Klimaatverandering vraagt om innovatie De crisis als voorbode van grote veranderingen in economie en maatschappij Brabantse Waterdag 28 februari 2014 s Hertogenbosch door Pier Vellinga Hoogleraar aan Wageningen UR en Vrije Universiteit Amsterdam Wetenschappelijk directeur Nationaal Onderzoekprogramma Kennis voor Klimaat Crises op meerdere fronten Financiële crises; Ontwikkeling van gemiddelde temperatuur van de aarde, aan het aardoppervlak Boven: noordelijke deel: 90-23,6 graden Klimaatverandering (energie en water); Verlies van natuur en biodiversiteit; Voedsel en grondstoffen voorziening; Ongezonde stoffen in water en voedsel; Midden: tropen en subtropen: 23,6-23,6 graden Beneden: zuidelijk deel: 23,6-90 graden 1
Greenland ice-mass loss spreading spatially Satelliet-waarnemingen van Groenlandse ijsmassa verlies (Kahn et al., GRL 2010) (a) Feb 2003 - Feb 2007; (b) Feb 2003 - Jun 2009 2
Klimaatvisie van de EU Een energie revolutie is gaande Klimaatverandering is een belangrijke aanjager van technische en maatschappelijke innovatie; 20 % van de EU middelen worden daarop ingezet via onderzoek, hervorming landbouwbeleid en structuurfondsen; Het gaat hierbij vooral om innovatie gericht op beperking van emissies door een energie transitie en de ontwikkeling van gezonde voedingspatronen en het gaat om efficiënter omgaan met water en ruimte; Alles is erop gericht om Europa technisch-economisch meer concurrerend te maken en tegelijkertijd minder kwetsbaar voor problemen in de aanvoer van energie en de beschikbaarheid van water en voedsel en grondstoffen. Groei van de capaciteit van zonne energie (pv) Prijsontwikkelingscenario voor zon pv..optimistisch? Opslag?? 3
Ruimte beslag zonnepanelen als we voor heel nederland met zon pv in onze energie willen voorzien, nog zonder opslag capacitiet Vernieuwbare energie, samenstelling wereldwijd Innovatie gericht op een circulaire economie Klimaatverandering, wat is er gaande? Gemiddeld warmere winters en warmere zomers; Investeren in duurzame energie, zon, wind, geothermie, biomassa, water.. Herwinning van grondstoffen en energie uit afval stromen, waaronder mest, riool en biomassa; Energie opslagsystemen zijn cruciaal, warmte-koude opslag vooral ondergronds; Ruimte voor zonne-akkers en windparken Groeiseizoen 2 tot 6 weken langer; Intree van zuidelijke soorten planten, dieren en insecten Nattere winters, heftiger piekbuien ook in de zomer; De 1:10 jaar neerslag wordt 1:5?, de 1: op 100 jaar neerslag wordt 1: 50? of 1 op 20? Vaker langdurig droge periodes Stijgende zeespiegel 4
Innovatie gericht op aanpassen aan klimaatverandering Proefprojecten ondergondse buffering van water (www.waterbuffer.net) Opvang en berging van water in de ondergrond: vele proefprojecten; Brakwater landbouw, nieuwe gewassen ontwikkelen, mede gericht op export; Water in de stad verbinden met water in het landelijk gebied; Waterpleinen, groene daken en ontharding van tuinen en bedrijfsterreinen, zorg voor fundering op houten palen; Omgaan met hitte door verbetering van het stadsklimaat; Multifunctionele, doorbraakvrije dijken; Low lying coastal areas with saline groundwater Ondergrondse waterberging: tijd voor actie door de waterschappen Het Rijk heeft als voornemen om lokale/decentrale oplossingen van ondergrondse opslag van zoet water te regelen in Omgevingswet. Echter, dan zijn we in 2018! Waterschappen kunnen dit ook in de keur regelen, of door middel van het stellen van algemene regels. Stg Waterbuffer dit wil gaan oppakken richting Unie van Waterschappen, maar het gaat primair om actie door de waterschappen. 19 5
Water Plazas Floating cities and greenhouses Image courtesy Dura Vermeer Image courtesy www.drijvende kas.nl Samen innoveren Waterschappen, drinkwaterbedrijven, gemeentes en de provincie Brabant kunnen gezamenlijk een innovatie programma opzetten en uitvoeren samen met de belanghebbende burgers en bedrijven. In samenhang hiermee kan ook een investeringsfonds worden ontwikkeld; Kennis voor Klimaat, een model voor onderzoek en innovatie? Op de agenda zou dan kunnen staan zaken als: 1. Ondergrondse buffering van water; 2. Brakwater landbouw; 3. Verbinden van waterbeheer in landelijke omgeving met waterbeheer in de stad; 4. Verbetering van het stadsklimaat (omgaan met hitte); 5. Monitoring van nieuwe soorten uit het zuiden 6. De land- en tuinbouw richten op een warmer klimaat; 7. Energie en grondstof terugwinning uit afval stromen 8... 6