Index. Dankwoord Voorwoord 1

Transcriptie

1 Index Dankwoord VII Voorwoord 1 Hoofdstuk I: Inleiding 3 1 Vraagstelling 3 2 Onderzoek naar antieke watervoorziening 3 3 Onderzoeksmethode 4 4 Systeemkunde 5 Introductie 5 Welke systeemkunde? 6 Basisprincipes 6 Problemen met toepassen 7 5 Concrete toepassing systeemkunde 8 6 Afbakening van het onderzoek 9 Welke steden? 9 Aspecten die verder niet aan de orde komen 10 7 Verslaglegging 10 8 Interdisciplinair onderzoek 10 9 Indeling proefschrift 10 Hoofdstuk II: Pompeji 13 A Inleiding 13 1 Omgeving 13 Geografische ligging 13 Klimaat en neerslag 14 Hydrogeologische situatie 14 Geschiedenis van de stad 15 Karakter van de stad 17 2 Status quo 17 Ondergang 17 Opgraving en restauratie 18 Reeds verricht onderzoek 18 3 Aanvullend onderzoek 19 B Wateraanvoer 19 1 Grondwater 19 Identificeren van een put 20 Voor- en nadelen 20 Gebruik 21 2 Regenwater 22 Opvang en opslag in atrium 23 Opvang en opslag op andere binnenplaatsen 24 I

2 Voor- en nadelen 25 Gebruik 26 3 Leidingwater Inleiding Aanvoersysteem buiten de stad 27 Bron 27 Aanvoerleiding Hoofdverdeling 30 Opgraving 30 Interpretatie 30 Functioneren 31 Debiet 32 Mogelijke andere verdeelwerken Distributie in de stad 34 De toren en zijn functie 37 De torens en de hoofdleiding 38 Torens en afnemers Reservoirs 42 Reservoirs bij badgebouwen 42 Zelfstandige reservoirs Straatfonteinen 44 Functie Waterleiding in het woonhuis 47 Voorbeeld 49 Elementen 50 Route van de leidingen 53 Functie van de verschillende elementen 54 Het gebruik van leidingwater Datering Functioneren van het waterleidingnet als geheel en de schommelingen in vraag en aanbod 57 Watertekort 58 Wateroverschot 58 Wisselend watergebruik 58 C Toiletten en beerputten 59 Wateraanvoer 60 Afvoer 61 Aansluiting op beerput 61 Aansluiting op riool 62 D Waterafvoer 63 1 Afvoer via straten 64 Voorwaarden 64 Hulpmiddelen 65 Simulatie 66 Datering 68 2 Riolering 69 II

3 E Relatie tussen de verschillende voorzieningen van wateraanvoer en afvalwaterafvoer 71 Putten en regenwateropvang 71 Introductie van het leidingnet 72 Afvoer van regen- en afvalwater 73 Toiletten 73 F Samenvatting 74 Hoofdstuk III: Herculaneum 93 A Inleiding 93 1 Omgeving 93 Geografische ligging 93 Klimaat en neerslag 94 Hydrogeologische situatie 95 Geschiedenis van de stad 95 Karakter van de stad 96 2 Status quo 96 Ondergang en opgraving 96 Reeds verricht onderzoek 97 3 Aanvullend onderzoek 97 B Wateraanvoer 97 1 Grondwater 97 Identificeren van een put 98 Voor- en nadelen 99 Gebruik Regenwater 100 Cisternes 101 Voor- en nadelen 101 Gebruik 101 Datering Leidingwater 102 Bron 103 Stedelijke distributie 104 Openbare afnemers 106 Particuliere aansluitingen 106 Waarvoor werd leidingwater gebruikt? 107 Datering 107 C Toiletten en beerputten 108 Wateraanvoer en watergebruik 109 Afvoer van urine en fecaliën 110 D Waterafvoer Afvoer via straten Riolering 113 III

