Een economisch model zonder toekomst

Vergelijkbare documenten
Filosofische ontmoetingen: Voedsel en Landbouw

Wegen naar een duurzame en rechtvaardige economie. Kan de bijbel ons inspireren? Programma

Goed, duurzaam en betaalbaar wonen.

EEN DUIM VOOR DELEN. ik deel INFOFICHE. daar wordt iedereen beter van

PERSONEELSVERGADERING ACOD UNIVERSITEIT GENT

Arm en Rijk. Hoofdstuk 2: Arm en rijk in de Verenigde Staten

Groei of krimp? bij Pincode 5e ed. 4GT Hoofdstuk 7 en 4K Hoofdstuk 5 aanvullend lesmateriaal n.a.v. vernieuwde syllabus EC/K/5A: 2

De economische wereldcrisis

Van Lieshout & Partners Nieuwsbrief 1 e kwartaal 2019

De kloof wordt breder. Boekverslag door H woorden 15 februari keer beoordeeld. Aardrijkskunde

Samen Duurzaam DOEN! Stap 1 // Welkom en inleiding. Stap 2 // Voorstelronde aanwezigen. (5 minuten) (10 minuten)

"De financiële sector is het probleem,

HET PUNTENSYSTEEM. Wat wil de regering doen met mijn pensioen? En hoe hierop te reageren... CSC

Mens en maatschappij (aardrijkskunde, economie, geschiedenis, godsdienst)

Samenvatting Aardrijkskunde hoofdstuk 1 paragraaf 2,3,4,7,8

Examenopgaven VMBO-KB 2004

Samenvatting Economie H 6

INLEIDING. De Europese Alliantie voor de Vrijheid verdedigt de volgende belangrijke veranderingen:

Johannes 8:12 Jezus is de sleutel tot echt leven

Welke effecten zal de eventuele toetreding van Turkije tot de EU hebben voor de EU zelf en voor Turkije?

WAAR WIJ VOOR STAAN. Socialisten & Democraten in het Europees Parlement. Fractie van de Progressieve Alliantie van

Dagboek Nederland onder water?! Komt Nederland onder water te staan? En wat kunnen jij en de politiek doen om dit te voorkomen?

Examen HAVO - Compex. economie 1

Amerikaanse topwetenschappers verliezen geduld met aanhoudende tw... twijfel rond klimaatverandering

Vraag 1 : maken de aanslagen van de laatste jaren je (heel) bang? Vraag 2 : Vrees jij dat terreurgeweld enkel zal toenemen?

Stedelijke armoede in Rusland

maatschappijwetenschappen pilot vwo 2016-I

Michiel Verbeek, januari 2013

Winst: overproductie, werkloosheid

Twaalf grafieken over de ernst van de crisis

GAMMA VAKKEN Aardrijkskunde, Economie, Filosofie, Geschiedenis en Maatschappijeer.

Dodenherdenking. Beuningen, 4 mei 2015

Regeringsverklaring. woensdag 31 december "Werken aan het vertrouwen"

Volatiele markt: relatief korte investeringstermijnen en veel verschillende domeinen die impact hebben op de sector: politiek, economie, techniek,.

De groei voorbij. Jaap van Duijn september 2007

Eindexamen economie 1 havo 2000-I

ik deel daar wordt iedereen beter van ict

Van Lieshout & Partners Nieuwsbrief 3 e kwartaal Bron: Reuters

Arme landen gebaat bij vrije handel

'Klimaatverandering is meer dan alleen een milieuprobleem' - België

Examen HAVO. Economie 1

Sustainable development goals

INLEIDING TOT DE MARXISTISCHE ECONOMIE

EconomieeenInleiding. 1: Wereldreis. o Voorbeelden: VS, EU, Japan 2: Overzicht

i Een minister is politiek verantwoordelijk voor een bepaald onderwerp in

Koopkrachtpariteit en Gini-coëfficiënt in China: hoe je tegelijkertijd arm én rijk kunt zijn.

