Werkstuk door een scholier 2020 woorden 20 februari 2000 5,9 173 keer beoordeeld Vak Biologie De mensen van tegenwoordig hier in Nederland vinden het de meest normale zaak ter wereld dat bij het opendraaien van de kraan over goed drinkwater beschikken. Enkele eeuwen geleden was dat wel anders. In die tijd stonden er op verschillende plaatsen in de stad pompen, waar iedereen in emmers of kruiken zelf zijn water moest gaan halen. Tot ver in de negentiende eeuw waren de pompen min of meer te beschouwen als het symbool van de watervoorziening. Op het platteland is deze ontwikkeling korter geleden. Grote delen van het platteland zijn pas na 1950 van een eigen watervoorziening uit regenput of wel overgegaan op leidingwater. Verschillende dingen om grondwater te winnen zijn: -Waterputten Een waterput is een in de grond gegraven of geboord gat dat dient om uit het grondwater water te winnen. Het water wordt door middel van een pomp of het neer laten en weer ophalen van een emmer naar boven gebracht. Er zijn ook gesloten waterputten. Dit is meestal een gemetselde kelder, waarin het hemelwater van een dak werd verzameld. Soms werd over de put een speciaal huisje bebouwd en het water opgehaald met een windas of met een ketting of touw over een katrol. Dit maakte het mogelijk water van grote diepten te putten. Verschillende watervoorzieningen Watervoorziening Water is voor de mens van levensbelang. We gebruiken het om te koken, te drinken, te wassen en voor irrigatie. Daarnaast worden er dagelijks enorme hoeveelheden water gebruikt in de industrie. Het is echter een schaars product dat met toenemende zorg moet worden verzameld en verspreid. De belangrijkste waterbron is regen. De regen kan direct worden opgevangen in een regenton of reservoir, of indirect via een stroomgebied of put. Een stroomgebied is een netwerk van beekjes, stroompjes en rivieren die hele gebieden van water voorzien. Grondwater is regen die door steenlagen heen is gesijpeld en soms ondergrondse meertjes heeft gevormd. Onder druk kan grondwater naar de oppervlakte borrelen en een bron vormen. Irrigatiekanalen, stuwmeren, bronnen en watertorens worden gebruikt om water uit natuurlijke bronnen om te leiden en op te vangen. Indien bedoeld als drinkwater, wordt het water uit stuwmeren, bronnen en rivieren voor gebruik eerst gezuiverd. https://www.scholieren.com/verslag/167 Pagina 1 van 6
- Spaarbekkens Men gaat er vanuit, de hoeveelheid water die dit bekken kan leveren zeker voldoende is voor een stad zoals Den Haag en omstreken tot het in het begin van de volgende eeuw nodig zullen hebben. Men hoopt dat de kwaliteit van het maaswater daarbij niet dezelfde kant opgaat als van de Rijn. - Gevolgen van de drinkwaterwinning voor het duin In het begin werd het drinkwater gewonnen via een gegraven kanaal. Toen de vraag naar water toenam werd het winningskanaal verlengd en toen dat niet meer hielp omdat het grondwaterpeil daalde, werd uit steeds diepere lagen water gewonnen. Met de daling van de grondwaterspiegel verdroogden grote delen van het duin. Om de drinkwatervoorziening veilig te stellen werd gezocht naar een oplossing en liefst een tweedelige: de droogte in het duin oplossen en de drinkwatervoorziening op peil houden. Een oplossing leek rivierwater in het duin pompen. Het water zakt de grond in,, wordt door het zand gefilterd en krijgt daardoor een aanmerkelijk betere kwaliteit. Het rivierwater is echter van een andere (slechtere) kwaliteit als het regenwater. Vooral veel in het water opgeloste stoffen blijven in het zand achter en het zand raakt ermee verzadigd. Langs de randen van de infiltratieplassen zijn dan ook hoge concentraties aan meststoffen zichtbaar in de begroeiïng. Het is duidelijk dat aan het te infiltreren water steeds hogere eisen moeten worden gesteld. Het duin fungeert nog steeds als een belangrijk filter en in de bodem van het duin en de infiltratieplasssen ligt een ruimebuffervoorraad opgeslagen. Om de schadelijke invloed vna de toenemende infiltratie in de plassen tegen te gaan (er moet voor de plassen ook steeds meer worden vergraven) wordt nu geprobeerd voorgezuiverd water diep in de grond te persen en het er dan op een afstand er weer uit te halen(de zgn. diepte infiltratie). Proeven daarmee zijn ook in het Haagse Duinwaterleidinggebied gaande. Het zou de uiterlijke sporen van de