Wijzen op welzijn. Het belang van objectiveren van welzijnsrisico s door erfelijke aandoeningen en/of schadelijke raskenmerken

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Wijzen op welzijn. Het belang van objectiveren van welzijnsrisico s door erfelijke aandoeningen en/of schadelijke raskenmerken"

Transcriptie

1 Wijzen op welzijn Het belang van objectiveren van welzijnsrisico s door erfelijke aandoeningen en/of schadelijke raskenmerken Dr. Marjan AE van Hagen & Dr. Claudia M. Vinke

2 Richtlijn Veterinair handelen inzake welzijnsrisico s van honden en katten met erfelijke aandoeningen en schadelijke raskenmerken Werkgroepleden: drs. M.E.A. Cuppens-Joosten (vz) dr. J. de Gier dr. M. A. E. van Hagen drs. A.J. van Toor

3 Aanbevelingen handelen dierenarts als dè deskundige op het gebied van de gezondheid en het welzijn van dieren Wettelijk kader voor fokken met dieren. Advisering bij aanschaf van een hond of kat. Verzamelen en aanleveren van ziektekundige gegevens ten behoeve van een rationeel fokbeleid in gesloten populaties. Electieve handelingen Diagnostiek en het objectiveren van welzijnsrisico s. Richtlijn Veterinair handelen inzake welzijnsrisico s van honden en katten met erfelijke aandoeningen en schadelijke raskenmerken

4 Wet Dieren Wet dieren Artikel 1.3 lid 2 stelt Daarbij wordt er in elk geval in voorzien dat de inbreuk op de integriteit of het welzijn van dieren, verder dan redelijkerwijs noodzakelijk, wordt voorkomen en dat de zorg die de dieren redelijkerwijs behoeven is verzekerd.

5 Wet Dieren Artikel 1.3 lid 3 stelt De zorg die dieren redelijkerwijs behoeven in elk geval gerekend dat dieren zijn gevrijwaard van: a. dorst, honger en onjuiste voeding; b. fysiek en fysiologisch ongerief; c. pijn, verwonding en ziektes; d. angst en chronische stress; e. beperking van hun natuurlijk gedrag; Brambell Committee, 1965

6 Het wettelijk kader beperkt zich tot de inschatting of op het moment van beoordeling de wettelijk vastgelegde vrijheden (actueel) worden gewaarborgd (Wet Dieren: artikel 1.3.3). Een schadelijk raskenmerk, c.q. erfelijke anatomische misvorming/aandoening is volgens de wettelijke inkadering een inbreuk op het welzijn van het dier indien de vrijwaring van punt a t/m e niet gewaarborgd is. De zorg die dieren redelijkerwijs behoeven in elk geval gerekend dat dieren zijn gevrijwaard van: a. dorst, honger en onjuiste voeding; b. fysiek en fysiologisch ongerief; c. pijn, verwonding en ziektes; d. angst en chronische stress; e. beperking van hun natuurlijk gedrag; Wet Dieren Artikel 1.3 lid 3

7 Wet = statische beoordeling maar de impact van een erfelijke aandoening of schadelijk raskenmerk op de levenskwaliteit van een hond of kat is niet statisch! Hier kunnen wij in de praktijk nog niet mee uit de voeten hoe nu verder?!

8 Feiten & Emoties feiten? emoties cultuur Welzijn is geen puur wetenschappelijk concept!

9 Dierenwelzijn is niet alleen een wetenschappelijk concept: inschattingen zijn soms context afhankelijk en er zijn cultuurverschillen.

10 Welzijn, wat is dat? Interne behoeftes en vervulling van behoeftes Maar niet altijd behoefte aan eten Gezondheid ~ Relatief begrip

11 Welzijn, wat is dat?

12 Individu: Omgeving: temperatuur, vochtgraad, tocht, hygiëne, voedsel, soortgenoten, predatie AANPASSEN Fysiologie (intern) Gedrag (extern)

13 Succes van de actie = belonend!

14 Sturende factoren: Individu: 1 Erfelijke factoren: soort/ individu 2 Voor de geboorte Omgeving: 3 Ervaringen in je jeugd Imprinting en socialisatie Sociale banden: moederkind; vriendschap 4 Latere levenservaringen temperatuur, vochtgraad, tocht, hygiëne, voedsel, soortgenoten, predatie CONTINUE STRESS - productie - nakomelingen - ziekten - maag- en darmzweren -gedragsafwijkingen - depressie X AANPASSEN Fysiologie (intern) X Gedrag (extern)

15 fits adaptive capacity challenges adaptive capacity impact of external factors high required adaptive capacity seriously impaired welfare compromised welfare unimpared welfare weak impact of internal factors high fits adaptive capacity challenges adaptive capacity

16 Negatieve welzijnsindicatoren: kenmerken van slecht welzijn zijn o.a.: Verminderde levensverwachting Gereduceerde voortplanting Gereduceerde groei Fysiologie (o.a. cortisol) Interne of externe beschadigingen van het lichaam Aantasting immuunsysteem ziekten, infecties Gedragsmatig beperkt zijn om aan te passen abnormale gedragsreacties Uit: Broom & Johnson, 1993

17 Bepalen van welzijn in de praktijk Positieve welzijnsindicatoren: kenmerken van goed welzijn zijn o.a.: Variatie in het "normale" gedrag De mogelijkheid om essentiële gedragingen te vertonen Fysiologische indicatoren van "plezier" Gedragsmatige indicatoren van "plezier" Uit: Broom & Johnson, 1993

18 Facultaire standpunt Dierenwelzijn (Ohl & Hellebrekers, 2009, TvD 134 (18): ) Fysiologisch en gedragsmatig Emotie, cognitie en mate van bewustzijn Gedragsmatige, anatomische en fysiologische plasticiteit dynamiek!

19 Veterinair handelen inzake welzijnsrisico s van honden en katten met erfelijke aandoeningen en schadelijke raskenmerken Hoezo - welzijnsrisico s?!?

20 Richtlijn Veterinair handelen inzake welzijnsrisico s van honden en katten met erfelijke aandoeningen en schadelijke raskenmerken Bespreken van bevindingen/diagnose, incl. welzijnsrisico s en erfelijkheid indien van toepassing. ->Ook raskenmerken die eigenaar niet als probleem ziet maar wel een welzijnsrisico vormen bespreken. Registratie: patiëntdossier / dierenpaspoort (I&R) Evt. een begeleidingsplan opstellen om welzijnsrisico s ook in toekomst te beperken en levenskwaliteit zo goed mogelijk te houden Wijzen op de structurele oplossing: aanpassing fokdoel!