2 a) Geld. Dat is waarschijnlijk het belangrijkste omdat je voorwerpen en diensten wilt gebruiken en die nou eenmaal geld kosten.

Ons economische zelf. Over leven in een verdeelde wereld en hoe we samen ongedwongen naar huis kunnen gaan

10-jaars rente Duitsland. 10-jaars rente VS. Van Lieshout & Partners Nieuwsbrief 4 e kwartaal 2017

Consumenten en gezondheid: paradoxen en perspectieven. Erik de Bakker

Vrijzinnig Leerhuis Elspeet

Bijlage VMBO-KB. geschiedenis en staatsinrichting CSE KB. tijdvak 2. Bronnenboekje. KB-0125-a-12-2-b

5.4. Boekverslag door B woorden 2 juni keer beoordeeld. Maatschappijleer. Inhoudsopgave

SHELL. April 2017 juni 2017 AVANS Hogeschool Iris Bouman

Goede tijden, slechte tijden. Soms zit het mee, soms zit het tegen

Voelen arme mensen zich eigenlijk arm?

Introductie. 1. Uw persoonlijke situatie. Voorbeeldvragenlijst COB-kwartaalenquête 2011

UIT groei en conjunctuur

Basiscursus Natuur- en Milieueducatie NME in een wereld in verandering

Bladgroen bericht nr mei 2014

maatschappijwetenschappen pilot vwo 2019-II

Nederlandse economie. Welvaart onder druk

BEDRIJFSMODEL STRESSTEST. Gebruik van de tool Template Voorbeeld

Aantekening Aardrijkskunde Hoofdstuk 1: Globalisering

Examenopgaven VMBO-GL en TL

Maak je keuze (Uit: RECHT-vaardig, menswaardig)

Buren ontmoeten elkaar tijdens Repair Café

Toespraak Kris Peeters Verkiezingscongres CD&V 26 april 2014

Blijvende onrust op de beurs: hoe nu verder?

Hebreeën 4, Bidden dankzij Jezus onze hogepriester

Opdrachten bij cahier Foodtopia Het voedsel van de toekomst

WAAROM STIJGEN ONZE LONEN NIET SNELLER?

Opdracht 1b. Welk soort afval is het meest schadelijk voor de natuur?

Nederlandse samenvatting

Studio de stad Grootstedelijke problemen en hun oplossingen

6,8. Samenvatting door een scholier 794 woorden 27 mei keer beoordeeld. Maatschappijleer. H3 Mens & werk. Paragraaf 1

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 3 paragraaf 1 t/m 5

ProBeleggen: aanpak en visie. Jaap Koelewijn 23 juni 2017

Is het wereld armoede probleem oplosbaar?

De kritische consument

NIVE masterclass Kansen van duurzaam ondernemen

En de boerin uit Namibië? (Uit: RECHT-vaardig, menswaardig)

5,8. Praktische-opdracht door een scholier 1585 woorden 12 december keer beoordeeld

WERK AAN DE WERELD IN JE KLAS LESTIPS

Jongerenkerk Venlo Overweging 20 september Hub van den Bosch

Wie wil geen vervuld leven? 7 Een comfortabel leven 11 Een gezond leven 17 Een leven in geluk en liefde 23 Liefde beoefenen 29 Oefen je binnenwereld

Carla du Pree. Johan Huizinga en de bezeten wereld. De rol van publieke intellectueel tussen twee wereldoorlogen ISVW UITGEVERS

Crises en kansen: van klimaatverandering tot circulaire economie

De stad en wijk als motor voor sociale mobiliteit

Tijd van burgers en stoommachines De sociale kwestie.

