Smart Cities; moeten lokale overheden zichzelf opnieuw uitvinden?

Smart Cities; moeten lokale overheden zichzelf opnieuw uitvinden? VIAG themadag TU Delft & KPN NETCO Edgar van Boven KPN Lokale Overheid Gregory van den Top Rik Budel Manon Corbet 1

Abstract Lokale overheden vervullen vitale taken voor onze samenleving. Gemeenten staan voor de opgave om meer met minder mensen en middelen voor elkaar te krijgen. Hoe verbinden we de gedroomde verworvenheden die worden geassocieerd met Smart Cities? Welke ideeën leven er nu al? Wat blokkeert de wegen er naar toe? Gedurende 2007 2012 hebben TU Delft, CBS en KPN samen onderzoek gedaan naar de structuur en trends in economische netwerken waarbij Nederland en Duitsland model stonden. Eind 2013 wordt naar verwachting het onderzoeksresultaat gepubliceerd. Edgar van Boven deelt inzichten uit dit promotieonderzoek* die U kan gebruiken bij het maken van Uw plannen voor de komende jaren en Uw activiteiten in het hier en nu. *Promotor: prof.dr.ir. Nico Baken 2

Inhoud Thema s, trends en uitdagingen Lokale Overheden Samenwerken in Smart Cities Wat is de Context? Lokale regiefuncties en continuïteit vitale sectoren Is er een probleem? Resultaten onderzoek economische netwerken Inzichten uit data analyse van waardestromen Onderzoek weet wat er leeft onder ¼ gemeenten Innovatie over de grenzen van sectoren Waarom, hoe en wat? Uitkomst 5-jarig experiment Bijdrage Actor i+2 Actor i Needs & Offers Knowledge Value Trust Communication Payment Actor i+1 Het verbinden van mensen en mogelijkheden Input voor Uw plannen voor de komende jaren Physical 3

Herkent U deze Wiki over Smart Cities? Smart Cities can be identified (and ranked) along six main axes or dimensions: 1. smart economy 2. smart mobility 3. smart environment 4. smart people 5. smart living 6. smart governance A city can be defined as smart when investments in human and social capital and traditional (transport) and modern (ICT) communication infrastructure fuel sustainable economic development and a high quality of life, with a wise management of natural resources, through participatory action and engagement [Caragliu et al.,2009]. Zie ook note page voor aanvulling [Komninos,2002]. 4

Herkent U deze thema's? Smart Cities can be identified (and ranked) along six main axes or dimensions: 1. smart economy 1. Bezuinigen en toch innovatief zijn 2. smart mobility 2. Verbeteren dienstverlening aan burgers&bedrijven 3. smart environment 3. Veiligheid 4. smart people 4. Het Nieuwe Werken 5. smart living 5. Samenwerking 6. smart governance 6. Decentralisatie A city can be defined as smart when investments in human and social capital and traditional (transport) and modern (ICT) communication infrastructure fuel sustainable economic development and a high quality of life, with a wise management of natural resources, through participatory action and engagement. [Caragliu et al.,2009]. Zie ook note page voor aanvulling [Komninos,2002]. [http://teamkpn.kpnnet.org/news/read/ Smart cities zijn wél berekend op de toekomst, 19-6-2013] 5

Trends Z B H B E Z U I N I G E N P G W S D F R A G M E N T A T I E M T D E C E N T R A A L N B D D O S

Trends: fragmentatie en flexibilisering in NL Organisaties fragmenteren, krimpen in headcount en clusteren 2007-2013: werkeloosheid van 4.5% naar ~ 8% slechts 1% van de bedrijven heeft nog meer dan 250 werknemers in dienst 2007-2012: aantal 1-persoons bedrijven met 47% gestegen, totaal aantal bedrijven plus 31% 2001-2012: van 471.000 naar 752.000 ZZP ers [CBS StatLine,2013] De helft van de ZZP ers is op zoek naar werk [onderzoek Jobbird.com, november 2011] Verschuiving productie inzet vrijwilligers / gepensioneerden flexibele contracten / outsourcing autonome initiatieven voor en door burgers [154 particuliere vervoersinitiatieven geteld door KpV V] HugoHopper, Utrechtse BoodschappenPlusBus, Wassenaar Stichting Bij Bus, etc. 7 En... na een periode van schaalvergroting, winstmaximalisatie, dubieuze bonussen, fraude en andere ongemakken verliest de burger zijn vertrouwen in grote (commerciële) organisaties [H.Stolk,2013].

Trends: New Deal voor jeugd op Europees niveau Kans op sociale onrust door crisis in Europa het grootst In Parijs wordt eind mei de New Deal for Europe gepresenteerd, een samenwerkingsproject tussen Frankrijk en Duitsland tegen de jeugdwerkeloosheid. Het project een knipoog naar de New Deal van Roosevelt uit 1933, die de Grote Depressie moest tegengaan trekt aanvankelijk zes miljard uit voor het bestrijden van de hoge werkeloosheid. Dat bedrag kan nog bijgesteld worden, omdat het uit leningen zal worden opgemaakt De kans op sociale onrust in Europa is groter dan waar ook ter wereld. Dat schrijft de ILO in haar jaarlijkse World of Work-rapport. Sinds het uitbreken van de crisis in 2008 is de kans op stakingen, 8 protesten en demonstraties in de meeste landen in de wereld toegenomen. In de 27 EU-landen is het risico op sociale onlusten het grootst, met een toename van 34 procent naar 46 procent in vijf jaar tijd, concludeert de ILO.