21 Richtlijn Veterinair handelen inzake welzijnsrisico s van honden en katten met erfelijke aandoeningen en schadelijke raskenmerken Welzijnsrisico s : frequente en/of permanente welzijnsaantasting en daarmee vermindering van de levenskwaliteit afhankelijk van o.a. frequentie, duur en intensiteit inperking: ELKE ADEMHALING LEVENSLANG intensiteit (individueel/ dynamisch) -> risico op uiteindelijk ernstige vormveranderingen van het strottehoofd (larynx) en luchtpijp (trachea) door te lage onderdruk in strottehoofd en luchtpijp bij het inademen (soort kraakbeenmoeheid ). Het ademen wordt daardoor nog moeilijker en de hond kan zelfs stikken

22 fits adaptive capacity challenges adaptive capacity impact of external factors high required adaptive capacity seriously impaired welfare compromised welfare unimpared welfare weak impact of internal factors high fits adaptive capacity challenges adaptive capacity

23 Positieve welzijnsindicatoren? -> geen variatie in het "normale" gedrag -> geen mogelijkheid om essentiële gedragingen te vertonen -> geen fysiologische indicatoren van "plezier" -> geen gedragsmatige indicatoren van "plezier"

24 Richtlijn Veterinair handelen inzake welzijnsrisico s van honden en katten met erfelijke aandoeningen en schadelijke raskenmerken Wijzen op welzijn: Per individu inschatten en beoordelen in hoeverre de aanpassingsmogelijkheden van het dier worden bemoeilijkt. Het (te verwachten) risico voor de levenskwaliteit en veterinaire begeleiding hierin bespreken met de eigenaar/fokker Algemene bewustwording en kennisoverdracht diereigenaren en fokkers.

25 Richtlijn Veterinair handelen inzake welzijnsrisico s van honden en katten met erfelijke aandoeningen en schadelijke raskenmerken Wijzen op structurele oplossing: Aanpassing fokdoel, fokbeleid <-> relatie met keuze aanschaf (volgend) huisdier! Registratie aandoeningen/kenmerken in dierenpaspoort gegevens verzamelen (Database Expertise Centrum FD) -> fysiek en mentaal gezonde dieren

26 Aanbevelingen handelen dierenarts als dè deskundige op het gebied van de gezondheid en het welzijn van dieren Diagnostiek en het objectiveren van welzijnsrisico s. Wettelijk kader voor fokken met dieren. Advisering bij aanschaf van een hond of kat. Verzamelen en aanleveren van ziektekundige gegevens ten behoeve van een rationeel fokbeleid in gesloten populaties. Expertisecentrum Genetica Gezelschapsdieren Nieuwe database Electieve handelingen.

27 Wijzen op welzijn Het belang van objectiveren van welzijnsrisico s door erfelijke aandoeningen en/of schadelijke raskenmerken Dr. Marjan AE van Hagen & Dr. Claudia M. Vinke

Welzijn van Dieren vanuit de biologie van het dier

Welzijn van Dieren vanuit de biologie van het dier Welzijn van Dieren vanuit de biologie van het dier November 2010 Dr. Claudia M. Vinke Departement Dier in Wetenschap & Maatschappij Faculteit Diergeneeskunde Universiteit Utrecht Inhoud 1. Wat is dierenwelzijn?

Nadere informatie

Welzijn:the animal point of view. Winny Weinbeck, Tinley gedragstherapeute voor papegaai

Welzijn:the animal point of view. Winny Weinbeck, Tinley gedragstherapeute voor papegaai Welzijn:the animal point of view Winny Weinbeck, Tinley gedragstherapeute voor papegaai Welzijn Dierenwelzijn is een complex begrip dat zowel het fysieke welzijn als het geestelijk welzijn omvat (Brambell

Nadere informatie

DIERGENEESKUNDIGE VERKLARING

DIERGENEESKUNDIGE VERKLARING DIERGENEESKUNDIGE VERKLARING Op...dag...20..., omstreeks...uur, werd door mij: Naam dierenarts : Praktijkadres : Vestigingsplaats : Bent u de behandelend dierenarts van dit dier? - Ja - Nee Onderstaande

Nadere informatie

Deskundigheidsverklaring Langdurig gebruik van bench huisvesting voor hond en kat

Deskundigheidsverklaring Langdurig gebruik van bench huisvesting voor hond en kat Faculteit Diergeneeskunde Departement Dier in Wetenschap & Maatschappij Bezoekadres: Yalelaan 2, 3584 CL Utrecht Postbus 80166, 3508 TD Utrecht, Nederland T: + 31 (0)30 2534373 F: + 31 (0)30 2537997 Datum/plaats:

Nadere informatie

Welzijn van vissen tijdens de productie: de case Afrikaanse meerval

Welzijn van vissen tijdens de productie: de case Afrikaanse meerval Welzijn van vissen tijdens de productie: de case Afrikaanse meerval Johan Schrama & Pascal van de Nieuwegiessen Aquaculture and Fisheries Group Wageningen University The Netherlands Inhoud presentatie

Nadere informatie

fahlbom Richtlijn Veterinair handelen inzake welzijnsrisico s bij honden en katten met erfelijke aandoeningen en schadelijke raskenmerken Versie 1.

fahlbom Richtlijn Veterinair handelen inzake welzijnsrisico s bij honden en katten met erfelijke aandoeningen en schadelijke raskenmerken Versie 1. fahlbom Richtlijn Veterinair handelen inzake welzijnsrisico s bij honden en katten met erfelijke aandoeningen en schadelijke raskenmerken Versie 1.0 Koninklijke Nederlandse Maatschappij voor Diergeneeskunde

Nadere informatie

Doelvoorschriften en Open normen Keurmerk Opvang Gezelschapsdieren

Doelvoorschriften en Open normen Keurmerk Opvang Gezelschapsdieren Doelvoorschriften en Open normen Keurmerk Opvang Gezelschapsdieren Algemeen: Dierenopvang is een SPECIALISME. A-1: De functie opvang van gezelschapsdieren is fysiek en logistiek strikt gescheiden van andere

Nadere informatie

Meten = Weten! Incidentiemetingen van erfelijke ziekten en schadelijke raskenmerken bij rashonden mét en zonder stamboom

Meten = Weten! Incidentiemetingen van erfelijke ziekten en schadelijke raskenmerken bij rashonden mét en zonder stamboom Meten = Weten! Incidentiemetingen van erfelijke ziekten en schadelijke raskenmerken bij rashonden mét en zonder stamboom Liesbeth Meijndert dierenarts onderzoeker Faculty of Veterinary Medicine Department