Jagers & boeren Waarvan leefden de jagers-verzamelaars? Jagers & boeren Waarvan leefden de boeren? Van de jacht en van vruchten en planten

Kijktip: NOS Persconferentie Rutte en Samsom over regeerakkoord

HC Stedelijke Dynamiek in de Lage Landen ( )

filosofie havo 2017-II

Toespraak Jan Vercamst, Voorzitter ACLVB

Bijlage VMBO-KB. geschiedenis en staatsinrichting CSE KB. tijdvak 2. Bronnenboekje. KB-0125-a-13-2-b

Toetsvragen geschiedenis toelating Pabo. Tijdvak 8 Toetsvragen

Verduurzaming van de veehouderij: urgentie vanuit mondiaal perspectief

Ankerpunten voor morgen

Transcriptie:

Filosofische ontmoetingen: Lente-ontmoetingen 2017 Een economisch model zonder toekomst Deze inzichten zijn helemaal niet nieuw! En ze zijn voldoende gedocumenteerd. Maar de politieke vertaling blijft uit. Centrale vraag deze namiddag: Hoe komt dat? Hoe is dat te verklaren? Dit systeem is niet (langer) houdbaar: Het is niet duurzaam Het is onrechtvaardig Het is zinloos Dit vraagt om wat uitleg...

Filosofische ontmoetingen: Lente-ontmoetingen 2017 Programma 14:30u Onthaal 15:00u Inleiding 16:00u Pauze 16:30u Gespreksronde 18:00u Afsluiten van de gespreksronde 18:30u Broodmaaltijd 20:00u Einde

Van een paar persoonlijke ervaringen naar een beetje geschiedenis Daarvoor bestond Ita I Unidad (eind jaren '60, tot begin jaren '80). Ita I Unidad was een kleine NGO die naast ontwikkelingsprojecten in het zuiden ook aandacht had voor onze levenswijze hier: De sticker van hierboven vond ik ooit in een alternatief winkeltje in Boulder, Colorado. Hij heeft vele jaren als 'bumpersticker' op mijn auto gehangen. De spreuk komt eigenlijk van Mahatma Gandhi. Het kan niet Het mag niet Het heeft geen zin Ik denk hierbij terug aan een ervaring in het laatste jaar van mijn humaniora met Daniel Evrard (1962-1963). Vandaar de kerngedachte: 'Creatieve Soberheid'. De milieu problematiek was nog nauwelijks aan de orde. Ita I Unidad is opgegaan in de Anders gaan leven beweging als de Derde Wereld werkgroep. Dit is dus van vóór de tijd van 'Anders gaan leven' (ontstaan in 1973) en 'Agalev' (partij ontstaan in 1979).

Welbevinden versus materiële welvaart De bijhorende grafiek illustreert hoe een 'nutscurve' uiteindelijk niet meer gaat stijgen. Het verder verhogen van de materiële welvaart, hier uitgedrukt in termen van het BNP (koopkracht), zorgt vanaf een zekere hoogte niet meer voor meer geluk en tevredenheid. Soms wel integendeel. Denk maar aan de vele mensen met burn-out, het veelvuldig gebruik van antidepressiva in ons land, psychische problemen, ook bij jongeren,...

Grenzen aan de groei In 1972 verschijnt het Rapport van de club van Rome. Sindsdien zijn er heel wat boeken en documenten verschenen die de analyses maken, voorspellingen doen, waarschuwen voor onherstelbare schade, en uitwegen proberen te formuleren. Ik noem een paar van de meest bekende: Small is beautiful (Hou het klein), E. Schumacher (1973) Prosperity without growth (Welvaart zonder groei), T. Jackson (2009) Nieuwe uitgave: 2017 This changes everything. Capitalism vs climate (No time. Verander nu voor het klimaat alles verandert), N. Klein (2014) Laudato si, Encycliek van Paus Franciscus (2015) En vele andere... the

Welvaart zonder groei Tim Jackson (2009) Een paar citaten: Op de 13de maart, kwam Tim Jackson spreken in het Kaaitheater over Welvaart zonder groei 2.0 Niet groeien, krimp ('degrowth') in de huidige omstandigheden leidt tot dalende vraag, toenemende werkloosheid en een spiraal van recessie. We kopen spullen die we niet nodig hebben, die we ons eigenlijk niet kunnen permitteren, om indruk te maken op mensen, die we niet eens kennen. Elke samenleving klampt zich vast aan een mythe. Onze mythe is die van economische groei.

