Werkpakket dierenwelzijn Hoe ervaren vleeskippen en -konijnen meer ruimte? Hoe beïnvloedt bezettingsdichtheid Dierenwelzijn Stephanie Buijs ILVO studiedag (29 september 211) Instituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek Eenheid Dier www.ilvo.vlaanderen.be BeleidsdomeinLandbouw en Visserij Van vleeskippen? Hoeveel belang hecht een vleeskip zelf aan extra ruimte? Van vleeskonijnen? Vleeskip Verschillende groepsgroottes Groepsgroottes: 8, 19, 29, 4, 45, 51, 61, 72 kippen Hokgrootte: 3.3 m 2 Dichtheid: 2.4 21.8 kippen/m 2 6 56 kg / m 2 op dag 39 Onderzoeksparameters dierenwelzijn Bursagewicht Stresshormonen Angst Vermogen om te blijven staan Voetzooldermatitis Hakdermatitis Botkwaliteit Gedrag Verspreiding 1
4 3 2 1 Geen effect op: Bursagewicht& Stresshormonen Maar wel op: Angst Vermogen om te staan Voetzool dermatitis Hakdermatitis 6 15 23 33 35 41 47 56 Dichtheid(kg/m 2 op dag 42) Tonische immobiliteit (s) Latency-to-lie (s) Hak dermatitis 1 Voetzool dermatitis 1 Effecten op botkwaliteit Bij hogere dichtheid: Zwakkere en krommere tibiae (scheenbeenderen) Geeneffect op: Tibia gewicht, torsie of dyschondroplasia Buiging of slijtage van de femur (dijbeen) 1.2 1.8.6.4 68 72 56 Dichtheid(kg/m 2 op dag 39) Tibia breekkracht breeksterkte(kn) dier Diervan 1.5 kg (kn) 1.5 kg Tibia breekkracht breeksterkte(kn) dier Diervan 3 kg (kn) 3 kg Tibia buiging hen Tibia buiging haan Door stress veroorzaakte links-rechts verschillen in kenmerken die zich in principe symmetrisch zouden moeten ontwikkelen Invloed botvervorming?.2 Effecten op gedrag Geen grote wijzigingen tijdsbudget Fragmentatie van rustgedrag bij hogere dichtheid Vaker zitten, korter per keer. hen haan Vaker rusthouding aanpassen -.2 68 56 72 Dichtheid(kg/m 2 op dag 39) 2
17/1/211 Dichtheid beperkt Aangetrokken afstand Dichtheid (kippen/m2) 2,4 4 weken oud 5,8 5 weken oud 6 weken oud 8,8 12,1 13,6 15,5 18,5 21,8 Absolute afstand geen indicatie van aantrekking / ontwijking van soortgenoten wijst op de behoefte om meer afstand te nemen Daarmee op een tekort aan ruimte Belang van dit tekort? Broiler chickens: Motivation for lower densities Hoe belangrijk vindt de kip extra ruimte? Economie: 52 Extra52dieren Willingness to pay Hoge dichtheid Lage dichtheid Barrière Ethologie: Bereidheid om taken uit te voeren Positieve waarde: Lage dichtheid heeft de voorkeur Hier: Over een barrière springen Aanzienlijke motivatie om aan de voorkeur te voldoen Barrière hoogte gebaseerd op maximum hoogte die de dieren passeerden om te eten 3
Broiler chickens: Motivation for lower densities = Hoge dichtheid Barrière Gaas frame Lage dichtheid Hoge dichtheid (dieren/m 2 ) 15 15 Lagedichtheid(dieren/m 2 ) 12 9 Extra dierenaande kant met lage startdichtheid (t.o.v. controle met gelijke dichtheden) 16 14 12 1 8 6 4 2 Week 4 Week 5 Week 6 Aanzienlijkemotivatievoordichtheden<15 dieren/m 2 (4 kg eindgewicht /m 2 ) Vleeskippen Samenvatting Groep: 8 konijnen(4 + 4, allenuitverschillendnest) Kooigrootte: 1,6 / 1,7 /,8 /,64 /,53 /,46 /,4 m 2 Diverse welzijnsindicatoren toonden een afname van welzijn bij stijgende bezettingsdichtheid Angst, vermogen om te staan, dermatitis, botkwaliteit (en asymmetrie?) Toename verstoringen van rust bij hogere dichtheid Bijdichthedenboven6 kg eindgewicht/m 2 weeshet verspreidingspatroon op een tekort aan ruimte Maarditgeeftweiniginformatieover de impact op welzijn Dichtheid: Verrijking: 5 2 konijnen/m 2 (=2 5 cm 2 / konijn) Aan- of afwezig Aanzienlijkemotivatievoordichtheden< 4 kg eindgewicht/m 2 4
