Nederlandse economie. Welvaart onder druk

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Nederlandse economie. Welvaart onder druk"

Transcriptie

1 Nederlandse economie Welvaart onder druk 1

2 Vier toekomstscenario's van Nederland Zeer aantrekkelijke infrastructuur Sterk concurrerende samenleving A... B. D.. C.. Zwak concurrerende samenleving Niet aantrekkelijke infrastructuur ruimte

3 Waarden Welvaart/Welzijn Continuïteit versus discontinuïteit De 7 schokken Tijd Romeinse periode Geloof in de marktwerking De Groene Eeuw Van inwoners rond het jaar 0 tot 17 miljoen inwoners in 2010

4 Nederlands/Vlaamse economie Acht schokken die onze welvaart en ons welzijn bedreigen en de drie opwaartse krachten voor herstel Mis match: 1. ICT/ IT&CT schok Onderzoek vanuit acht + twee 8. schokken Demografische schok 7. Ecologische schok 6. Grondstoffen schaarste Versie 2.2 van d.d BRIC landen 2. Chinese schok 9. Financiële schok 3. Financiële schok 4. Gezagscrisis 5. Energieschok/ Electra, gas- en olieproductie next generation landschap

5 Inzicht barrière Psychologische barrière 5 Le blanc-seing magritte

6 unctuurklok/toelichtingen/conjunctuurdashboard.htm Conjunctuurdashboard (cbs) Vertrouwens indicatoren Economische indicatoren Arbeidsmarkt indicatoren Productie Legenda Teruggang Laagconjunctuur Herstel Hoogconjunctuur Bron cbs conjunctuurdashboard van d.d

7 onjunctuurklok2.htm 10. De opwaartse kracht van IT&CT schok 11. Opwaartse kracht van de Chinese consument 8. Demografische schok 7. Ecologische schok 6. Grondstoffen schaarste 5. Energieschok/ Electra, gas- en olieproductie 4. Gezagscrisis 3. Financiële schok 9 Opwaartse kracht financiële orde 2. Chinese schok 1. ICT/ 7 Bron cbs conjunctuurdashboard van d.d

8 Mensen Sinds 2008 in neerwaartse spiraal. Verwachting: na 2 jaar trekt het wel weer aan en het is nu 2012 O! Homo faber, makende mens zal: 1. Harder en langer werken 2. Slimmer samen werken 3. Duurzamer werken Om uit de crisis te geraken. A. Werken aan vertrouwen B. Zie de positieve onderstromen van de economie

9 Nederlandse economie Welvaart onder druk > Urgentie Paradox Werken aan concurrentiekracht re-industrialisatie - topsectoren Tijd Uit business! In business! Beginpunt opleving van de economie naar verwachting Moment van de doorbraak

10 economie Concurrentie vermogen van locaties Porter s Diamond Model Aanpassing Context voor bedrijfsstrategie en rivaliteit Factoromstandigheden Markt vraag Verwante en ondersteunende bedrijfstaken Overheid ruimte

11 Nederlandse economie Concurrentiepositie versterken door verduurzamen van de economie de logica van de plek onderstrepen Ruimte Een kwaliteit gedreven samenleving verlangt architectuur die past bij de identiteit van de streek als reactie op globalisering / meer Europa

12 B. Context voor bedrijfsstrategie en rivaliteit A. Marktvraag Demografie Opbouw van de bevolking naar leeftijd, verhouding man en vrouw, nationaliteit en samenstelling van de huishoudens C. Factoromstandigheden Economische prestaties Kwaliteit van wonen en de leefomgeving Kwaliteit van woningen Criminaliteit Inkomen (inkomensverdeling/gelijkheid en armoede) Milieu (luchtkwaliteit, geluidshinder, afvalverwerking en energieconsumptie) Klimaat Binnenlandse economie (omvang, groei en welvaart) Internationale handel Internationale investeringen Werkgelegenheid Prijsontwikkeling Efficiëntie van het bedrijfsleven Productiviteit (arbeidsmarkt, omvang en kwaliteit arbeidspotentieel Bankwezen en vermogensmarkten Kwaliteit van het management Ondernemingsgeest en cultuur Cultuur en ontspanning Infrastructuur Efficiëntie van de overheid Sport Musea Theater C. Verwante en ondersteunende bedrijfstakken Fysieke infrastructuur (wegen, vliegvelden, etc) Technologische infrastructuur Onderwijs en wetenschappelijke kennis Gezondheidszorg, Hotels, etc Begrotingsbeleid en houdbaarheid van de staatsschuld Rol en prestaties centrale bank Centralisatie versus deregulering Effectiviteit van de wetgeving

13 economie Een next generation landschap Een toekomst vermoeden onze wereld in transitie Re - industrialisatie meer toegevoegde waarde dan diensteneconomie 1. R&D (Global Competition bestendig) high tech productie 99% geautomatiseerd (prijs/kwaliteit bestendig) Marketing (Area Competition) als reactie op de Chinese schok en de Financiële schok 2. Gebaseerd op het opvangen van: de Olie schok, en Grondstoffenschaarste (cycle economy, eigen energieopwekking en vergroening/biobased economy) 3. Rekening houdend met de Demografische schok en de Ecologische schok

14 Nederlands/Vlaamse economie next generation landschap re-industrialisatie topsectoren de positieve onderstroom van de economie (Ver-)nieuwde concurrerende industrie Zwaartepunt van huisvesting verschuift naar: High tech campus weg van bedrijfsterrein/kantoordozen - en op weg naar flex/thuiswerken - Meer groen/energiezuinig meer rekening houden met gezondheid/menselijke architectuur klimaat Zwaarte punt van bedrijvigheid van: VS/Europa Azië VS/Europa

15 Nederlandse economie next generation landschap re-industrialisatie topsectoren Zie de positieve onderstroom van de economie

16 Economie - vergrijzing Geboorte- en sterftecijfer en Bevolkingsgroei Geboortecijfer Sterftecijfer Legenda: A begin van de transitie B Grootste verschil tussen sterfte en geboortecijfer C. Eind van de transitie Vruchtbaarheid, vervangingscijfer > 2,1 Vruchtbaarheid ligt in heel Europa dik onder de 2! Nederland nog hoog met 1,7 en Italië zit op 1,3 -Bevolkingsdaling -Relatieve toename overheidsschuld per persoon! -Minder arbeidspotentieel - Dalende verdiencapaciteit! - Tenzij we heel slim gaan werken Bevolkingsgroei A B Waar staan we anno 2011 C Tijd 16