Groeiend bewustzijn!? Er is zonder twijfel een groeiend milieubewustzijn. Er wordt bij ons al op grotere schaal gerecycleerd en afval gesorteerd: Ik produceer nog nauwelijks een klein zakje restafval per 14 dagen Maar we blijven consumeren. We gaan meer op reis, we vliegen meer en verder. Dingen die vroeger nog in vraag werden gesteld, zijn nu 'not done', bijvoorbeeld Roken op vliegtuig, trein, openbare plaatsen, restaurants,...

Alternatieve projecten op kleinere schaal Dagen zonder vlees Cohousing projecten Autodelen (Cambio en andere) Repair cafés Documentaire: Demain (Frankrijk, 2015), straks meer. We gaan hier ook meer aandacht aan besteden op de volgende bijeenkomst, op zaterdag 13 mei, met Tine Hens: Het klein verzet Alternatieve landbouwprojecten (Community supported agriculture, stadsprojecten, urban agriculture) straks (eventueel) meer.. Urban mining (Recycleren van gsm's bijvoorbeeld) straks meer. Marinaleda (Dorpje in Spanje)

De politiek blijft achter De politiek blijft vasthouden aan de gebruikelijke remedies Het mantra van de besparingen Besparen op overheidsuitgaven. Snoeien in sociale voorzieningen. Beperken in de tijd van werkloosheidsuitkeringen. Groei als een religie. De markt als een natuurfenomeen. Groeiende kloof tussen rijk en arm (zie rapport Oxfam): 8 rijkste mannen bezitten evenveel als de armste helft van de wereldbevolking Concurrentie in plaats van solidariteit. 'De markt reageert nerveus...'. Wie of wat is dat, 'de markten'? De globalisering is uit de hand gelopen. Het is als een monster dat zijn eigen leven is gaan leiden. En waar we geen vat meer op hebben.

God rijdt rond in een Porsche Duurzame producten maken is geen doelstelling. Dat is winst maken. Groei. Daartoe moeten behoeften gecreëerd worden. De 'markt' in onze kapitalistische wereld is als 'god' in de middeleeuwen Ze is alles bepalend, ze wordt niet in vraag gesteld Je kan vele verhalen lezen met enkele woordjes te veranderen: de markt - god de economen - hoge priesters offers brengen - offers brengen Wij zijn als slaven van het systeem

Welk citaat is echt? Welk citaat is echt? Het eerste uit Tertio, of het tweede van http://moneystore.be? Wat betekent dit voor het Vaticaan? Paus Benedictus sloeg in zijn recentste exhortatio een agressieve toon aan. Hij zei dat de Congregatie Voor De Geloofsleer zou beoordelen of de wetgeving rond abortus en euthanasie zich in lijn met de verwachtingen van het Vaticaan bevond. Wat betekent dit voor de Fed? Fed-voorzitter Yellen sloeg in haar recentste toespraak een agressieve toon aan. Ze zei dat het Federal Open Market Committee (FOMC) zou beoordelen of de werkgelegenheid en inflatie zich in lijn met de verwachtingen van de Fed bleven ontwikkelen. Welk citaat is echt? Het eerst uit Homerus, of het tweede uit De Tijd? Opmerkelijk was dat de goden zich niet lieten afschrikken door de uitlatingen van de hogepriester, ook al steeg het aantal de mensenoffers aanzienlijk. Volgens de godgeleerden bleven de goden onwrikbaar in de mensenhandel vertrouwen. Sommigen beweerden dat de overmoed van de goden de perceptie wat vertroebelde. Opmerkelijk was dat de Amerikaanse aandelenmarkten zich niet lieten afschrikken door de uitlatingen van Yellen, ook al steeg de rente op tienjarige schatkistcertificaten met een paar basispunten. Volgens analisten bleven de markten onwrikbaar in de reflatiehandel geloven. Sommigen beweerden dat overmoed de perceptie wat vertroebelde.