Nadere informatie

NBS Voorjaarsdag 2018 Besluit Houders Van Dieren & Welzijn. NBS voorjaarsdag , Besluit Houders Van Dieren

NBS Voorjaarsdag 2018 Besluit Houders Van Dieren & Welzijn. NBS voorjaarsdag , Besluit Houders Van Dieren NBS Voorjaarsdag 2018 Besluit Houders Van Dieren & Welzijn Nut en Urgentie Waarom een presentatie over dit besluit? Het op een verantwoorde manier omgaan met het houden en fokken en tentoonstellen van

Nadere informatie

Stuknummer: AM 2.07041. GSMfcfcNTE DEN HELDER in :- i

Stuknummer: AM 2.07041. GSMfcfcNTE DEN HELDER in :- i Stuknummer: AM 2.07041 voor GSMfcfcNTE DEN HELDER in :- J U 2 2 i Gemeente Den Helder T.a.v. Gemeenteraad Postbus 36 1780 AA Den Helder WERKGROEP ë Purmerend, 24 juli 2012 Betreft: kamelenrace tijdens

Nadere informatie

Erfelijke ziekten bij rashonden: Hoe los ik dat probleem nou op?

Erfelijke ziekten bij rashonden: Hoe los ik dat probleem nou op? Erfelijke ziekten bij rashonden: Hoe los ik dat probleem nou op? Expertisecentrum Genetica Gezelschapsdieren Prof. dr. Jan Rothuizen Departement Geneeskunde van Gezelschapsdieren Faculteit Diergeneeskunde

Nadere informatie

Initiatiefvoorstel. BOSSCHE AANPAK DIERENWELZIJN Op weg naar een integraal en transparant gemeentelijk dierenwelzijnsbeleid

Initiatiefvoorstel. BOSSCHE AANPAK DIERENWELZIJN Op weg naar een integraal en transparant gemeentelijk dierenwelzijnsbeleid Initiatiefvoorstel Op weg naar een integraal en transparant gemeentelijk dierenwelzijnsbeleid Initiatiefvoorstel Op weg naar een integraal en transparant gemeentelijk dierenwelzijnsbeleid Inhoudsopgave

Nadere informatie

BESLUIT HOUDERS VAN DIEREN

BESLUIT HOUDERS VAN DIEREN BESLUIT HOUDERS VAN DIEREN (nieuwe wetgeving per 22 augustus 2014, die het honden en kattenbesluit van 1999 vervangt). Let op: dit is een persoonlijke opsomming en bewoording van het besluit, beperkt tot

Nadere informatie

Verwilderde paarden, zoals we die ook nu nog kennen, vormen kleine hiërarchische groepen. Hier zien we drie soorten in:

Verwilderde paarden, zoals we die ook nu nog kennen, vormen kleine hiërarchische groepen. Hier zien we drie soorten in: Lezing Machteld van Dierendonck Op dinsdagavond 25 oktober 2016 gaf klinisch etholoog Machteld van Dierendonck een hele interessante lezing over gedrag en welzijn op De Paardenkamp. Hieronder een verslag.

Nadere informatie

Welzijn vissen Nationaal en Internationaal beleid. Arjo Rothuis Directie Visserij Ministerie van LNV

Welzijn vissen Nationaal en Internationaal beleid. Arjo Rothuis Directie Visserij Ministerie van LNV Welzijn vissen Nationaal en Internationaal beleid Arjo Rothuis Directie Visserij Ministerie van LNV Welzijn Veel maatschappelijk en politieke aandacht voor welzijn Uitbrengen LNV nota dierenwelzijn (oktober

Nadere informatie

Module Huisvesting van gezelschapsdieren

Module Huisvesting van gezelschapsdieren Module Huisvesting van gezelschapsdieren De CO 2 -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl www.climatecalc.eu Cert. no. CC-000057/NL Colofon Auteur Esther

Nadere informatie

Inhoud. Ontwikkeling van gedrag. Jong geleerd, oud gedaan. Ontwikkeling van gedrag Onderdeel: socialisatie

Inhoud. Ontwikkeling van gedrag. Jong geleerd, oud gedaan. Ontwikkeling van gedrag Onderdeel: socialisatie Jong geleerd, oud gedaan Ontwikkeling van gedrag Onderdeel: socialisatie Dr. Claudia M. Vinke Departement Dier in Wetenschap & Maatschappij Faculteit Diergeneeskunde Universiteit Utrecht 2015 Inhoud Ontwikkeling

Nadere informatie

gemeente Eindhoven Integraal dierenwelzijnsbeleid

gemeente Eindhoven Integraal dierenwelzijnsbeleid gemeente Eindhoven Mens & Maatschappij, Staf Inboeknummer 11bst00449 Beslisdatum B&W 12 april 2011 Dossiernummer 11.15.552 Raadsvoorstel Integraal dierenwelzijnsbeleid Inleiding Wethouder Scholten heeft

Nadere informatie

Toelichting nieuwe wet- en regelgeving Besluit houders van dieren

Toelichting nieuwe wet- en regelgeving Besluit houders van dieren Het is sinds 1 juli 2014 van kracht. De Raad van Beheer krijgt veel vragen over de gevolgen van deze nieuwe wet- en regelgeving voor de hondenfokkerij, -tentoonstellingen en wedstrijden. In dit artikel

Nadere informatie

Wat wil de koe? Dairy Campus, Symposium Biodiversiteit en melkveehouderij, mei 2018 Agnes van den Pol-van Dasselaar

Wat wil de koe? Dairy Campus, Symposium Biodiversiteit en melkveehouderij, mei 2018 Agnes van den Pol-van Dasselaar Wat wil de koe? Dairy Campus, Symposium Biodiversiteit en melkveehouderij, mei 2018 Agnes van den Pol-van Dasselaar Wat wil de koe? 2 Antropomorfisme Grieks woord voor 'mens' (ἄνϑρωπος / ánthrōpos) Grieks

Nadere informatie

Welzijn van zorgdieren langs de meetlat

Welzijn van zorgdieren langs de meetlat Welzijn van zorgdieren langs de meetlat Zorgvuldig omgaan met dieren in de zorg 1 juni 2012 CAWA Wageningen Centre for Animal Welfare and Adaptation www.groenkennisnet.nl/dierenwelzijnsweb Marko Ruis Inhoud

Nadere informatie

Wageningen IMARES. Viskweek voor voedselproductie: welzijn issues. Hans van de Vis

Wageningen IMARES. Viskweek voor voedselproductie: welzijn issues. Hans van de Vis Wageningen IMARES Viskweek voor voedselproductie: welzijn issues Hans van de Vis Wageningen IMARES is een samenwerkingsverband tussen Wageningen UR en TNO Agenda Welzijn Ethiek en welzijn Indelen van welzijn

Nadere informatie

Het karakter van de Savannah

Het karakter van de Savannah Het karakter van de Savannah Hier is zichtbaar dat de grootte van de kat vergelijkbaar is met een huiskat. Een Savannah kat is meestal niet groter, alleen de eerste generaties zijn groter. Je kunt je afvragen

Nadere informatie

Gaat inzet op dierenwelzijn hand in hand met efficiënt fokken?