Onderzoeksparameters dierenwelzijn Oorverwondingen Angst Stresshormonen Geen effect van kooigrootte op: Oorverwondingen Gedrag Botkwaliteit Angst Verspreiding Stresshormonen Gedrag: Weing effect kooigrootte Gemiddeld% konijnen + SEM 7% 6% 5% 4% % 5 Liggen op buik 7.5 1 12.5 15 17.5 2 Dichtheid(konijnen/ m 2 ) Toenemende Increasedgroepsgrootte group size & & total Kooigrootte space availability Constante oppervlakte/ space / animal dier Observatieprotocol nietgevoeligvoorfragmentatiegedragspatronenen weinig gevoelig voor infrequente maar mogelijk belangrijke gedragingen Relatief grote groepen bij dezelfde dichtheid meer totale ruimte 5
Wel effect kooigrootte: Botkwaliteit 12 8 4 5 2 Dichtheid(konijnen/ m 2 ).1 -.1 5 2 Dichtheid(konijnen/ m 2 ) Dichtheid (konijnen/m 2 ) 5 7,5 1 12,5 15 17,5 2 6 wekenoud 9 wekenoud Tibiofibula gewicht (g) Tibiofibula diameter (mm) van soortgenoten wijst op de behoefte om meer afstand te nemen Daarmeeop eentekortaanruimte Belang van dittekort? Conclusies Vleeskonijnen Verrijking Fattening rabbits: Altering density by changing cage size Effect bezetting minder duidelijk dan bij de vleeskippen Ook minder indicatoren gemeten! Tochaanwijzingendathet welzijnvan vleeskonijnen afnam bij stijgende bezettingsdichtheid (Lichte) afname botkwaliteit gerelateerd aan gedrag? Stijging fluctuerende asymmetrie Zelfsbijde laagstedichtheid(5 dieren/m 2 ) weeshet verspreidingspatroon op een tekort aan ruimte Impact op welzijn..? LSMEANS + SEM 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% % Verrijkingsmanipulatie Kooi manipulatie Onverrijkt Verrijkt Sociaal contact 6
Vleeskonijnen Fattening rabbits: Altering Verrijking density by changing cage size Stresshormonen in de mest Nacht voor stress Acute stressor: Transport Nacht na stress Algemene conclusies welzijn Conclusions Stijgende dichtheid Negatieve invloed op diverse welzijnsindicatoren Duidelijker voor vleeskippen Geen specifiek omslagpunt Beide dieren ontweken elkaar bij hogere dichtheid Genoeg ruimte voor voorkeur 6x lagere dichtheid dan praktijk(vleeskippen) > 3x '' '' '' '' (vleeskonijnen) ng glucocorticoid metabolieten/ g mest 5 25 Onverrijkt Verrijkt Voor transport Na transport Transport stress Verrijking vermindert stress Motivatie Vleeskippentoondengrotemotivatievoordichthedenlager dan4 kg/m 2 Motivatie konijnen? Bepalen van de optimale bezettingsdichtheid voor landbouwhuisdieren gehuisvest in groep - in relatie tot ruimtelijke behoeften, bedrijfsrendabiliteit en maatschappelijke acceptatie Financiering www.iwt.be www.cera.be www.nutreco.com www.roxell.com WPSA vzw WRSA vzw GAIA (Uitsluitend maatschappelijke acceptatie) Boerenbond Vlaamse bedrijfspluimvee- en konijnhouders vzw Pluimveehouderij Belgabroed Algemeen Boerensyndicaat Vlaams Agrarisch Centrum Instituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek Eenheid Dier www.ilvo.vlaanderen.be Beleidsdomein Landbouw en Visserij 7