17 Economie - vergrijzing 17

18 Nederlandse economie Op werken volgt wonen maar dan moet er wel werk zijn! Ruimte Bouwen en Wonen next generation landschap woningmarkt: herschikken door groei en krimp

19 economie ruimte

20 economie Prent uit het Het Financieele Dagblad van 06 oktober 2012 ruimte

21 economie ruimte

22 economie ruimte

23 economie ruimte

24 economie Prent uit het Het Financieele Dagblad van 06 oktober 2012 ruimte

25 economie ruimte

26 economie Helsinki Slimme stad Economisch succes..succesvolle gemeenschappen.. cultuur van creativiteit Drie bouwstenen: 1. Vertrouwen 2. Inrichting communities en 3. Creativiteit 26

27 Vier toekomstscenario's van Nederland 2025 A. Benelux het Singapore van Europa B. Nederland het Kopenhagen van Europa D. Nederland het Brisbane van Europa C. Nederland het 2e Japanse/Venetië van Europa 2018 Niet aantrekkelijke infrastructuur ruimte Zwak concurrerende samenleving Sterk concurrerende samenleving Zeer aantrekkelijke infrastructuur

28 economie ruimte

29 ruimte De ontluikende RO-agenda: 1. moeten architectonisch van een dusdanige kwaliteit zijn dat ze er niet alleen mooi uitzien (dierbaar) maar ook mooi blijven en ook op de lange termijn recyclebaar zijn (economisch in de zin van zorgvuldig omgaan met de schaarste). 2. die het leven van de gebruiker niet verbeteren, zullen onverkoopbaar zijn. Het gaat niet meer om de meters maar om kwaliteit (dienstbaar) 3. moeten een bijdrage leveren in het versterken van de concurrentiepositie van de locatie (daar horen ook lagere gebruikskosten bij). economie

Zorg dat je op het juiste moment klaar staat!

Zorg dat je op het juiste moment klaar staat! Zorg dat je op het juiste moment klaar staat! Cees van Beukering Verkenner in kansen Economie&Ruimte, Nederland in transitie. Cees van Beukering 23 november Veghels Buiten 2012 Zorg dat je op het juiste

Nadere informatie

E&R praktijkbijeenkomsten op locatie de logica van de plek

E&R praktijkbijeenkomsten op locatie de logica van de plek E&R praktijkbijeenkomsten op locatie de logica van de plek Managers met een correcte mental map van de wereld om hen heen, nemen betere beslissingen en hebben vaker geluk 3 inrichten richten Samenleving

Nadere informatie

E&R Project Langer zelfstandig thuis wonen. 2 mei Samen slimmer werken aan Next generation economie & landschap. Lelie Zorggroep Rotterdam e.o.

E&R Project Langer zelfstandig thuis wonen. 2 mei Samen slimmer werken aan Next generation economie & landschap. Lelie Zorggroep Rotterdam e.o. E&R Project Langer zelfstandig thuis wonen Samen slimmer werken aan Next generation economie & landschap WhatsApp E&R E&R LZT wonen ps alleen voor deelnemers E&R Project langer zelfstandig thuis wonen

Nadere informatie

Bianca Janssen, bureauhoofd Vastgoed afdeling Vastgoed/sport/Accommodaties bij Gemeente Nijmegen

Bianca Janssen, bureauhoofd Vastgoed afdeling Vastgoed/sport/Accommodaties bij Gemeente Nijmegen E&R Project: gemeentelijk en maatschappelijk vastgoed Samen slimmer werken aan Next generation economie & landschap WhatsApp E&R E&R Gemeentelijk en maatschappelijk vastgoed ps alleen voor deelnemers E&R

Nadere informatie

E&R Project: smart en duurzaam VvE beheer. 6 juli VvE Partner Utrecht. i.s.m. VvE Centraal - VvE Etimago. Samen snel slimmer in nieuwe business

E&R Project: smart en duurzaam VvE beheer. 6 juli VvE Partner Utrecht. i.s.m. VvE Centraal - VvE Etimago. Samen snel slimmer in nieuwe business E&R Project: smart en duurzaam VvE beheer 6 juli 2017 VvE Partner Utrecht Samen snel slimmer in nieuwe business WhatsApp E&R Smart en duurzaam VvE Beheer i.s.m. VvE Centraal - VvE Etimago E&R Ronde tafel

Nadere informatie

NO Brabant: leefbaarheid Ben van Essen Strateeg provincie Limburg

NO Brabant: leefbaarheid Ben van Essen Strateeg provincie Limburg NO Brabant: leefbaarheid 2020 Ben van Essen Strateeg provincie Limburg Dialoog-conferentie NO Brabant 4 april 2013 N.O. Brabant: grote potenties Sterke gemeenschappen Prettig wonen Innovatieve economische

Nadere informatie

Suriname: een potentiële outsourcing

Suriname: een potentiële outsourcing Suriname: een potentiële outsourcing en offshoring bestemming Business process outsourcing in de financiële sector 27 October 2009, Banquet Hall Hotel Torarica Drs. J.D. Bousaid, CEO Hakrinbank N.V. Overzicht

Nadere informatie

INDUSTRIE EN SAMENLEVING HET VIZIER OP 2025. De bijdrage van de industrie aan de kwaliteit van leven in 2025

INDUSTRIE EN SAMENLEVING HET VIZIER OP 2025. De bijdrage van de industrie aan de kwaliteit van leven in 2025 INDUSTRIE EN SAMENLEVING HET VIZIER OP 2025 De bijdrage van de industrie aan de kwaliteit van leven in 2025 Startnotitie: Naar een Visie voor de Nederlandse industrie 28 maart 2010 Naar de Visie 2025 -

Nadere informatie

3.2 De omvang van de werkgelegenheid

3.2 De omvang van de werkgelegenheid 3.2 De omvang van de werkgelegenheid Particuliere bedrijven en overheidsbedrijven nemen mensen in dienst. Collectieve sector = Semicollectieve sector = De overheden op landelijk, provinciaal en lokaal

Nadere informatie

Waar komen we vandaan:

Waar komen we vandaan: Waar komen we vandaan: Bezien over een langere periode gaan economische ontwikkelingen gepaard met ingrijpende veranderingen in de economische structuur. Kenmerkend voor dit proces in de twintigste eeuw