waterwinning kunnen beperken. Aangetekend moet worden dat de functie als waterwingebied voor veel stukken duin betekend heeft dat andere aantastingen zoals huizenbouw, wegenaanleg, etc. vrijwel niet hebben plaats gevonden. - Regenwater De zoetwatervoorraad in de duinen werd in honderden jaren door neerslag gevormd. Destijds leek het of men voor altijd genoeg zou hebben aan die enorme voorraad, omdat de natuur jaarlijks in de vorm van regen voor een welkome aanvulling van 5 miljoen m3 zorgt. In de loop der jaren is men meer water aan de duinen gaan onttrekken dan er door de regen aan toe wordt gevoegd, zodat op de voorraad steeds verder werd ingeteerd. Men begreep dat dit niet zo kon doorgaan. Voor elke opgepompte en niet te vervangen kubieke meter zoet water dringt namelijk eenzelfde hoeveelheid zout water naar boven. Een sterke verzilting is dan het gevolg. https://www.scholieren.com/verslag/167 Pagina 2 van 6
- Rivierwater Daarom is na de Tweede Wereldoorlog begonnen met de uitvoering van een groot plan voor de aanvoer van zoet water naar de duinen: Het Lek-duinplan, dat in 1955 gereed kwam. - Infiltratie infiltratie [drinkwatertechniek], een techniek waardoor oppervlaktewater geschikt wordt gemaakt voor de bereiding van drinkwater, zie watervoorziening. 2. Opslag Wordt het water op enige afstand van het voorzieningsgebied gewonnen en gezuiverd, dan zijn pompstations en transportleidingen nodig voor vervoer naar het distributiegebied. Voor het afvlakken van verbruiksschommelingen en voor reserve bij onderbreking van de toevoer is wateropslag nodig, doorgaans in de vorm van laagreservoirs aan de rand van het voorzieningsgebied. In deze reservoirs monden de transportleidingen uit, terwijl het water hieraan wordt onttrokken door een distributiepompstation, dat de druk verhoogt voor transport naar de afnemers, waarbij kortstondige drukvariaties met watertorens worden afgevlakt. In het voorzieningsgebied wordt het water vervoerd door primaire en secundaire hoofdleidingen, voor voeding van de in alle straten gelegen distributieleidingen, waarop uiteindelijk de verschillende verbruikers met dienstleidingen zijn aangesloten. Drinkwater De mensen van tegenwoordig hier in Nederland vinden het de meest normale zaak ter wereld dat bij het opendraaien van de kraan over goed drinkwater beschikken. Enkele eeuwen geleden was dat wel anders. In die tijd stonden er op verschillende plaatsen in de stad pompen, waar iedereen in emmers of kruiken zelf zijn water moest gaan halen. Tot ver in de negentiende eeuw waren de pompen min of meer te beschouwen als het symbool van de watervoorziening. Op het platteland is deze ontwikkeling korter geleden. Grote delen van het platteland zijn pas na 1950 van een eigen watervoorziening uit regenput of wel overgegaan op leidingwater. Een verdringerpomp https://www.scholieren.com/verslag/167 Pagina 3 van 6
Verschillende dingen om grondwater te winnen zijn: -Waterputten Een waterput is een in de grond gegraven of geboord gat dat dient om uit het grondwater water te winnen. Het water wordt door middel van een pomp of het neer laten en weer ophalen van een emmer naar boven gebracht. Er zijn ook gesloten waterputten. Dit is meestal een gemetselde kelder, waarin het hemelwater van een dak werd verzameld. Soms werd over de put een speciaal huisje bebouwd en het water opgehaald met een windas of met een ketting of touw over een katrol. Dit maakte het mogelijk water van grote diepten te putten. Verschillende watervoorzieningen Watervoorziening Water is voor de mens van levensbelang. We gebruiken het om te koken, te drinken, te wassen en voor irrigatie. Daarnaast worden er dagelijks enorme hoeveelheden water gebruikt in de industrie. Het is echter een schaars product dat met toenemende zorg moet worden verzameld en verspreid. De belangrijkste waterbron is regen. De regen kan direct worden opgevangen in een regenton of reservoir, of indirect via een stroomgebied of put. Een stroomgebied is een netwerk van beekjes, stroompjes en rivieren die hele gebieden van water voorzien. Grondwater is regen die door steenlagen heen is gesijpeld en soms ondergrondse meertjes heeft gevormd. Onder druk kan grondwater naar de oppervlakte borrelen en een bron vormen. Irrigatiekanalen, stuwmeren, bronnen en watertorens worden gebruikt om water uit natuurlijke bronnen om te leiden en