Gaat inzet op dierenwelzijn hand in hand met efficiënt fokken? Gaat inzet op dierenwelzijn hand in hand met efficiënt fokken? Kader en maatschappelijke context Dr.ir. Stef Aerts Odisee University College Ethics@Arenberg Overzicht Antwoord op de vraag Vragen en discussie

Nadere informatie

Ethiek en welzijn. Helicon Opleidingen MBO Nijmegen

Ethiek en welzijn. Helicon Opleidingen MBO Nijmegen Ethiek en welzijn Helicon Opleidingen MBO Nijmegen Jos Hendriks, docent dierenhouderij Prof.Dr. Hub Zwart, ethicus Radboud Universiteit Prof.Dr. Johan de Tavernier, ethicus K.U. Leuven Mens dier relatie

Nadere informatie

SUIKERZIEKTE? Herken de symptomen! Informatie over veelvoorkomende symptomen en risicofactoren. www.dierensuikerziekte.nl

SUIKERZIEKTE? Herken de symptomen! Informatie over veelvoorkomende symptomen en risicofactoren. www.dierensuikerziekte.nl SUIKERZIEKTE? Herken de symptomen! Informatie over veelvoorkomende symptomen en risicofactoren Wat is suikerziekte? Suikerziekte - ofwel diabetes mellitus, de medische naam voor suikerziekte - is een aandoening

Nadere informatie

DIERENWELZIJN DE DIERGENEESKUNDIGE POSITIE SEPTEMBER 2009 FACULTEIT DIERGENEESKUNDE / FACULTY OF VETERINARY MEDICINE

DIERENWELZIJN DE DIERGENEESKUNDIGE POSITIE SEPTEMBER 2009 FACULTEIT DIERGENEESKUNDE / FACULTY OF VETERINARY MEDICINE FACULTEIT DIERGENEESKUNDE / FACULTY OF VETERINARY MEDICINE DIERENWELZIJN DE DIERGENEESKUNDIGE POSITIE SEPTEMBER 2009 Platform Diergeneeskunde en Samenleving F. Ohl N. Endenburg H. Vaarkamp A. Pijpers J.

Nadere informatie

Voortplanting en fokkerij

Voortplanting en fokkerij Keuzedeel mbo Voortplanting en fokkerij gekoppeld aan één of meerdere kwalificaties mbo Code K0132 Penvoerder: Sectorkamer voedsel, groen en gastvrijheid Gevalideerd door: Sectorkamer voedsel, groen en

Nadere informatie

26-3-2015. Besluit houders van Dieren Raad van Beheer 12 maart 2015. Vanavond. Vroegere situatie GWWD. Wet dieren. Uitgangspunt dierenwelzijn

26-3-2015. Besluit houders van Dieren Raad van Beheer 12 maart 2015. Vanavond. Vroegere situatie GWWD. Wet dieren. Uitgangspunt dierenwelzijn houders van Dieren Raad van Beheer 12 maart 2015 Vanavond Algemene inleiding: Mark Helmerhorst (RVO.nl EZ) Bedrijfsmatigheid en voorschriften alle houders: Suzanne Merkx (LID) Aanwezig voor vragen: Jan

Nadere informatie

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA s-gravenhage. Datum 16 oktober 2013 Betreft Verzamelbrief Houders van dieren

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA s-gravenhage. Datum 16 oktober 2013 Betreft Verzamelbrief Houders van dieren > Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA s-gravenhage Directoraat-generaal Agro Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den

Nadere informatie

Het ontwapenen van kippen

Het ontwapenen van kippen Het ontwapenen van kippen Voorzorgsprincipe dierenwelzijn Wouter Wytynck Boerenbond Dierenwelzijn Dierenwelzijn wordt getoetst aan vijf vrijheden: - Vrij van honger en dorst - Vrij van ongemak - Vrij van

Nadere informatie

Jos van Erp Hartstichting / De Hart&Vaatgroep. Stress en gezondheid

Jos van Erp Hartstichting / De Hart&Vaatgroep. Stress en gezondheid Jos van Erp Hartstichting / De Hart&Vaatgroep Stress en gezondheid Acute stress Het stressmechanisme is een overlevingsmechanisme Stressor Het stressmechanisme: Een fysiologisch systeem dat functioneert

Nadere informatie

antidepressivum, rat, overerfbaar, mechanismen, gedrag

antidepressivum, rat, overerfbaar, mechanismen, gedrag 1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project Effecten van het antidepressivum vortioxetine op hersenmechanismen in genetische diermodellen voor depressie 1.2 Looptijd van het project 1.3 Trefwoorden (maximaal

Nadere informatie

Module Duurzame fokkerij

Module Duurzame fokkerij Module Duurzame fokkerij Colofon Auteur Marko Ruis Redactie Sigrid Kroon, Bureau Contenti Beeld ARKA media BV Shutterstock Dierenwelzijnsweb Wikimedia Kleindier Liefhebbers Nederland Het Ontwikkelcentrum

Nadere informatie

DIERVERZORGING KENNISKIEM. Informatie leermiddelen MBO

DIERVERZORGING KENNISKIEM. Informatie leermiddelen MBO DIERVERZORGING MBO KENNISKIEM Informatie leermiddelen Module Anatomie en fysiologie Leerdoelen: Anatomie van dieren Studielastindicatie: 40 slu Prijs digitale module: 33,50 Prijs boek: 33,50 Verschijningsdatum:

Nadere informatie

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG > Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Directoraat-generaal Agro en Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den

Nadere informatie

PETscan. Fokken zonder gokken. Jan Rothuizen Faculteit Diergeneeskunde, UU

PETscan. Fokken zonder gokken. Jan Rothuizen Faculteit Diergeneeskunde, UU PETscan Fokken zonder gokken Jan Rothuizen Faculteit Diergeneeskunde, UU 1 EXPERTISECENTRUM GENETICA GEZELSCHAPSDIEREN Prof. dr. Jan Rothuizen, coördinator Faculteit Diergeneeskunde Departement Geneeskunde

