding: Ineke Klaassen Auteur: Marian Schouten Eindredactie: Ineke Klaassen Fotografie: Hans van Drie, Saar Rypkema Grafisch ontwerp: Jan Veenman Productie begeleiding: Hans van Drie Drukwerk: Weevers, Imas Met grote dank aan: - Obs Fridtjof Nansen, Rotterdam - Obs Prinses Christina, locatie Panta rhei, Maassluis - Obs De Limerick, Almere - Bs De Optimist, Almere Artikelnummer 0433 Schoolpleinpakket - 51
bijlage 1 Inhoud schoolpleinpakket Map met lesbeschrijvingen en een handleiding De lessen zijn verdeeld over vier clusters: - Lopen - Oversteken - Fietsen 1 - Fietsen 2 Verkeersborden 2 borden B01, 2 borden B03, 2 borden B06, 2 borden B07, 1 bord D01 4 Staanders voor verkeersborden 2 Staanders met verkeerslicht en voetgangerslicht 1 Zebrapad 4 Hesjes (2 fietsers, 2 auto s) Bij de oversteeklessen dragen kinderen die voor aankomend verkeer spelen een hesje van een auto of een fiets. Ze kunnen ook worden gebruikt voor de fietslessen, maar het is dan leuker en realistischer om kinderen op echte fietsen te laten rijden. 6 Pylonen (om het parcours uit te zetten) Stoepkrijt (om de wegen aan te geven) Extra benodigdheden Voor een aantal lessen zijn materialen nodig die niet in het schoolpleinpakket zitten. Zo moet u bij de les om een obstakel lopen of fietsen zelf voor een obstakel zorgen. Als u de lessen in het gymlokaal geeft, kunt u gebruik maken van een kast. Geeft u de lessen buiten, gebruik dan een aantal dozen of een container als obstakel. Eventueel een fluitje, waarmee u kunt aangeven dat de kinderen moeten stoppen. Schoolpleinpakket - 52
bijlage 2 Overzicht lessen Lopen Les 1: Lopen op de stoep of op de rijbaan Les 2: Om een obstakel heen lopen Les 3: Lopen in een groep Les 4: Combinatieles lopen Oversteken Les 1: Oversteken in een rechte straat Les 2: Oversteken bij een zebrapad Les 3: Oversteken bij voetgangerslichten Les 4: Oversteken bij verkeersbrigadiers Les 5: Oversteken bij geparkeerde auto s Les 6: Oversteken bij kruispunten Les 7: Combinatieles oversteken Fietsen 1 Les 1: Een stukje fietsen Les 2: Om een obstakel heen fietsen Les 3: Met de fiets links en rechts afslaan Les 4: Inhalen met de fiets Les 5: Samen fietsen Les 6: Combinatieles fietsen 1 Fietsen 2 Les1: Fietsen bij een verkeerslicht Les 2: Fietsen bij een gewoon kruispunt Les 3: Rechtdoor op dezelfde weg gaat voor Les 4: Fietsen bij voorrangsborden Les 5: Fietsen op een rotonde Les 6: Voorsorteren als je linksaf wilt Les 7: Combinatieles fietsen 2 Schoolpleinpakket - 53
bijlage 3 Overzicht ouderinformatie groep 4 Op de website van Veilig Verkeer Nederland staat informatie voor ouders die aansluit bij de praktijklessen. Zie: www.veiligverkeernederland.nl Voor ouders van kinderen uit groep 4 Afspraken maken 1 Afspraken maken over voorgaan. Veiligheidsafspraken maken over voorgaan bij een uitrit, een zebrapad en een kruispunt. Kind in het verkeer 1 Wat kunnen kinderen in het verkeer? Informatie over de beperkingen van kinderen in het verkeer. En hoe ouders daar als automobilist rekening mee kunnen houden. Kind in het verkeer 2 Wat maakt kinderen kwetsbaar in het verkeer? Kinderen hebben een langere reactietijd dan volwassenen en ze kunnen niet alles wat ze hebben geleerd meteen toepassen. Wist u dat. Opvallen bij slecht zicht 1 Hoe val je tijdig op voor automobilisten? Welke verlichting en reflectie heb je als fietser nodig? Welke kleding vergroot je zichtbaarheid in het verkeer? Wanneer moet het fietslicht aan? Alleen op de fiets naar school: wanneer kan dat? 1 Goed voorbereide kinderen kennen de weg en weten precies wat ze moeten doen in verkeerssituaties die ze onderweg tegenkomen. Hoe bereid je je kind er op voor om alleen naar school te gaan? Oefenen op de fiets 1 In de klas is aandacht besteed aan afslaan op de fiets. Vooral linksaf slaan is lastig voor jonge kinderen. Het is daarom belangrijk dat u regelmatig oefent als u met uw kind op de fiets ergens naar toe gaat. Een veilige fiets 1 Wanneer kinderen met hun fiets gaan deelnemen aan het verkeer, moet die fiets goed en veilig zijn. Aan welke eisen moet de fiets volgens de wet voldoen? Meerijden in de auto 1 De kans is groot dat u, behalve uw eigen kind(eren), ook vriendjes van uw kinderen meeneemt in de auto. Hier staan de regels voor het veilig vervoeren van kinderen (in de basisschoolleeftijd) nog eens op een rij. Verkeersborden 1 Jonge kinderen begrijpen nog niet veel van verkeersborden, maar ze weten meestal heel goed welke verkeersborden er in hun eigen omgeving staan. Bespreek die borden met uw kind en leg uit wat het bord betekent. Bespreek hoe hij/zij zich bij dat bord moet gedragen. Doe het voor en oefen het samen met uw kind. Waar hoor je als je speelt? 1 Wie op straat speelt of loopt, neemt deel aan het verkeer. Het is dus belangrijk dat kinderen weten waar zij op de weg mogen komen. Bespreek tijdens het lopen samen op welke plek je het veiligst loopt, ga mee naar de speelplek en bekijk samen welke spelletjes uw kind daar veilig kan doen. Schoolpleinpakket - 54