op te vangen. Indien bedoeld als drinkwater, wordt het water uit stuwmeren, bronnen en rivieren voor gebruik eerst gezuiverd. - Spaarbekkens Men gaat er vanuit, de hoeveelheid water die dit bekken kan leveren zeker voldoende is voor een stad zoals Den Haag en omstreken tot het in het begin van de volgende eeuw nodig zullen hebben. Men hoopt dat de kwaliteit van het maaswater daarbij niet dezelfde kant opgaat als van de Rijn. - Gevolgen van de drinkwaterwinning voor het duin In het begin werd het drinkwater gewonnen via een gegraven kanaal. Toen de vraag naar water toenam werd het winningskanaal verlengd en toen dat niet meer hielp omdat het grondwaterpeil daalde, werd uit steeds diepere lagen water gewonnen. Met de daling van de grondwaterspiegel verdroogden grote delen van het duin. Om de drinkwatervoorziening veilig te stellen werd gezocht naar een oplossing en liefst een tweedelige: de droogte in het duin oplossen en de drinkwatervoorziening op peil houden. Een oplossing leek rivierwater in het duin pompen. Het water zakt de grond in,, wordt door het zand gefilterd en krijgt daardoor een aanmerkelijk betere kwaliteit. Het rivierwater is echter van een andere (slechtere) kwaliteit als het https://www.scholieren.com/verslag/167 Pagina 4 van 6
regenwater. Vooral veel in het water opgeloste stoffen blijven in het zand achter en het zand raakt ermee verzadigd. Langs de randen van de infiltratieplassen zijn dan ook hoge concentraties aan meststoffen zichtbaar in de begroeiïng. Het is duidelijk dat aan het te infiltreren water steeds hogere eisen moeten worden gesteld. Het duin fungeert nog steeds als een belangrijk filter en in de bodem van het duin en de infiltratieplasssen ligt een ruimebuffervoorraad opgeslagen. Om de schadelijke invloed vna de toenemende infiltratie in de plassen tegen te gaan (er moet voor de plassen ook steeds meer worden vergraven) wordt nu geprobeerd voorgezuiverd water diep in de grond te persen en het er dan op een afstand er weer uit te halen(de zgn. diepte infiltratie). Proeven daarmee zijn ook in het Haagse Duinwaterleidinggebied gaande. Het zou de uiterlijke sporen van de waterwinning kunnen beperken. Aangetekend moet worden dat de functie als waterwingebied voor veel stukken duin betekend heeft dat andere aantastingen zoals huizenbouw, wegenaanleg, etc. vrijwel niet hebben plaats gevonden. - Regenwater De zoetwatervoorraad in de duinen werd in honderden jaren door neerslag gevormd. Destijds leek het of men voor altijd genoeg zou hebben aan die enorme voorraad, omdat de natuur jaarlijks in de vorm van regen voor een welkome aanvulling van 5 miljoen m3 zorgt. In de loop der jaren is men meer water aan de duinen gaan onttrekken dan er door de regen aan toe wordt gevoegd, zodat op de voorraad steeds verder werd ingeteerd. Men begreep dat dit niet zo kon doorgaan. Voor elke opgepompte en niet te vervangen kubieke meter zoet water dringt namelijk eenzelfde hoeveelheid zout water naar boven. Een sterke verzilting is dan het gevolg. - Rivierwater Daarom is na de Tweede Wereldoorlog begonnen met de uitvoering van een groot plan voor de aanvoer van zoet water naar de duinen: Het Lek-duinplan, dat in 1955 gereed kwam. - Infiltratie infiltratie [drinkwatertechniek], een techniek waardoor oppervlaktewater geschikt wordt gemaakt voor de bereiding van drinkwater, zie watervoorziening. https://www.scholieren.com/verslag/167 Pagina 5 van 6
2. Opslag Wordt het water op enige afstand van het voorzieningsgebied gewonnen en gezuiverd, dan zijn pompstations en transportleidingen nodig voor vervoer naar het distributiegebied. Voor het afvlakken van verbruiksschommelingen en voor reserve bij onderbreking van de toevoer is wateropslag nodig, doorgaans in de vorm van laagreservoirs aan de rand van het voorzieningsgebied. In deze reservoirs monden de transportleidingen uit, terwijl het water hieraan wordt onttrokken door een distributiepompstation, dat de druk verhoogt voor transport naar de afnemers, waarbij kortstondige drukvariaties met watertorens worden afgevlakt. In het voorzieningsgebied wordt het water vervoerd door primaire en secundaire hoofdleidingen, voor voeding van de in alle straten gelegen distributieleidingen, waarop uiteindelijk de verschillende verbruikers met dienstleidingen zijn aangesloten. https://www.scholieren.com/verslag/167 Pagina 6 van 6