Nadere informatie

Afweer systeem tegen ziektes, moederlijk hormoon,ontwikkeling, vogels, testosteron

Afweer systeem tegen ziektes, moederlijk hormoon,ontwikkeling, vogels, testosteron Niet-technische samenvatting 2015311 1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project Heeft de kwaliteit van het afweer systeem bij de vader een invloed on de kwetsbaarheid van de kinderen voor moederlijk

Nadere informatie

Staat van het Dier. Drs. Henny van Rij

Staat van het Dier. Drs. Henny van Rij Staat van het Dier Drs. Henny van Rij Inhoud presentatie 1.Morele status van het dier 2.Nota Dierenwelzijn 3.Staat van het dier 4.Toekomst 3 Morele status van het dier: t/m 17e eeuw Dieren moreel niet

Nadere informatie

Lezing, 10 december 2004. Relatie tussen sociaal isolement en psychiatrische ziekte

Lezing, 10 december 2004. Relatie tussen sociaal isolement en psychiatrische ziekte Lezing, 10 december 2004 Relatie tussen sociaal isolement en psychiatrische ziekte Dr. Ludwien Meeuwesen, Sociaal psychologe verbonden aan de Universiteit Utrecht, Afdeling Algemene Sociale Wetenschappen,

Nadere informatie

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA s-gravenhage

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA s-gravenhage > Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA s-gravenhage Directoraat-generaal Agro Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den

Nadere informatie

07-04-15. Herkennen van en omgaan met. Angst en Depressie. Na vanmiddag. bij ouderen met een verstandelijke beperking

07-04-15. Herkennen van en omgaan met. Angst en Depressie. Na vanmiddag. bij ouderen met een verstandelijke beperking Na vanmiddag Herkennen van en omgaan met Angst en Depressie bij ouderen met e Weet u hoe vaak angst en depressie voorkomen, Weet u wie er meer risico heeft om een angststoornis of depressie te ontwikkelen,

Nadere informatie

hoofdstuk 2-4 hoofdstuk 2

hoofdstuk 2-4 hoofdstuk 2 Samenvatting Het doel van het onderzoek, zoals beschreven in dit proefschrift, is het identificeren van fysiologische parameters voor het meten van stress bij vleesvarkens. Stress, veroorzaakt door de

Nadere informatie

WAT BEPAALT DE MAXIMALE PRESTATIE? HET HOOFD? Bert Van Poucke

WAT BEPAALT DE MAXIMALE PRESTATIE? HET HOOFD? Bert Van Poucke WAT BEPAALT DE MAXIMALE PRESTATIE? HET HOOFD? Bert Van Poucke Analyse 4 pijlers belangrijk om optimale prestaties te leveren: 1) de fysieke pijler (incl. technisch en tactisch) 2) de mentale pijler 3)

Nadere informatie

Mens, dier en maatschappij in de zoo van de toekomst - Jeroen Stevens -

Mens, dier en maatschappij in de zoo van de toekomst - Jeroen Stevens - Mens, dier en maatschappij in de zoo van de toekomst - Jeroen Stevens - Studiedag LNE, Brussel 05 oktober 2015 De zoo van de toekomst 1984 Dierentuin en welzijn optimal animal welfare leads to effective

Nadere informatie

Stress, spanningen, en psychosociale problematiek na confrontatie met een hart- of longaandoening

Stress, spanningen, en psychosociale problematiek na confrontatie met een hart- of longaandoening Stress, spanningen, en psychosociale problematiek na confrontatie met een hart- of longaandoening 1. Wat is stress? 2. Een aandoening als oorzaak voor stress en psychosociale problematiek 3. Problematiek

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2014 2015 28 286 Dierenwelzijn Nr. 772 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN ECONOMISCHE ZAKEN Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Den

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2014 2015 Aanhangsel van de Handelingen Vragen gesteld door de leden der Kamer, met de daarop door de regering gegeven antwoorden 2442 Vragen van de leden

Nadere informatie

KOOPOVEREENKOMST. Ondergetekenden, Partijen in deze overeenkomst, te weten: 1. Naam : Adres : Postcode : Hierna te noemen verkoper,

KOOPOVEREENKOMST. Ondergetekenden, Partijen in deze overeenkomst, te weten: 1. Naam : Adres : Postcode : Hierna te noemen verkoper, DISCLAIMER Hoewel dit document met de meeste zorg is samengesteld blijft u ten alle tijden zelf verantwoordelijk voor het gebruik van het document. Mundikat is nimmer aansprakelijk voor financiële-, materiële-

Nadere informatie

Fokbeleid van de Gordon Setter Vereniging Nederland

Fokbeleid van de Gordon Setter Vereniging Nederland Fokbeleid van de Gordon Setter Vereniging Nederland Opgericht 10 september 2010 Fokbeleid versie: Leden Vergadering 22 mei 2011 Fokbeleid van de Gordon Setter Vereniging Nederland 1. Doelstelling 1.1.

Nadere informatie

Kinderboerderij De Gliphoeve Beleidsplan dierenwelzijn

Kinderboerderij De Gliphoeve Beleidsplan dierenwelzijn Kinderboerderij De Gliphoeve Beleidsplan dierenwelzijn Kinderboerderij De Gliphoeve heeft als missie: De Gliphoeve is een veelzijdige buurtboerderij. Niet alleen staan recreatie en educatie centraal, maar

Nadere informatie

REGISTREREN VAN UW PUP/HOND. EN OF ANDERE HUISDIEREN. Registreren van honden geboren of geïmporteerd na 1 april 2013 verplicht.