Waarom? Wat houdt hen tegen? Wat houdt ons tegen? We zijn er fel op vooruit gegaan De volgende generatie is opgegroeid met veel luxe, maar kan zelf nauwelijks dit niveau handhaven. Dikwijls is hulp van de (rijkere) ouders nodig. Bij de daaropvolgende generatie wordt dat al anders. En de weerbaarheid is ook een stuk kleiner. Na de 2de wereldoorlog lag alles in puin We moesten opnieuw beginnen. Dit systeem heeft 70 jaar goed gewerkt. De materiële welstand is er fel op vooruit gegaan. We hebben het allemaal veel beter dan onze voorouders: die moesten buiten naar het toilet, hadden geen douche, geen badkamer,...

Het 'trickle-down' principe Het 'trickle down' stelt dat groei in rijkdom van de rijkere uiteindelijk ook zal leiden tot een verbetering van de situatie van de armere. Het is echter al meerdere keren aangetoond dat dit niet zo is. De rijken worden rijker en de armen armer. Zie bijvoorbeeld het laatste rapport van Oxfam

Geloof in de technologie Andere hebben dan weer een blind geloof in de technologische vooruitgang. De opvatting die techniek als bevrijdend ziet, ziet vooral de positieve kant ervan zoals toeneming van productie, verhoging van de levensstandaard, etc. Deze houding is verbonden met het vooruitgangsgeloof dat de ontwikkeling van wetenschap en techniek ziet als onze grootste kans op bevrijding van armoede, ziekte en gebrek. In deze visie beheersen de mensen de techniek en de technologische ontwikkeling. Ongewenste neveneffecten worden idealiter door middel van zuiver technologische oplossingen weer uit de wereld geholpen.

Inertie van het systeem Bovendien is wat er fout gaat niet altijd zo voelbaar, duidelijk. Ook dat is inertie. Een groot schip, zwaar geladen, verander je niet zo maar van koers. Een politiek systeem dat maar op korte tijd denkt: Verkiezingen om de 4 jaar, met soms nog verkiezingen tussendoor. Dit maakt dat oplossingen op lange termijn niet mogelijk zijn/ niet politiek haalbaar. Dat geldt zowel op economisch vlak als in de politiek.

De paardenmestcrisis in 1894 Een anekdote (of niet?) In de 19de eeuw verliep het stedelijk transport vrijwel volledig met paarden. Dit zorgde voor problemen: verkeersslachtoffers, rottende paardenlijken op straat, mestoverschot. Dit leidde tot 'De grote paardenmestcrisis' in 1894! Op een grote tiendaagse internationale conferentie (1898 in New York) kwamen de afgevaardigden al snel tot de conclusie dat het probleem niet oplosbaar was! Wat leren we hier uit? Dat sommige Grote Problemen helemaal niet moeten opgelost worden, omdat ze vanzelf verdwijnen? Denk aan de staatsschuld (en de uitspraak van minister Guy Mathot).

Hebben we een kantelmoment bereikt? Kan deze crisis een kantelmoment te weeg brengen? Nieuwe inzichten, nieuwe keuzes? Er gebeurt wel wat in deze tijden: Vluchtelingencrisis Brexit Verkiezing van Trump in de VS Populisme en nationalisme in Europa

Tijd voor een koffiepauze We beginnen terug om 16:30u

Gespreksronde We zouden even kunnen reflecteren over wat er allemaal aan bod is gekomen. Maar we houden dat voor in het gesprek. We beginnen met een rondje (principe Socrates of is het Plato?). We discussiëren verder aan de hand van een 'case studie'. Zo wordt het wat concreter. Ik heb er twee voorzien, maar de tweede is eerder voor het geval we over het eerste wat uitgepraat zouden geraken. 1. Het teveel aan smartphones Naar aanleiding van een rapport van Greenpeace dat eind februari werd gepubliceerd. 2. Duurzame landbouw Naar aanleiding van het initiatief: Veertig dagen zonder vlees.