Nadere informatie

Regionaal Platform 20 april 2016

Regionaal Platform 20 april 2016 Regionaal Platform 20 april 2016 Programma Tijd Activiteit 13.00 uur Opening en welkom 13.15 uur Strategische agenda s metropoolvorming Door Staf Depla 14.00 uur Bereikbaarheidsopgave - stand van zaken

Nadere informatie

AgriFood Capital Monitor Belangrijkste feiten en cijfers

AgriFood Capital Monitor Belangrijkste feiten en cijfers AgriFood Capital Monitor 2018 Belangrijkste feiten en cijfers Inleiding AgriFood Capital Monitor In dit boekje presenteren wij de feiten en cijfers van de AgriFood Capital Monitor 2018*. De Monitor geeft

Nadere informatie

Programma. Welkom Inleiding WLO Presentatie WLO Aanbieding rapport Reactie Minister van IenM Tijd voor vragen Afronding. #wlo

Programma. Welkom Inleiding WLO Presentatie WLO Aanbieding rapport Reactie Minister van IenM Tijd voor vragen Afronding. #wlo Programma Welkom Inleiding WLO Presentatie WLO Aanbieding rapport Reactie Minister van IenM Tijd voor vragen Afronding #wlo Toekomstverkenning Welvaart en Leefomgeving (WLO) Demografische en macro-economische

Nadere informatie

Adaptieve Gebiedsagenda / Investeringsprogramma. Victor / Klaas

Adaptieve Gebiedsagenda / Investeringsprogramma. Victor / Klaas Adaptieve Gebiedsagenda / Investeringsprogramma Victor / Klaas Ondertussen in de regio Roadmap Next Economy Oeso-rapport Investeringsprogramma / Tordoir Real Life Testing Ground NOA / NOVI REOS Monitor

Nadere informatie

Vitens ontmoet Platform Economie & Ruimte Evert van Harn en Cees van Beukering

Vitens ontmoet Platform Economie & Ruimte Evert van Harn en Cees van Beukering Vitens ontmoet Platform Economie & Ruimte Evert van Harn en Cees van Beukering 1 Samen, sneller beter voor mens en maatschappij Next generation economie & landschap E&R Project asset management 3 oktober

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Module 3, Welvaart in Amerika en Nederland

Samenvatting Geschiedenis Module 3, Welvaart in Amerika en Nederland Samenvatting Geschiedenis Module 3, Welvaart in Amerika en Nederland Samenvatting door een scholier 583 woorden 8 februari 2005 4,7 21 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo Module 3, aantekeningen.

Nadere informatie

en demografische scenario s

en demografische scenario s Vier Landbouw economische en demografische scenario s H 3 Vier economische en demografische scenario s Hoe analyseren we de ontwikkelingen die zich op langere termijn voordoen in de fysieke omgeving en

Nadere informatie

Eindexamen aardrijkskunde vwo II

Eindexamen aardrijkskunde vwo II Zuidoost-Azië Opgave 5 Regionale en sociale ongelijkheid in Vietnam Bestudeer de bronnen 1 en 2 uit het bronnenboekje die bij deze opgave horen. Gebruik bron 1 en een atlaskaart. De regio s die nu het

Nadere informatie

VERNIEUWING EN BESTUURLIJKE TRANSPARANTIE!

VERNIEUWING EN BESTUURLIJKE TRANSPARANTIE! Provinciale Staten verkiezingen Noord-Holland TIJD VOOR VERNIEUWING EN BESTUURLIJKE TRANSPARANTIE! PARTIJOVERSCHRIJDEND SAMENWERKEN Vanuit de Vrouwen Partij kiezen wij ervoor om met de thema s gelijke,

Nadere informatie

Voorbeeld toetsen aardrijkskunde

Voorbeeld toetsen aardrijkskunde Voorbeeld toetsen aardrijkskunde Afbuigers havo Gebieden en schaalniveaus 1. Uit een toespraak van de minister van financiën a. Welke schaalniveaus kun je uit de tekst van de minister halen? "Het gaat

Nadere informatie

People. Europa telt niet de meeste inwoners, maar heeft. wel de hoogste bevolkingsdichtheid van alle regio s

People. Europa telt niet de meeste inwoners, maar heeft. wel de hoogste bevolkingsdichtheid van alle regio s People Europa telt niet de meeste inwoners, maar heeft wel de hoogste bevolkingsdichtheid van alle regio s in de wereld. De gemiddelde Europeaan wordt steeds ouder en krijgt steeds minder kinderen. Veel

Nadere informatie

Bevolkingskrimp & leefbaarheid

Bevolkingskrimp & leefbaarheid Bevolkingskrimp & leefbaarheid 15 juni 211 Discussiebijeenkomst Van krimp naar kans Gebiedsplatform Alblasserwaard Vijfheerenlanden Anja Steenbekkers Sociaal en Cultureel Planbureau INHOUD 1. Bevolkingsontwikkeling

Nadere informatie

Bijlage 2 Inventarisatie trends

Bijlage 2 Inventarisatie trends Bijlage 2 Inventarisatie trends In de motie van de Raad wordt gevraagd de belangrijkste trends en de impact daarvan op de Utrechtse Heuvelrug te beschrijven. Hieronder wordt dit verder uitgewerkt. Trends

Nadere informatie

E&R Project Zorgcampus mei Samen slimmer werken aan Next generation economie & landschap. Spaarne Gasthuis Hoofddorp

E&R Project Zorgcampus mei Samen slimmer werken aan Next generation economie & landschap. Spaarne Gasthuis Hoofddorp E&R Project Zorgcampus 2025 Samen slimmer werken aan Next generation economie & landschap WhatsApp E&R E&R Ziekenhuis campus ps alleen voor deelnemers E&R Project zorgcampus 2025 11 mei 2017 Spaarne Gasthuis

Nadere informatie

Inhoud. Woord vooraf 5 Inleiding 7 Inhoud 11 Lijst van afkortingen 17

Inhoud. Woord vooraf 5 Inleiding 7 Inhoud 11 Lijst van afkortingen 17 Woord vooraf 5 Inleiding 7 Inhoud 11 Lijst van afkortingen 17 A. DEMOGRAFIE 19 Trefwoorden 19 Vaststellingen 19 De stand van zaken 19 1 De grenzen van Brussel 19 2 Bevolkingsverloop 22 3 Leeftijden en