REGISTREREN VAN UW PUP/HOND. EN OF ANDERE HUISDIEREN. Registreren van honden geboren of geïmporteerd na 1 april 2013 verplicht. REGISTREREN VAN UW PUP/HOND. EN OF ANDERE HUISDIEREN. Registreren van honden geboren of geïmporteerd na 1 april 2013 verplicht. Doel verplichte I&R is Een Instrument te zijn om inzicht te krijgen op illegale

Nadere informatie

09-03-2011 VERSIE INTERNETCONSULTATIE

09-03-2011 VERSIE INTERNETCONSULTATIE 09-03-2011 VERSIE INTERNETCONSULTATIE WIJ BEATRIX, BIJ DE GRATIE GODS, Concept KONINGIN DER NEDERLANDEN, PRINSES VAN ORANJE-NASSAU, ENZ. ENZ. ENZ. Besluit van houdende regels met betrekking tot bedrijfsmatige

Nadere informatie

PUBLIEKSVERSIE VOORTGANGSRAPPORTAGE FAIRFOK

PUBLIEKSVERSIE VOORTGANGSRAPPORTAGE FAIRFOK PUBLIEKSVERSIE VOORTGANGSRAPPORTAGE FAIRFOK PUBLIEKSVERSIE VOORTGANGSRAPPORTAGE FAIRFOK 1. Hondenfokkerij zet stappen Rashondenfokkerij Fairfok heeft als ambitie dat de rashondenfokkerij per 2018 een diervriendelijke

Nadere informatie

Nieraandoeningen. Clinical Nutrition to Improve Quality of Life

Nieraandoeningen. Clinical Nutrition to Improve Quality of Life Nieraandoeningen Clinical Nutrition to Improve Quality of Life Het belang van voeding Wat is een nierziekte? Het voedsel dat uw huisdier eet, speelt een belangrijke rol in zijn of haar algemene gezondheid

Nadere informatie

2 Klopt het dat het verbod op het couperen van paardenstaarten massaal ontdoken wordt door de leden van de Koninklijke Vereniging?

2 Klopt het dat het verbod op het couperen van paardenstaarten massaal ontdoken wordt door de leden van de Koninklijke Vereniging? > Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA s-gravenhage Directoraat-generaal Agro Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den

Nadere informatie

Meerjarenplan beleidsplan Stichting Beertje. Stichting Beertje, beleidsplan 1 maart 2016 Pagina 1

Meerjarenplan beleidsplan Stichting Beertje. Stichting Beertje, beleidsplan 1 maart 2016 Pagina 1 Meerjarenplan beleidsplan 2016-2019 Stichting Beertje Stichting Beertje, beleidsplan 1 maart 2016 Pagina 1 Stichting Beertje katten thuis in de laatste levensfase Inleiding/Korte Historie Stichting Beertje

Nadere informatie

Waarom welzijn? Over de ethiek van diergebruik en de waarde van welzijn

Waarom welzijn? Over de ethiek van diergebruik en de waarde van welzijn Waarom welzijn? Over de ethiek van diergebruik en de waarde van welzijn Dr. Franck L.B. Meijboom Ethiek Instituut & Faculteit Diergeneeskunde Universiteit Utrecht Welzijn We zijn niet de eerste! Welzijn

Nadere informatie

Psychosociale belasting op het werk

Psychosociale belasting op het werk Psychosociale belasting op het werk Rik Op De Beeck Manager Consultancy Centre www.prevent.be Stressforum Verzekeringssector 29 oktober 2004 1 Prevent Instituut voor preventie, bescherming en welzijn op

Nadere informatie

Het Kennelbesluit van de Vlaamse Overheid is grondig gewijzigd.

Het Kennelbesluit van de Vlaamse Overheid is grondig gewijzigd. Newsletter Het Kennelbesluit van de Vlaamse Overheid is grondig gewijzigd. Beste Fokkers, De Vlaamse Overheid, departement Omgeving, afdeling dierenwelzijn, legt aan de fokkers in Vlaanderen een aantal

Nadere informatie

DWM ~ Dierenwelzijn. Faculteit Diergeneeskunde / Dier in wetenschap en maatschappij. Onderwijsaanbod Dierenwelzijn

DWM ~ Dierenwelzijn. Faculteit Diergeneeskunde / Dier in wetenschap en maatschappij. Onderwijsaanbod Dierenwelzijn DWM ~ Dierenwelzijn Faculteit Diergeneeskunde / Dier in wetenschap en maatschappij Onderwijsaanbod Dierenwelzijn dierenwelzijn / waarom deze brochure Waarom deze brochure? De faculteit Diergeneeskunde

Nadere informatie

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA s-gravenhage

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA s-gravenhage > Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA s-gravenhage Directoraat-generaal Agro Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den

Nadere informatie

Standpuntbepaling inzake de duurzame aankoop van eieren

Standpuntbepaling inzake de duurzame aankoop van eieren Standpuntbepaling inzake de duurzame aankoop van eieren Inhoudstabel 1. Onze visie...3 2. Ons doel...4 3. Ons standpunt...5 3.1. Verantwoordelijke assortimentssamenstelling 5 3.2. Herkomst, transparantie

Nadere informatie

Niet-technische samenvatting 2016489

Niet-technische samenvatting 2016489 Niet-technische samenvatting 2016489 1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project Van buik naar brein: de rol van darm-bacteriën in autisme en attentie-stoornissen. 1.2 Looptijd van het project 21-4-2016-21-4-2021

Nadere informatie

Gids voor een zwerfkattenbeleid

Gids voor een zwerfkattenbeleid Gids voor een zwerfkattenbeleid Waarom een actieplan? Er zijn verschillende redenen om het zwerfkattenprobleem aan te pakken: Het welzijn van de katten komt in het gedrang. Bepaalde katten zorgen voor

Nadere informatie

PRAKTISCH ERFELIJKE AANDOENINGEN: PROBLEMATIEK EN OPLOSSINGSRICHTINGEN. www.licg.nl over houden van huisdieren

PRAKTISCH ERFELIJKE AANDOENINGEN: PROBLEMATIEK EN OPLOSSINGSRICHTINGEN. www.licg.nl over houden van huisdieren l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n PRAKTISCH ERFELIJKE AANDOENINGEN: PROBLEMATIEK EN OPLOSSINGSRICHTINGEN over houden van huisdieren Waar dieren zich

Nadere informatie

Niet-technische samenvatting Algemene gegevens. 2 Categorie van het project. Onderwijs Gezondheidszorg Paard Practicum Diergeneeskunde

Niet-technische samenvatting Algemene gegevens. 2 Categorie van het project. Onderwijs Gezondheidszorg Paard Practicum Diergeneeskunde Niet-technische samenvatting 2016386 1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project Praktisch onderwijs paard t.b.v. studenten Diergeneeskunde 1.2 Looptijd van het project 1.3 Trefwoorden (maximaal 5) 5

Nadere informatie

Maak kennis met het Nieuwe ResPig

Maak kennis met het Nieuwe ResPig Maak kennis met het Nieuwe ResPig Victor Geurts Dierenarts/Jurist MSD AH Intervet Nederland BV 1 Inhoud Ontstaan ResPig ResPig onderdelen ResPig mogelijkheden Enquête Nieuwe ResPig 2 Onstaan ResPig Voeding

Nadere informatie

Een gezonde rashond, verantwoordelijkheid van iedereen! dr. drs. I.D. de Wolf algemeen directeur

Een gezonde rashond, verantwoordelijkheid van iedereen! dr. drs. I.D. de Wolf algemeen directeur Een gezonde rashond, verantwoordelijkheid van iedereen! dr. drs. I.D. de Wolf algemeen directeur 16-5-2013 Een gezonde rashond, verantwoordelijkheid van iedereen! Dia nummer 1 Kerngegevens van de Raad

Nadere informatie

Niet-technische samenvatting Algemene gegevens. 2 Categorie van het project. 5 jaar.

