Grote Bickersstraat 74 1013 KS Amsterdam Postbus 247 1000 AE Amsterdam t 020 522 54 44 f 020 522 53 33 e info@tns-nipo.com www.tns-nipo.com Inleiding In opdracht van het ministerie van Buitenlandse Zaken heeft Kantar Public van 21 juni tot en met 3 juli 2018 een kort onderzoek uitgevoerd naar de gepercipieerde gevolgen van Brexit onder bedrijven die indirect te maken hebben met het Verenigd Koninkrijk. Voor dit onderzoek is gebruik gemaakt van NIPOBase Business, het bedrijvenpanel van Kantar Nederland, met daarin zo n 15.000 online benaderbare bedrijven. Het onderzoek bestond uit twee delen: - De pilot / pre-test, ofwel een verkennend deel met als doel om een globale inschatting van de omvang van de doelgroep te kunnen maken, vond plaats van 21 tot en met 26 juni onder netto 130 bedrijven. - Het hoofdonderzoek vond plaats van 28 juni t/m 3 juli onder netto 426 bedrijven, waarvan er uiteindelijk 246 tot de doelgroep hoorden. De steekproef voor dit hoofdonderzoek was zo representatief als mogelijk voor klasse werkzame personen en branche. Representatief op klasse werkzame personen was niet geheelmogelijk, omdat het aantal beschikbare grotere bedrijven relatief summier was. Dit komt omdat er voor het reguliere bedrijvenonderzoek naar Brexit al een fors aantal grotere bedrijven was aangeschreven. Bedrijven die aan het reguliere onderzoek hebben deelgenomen, zijn van deelname aan dit onderzoek uitgesloten. In deze samenvatting worden de belangrijkste resultaten van de hoofdmeting beschreven. Omschrijving doelgroep Op basis van een pre-test onder enkele tientallen bedrijven schatten we vooraf in dat ongeveer 25 tot 30 tot de doelgroep voor dit onderzoek hoorde. Voor deze doelgroep geldt: Men heeft weliswaar geen directe betrokkenheid met het VK (in de vorm van directe zaken doen of overwegingen om dat te doen, of een vestiging aldaar), maar: Men heeft toch indirect te maken met de mogelijke gevolgen van Brexit bijvoorbeeld omdat men (mogelijk) toeleveranciers heeft die onderdelen van het eigen product of dienst uit het Verenigd Koninkrijk halen, men (mogelijk) goederen via het Verenigd Koninkrijk transporteert, men (mogelijk) gebruik gemaakt van digitale diensten met datastromen van of naar het Verenigd Koninkrijk, men (mogelijk) Brits personeel in dienst heeft, men (mogelijk) te maken heeft met intellectueel eigendom dat wordt vastgelegd in het Verenigd Koninkrijk, men (mogelijk) een dienstverleningscontract of service heeft met een bedrijf uit het Verenigd Koninkrijk dat doorloopt na 29 maart 2019, en/ of men (mogelijk) gebruik maakt van een (buitenlandse) tussenpersoon bij de export. Uit het hoofdonderzoek bleek dat uiteindelijk maar liefst 58 van de ondervraagde bedrijfsvertegenwoordigers tot de doelgroep hoorde. Dat percentage moet overigens wel in perspectief worden geplaatst - slechts 11 zegt ronduit ja op één of meer van de gestelde screeningsvragen. De overige respondenten (42) doen al zaken met het Verenigd Koninkrijk, overwegen dat of hebben er een vestiging (in totaal 18), dan wel heeft op geen enkele wijze iets met het Verenigd Koninkrijk van doen (25).