Nadere informatie

Beleidscommissie Strategische raadsagenda. Visie op positionering Harderwijk 9 februari 2017

Beleidscommissie Strategische raadsagenda. Visie op positionering Harderwijk 9 februari 2017 Beleidscommissie Strategische raadsagenda Visie op positionering Harderwijk 9 februari 2017 Opdracht strategische raadsagenda Wat willen we bereiken: Visie op de positionering van Harderwijk in de context

Nadere informatie

Snapshots van de regionale economie

Snapshots van de regionale economie Snapshots van de regionale economie Een Groene, Gezonde en Slimme Regio Provincie Utrecht Economische groei (%) bbp/brp, Provincie Utrecht en, 1996- Beroepsniveau banen (%), Provincie Utrecht en, 4 4 7%

Nadere informatie

BIJLAGE EXPO 2025 COMMITMENT

BIJLAGE EXPO 2025 COMMITMENT LETTER OF COMMITMENT BIJLAGE EXPO 2025 COMMITMENT Vrijdag 2 oktober 2015, 2 e concept Leeswijzer en de relatie van dit document tot andere documenten 1. De afzender van een Letter of Commitment wordt aangeduid

Nadere informatie

Op weg naar een Nationale Omgevingsvisie: de opgaven. Emiel Reiding directeur NOVI. 5 juli 2017

Op weg naar een Nationale Omgevingsvisie: de opgaven. Emiel Reiding directeur NOVI. 5 juli 2017 Op weg naar een Nationale Omgevingsvisie: de opgaven Emiel Reiding directeur NOVI Aanleiding Omgevingsvisie Omgevingswet De maatschappij verandert Stapeling van wensen en claims op leefomgeving Herijken

Nadere informatie

Introductie Metropoolregio Rotterdam Den Haag

Introductie Metropoolregio Rotterdam Den Haag Introductie Metropoolregio Rotterdam Den Haag Aanleiding voor Metropoolregio RDH [1] Randstad 2040 (Structuurvisie Rijk, 2008/09) Herwaardering belang steden voor economie Randstad geen samenhangende metropool

Nadere informatie

Programma. Trends en ontwikkelingen in centrumgebieden. Grote verschil Nederland en België. Het aanbod in de periferie

Programma. Trends en ontwikkelingen in centrumgebieden. Grote verschil Nederland en België. Het aanbod in de periferie Trends en ontwikkelingen in centrumgebieden WinkellocatieMarkt Belgie 2014 Gent, 27 februari 2014 Henk J. Gianotten henk@garma.nl www.garma.nl Programma 1. Enkele belangrijke trends Demografie Economie

Nadere informatie

Ruimtelijk Economische Ontwikkelstrategie (REOS)

Ruimtelijk Economische Ontwikkelstrategie (REOS) Ruimtelijk Economische Ontwikkelstrategie (REOS) versterking internationale concurrentiekracht Noordelijke en Zuidelijke Randstad & Brainport Eindhoven RE(OS)FLECTIES Utrecht, 3 maart 2016 ir. Harry van

Nadere informatie

SWOT. Intern vertrouwelijk 1

SWOT. Intern vertrouwelijk 1 SWOT 1 Bijlage 1: uitkomsten SWOT-analyse Voor het opstellen van deze investeringsagenda is een SWOTanalyse uitgevierd. De SWOT analyse is een hulpmiddel om de huidige positie, de te nemen koers en de

Nadere informatie

Editie Noord Limburg 3 7 juni POM Limburg Corda Campus, 3500 Hasselt T

Editie Noord Limburg 3 7 juni POM Limburg Corda Campus, 3500 Hasselt T Editie Noord Limburg 3 7 juni 2019 POM Limburg Missie, Visie & Activiteiten Missie De organisatie inspireert, ontwikkelt en versterkt de basisvoorwaarden voor duurzame sociaaleconomische groei in de provincie

Nadere informatie

Achterhoek 2020 Tom van der Horst, TNO 28 januari 2015 1

Achterhoek 2020 Tom van der Horst, TNO 28 januari 2015 1 Achterhoek 2020 Tom van der Horst, TNO 28 januari 2015 1 Dutch industry fit for the future?! onze wereld verandert en dus ook onze industrie. met impact op economie en samenleving smart industry agenda

Nadere informatie

BRAINPORT MONITOR SAMENVATTING - 9 E EDITIE BRAINPORT BLIJVEND SUCCES

BRAINPORT MONITOR SAMENVATTING - 9 E EDITIE BRAINPORT BLIJVEND SUCCES BRAINPORT MONITOR 2016 - SAMENVATTING - 9 E EDITIE BRAINPORT BLIJVEND SUCCES BRAINPORT NEXT GENERATION Meedoen MEER MENSEN DIE MEE DOEN Concurreren DIE SAMEN MEER CREËREN Verdienen EN SAMEN MEER VERDIENEN!

Nadere informatie

H2: Economisch denken

H2: Economisch denken H2: Economisch denken 1 : Produceren Produceren: Het voortbrengen van goederen en diensten met behulp van de productiefactoren door bedrijven en de overheid. Alleen bedrijven en de overheid kunnen produceren

Nadere informatie

Economische situatie 2010

Economische situatie 2010 Economische situatie 2010 Nederland en Drenthe Frits Oevering Kennis en Economisch Onderzoek Rabobank Nederland 1 Agenda Nederlandse economie: herstel, maar allesbehalve overtuigend Regionaal karakter

Nadere informatie

Digitale Implementatie Agenda.nl ICT voor innovatie en economische groei

Digitale Implementatie Agenda.nl ICT voor innovatie en economische groei Digitale Implementatie Agenda.nl ICT voor innovatie en economische groei Nicole Kroon Directeur directie Regeldruk & ICT-beleid ibestuur congres 26 januari 2011 Waarom doen we het? ICT biedt kansen voor

Nadere informatie

ZELFVOORZIENEND: TRENDS, MOGELIJKHEDEN EN GRENZEN

ZELFVOORZIENEND: TRENDS, MOGELIJKHEDEN EN GRENZEN ZELFVOORZIENEND: TRENDS, MOGELIJKHEDEN EN GRENZEN Lezing ter gelegenheid van het GEO Promotion Congres van eigen bodem 10 maart 2017 Groningen. door prof. em. Pier Vellinga Waddenacademie Colin OPBOUW