bijlage 3 Overzicht ouderinformatie groep 5 en 6 Voor ouders van kinderen uit groep 5 en 6 Bij verkeerslichten 1 Hoe moeten fietsers en voetgangers zich gedragen bij verkeerslichten? En wat is een onveilig groen verkeerslicht? Buiten spelen 1 Waar kun je veilig buiten spelen? En aan welke afspraken moet je je houden? Als het onoverzichtelijk is 1 Tijdens de verkeerslessen is er met de kinderen gepraat over onoverzichtelijke verkeerssituaties. Kinderen kunnen zich vaak slecht verplaatsen in een ander. Laat uw kind zien hoe een andere weggebruiker hem of haar ziet. Bij ander weer 1 Zorg dat uw kind bij ander weer (harde regen en wind, sneeuw, hagel, mist, gladheid) tijdig van huis gaat en dat uw kind goed opvalt. Voorrang 1 Tijdens de verkeerslessen hebben we gepraat over voorrang. Ga met uw kind kijken op kruispunten in de buurt. Bespreek ter plekke de voorrangsregels en de voorrangsborden. Voorgaan 1 Tijdens de verkeersles hebben we met de kinderen gepraat over voorgaan. Als u samen met uw kind fietst, besteed dan aandacht aan situaties waarin voorgaan een rol speelt. Op een rotonde 1 Tijdens de verkeersles is er gepraat over rotondes. Toch is het verkeer op een rotonde voor een kind niet altijd even duidelijk. Fiets eens samen met uw kind een rondje over een rotonde en bespreek wie er voorrang heeft. Zo zit het met verkeersborden 1 Tijdens de verkeerslessen komen ook de verkeersborden aan bod. Om het aanleren te vergemakkelijken, worden de borden in groepen verdeeld met elk een vaste vorm en kleur en beginzin. Kijk samen met uw kind naar borden in de buurt. Schoolpleinpakket - 55
bijlage 3 Overzicht ouderinformatie groep 7 en 8 Voor ouders van kinderen van groep 7 en 8 Voorrang 1 Voorrangsregels gelden als bestuurders op een kruispunt te maken krijgen met andere bestuurders die van links en rechts komen. Voorrang 2 Tijdens de verkeerslessen hebben we met de kinderen gepraat over voorrang. Wanneer ben je bestuurder? Welke regels gelden er? Wat moet je doen als je loopt? Bespreek met uw kind de kruispunten waar hij of zij dagelijks mee te maken krijgt. Op de fiets 1 Hoe kun je veilig in een groepje fietsen? En: hoe gedraag je je bij een fietsopstelvak? Zorg voor een veilige fiets 1 Om met de fiets aan het verkeer deel te mogen nemen moet de fiets veilig zijn en aan de wettelijke eisen voldoen. Bekijk samen met uw kind of zijn of haar fiets in orde is. Voorgaan 1 Tijdens de verkeerslessen hebben we gepraat over voorgaan. Besteed aandacht aan situaties waarin voorgaan een rol speelt. En als u samen in de auto zit, laat uw kind dan met u meekijken. Bij grote voertuigen Tijdens de verkeersles is gesproken over het fietsen in de buurt van grote (vracht)auto s. Daarbij is de dodehoek van een bus of vrachtwagen besproken en het uitzwenken van een vrachtwagen. Voor kinderen is het moeilijk te begrijpen dat een vrachtwagenchauffeur niet alles kan zien. Laat uw kind daarom eens plaats nemen achter het stuur van uw auto en laat het in de spiegels kijken. Openbaar vervoer: de trein 1 Met de kinderen is tijdens de verkeersles gepraat over het openbaar vervoer en vooral over de trein en de regels die er gelden. Is er een uitje gepland? Ga dan eens met de trein en wijs uw kind op de regels. Zo zit het met verkeersborden 1 Tijdens de verkeerslessen komen ook de verkeersborden aan bod. Kinderen schrikken vaak van de hoeveelheid borden. Om het aanleren te vergemakkelijken, worden de borden in groepen verdeeld met elk een vaste vorm en kleur en beginzin. Kijk samen met uw kind naar borden in de buurt. Wat betekent het bord? Zo zit het met verkeersborden 2 Tijdens de verkeersles is aandacht besteed aan onderborden. Een onderbord zegt iets meer over het verkeersbord dat er direct boven hangt. Kinderen kijken vaak alleen naar het verkeersbord en niet naar het onderbord. Kijk daarom samen naar de verkeersborden die u tegenkomt. Heeft het bord een onderbord, bespreek dan wat dit onderbord voor uw kind betekent. Schoolpleinpakket - 56