Een overzicht van de respons op alle screeningsvragen vatten we via het onderstaand stroomschema samen. De eerste screeningsfase verliep als volgt: 1 Opbouw onderzoek/ flow vragenlijst deel 1 Bruto steekproef: n=2000 Doet al zaken met het VK: n=64 Initiële respons: n=426 Doet geen zaken met het VK (en overweegt dat ook niet): n=354 Overweegt zaken te doen met het VK: n=8 Heeft geen vestiging in het VK: n=351 Heeft een vestiging in het VK: n=3 De tweede screeningfase behelsde de volgende vragen: 2 Screeningsvragen naar indirecte betrokkenheid bij Brexit deel 2 Basis: n=351 Ja Weet niet zeker, Weet niet zeker, Nee maar zou kunnen maar denk het niet 1 Heeft het bedrijf toeleveranciers? n=151 x n=13 n=187 2 Indien ja: Heeft het bedrijf toeleveranciers die onderdelen van het n=23 n=56 n=19 n=53 product of dienst uit het Verenigd Koninkrijk halen? 3 Transporteert het bedrijf goederen via het Verenigd Koninkrijk, n=4 n=7 n=3 n=337 bijvoorbeeld via lucht- of zeehavens? 4 Indien ja/ weet niet: Transporteert het bedrijf goederen naar Ierland n=1 n=3 n=2 n=8 via het Verenigd Koninkrijk? 5 Maakt het bedrijf gebruik van digitale diensten met datastromen van n=13 n=21 n=36 n=281 of naar het Verenigd Koninkrijk? 6 Heeft het bedrijf Brits personeel in dienst? n=2 n=0 n=1 n=348 7 Heeft het bedrijf te maken met intellectueel eigendom dat wordt n=5 n=7 n=12 n=327 vastgelegd in het Verenigd Koninkrijk? 8 Heeft het bedrijf een dienstverleningscontract of service met een n=7 n=7 n=12 n=325 bedrijf uit het Verenigd Koninkrijk dat doorloopt na 29 maart 2019? 9 Maakt het bedrijf gebruik van een (buitenlandse) tussenpersoon bij uw export? n=6 n=0 n=2 n=343 Effectieve respons: n=246 Op 1 of 2, op 3 of 4 EN alle verdere vragen nee : n=105 Zoals gezegd: het feit dat er bij nader inzien toch veel bedrijven binnen de doelgroep vallen, heeft er mee te maken dat er relatief veel respondenten zijn die op tenminste één van alle aspecten indirecte betrokkenheid met het VK vermoeden - of dit in ieder geval niet uitsluiten. Veel respondenten geven aan dat men niet zeker is, maar het zou kunnen dat men toeleveranciers heeft die onderdelen van hun product of dienst uit het Verenigd Koninkrijk halen (n=56), men dit niet denkt, maar er niet zeker van is (n=19) of men er juist wel zeker van is dat dit zo is (n=23). Ook op de vraag of men gebruik maakt van digitale datastromen van of naar het Verenigd Koninkrijk zijn er relatief veel mensen die beamen dat dit zo is of in ieder geval niet zeker weten dat dit niet zo is.
De bevindingen op totaalniveau voor de doelgroep (n=246) Tweederde op hoogte onderhandelingen, ingeschatte gevolgen eigen bedrijf: nihil - Tweederde van de bedrijven die indirect met het VK te maken hebben is naar eigen zeggen zeer goed (4) of redelijk goed op de hoogte (61) van de ontwikkelingen rondom Brexit. Met name het percentage dat zeer goed op de hoogte is ligt lager dan bij bedrijven die direct met het VK te maken hebben (bron: reguliere Brexitonderzoek, juni 2018). 3 In hoeverre bent u op de hoogte van de ontwikkelingen rondom Brexit? (n=246) In hoeverre bent u op de hoogte van de ontwikkelingen rondom Brexit? Dit onderzoek (n=246) indirecte betrokkenheid In hoeverre bent u op de hoogte van de ontwikkelingen rondom Brexit? Reguliere bedrijvenonderzoek (n=309) directe betrokkenheid Zeer goed 4 Zeer goed 18 Redelijk goed 61 Redelijk goed 61 Niet zo goed 33 Niet zo goed 19 Helemaal niet 2 Helemaal niet 3 - Geen enkele respondent zegt dat Brexit zeer grote gevolgen voor het eigen bedrijf gaat hebben, niet meer dan 2 verwacht redelijk grote gevolgen. Maar liefst driekwart (76) verwacht bijna geen of helemaal geen gevolgen. 