Nadere informatie

Programma: bouwen van woningen met de klant aan het stuur. Wie durft? E&R Project: sneller, slimmer, samen bouwen en exploiteren van vastgoed

Programma: bouwen van woningen met de klant aan het stuur. Wie durft? E&R Project: sneller, slimmer, samen bouwen en exploiteren van vastgoed Programma: bouwen van woningen met de klant aan het stuur. Wie durft? E&R Project: sneller, slimmer, samen exploiteren van vastgoed 28 februari 207 @EconomieRuimte Programma: bouwen van woningen met de

Nadere informatie

Studiedag Duurzame Ontwikkeling

Studiedag Duurzame Ontwikkeling Studiedag Duurzame Ontwikkeling Wanneer je een schip wilt bouwen, breng dan geen mensen bij elkaar om hout aan te slepen, werktekeningen te maken, taken te verdelen en werk te plannen, maar leer de mensen

Nadere informatie

Brabant in demografisch perspectief

Brabant in demografisch perspectief Brabant in demografisch perspectief Actuele bevolkingsontwikkelingen, prognoses en provinciaal (ruimtelijk) beleid Provinciale Raad voor de Leefomgeving 4 november 2016 Niek Bargeman Senior adviseur bevolking

Nadere informatie

9,2. Antwoorden door een scholier 1786 woorden 1 april keer beoordeeld. Aardrijkskunde. Oefentoets hoofdstuk 3

9,2. Antwoorden door een scholier 1786 woorden 1 april keer beoordeeld. Aardrijkskunde. Oefentoets hoofdstuk 3 Antwoorden door een scholier 1786 woorden 1 april 2011 9,2 4 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Oefentoets hoofdstuk 3 Globalisering in steden: grootstedelijke gebieden in de VS 1 Bekijk bron 7. De bron

Nadere informatie

De Kanteling van het Westland in sociaal, economisch en ecologisch opzicht

De Kanteling van het Westland in sociaal, economisch en ecologisch opzicht JANROTMANS De Kanteling van het Westland in sociaal, economisch en ecologisch opzicht Naaldwijk, 25 Januari 2017 twitter.com/janrotmans twitter.com/janrotmans We leven NIETin tijdperk van verandering maar

Nadere informatie

Aantekening Aardrijkskunde Hoofdstuk 1: Globalisering

Aantekening Aardrijkskunde Hoofdstuk 1: Globalisering Aantekening Aardrijkskunde Hoofdstuk 1: Global Aantekening door F. 617 woorden 6 maart 2013 5,9 5 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand Hoofdstuk 1: Wereldglobal 2,3 Global: Global verandert

Nadere informatie

Grondstoffenschaarste in drie dimensies

Grondstoffenschaarste in drie dimensies Grondstoffenschaarste in drie dimensies Maarten Hajer Kenniskamer Schaarste 9 oktober 2012 Schaarste in vele vormen 2 Vraag stijgt, schaarste neemt toe; prijzen stijgen en schommelen 3 Geen uitputting

Nadere informatie

Op Pad! Reflexen doorbreken om in te kunnen spelen op de demografische veranderingen in Zeeland

Op Pad! Reflexen doorbreken om in te kunnen spelen op de demografische veranderingen in Zeeland Op Pad! Reflexen doorbreken om in te kunnen spelen op de demografische veranderingen in Zeeland Presentatie voor Vereniging van Kleine Kernen in Noord-Brabant, 11 en 18 november Zeeland: Krimp en bewustwording

Nadere informatie

Op Pad! Reflexen doorbreken om in te kunnen spelen op de demografische veranderingen in Zeeland

Op Pad! Reflexen doorbreken om in te kunnen spelen op de demografische veranderingen in Zeeland Op Pad! Reflexen doorbreken om in te kunnen spelen op de demografische veranderingen in Zeeland Presentatie voor Vereniging van Kleine Kernen in Noord-Brabant, 11 en 18 november Zeeland: Krimp en bewustwording

Nadere informatie

Zekerheden over een onzeker land

Zekerheden over een onzeker land Zekerheden over een onzeker land Parijs, 27 januari 2012 Paul Schnabel Universiteit Utrecht Demografische feiten 2012-2020 Bevolking 17 miljoen (plus 0,5 miljoen) Jonger dan 20 jaar 3,7 miljoen (min 0,2

Nadere informatie

Resultaten werkgelegenheidsonderzoek. Provinciaal Arbeidsplaatsen Register (PAR)

Resultaten werkgelegenheidsonderzoek. Provinciaal Arbeidsplaatsen Register (PAR) Resultaten werkgelegenheidsonderzoek Provinciaal Arbeidsplaatsen Register (PAR) 2013 Maarten Bergmeijer Provincie Utrecht afdeling MEC, team Economie par@provincie-utrecht.nl www.provincie-utrecht.nl/par

Nadere informatie

E&R Project Hoe ziet de sociale huurwoning van de toekomst er uit? Samen slimmer werken aan Next generation economie & landschap.

E&R Project Hoe ziet de sociale huurwoning van de toekomst er uit? Samen slimmer werken aan Next generation economie & landschap. Samen slimmer werken aan Next generation economie & landschap E&R Project Hoe ziet de sociale huurwoning van de toekomst er uit? 13 april 2017 Studio RAP Robotics Architecture Production Rotterdam WhatsApp

Nadere informatie

Beter leven voor minder mensen

Beter leven voor minder mensen 1 Beter leven voor minder mensen Het verbeteren van de leefbaarheid in de regio Eemsdelta is het centrale uitgangspunt van het Woon- en Leefbaarheidplan Eemsdelta. Om te kijken hoe de regio zich ontwikkelt

Nadere informatie

De aanpak van armoede

De aanpak van armoede De aanpak van armoede Wat we kunnen leren van empowerment en de psychologie van de schaarste Wat werkt bij de aanpak van armoede WAT IS HET PROBLEEM? Groepen met een verhoogd armoederisico: WAT ZIJN DE

Nadere informatie

ABiodiversiteit en natuur & landschap in de samenleving

ABiodiversiteit en natuur & landschap in de samenleving ABiodiversiteit en natuur & landschap in de samenleving Voorzichtig herstel bedreigde soorten Verdere achteruitgang functioneren van ecosystemen en biodiversiteit Meer aandacht voor natuur als basisvoorwaarde