Niet-technische samenvatting Algemene gegevens. 2 Categorie van het project. 5 jaar. Niet-technische samenvatting 2015129-1 1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project Evaluatie en behandeling van pulmonale arteriële hypertensie. 1.2 Looptijd van het project 1.3 Trefwoorden (maximaal

Nadere informatie

Beleving van welzijn door het dier

Beleving van welzijn door het dier Beleving van welzijn door het dier Dr. Ir. Kathalijne Visser-Riedstra Hartmann Studie Zoötechniek Universiteit Wageningen Promotie onderzoek: Horsonality, a study on the personality of the horse Wetenschappelijk

Nadere informatie

Kansen voor gezondheid

Kansen voor gezondheid 10-6-2015 1 g Kansen voor gezondheid L a n g e r Jan Auke Walburg Vraagstelling Hoe kan je de gezondheid en het welbevinden van een populatie bevorderen zodanig dat: mentale en somatische ziektes afnemen

Nadere informatie

Niet-technische samenvatting 2015129. 1 Algemene gegevens. 2 Categorie van het project. 5 jaar.

Niet-technische samenvatting 2015129. 1 Algemene gegevens. 2 Categorie van het project. 5 jaar. Niet-technische samenvatting 2015129 1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project Evaluatie en behandeling van pulmonale arteriële hypertensie. 1.2 Looptijd van het project 1.3 Trefwoorden (maximaal 5)

Nadere informatie

Fokreglement van de Nederlandse Bearded Collie Club

Fokreglement van de Nederlandse Bearded Collie Club Fokreglement van de Nederlandse Bearded Collie Club Dit reglement bevat de bepalingen van het fokreglement verbonden aan de inschrijving van een hond in het Nederlands Hondenstamboek (NHSB). Op die inschrijving

Nadere informatie

Uitkomst onderzoek EFFECTEN ZELFREALISATIE

Uitkomst onderzoek EFFECTEN ZELFREALISATIE Uitkomst onderzoek We geven in dit verslag een aantal samenvattende uitkomsten weer van het onderzoek onder de deelnemers die in de periode 2012-2015 hebben deelgenomen aan de zesdaagse Zelfrealisatie.

Nadere informatie

Overdracht College-Raad. Voorgesteld besluit raad

Overdracht College-Raad. Voorgesteld besluit raad Overdracht College-Raad Datum 9 november 2017 onderwerp Beantwoording motie fracties GroenLinks, D66 en CDA Zwolle over roofvogelshows in Zwolle portefeuillehouder Michiel van Willigen informant Zee, Iris

Nadere informatie

BEWUST GEZOND & SUCCESVOL

BEWUST GEZOND & SUCCESVOL BEWUST GEZOND & SUCCESVOL HOE HELPT DE TIMEWAVER U? Behandeling met de TimeWaver geeft snel inzicht in uw gezondheidstoestand, ook als dat emoties, blokkades, of diepliggende mentale conflicten betreft.

Nadere informatie

29/05/2013. ICF en indicering ICF

29/05/2013. ICF en indicering ICF en indicering 1 = International Classification of Functioning, disability and health World Health Organisation (2001) is complementair met ICD-10 Wat? Classificatie van gezondheids en gezondheidsgerelateerde

Nadere informatie

PRAKTISCH OVER DE PROBLEMATIEK EN OPLOSSINGEN VAN ERFELIJKE AANDOENINGEN. www.licg.nl over houden van huisdieren

PRAKTISCH OVER DE PROBLEMATIEK EN OPLOSSINGEN VAN ERFELIJKE AANDOENINGEN. www.licg.nl over houden van huisdieren l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n PRAKTISCH OVER DE PROBLEMATIEK EN OPLOSSINGEN VAN ERFELIJKE AANDOENINGEN over houden van huisdieren De discussie over

Nadere informatie

Aantal directe nakomelingen ingeschreven in het NHSB: 395. 7-8-2015 Dobermann Dia nummer 1

Aantal directe nakomelingen ingeschreven in het NHSB: 395. 7-8-2015 Dobermann Dia nummer 1 Aantal directe nakomelingen ingeschreven in het NHSB: 395 7-8-2015 Dobermann Dia nummer 1 Dobermann: Omgaan met verwantschap en inteelt Drs. Laura Roest Dierenarts en kynologisch medewerker 7-8-2015 Dobermann

Nadere informatie

Even voorstellen. Ike Post. Coördinator Preventie Regio Noordoost Nederland

Even voorstellen. Ike Post. Coördinator Preventie Regio Noordoost Nederland Dieren verzamelen Even voorstellen Ike Post Coördinator Preventie Regio Noordoost Nederland 2 Dierenbescherming (DB) Landelijk opererende vereniging, verdeeld over 4 regio s. Verzorgt o.a educatie & voorlichting

Nadere informatie

Feiten en fabels over vergiftigingen

Feiten en fabels over vergiftigingen Feiten en fabels over vergiftigingen Merel Visschers Dierenarts/coördinator Spoedkliniek Gezelschapsdieren Midden-Nederland Informatie vergiftigingen Nederland Hoe te handelen bij vergiftigingen Feiten

Nadere informatie

Probleem 1 11-12-13. Ontwikkelingen bij Alzheimer. Dementie! Meer dan een hersenziekte! Dementie op Google afbeeldingen

Probleem 1 11-12-13. Ontwikkelingen bij Alzheimer. Dementie! Meer dan een hersenziekte! Dementie op Google afbeeldingen Dementie op Google afbeeldingen Dementie Meer dan een hersenziekte Prof Frans Verhey Maastricht University Medical Center Alzheimer Centrum Limburg Dementie: een hersenziekte Ziekte van Alzheimer Meest

Nadere informatie

BIJLAGE 1: KLN-WELZIJNSLEIDRAAD VOOR HET HOUDEN EN FOKKEN VAN RASKONIJNEN

BIJLAGE 1: KLN-WELZIJNSLEIDRAAD VOOR HET HOUDEN EN FOKKEN VAN RASKONIJNEN BIJLAGE 1: KLN-WELZIJNSLEIDRAAD VOOR HET HOUDEN EN FOKKEN VAN RASKONIJNEN Uitgangspunten en normen voor de konijnenfok, gericht op dierenwelzijn. Inhoud: 1. Inleiding 2. Huisvesting 3. Voeding 4. Fok 5.