4 In het algemeen, in welke mate denkt u dat de Brexit gevolgen heeft voor uw eigen bedrijf? (n=246) In het algemeen, in welke mate denkt u dat de Brexit gevolgen heeft voor uw eigen bedrijf? Dit onderzoek (n=246) indirecte betrokkenheid In het algemeen, in welke mate denkt u dat de Brexit gevolgen heeft voor uw eigen bedrijf? Reguliere bedrijvenonderzoek (n=309) directe betrokkenheid Zeer grote gevolgen 0 Zeer grote gevolgen 4 Redelijk grote gevolgen 2 Redelijk grote gevolgen 17 Niet zo n grote gevolgen 20 Niet zo n grote gevolgen 50 Helemaal geen gevolgen 76 Helemaal geen gevolgen 28 Weet niet 2 Weet niet 2 - De 2 die redelijk grote gevolgen verwacht (n=5) verwacht wel unaniem vooral negatieve gevolgen, want: alle prijzen zakken, import vermindert, kan waarschijnlijk moeilijk producten verkrijgen, transporttijden/ prijsopslagen/ afzetmarkt minder voordelig, en er wordt minder van onze producten geëxporteerd naar het VK en dit moet ergens anders verkocht worden. Negen op tien bereiden zich niet voor op mogelijke indirecte gevolgen Brexit, overgrote meerderheid daarvan verwacht geen gevolgen - De overgrote meerderheid (90) stelt dat het eigen bedrijf zich (nog) niet aan het voorbereiden is op de mogelijke indirecte gevolgen van Brexit, 7 stelt dat er wordt onderzocht wat de indirecte gevolgen zouden kunnen zijn en nog eens 2 zegt dat er al maatregelen worden genomen om indirecte negatieve gevolgen te vermijden. - Van de groep die zich niet zegt voor te bereiden (n=222) zegt de overgrote meerderheid (82) geen gevolgen van Brexit te verwachten. Kleine aantallen respondenten zeggen reeds een analyse te hebben gedaan, en de impact is gering (7), dat de gevolgen onduidelijk zijn (7) of dat de benodigde voorbereiding onduidelijk is (6).
Brancheorganisatie vaakst geraadpleegd, KvK onder groep die zich niet voorbereidt overwogen - Bedrijven die wel iets doen of dat onderzoeken (n=24) raadplegen vooral de brancheorganisatie, reguliere nieuwsbronnen of MKB Nederland. - Bedrijven die zich niet zeggen voor te bereiden (n=222) zouden indien men voorbereidingen zou gaan treffen zich vooral tot de KvK (40) of de brancheorganisatie (36) wenden, gevolgd door de Rijksoverheid (24), MKB Nederland (23) en reguliere nieuwsbronnen (23). Een op de vijf (19) zou sowieso geen organisatie raadplegen. 5 Welke bronnen raadpleegt men (n=24)/ zou men raadplegen (n=222)? Groep: bereidt zich voor (n=24) * Onderzoekt wat de indirecte gevolgen van de Brexit op het bedrijf zouden kunnen zijn/ Er worden al maatregelen genomen om negatieve indirecte gevolgen te vermijden Groep: bereidt zich (nog) NIET voor (n=222) Er worden (nog) geen voorbereidingen getroffen om indirecte negatieve gevolgen van de Brexit te vermijden Brancheorganisatie 50 Kamer van Koophandel 40 Reguliere nieuwsbronnen (tv, radio, internet, kranten en tijdschriften) 33 Brancheorganisatie 36 MKB Nederland 29 Rijksoverheid 24 Rijksoverheid 21 MKB Nederland 23 RVO 17 Reguliere nieuwsbronnen (tv, radio, internet, kranten en tijdschriften) 23 Ondernemersplein 17 Belastingdienst 19 Kamer van Koophandel 13 Netwerkorganisaties 10 Netwerkorganisaties 13 Douane 10 Douane 8 Ondernemersplein 8 Belastingdienst 9 RVO 6 VNO-NCW 4 VNO-NCW 5 Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit 4 Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit 1 Nederlandse Ambassade in Londen 0 Nederlandse Ambassade in Londen 1 Anders 17 Anders 4 Geen van deze 13 Geen van deze 19 *Percentages in de linkerkolom zijn indicatief, aangezien de omvang van deze groep te klein is om harde uitspraken te rechtvaardigen - Numeriek het meest geraadpleegd orgaan de afgelopen zes maanden is Rijksoverheid.nl (1: meerdere keren, 11: een enkele keer), gevolgd door VNO-NCW, MKB of een andere brancheorganisatie (2: meerdere keren, 6: een enkele keer). 