Te veel smartphones Hoe lossen we dat op? Technisch gezien is er vermoedelijk geen groot probleem. Wat houdt ons tegen om dat te realiseren? De manier waarop smartphones de voorbije tien jaar zijn geproduceerd en weggegooid, heeft grote gevolgen voor onze planeet (cfr. een rapport van Greenpeace). Sinds de lancering in 2007 werden wereldwijd 7,1 miljard smartphones geproduceerd. En ze gaan gemiddeld 2 jaar mee. Er is nood aan een nieuw productiemodel om de enorme elektronische afvalberg te verminderen en de toestellen langer te doen meegaan. Bedrijven die duurzame producten maken zullen minder verkopen, minder winst maken, minder mensen te werk stellen,...

Keuze van een paar topics Bijeenkomst van 12 maart 2017 Principe van Socrates (Filosofisch Café): Elkeen brengt een topic aan dat hij behandeld wil zien We stemmen dan voor een 3-tal topics. Elkeen kan twee stemmen uitbrengen Ik heb hier zelf, bij wijze van voorbeeld, de eerste drie ingevuld: 1) Het beste systeem om de mens in stand te houden * * * 2) Dit botst nu op grenzen..* 3) Oorzaak van probleem: Evenwicht hebben en zijn? * * 4) Basisinkomen > andere levensdoelen * 5) Politieke implementatie leidt onder chantage door jobs * 6) Geld en macht (cfr nummer 5) 7) Nood aan creativiteit * * 8) Heil verwachten van vrouwen * *

Keuze van een paar topics Bijeenkomst van 26 maart 2017 Principe van Socrates (Filosofisch Café): Elkeen brengt een topic aan dat hij behandeld wil zien We stemmen dan voor een 3-tal topics. Elkeen kan twee stemmen uitbrengen Ik heb hier zelf, bij wijze van voorbeeld, de eerste drie ingevuld: 1) Het systeem botst op zijn grenzen, het is niet duurzaam. 2) We kunnen allemaal op deze wereld zo niet consumeren. 3) Economische groei als religie. 4) Globalisering 5) Persoonlijke problematiek 6) Diensten of apparaten 7)...

Vrij rollenspel Een poging om het gesprek te structureren Elkeen die tussenkomt doet dit vanuit een bepaalde positie, die hij voor die tussenkomst kiest: De gebruiker De producent De technicus, de onderzoeker, de wetenschapper De werknemer De overheid die oog heeft voor het algemeen belang De milieu activist En hij/zij vermeldt dat ook. Bij elke tussenkomst is maar één positie mogelijk. Aard van de tussenkomst: 1) Eigen mening 2) Niet je eigen mening, maar een standpunt dat je toch waardevol vindt 3) Men mag ook 'advocaat van de duivel' spelen. Maar men moet er dat dan bij vermelden.

Tweede case studie: Duurzame landbouw Grootschaligheid van de landbouw Transport van voedingsmiddelen Monsanto en konsoorten Vleesproductie en druk op het milieu Wat kan hier gedaan worden door de verschillende actoren? De consumenten De producenten De multinationals De overheid Zelfde techniek? Een voorsmaakje op de volgende bijeenkomsten: Een fragment uit de documentaire 'Demain'

Duurzame landbouw Een fragment uit de documentaire 'Demain' Documentaire van Cyril Dion en Mélanie Laurent Deze film laat zien hoe kleine initiatieven grote gevolgen kunnen hebben voor de wereld van morgen. De makers van deze documentaire gingen met hun team naar tien verschillende landen. Op zoek naar pioniers die landbouw, energie, economie, democratie, en educatie opnieuw proberen uit te vinden om de wereld leefbaarder te maken. We kijken naar een fragment over duurzame landbouw.

Welkom aan tafel voor de broodmaaltijd De living wat herschikken Stoelen rond de tafel Tafel klaarzetten Buffet met eten in de keuken op het werkblad Zelfbediening (voor eten en drank) en... Smakelijk!