Nadere informatie

Tekst: Drs. Daphne Westgeest, gezelschapsdierenarts, bestuurslid GGG en WSAVA-afgevaardigde

Tekst: Drs. Daphne Westgeest, gezelschapsdierenarts, bestuurslid GGG en WSAVA-afgevaardigde Extra bij artikel Dierenwelzijn pagina 32 Dierenartsen moeten zich uit durven spreken Tekst: Drs. Daphne Westgeest, gezelschapsdierenarts, bestuurslid GGG en WSAVA-afgevaardigde Oproep tot dringende actie

Nadere informatie

PETscan: diagnostische populatiegegevens van hond en kat

PETscan: diagnostische populatiegegevens van hond en kat Faculteit Diergeneeskunde ExpertiseCentrum Genetica Gezelschapsdieren (ECGG) PETscan: diagnostische populatiegegevens van hond en kat Erfelijke problemen: we doen er wat aan! Erfelijke ziekten en schadelijke

Nadere informatie

DEPRESSIE EN LEEFTIJD

DEPRESSIE EN LEEFTIJD DEPRESSIE EN LEEFTIJD BROCHURE Kathleen Van Hyfte Universiteit Gent Kathleen.vanhyfte@ugent.be 1 Project CAPA BROCHURE DEPRESSIE & LEEFTIJD Brochure : Depressie (1) Depressie en leeftijd (2) Depressie,

Nadere informatie

Niet-technische samenvatting Algemene gegevens. 2 Categorie van het project. Voedselallergie, melk, preventie, behandeling

Niet-technische samenvatting Algemene gegevens. 2 Categorie van het project. Voedselallergie, melk, preventie, behandeling Niet-technische samenvatting 2016605 1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project Het identificeren en karakteriseren van nieuwe concepten voor koemelkallergische patienten. 1.2 Looptijd van het project

Nadere informatie

De rol van de huisarts in de nazorg voor de oudere kankerpatiënt: gewone of bijzondere patiënten? dr. Marjan van den Akker

De rol van de huisarts in de nazorg voor de oudere kankerpatiënt: gewone of bijzondere patiënten? dr. Marjan van den Akker De rol van de huisarts in de nazorg voor de oudere kankerpatiënt: gewone of bijzondere patiënten? dr. Marjan van den Akker Opbouw Wat betekent nazorg in de eerste lijn? Ervaringen en ideeën van huisartsen

Nadere informatie

Herkennen van en omgaan met. Angst en Depressie. Is er vaker sprake van angst en depressie in de palliatieve fase?

Herkennen van en omgaan met. Angst en Depressie. Is er vaker sprake van angst en depressie in de palliatieve fase? Herkennen van en omgaan met Angst en Depressie bij (oudere) mensen met een verstandelijke beperking Is er vaker sprake van angst en depressie in de palliatieve fase? Kennis over angst en depressie Risicofactoren

Nadere informatie

Deze notitie geeft een overzicht van de historie en resultaten van het Forum Welzijn Gezelschapsdieren.

Deze notitie geeft een overzicht van de historie en resultaten van het Forum Welzijn Gezelschapsdieren. Forum Welzijn Gezelschapsdieren Deze notitie geeft een overzicht van de historie en resultaten van het Forum Welzijn Gezelschapsdieren. Het Forum Welzijn Gezelschapsdieren Op 25 januari 2005 werd het Forum

Nadere informatie

Omaha System op papier

Omaha System op papier Stap 1 Kruis aan welke aandachtsgebieden uit het gesprek met de cliënt naar voren komen: Fysiologisch Domein Psychosociaal Domein Omgevings-domein Gezondheidsgerelateerd Gedrags-domein Ademhaling Communicatie

Nadere informatie

Code of Practice Niet-humane primaten

Code of Practice Niet-humane primaten Code of Practice Niet-humane primaten Inhoudsopgave Introductie Interne en externe herplaatsing I. Het interne traject Sociaal gehuisvest Geschiktheidscriteria voor herplaatsing Verantwoordelijkheid voor

Nadere informatie

Initiatiefvoorstel. BOSSCHE AANPAK DIERENWELZIJN Op weg naar een integraal en transparant gemeentelijk dierenwelzijnsbeleid

Initiatiefvoorstel. BOSSCHE AANPAK DIERENWELZIJN Op weg naar een integraal en transparant gemeentelijk dierenwelzijnsbeleid Initiatiefvoorstel Op weg naar een integraal en transparant gemeentelijk dierenwelzijnsbeleid Initiatiefvoorstel Op weg naar een integraal en transparant gemeentelijk dierenwelzijnsbeleid Inhoudsopgave

Nadere informatie

Een gezond fokbeleid voor uw ras? Markiesje informatieavond Verleden-heden-toekomst. Rasblindheid?

Een gezond fokbeleid voor uw ras? Markiesje informatieavond Verleden-heden-toekomst. Rasblindheid? Markiesje informatieavond Verleden-heden-toekomst Een gezond fokbeleid voor uw ras? Fokken met behoud van genetische heterogeniteit - welke regels gelden altijd? Rasvereniging: fokbeleid in de praktijk

Nadere informatie

Diabetes & Eetstoornissen Een uiterst gevaarlijke combinatie. Prof. Dr. M. Vervaet - Universiteit Gent - Centrum voor Eetstoornissen

Diabetes & Eetstoornissen Een uiterst gevaarlijke combinatie. Prof. Dr. M. Vervaet - Universiteit Gent - Centrum voor Eetstoornissen Diabetes & Eetstoornissen Een uiterst gevaarlijke combinatie Prof. Dr. M. Vervaet - Universiteit Gent - Centrum voor Eetstoornissen GEZOND EN ZIEK Lichamelijke Gezondheid Diabetes: somatische aandoening

Nadere informatie

Voedings - overgevoeligheid

Voedings - overgevoeligheid Voedings - overgevoeligheid Clinical Nutrition to Improve Quality of Life Het belang van voeding Wat is voedingsgevoeligheid? Het voedsel dat uw huisdier eet speelt een belangrijke rol in zijn of haar

Nadere informatie

Internationale verklaring van verantwoordelijkheden tegenover katten

Internationale verklaring van verantwoordelijkheden tegenover katten Internationale verklaring van verantwoordelijkheden tegenover katten Het welzijn van katten is een complexe materie en de verantwoordelijkheid voor hun welzijn ligt zowel bij instellingen als personen

Nadere informatie