6 Heeft uw bedrijf in de afgelopen zes maanden wel eens informatie over de Brexit opgezocht of aangevraagd bij onderstaande websites, organisaties of kanalen? (n=246) VNO-NCW, MKB of een andere brancheorganisatie Ja, meerdere keren Ja, een enkele keer Nee, nog nooit Weet niet 2 6 91 2 Rijksoverheid.nl 1 11 87 2 RVO 0 4 93 3 Nederlandse Ambassade in Londen 0 0 98 2 Brexit events 0 2 95 4 Brexit Nieuwsbrief via VNO-NCW 0 3 95 2 www.brexitloket.nl 0 2 96 2 www.hulpbijbrexit.nl 0 1 96 2
- De Brexit Impact Scan is door slechts één ondervraagde gebruikt, de Brexit Voucher zelfs door niemand. Nog eens 8 is bekend met de Brexit Impact Scan, zonder deze gebruikt te hebben. Met betrekking tot de Brexit Voucher gaat dat om 7. Zeven op tien: geen behoefte aan informatie over gevolgen, meest gewenste info: gevolgen voor digitale diensten - De doelgroep heeft in meerderheid geen behoefte aan informatie rondom de gevolgen (70). Meest gewenste informatie: gevolgen voor de digitale diensten met datastromen van en naar het Verenigd Koninkrijk (10), gevolgen voor de toeleverantie van onderdelen van producten en diensten (9), gevolgen voor indirecte export (6) en gevolgen voor dienstverleningscontracten met bedrijven in het Verenigd Koninkrijk (6). Uiteenlopend advies van bedrijven aan regering - Tenslotte, het advies dat de doelgroep heeft voor de Nederlandse overheid, varieert. Menig respondent wenst een harde opstelling van Nederland en de EU ten opzichte van het VK ( Ieder geval door laten gaan en die Britten goed laten bloeden ), maar er zijn meer mensen die al dan niet uit welbegrepen eigenbelang - naar een zachte of een soepele, niet al te pijnlijke Brexit streven ( Ga voor samenwerking want de gevolgen voor Nederland kunnen groot zijn ). Daarnaast zijn er ook nog respondenten die naar beide kanten toe wat extremer zijn: van Nexit naar Stop het. Onderzoeksverantwoording Doel onderzoek: Kantar Public heeft in opdracht van het ministerie van Buitenlandse Zaken onderzoek gedaan naar de informatiebehoefte en zorgen van bedrijven die al dan niet onbewust - indirect met de gevolgen van Brexit te kampen hebben. Doelgroep: Steekproef getrokken op vertegenwoordigers van bedrijven uit het MKB (panel: NIPOBase Business), waarbij bedrijven die hebben deelgenomen aan het Brexitonderzoek uit juni 2018 zijn uitgesloten. Daarnaast zijn bedrijven die zaken doen met het VK (of dit van plan zijn te doen) en bedrijven die op geen enkele manier indirect met het VK te maken hebben via enkele screeningsvragen in de enquête uitgefilterd (lees: naar het einde van de vragenlijst gedirigeerd). Weging: de steekproef is getrokken op kwp (klasse werkzame personen) en branche. Gezien het beperkt beschikbare aantal grotere bedrijven is er geen weging toegepast, aangezien de weging op kwp anders erg fors zou zijn. Steekproefgrootte: netto n= 246 (bruto n= 2.000 - respons: 21 (n=426), effectieve respons: 12). Veldwerkperiode: 28 juni t/m 3 juli 2018 Methode: online. Vragenlijstlengte: gemiddeld 8 minuten (voor de doelgroep). Rapportage: in deze notitie rapporteren we, ook gezien de lage n, op totaalniveau. Effectieve respons (n=246) naar kwp: 1-9 werknemers: n=194, 10-19 werknemers: n=29, 20-49 werknemers: n=16, => 50 werknemers: n=7 Respons naar branche: zakelijke dienstverleners: n=92, detailhandel non-food n=61, bouwnijverheid n=22, groothandel n=16, landbouw en visserij n=12, transport, opslag en communicatie n=10, detailhandel food n=9, horeca n=8, IT n=6, auto en reparatie n=5, overige dienstverleners n=4, industrie en productie n=1.