Nadere informatie

Bribus B.V Piet-Hein Kraakman en Wim Diersen Platforum Economie & Ruimte

Bribus B.V Piet-Hein Kraakman en Wim Diersen Platforum Economie & Ruimte Bribus B.V Piet-Hein Kraakman en Wim Diersen Platforum Economie & Ruimte 1 Samen, sneller beter voor mens en maatschappij Next generation economie & landschap WhatsApp E&R E&R wonen 2025 ps alleen voor

Nadere informatie

Enkele lessen van krimpprofessor Derks:

Enkele lessen van krimpprofessor Derks: 7 september 2011 Enkele lessen van krimpprofessor Derks: Zorg dat je de demografische cijfers kent Anticipeer tijdig Krimp is geen rampscenario Er moet een omslag komen van kwantiteit naar kwaliteit Prognose

Nadere informatie

Retail2020 en de effecten op de binnenstad

Retail2020 en de effecten op de binnenstad Vereniging van Onroerend Goed Onderzoekers Nederland Retail2020 en de effecten op de binnenstad Drs. M.H.J. Evers Manager Leden & Advies bij CBW Mitex Retail 2020 en de effecten op de binnenstad VOGON

Nadere informatie

Kwaliteit en Toekomst verkenning van duurzaamheid een focus voor MVO?

Kwaliteit en Toekomst verkenning van duurzaamheid een focus voor MVO? Kwaliteit en Toekomst verkenning van duurzaamheid een focus voor MVO? Milieu en Natuur 2 1. Duurzaamheidsverkenning 2. Indicatoren 3. Strategie-ontwikkeling 3 Definitie duurzaamheid 1 Kwaliteit van Leven;

Nadere informatie

Europese EFRO-subsidies voor innovatie en CO 2 -reductie

Europese EFRO-subsidies voor innovatie en CO 2 -reductie Europese EFRO-subsidies voor innovatie en CO 2 -reductie Europese EFRO-subsidies voor innovatie en CO 2 -reductie Via het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO) stimuleert Europa de regionale

Nadere informatie

Bestudeer de bronnen 1 en 2 uit het bronnenboekje die bij deze opgave horen.

Bestudeer de bronnen 1 en 2 uit het bronnenboekje die bij deze opgave horen. Wereld Opgave 1 Globalisering van IKEA Bestudeer de bronnen 1 en 2 uit het bronnenboekje die bij deze opgave horen. In 1963 opende IKEA zijn eerste buitenlandse vestiging. Daarna volgden er nog veel meer.

Nadere informatie

LES 1: De wereld in verandering

LES 1: De wereld in verandering LES 1: De wereld in verandering 1 Les 1: De wereld in verandering Vakken Zedenleer/godsdienst, economie, geschiedenis, aardrijkskunde, PAV Eindtermen Sociale vaardigheden, burgerzin, ICT, vakoverschrijdend,

Nadere informatie

Toespraak van commissaris van de koningin en SNNvoorzitter Max van den Berg, feestelijke start CCC2- programma, Groningen, 25 maart 2011

Toespraak van commissaris van de koningin en SNNvoorzitter Max van den Berg, feestelijke start CCC2- programma, Groningen, 25 maart 2011 Toespraak van commissaris van de koningin en SNNvoorzitter Max van den Berg, feestelijke start CCC2- programma, Groningen, 25 maart 2011 Dames en heren, Degenen, die hier te lande na 1820 verbetering van

Nadere informatie

'Maak werk van Vrije tijd in Brabant'

'Maak werk van Vrije tijd in Brabant' 'Maak werk van Vrije tijd in Brabant' OPROEP VANUIT DE VRIJETIJDSSECTOR Opgesteld door: Vrijetijdshuis Brabant, TOP Brabant, Erfgoed Brabant, Leisure Boulevard, NHTV, MKB, BKKC, Stichting Samenwerkende

Nadere informatie

Kunnen wij onze hoge welvaart (en welzijn) blijven verdienen?

Kunnen wij onze hoge welvaart (en welzijn) blijven verdienen? Maaseik, 30 April 2015 Kunnen wij onze hoge welvaart (en welzijn) blijven verdienen? Dr. ir. U. Vandeurzen, Voorzitter Gimv, Ex- Voorzitter/CEO LMS Voorzitter Ondernemersplatform Limburg, Erevoorzitter

Nadere informatie

David Bassens STEDEN IN TRANSITIE

David Bassens STEDEN IN TRANSITIE David Bassens STEDEN IN TRANSITIE STEDEN ALS ACTOR? Historisch: West-Vlaamse steden als plekken van innovatie, bv. lange-afstandshandel (cf. Hanse en jaarmarkten) Toenemende stedelijkheid: West-Vlaamse

Nadere informatie

Strategische Agenda Helmond. Coalitie-onderhandelingen 4 april 2018

Strategische Agenda Helmond. Coalitie-onderhandelingen 4 april 2018 Strategische Agenda Helmond Coalitie-onderhandelingen 4 april 2018 Staat van Helmond: Hoofddoelen strategische agenda Centrale ambitie: Meer banen Meer inwoners Meer banen Verwachte groei naar 101.000

Nadere informatie

De groei voorbij. Jaap van Duijn september 2007

De groei voorbij. Jaap van Duijn september 2007 De groei voorbij Jaap van Duijn september 2007 1 Een welvaartsexplosie Na WO II is de welvaart meer gestegen dan in de 300 jaar daarvoor Oorzaken: inhaalslag, technologische verandering en bevolkingsgroei

Nadere informatie

Regeringsverklaring. woensdag 31 december "Werken aan het vertrouwen"

Regeringsverklaring. woensdag 31 december Werken aan het vertrouwen Regeringsverklaring woensdag 31 december 2008 "Werken aan het vertrouwen" Het jaar dat vandaag zijn allerlaatste dag beleeft is getekend door de grootste financiële wereldcrisis sedert de jaren dertig

Nadere informatie

2009 uitzonderlijk slecht economisch jaar voor Nederland

2009 uitzonderlijk slecht economisch jaar voor Nederland 2009 uitzonderlijk slecht economisch jaar voor Nederland 02 Krimp mondiale economie in 2009 Aziatische landen als eerste uit het dal Economie eurozone krimpt nog sterker dan wereldeconomie Krimp in 2009

Nadere informatie

SMART INDUSTRY, FACTORIES & FINANCE. ARNOLD STOKKING, Algemeen Directeur Industrie

SMART INDUSTRY, FACTORIES & FINANCE. ARNOLD STOKKING, Algemeen Directeur Industrie SMART INDUSTRY, FACTORIES & FINANCE ARNOLD STOKKING, Algemeen Directeur Industrie groei LINEAIR VERSUS EXPONENTIËLE GROEI exponentieel disruptie lineair tijd 2 Tijd, in jaren INNOVATIE GAAT STEEDS SNELLER

Nadere informatie

Onderzoekmemorandum Innovatie en de Lissabonagenda

Onderzoekmemorandum Innovatie en de Lissabonagenda Onderzoekmemorandum Innovatie en de Lissabonagenda Inleiding Nederland werkt, net als de andere Europese landen aan de Lissabon-doelstellingen van de EU om te komen tot een dynamische en concurrerende

Nadere informatie

Internationale handel H7 1. Internationale handel. Waarom importeren: 25-2-2013. Waar komt het vandaan?