4 Het riool onder cardo III 113 Het riool bij cardo V 114 E Relatie tussen de verschillende voorzieningen van wateraanvoer en afvalwaterafvoer 115 Fase 1: grondwater en regenwater 115 Fase 1: toiletten en afvalwaterafvoer 116 Fase 2: riool onder cardo III 116 Fase 3: leidingnet 116 Fase 4: riool bij cardo IV 117 F Samenvatting 117 Hoofdstuk IV: Ostia 123 A Inleiding Omgeving 123 Geografische ligging 124 Klimaat en neerslag 124 Hydrogeologische situatie 124 De Tiber 125 De ophoging 125 Geschiedenis van de stad 127 Huizenbouw Status quo 128 Ondergang, opgraving en restauratie 128 Reeds verricht onderzoek Aanvullend onderzoek 130 B Wateraanvoer Rivierwater Grondwater 131 Kleinschalig gebruik 131 Grootschalig gebruik 132 Voor- en nadelen 132 Gebruikers Regenwater Leidingwater Aanvoersysteem buiten de stad Reservoir bij de oostelijke stadsmuur Verdeling van leidingwater Straatfonteinen 142 Eenvoudige waterbakken 143 Overdekte straatfonteinen 144 Nymphaea 144 De Fontana con Lucerna Aangesloten gebouwen Distributie van water binnen gebouwen 146 IV

5 4.7 Datering 148 Fase 1. Systeem van vóór de ophoging 148 Fase 2. Systeem direct na de ophoging 148 Fase 3. Impuls van Septimius Severus 149 Fase 4. Einde van het waterleidingnet Hoogteligging van de verschillende onderdelen 149 Reservoir bij stadsmuur als beginpunt van leidingnet 150 Stedelijk verdeelwerk van na de ophoging 150 Functie van het reservoir bij de stadsmuur in het latere leidingnet Functioneren van het waterleidingnet als geheel 151 Distributie 151 Watervoorraden 151 Druk van het leidingwater Verantwoordelijkheden Waterverkoop 154 C Toiletten 154 Wateraanvoer en watergebruik 156 Afvoer van urine en fecaliën 156 Verschillende toiletten 157 Datering 158 D Waterafvoer Riolering 159 Vorm en functie 160 Problemen bij aanleg Afvoer via straten 164 E Relatie tussen de verschillende voorzieningen van wateraanvoer en afvalwaterafvoer 165 Grondwater en leidingwater 165 Verantwoordelijkheden 166 Overige vormen van watertoevoer 167 Gevolgen van ophoging voor de waterhuishouding 167 F Samenvatting 167 Hoofdstuk V: Vergelijking Wateraanvoer Grondwater en regenwater Invoering leidingnet 183 Verschillende distributiemethodes 183 Verschil in opslagcapaciteit 183 Verschil in aansluitingen 185 Verschil in aantal tappunten per gebouw 186 Verschil in debiet 187 V

6 1.3 Veranderingen veroorzaakt door de invoering van het leidingnet Verschil in verantwoordelijkheden Toiletten en de afvoer van afvalwater Methodes van afvalwaterafvoer 189 Afvoer van urine en fecaliën 189 Afvoer van regen- en afvalwater Toiletten 190 Aantal 190 Vorm Samenvatting 191 Hoofdstuk VI: Conclusies Conclusies 195 Factoren gelieerd aan de natuurlijke omgeving 195 Menselijke factoren Evaluatie van de gebruikte methode Verder onderzoek 196 Summary 199 Bibliografie 201 Bijlagen 1 Pompeji. Model 2 Pompeji. Berekening van de hoeveelheid toegevoerd water (prof. ir. J.B.M. Wiggers) 3 Pompeji. Berekening van de hoeveelheden te verdelen water vanuit de hoofdleiding (ir. P. Dickers) 4 Pompeji. Regenwaterafvoer nader bekeken met behulp van een model (ir. P. Dickers) 5 Herculaneum. Model 6 Ostia. Model 7 Ostia. Berekening van de hoeveelheid toegevoerd water (prof. ir. J.B.M. Wiggers) VI