Internationale handel H7 1. Internationale handel. Waarom importeren: 25-2-2013. Waar komt het vandaan? Internationale handel H7 1 Waar komt het vandaan? Economie voor het vmbo (tot 8,35 m.) Internationale handel Importeren = invoeren (betalen) Exporteren = uitvoeren (verdienen) Waarom importeren: Meer keuze

Nadere informatie

INTERNATIONALISERING ARBEIDSMARKT. Han van Horen

INTERNATIONALISERING ARBEIDSMARKT. Han van Horen INTERNATIONALISERING ARBEIDSMARKT Han van Horen AGENDA HOBIJ Arbeidsmarktontwikkelingen Oplossingsrichtingen Internationalisering arbeidsmarkt KANTOREN Nederland Regionaal karakter Nationale dekking Meer

Nadere informatie

STRATEGISCHE MARKETINGPLANNING 06

STRATEGISCHE MARKETINGPLANNING 06 06 HBO Marketing / Marketing management Raymond Reinhardt 3R Business Development raymond.reinhardt@3r-bdc.com 3R 1 M Concurrentie, bedrijfstakanalyse: F In een bedrijfstakanalyse wordt niet alleen gekeken

Nadere informatie

DWSI Trendalert S E P T E D

DWSI Trendalert S E P T E D Dutch Water Sector Intelligence Vier Scenario's voor de Circulaire Economie DWSI Trendalert Vier Scenario's voor de Circulaire Economie Inleiding Het KIDV is op 1 januari 2013 opgericht naar aanleiding

Nadere informatie

Economische Agenda De Bevelanden

Economische Agenda De Bevelanden Economische Agenda De Bevelanden 2016-2021 Regio De Bevelanden 19 september 2016 2 3 4 5 6 Bron: Stec Groep, 2016 7 8 9 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 2029 2030 2015

Nadere informatie

De wereld van overmorgen

De wereld van overmorgen De wereld van overmorgen Nederland en de wereld over 10 jaar Hans Stegeman 27 januari 2016 2 Agenda Niet te voorspellen Vijf megatrends in de wereld Het Nederland van overmorgen: van handelsland naar kennisland?

Nadere informatie

Economische Barometer 2017 Bergen op Zoom en Roosendaal. Kernuitkomsten vergeleken, februari >

Economische Barometer 2017 Bergen op Zoom en Roosendaal. Kernuitkomsten vergeleken, februari > Economische Barometer 2017 Bergen op Zoom en Roosendaal Kernuitkomsten vergeleken, februari 2018 > www.ioresearch.nl Een barometer is gericht op het volgen en (door middel van cijfers) in beeld brengen

Nadere informatie

Primos-model. Basisuitkomsten Primos 2013 Kleidum

Primos-model. Basisuitkomsten Primos 2013 Kleidum Primos-model Basisuitkomsten Primos 2013 Kleidum 2 Het Primos-model Werking Primos-model Het Primos-model voorspelt de bevolkingsontwikkeling als gevolg van geboorte, sterfte, buitenlandse en binnenlandse

Nadere informatie

Ton Venhoeven, Rijksadviseur Infrastructuur

Ton Venhoeven, Rijksadviseur Infrastructuur Geïntegreerde netwerken en knooppunten: veranderingen in de maatschappij Ton Venhoeven, Rijksadviseur Infrastructuur Project uitwerking en planvoorbereiding Advies verkenningen Onderzoek duurzame stedenbouw

Nadere informatie

SOCIAAL PERSPECTIEF. sociale structuurvisie Zaanstad 2009-2020

SOCIAAL PERSPECTIEF. sociale structuurvisie Zaanstad 2009-2020 SOCIAAL PERSPECTIEF sociale structuurvisie Zaanstad 2009-2020 SOCIAAL PERSPECTIEF sociale structuurvisie Zaanstad 2009-2020 De sociale ambitie: Zaanstad manifesteert zich binnen de metropoolregio Amsterdam

Nadere informatie

Visie op Wankel perspectief. 18 november 2013

Visie op Wankel perspectief. 18 november 2013 Visie op 2014 Wankel perspectief 18 november 2013 Inhoud Blik op de wereld Eurozone Nederlandse Economie Woningmarkt Regeringsbeleid Conclusies Blik op de wereld Achteroverleunen beleidsmakers ongewenst

Nadere informatie

Centraal Bureau voor de Statistiek. Persconferentie De Nederlandse economie vierde kwartaal 2009

Centraal Bureau voor de Statistiek. Persconferentie De Nederlandse economie vierde kwartaal 2009 Persconferentie De Nederlandse economie vierde kwartaal 2009 Sheet 1: Opening Goedemorgen dames en heren. Welkom op het Centraal Bureau voor de Statistiek bij de presentatie van de cijfers over het vierde

Nadere informatie

Sterker, Slimmer, Schoner

Sterker, Slimmer, Schoner Sterker, Slimmer, Schoner D66 visie op duurzaamheid en groei C100 01-11-2014 Stientje van Veldhoven Groene genen Van Mierlo Terlouw Club van Rome Richtingwijzer: streef naar een duurzame en harmonieuze

Nadere informatie

Mosterd uit Almen, kaas van boerderij Pas Op, verse asperges om

Mosterd uit Almen, kaas van boerderij Pas Op, verse asperges om Windenergie als streekproduct: van dichtbij is beter. Mosterd uit Almen, kaas van boerderij Pas Op, verse asperges om de hoek, akkerbrood gebakken door bakker Wijnand van Loarnse tarwe: eerlijk en heerlijk!

Nadere informatie

DEMOGRAFIE. Mensen werken langer door uit financiële 65+ noodzaak COMPLEXITEIT VOOR UWV NEEMT TOE

DEMOGRAFIE. Mensen werken langer door uit financiële 65+ noodzaak COMPLEXITEIT VOOR UWV NEEMT TOE UWV \210 118S212 TR[25 lt. 1 ij If. 1.t. t Aik Aantal klanten van UWV blijft ongeveer gelijk DEMOGRAFIE Mensen werken langer door uit financiële 65+ noodzaak Laagopgeleiden minder lang gezond dan hoogopgeleiden

Nadere informatie

Van Wederopbouw naar Reconstructie

Van Wederopbouw naar Reconstructie Van Wederopbouw naar Reconstructie Maarten Hajer Volg PBL: @leefomgeving @maartenhajer 1985/7, Nederland Nu Als Ontwerp Vier scenario s Zorgvuldig Dynamisch Kritisch Ontspannen De geschiedenis Wederopbouw,

Nadere informatie

Krimp in Fryslân. Inwonertal

Krimp in Fryslân. Inwonertal Krimp in Fryslân Bevolkingsdaling, lokaal en regionaal, is een vraagstuk van nu én de komende jaren. Hoewel pas over enkele decennia de bevolking van Fryslân als geheel niet meer zal groeien, is in sommige

Nadere informatie

Speech van commissaris van de koningin Max van den Berg, Symposium LifeLines, Groningen (UMCG), 1 oktober 2012

Speech van commissaris van de koningin Max van den Berg, Symposium LifeLines, Groningen (UMCG), 1 oktober 2012 Speech van commissaris van de koningin Max van den Berg, Symposium LifeLines, Groningen (UMCG), 1 oktober 2012 Dames en heren, [Inleiding] Ik vind het wel leuk, maar ook een beetje spannend. Maar moet

Nadere informatie

De Staat van Nederland Innovatieland: een gouden ei? Walter Manshanden

De Staat van Nederland Innovatieland: een gouden ei? Walter Manshanden De Staat van Nederland Innovatieland: een gouden ei? Walter Manshanden Van der Zee, F., W. Manshanden, F. Bekkers, T. van der Horst ea (2012). De Staat van Nederland Innovatieland 2012. Amsterdam: AUP

Nadere informatie

Bevolkingsspreiding. Waar zit iedereen? Juist of onjuist: China is het grootste land ter wereld. A. Juist. B. Onjuist

Bevolkingsspreiding. Waar zit iedereen? Juist of onjuist: China is het grootste land ter wereld. A. Juist. B. Onjuist Bevolking Waar zit iedereen? Waar zit iedereen? Bevolkingsspreiding Vraag 1 van 9 Juist of onjuist: China is het grootste land ter wereld. A. Juist B. Onjuist De manier waarop de bevolking over een gebied

Nadere informatie

BESTUREN WORDT ANDERS?

BESTUREN WORDT ANDERS? VERANDERENDE SPORT BESTUREN WORDT ANDERS? Jan-Willem van der Roest 16 december 2017 Jan-Willem van der Roest Onderzoeker Voorzitter Inhoud Maatschappelijke ontwikkelingen Trends in vrijwilligerswerk Wat

Nadere informatie

Krimp Prognose 2010-2025

Krimp Prognose 2010-2025 Provincie: (Stads)regio gemeenten: Limburg Profiel gemeente: Maastricht Zuid-Limburg: Maastricht, Sittard-Geleen en Heerlen Regio: 35 Aanbod van leegstand Leegstand per stad: Huidige leegstand: aantal

Nadere informatie

Het familiebedrijf: veelzijdig belang voor de Nederlandse samenleving

Het familiebedrijf: veelzijdig belang voor de Nederlandse samenleving www.pwc.nl Het familiebedrijf: veelzijdig belang voor de Nederlandse samenleving Belangrijkste bevindingen Maart 2016 Wat is het belang van familiebedrijven voor de Nederlandse samenleving? Familiebedrijven

Nadere informatie

ONDERZOEKSMEMORANDUM. De sectorale bijdrage aan de Gelderse economie. 1. Huidige productie- intermediair verbruik en BBP

ONDERZOEKSMEMORANDUM. De sectorale bijdrage aan de Gelderse economie. 1. Huidige productie- intermediair verbruik en BBP ONDERZOEKSMEMORANDUM De sectorale bijdrage aan de Gelderse economie 1. Huidige productie- intermediair verbruik en BBP De productie van bedrijven en instellingen is gelijk aan de verkoopwaarde van alle

Nadere informatie

Bijlage VMBO-KB. economie CSE KB. tijdvak 1

Bijlage VMBO-KB. economie CSE KB. tijdvak 1 Bijlage VMBO-KB 2014 tijdvak 1 economie CSE KB KB-0233-a-14-1-b Slim uitgeven informatiebron 1 Motorrijtuigenbelasting per kwartaal. Gewichtsklasse Benzine Diesel LPG-gas 651 t/m 750 44 126 44 751 t/m

Nadere informatie

Naar een leiderschapscrisis. Visie zonder actie is hallucinatie

Naar een leiderschapscrisis. Visie zonder actie is hallucinatie Naar een leiderschapscrisis Visie zonder actie is hallucinatie Enkele risico s Spanningen tussen China en VS lopen verder op en monden uit in handelsoorlog Nieuwe spanningen binnen eurozone M.n. in de

Nadere informatie

Economie en arbeidsmarkt in Noord-Nederland

Economie en arbeidsmarkt in Noord-Nederland Economie en arbeidsmarkt in Noord-Nederland Jan Dirk Gardenier 17 april 2015 Lokale verschillen in leefbaarheid veel gesloten platteland Economie is afhankelijk van ruimtelijke gebiedsontwikkeling en de

Nadere informatie

Hoofdstuk 4 De marketing- omgeving

Hoofdstuk 4 De marketing- omgeving Hoofdstuk 4 De marketing- omgeving Marketingomgeving Deel 1 Deel 2 Markten Deel 3 Deel 4 Deel 5 Deel 6 Deel 7 Deel 8 Deel 9 Principes van marketing - Hoofdstuk 4 2 Leerdoelen 1. Aangeven welke krachten

Nadere informatie