Trends: mobile & micro payments Mobile payment gebruikers wereldwijd Eind 2012: 480 mln Eind 2015: 1 mrd Eind 2017: 1.5 mrd [Karl Whitfield,Portioresearch.com,2013] Location Based Services & transacties Geo fencing Digitaal betalen zonder tussenkomst banken (b.v. Afrika) Waarderen en verbinden van geproduceerde en te produceren diensten / goederen Gevaar: Internet wipes out middle class [Jaron Lanier, Who owns the future, 2012] Nederland is trend leider in BYOD. Dit betekent dat mensen hun eigen device meenemen naar de locatie van hun werkgever. In 2014 neemt naar verwachting 37% van de werkers hun eigen device mee naar kantoor. Dit vereist data security diensten en het oplossen van interoperability issues.[citrix research, 4Q2011] 9 Het mogelijk maken van burgerparticipatie en zelfredzaamheid is een belangrijk thema, maar niet iedere burger kan dit waarmaken

Trends: toenemende behoefte aan veiligheid In de digitale wereld DDOS aanvallen en andere cyber ongemakken vooral aanpakken bij de bron (herrouteren) Toenemende misleiding bij Internet bankieren en in de fysieke wereld Netwerk van kunstmatig intelligente camera s Burgers/vrijwilligers raken actief betrokken bij tracking & tracing M. Bloomberg, burgemeester van New York: De eerste taak van een stadsbestuur is veiligheid, daar vloeit al het andere uit voort. Overal... bewakingscamera s... aan muren en palen maar ook in de lucht in de vorm van drones. De technologie wordt beter. Over 5 jaar zijn er overal camera s of je dat nou leuk vindt of niet. Wen er maar aan!. 10 [Arie Elshout, Het schurend leiderschap van Michael Bloomberg, Volkskrant,18-5-2013].

Trends: Big Data analyse 12 tot 24 uur van te voren voorspellen waar: criminaliteit zal plaatsvinden en daar preventief fouilleren double digit crime reduction in LA (matrix techniek) [BBC Horizon,2013] Preventief Risico panden proactief bezoeken om brand te voorkomen Besef groeit dat we op een gouden berg informatie zitten waar we (te) weinig mee (durven) doen waarvoor analyse tools nu al beschikbaar zijn en steeds krachtiger worden waarmee we risico s in de samenleving kunnen verkleinen Obama won zijn tweede verkiezing mede door Big Data analyse en koos ervoor om zijn vrijwilligers te verbinden met individuen in de swing state Ohio die o.b.v. persoonsgegevens overhaalbaar zouden moeten zijn. 11 Het is raadzaam om ideeën, visie en theorie leidend te laten zijn bij het definiëren van Big Data initiatieven, anders krijg je een Big Data brei.

Is er een probleem? (1) Wat lees je in VIAG en V-ICT-OR, Met ICT de crisis door, 2012: Verschillende belangen Open eind regelingen zonder financiële limiet; WMO, WWB, oplopende werkeloosheid. Onmogelijk financiële prognoses te maken 12

Is er een ICT probleem? (2)... ICT en informatievoorziening zijn belangrijke onderwerpen voor de organisatie; iedereen is er de hele dag mee bezig. Tegelijkertijd is de interesse en kennis/kunde van bestuurders, managers en directie over het algemeen mager. [VIAG en V-ICT-OR, Met ICT de crisis door,p28,2012]. De praktijk = squeeze geworden HNW volgt uit een complex gelaagd intern en extern verbindingsproces en niet andersom. Actor i+2 Actor i Actor i+1 Een gemeente is géén commercieel bedrijf maar een trans-sectoraal regie orgaan. Dat vraagt om een netwerk-vorm van samenwerken en besturen. Hersenen hebben ongelofelijk veel verbindingen. Needs & Offers Knowledge Value Trust Communication Gaat om het verbinden van transsectorale waarde tussen mensen; ziet U het ook zo? Payment Physical 13 ICT is een middel, het is Uw gereedschap, ICT kan besparingen opleveren maar ICT is geen medicijn voor gebrekkige menselijke interactie (verbindingsvraagstukken en nodige start HND).

Vitale sectoren en infrastructuren vereisen stabiliteit Energy Communications Water Trade (food) Healthcare Finance Government & Security Transport Manufacture (chemical & nuclear) Bron: Ministerie Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties 10 Het Rijk en Lokale Overheden vormen een vitale sector verantwoordelijk voor unieke regiefuncties

Vitale sectoren en infrastructuren vereisen stabiliteit Energy Communications Water Trade (food) Healthcare Finance Government & Security Transport 19 Beheren waterkwaliteit 20 Keren en beheren waterkwantiteit 21 Handhaving openbare orde 22 Handhaving openbare veiligheid 23 Rechtspleging en detentie 24 Rechtshandhaving 25 Diplomatieke communicatie 26 Informatieverstrekking overheid 27 Krijgsmacht 28 Besluitvorming openbaar bestuur Manufacture (chemical & nuclear) Bron: Ministerie Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties 10 Het Rijk en Lokale Overheden vormen een vitale sector verantwoordelijk voor unieke regiefuncties

Moeten lokale overheden zichzelf opnieuw uitvinden? Nee??? Ja Is er een toenemend risico op verstoring in de Nederlandse samenleving als gevolg van de huidige crisis situatie? Is een uitgebreidere regiefunctie haalbaar onder de komende bezuinigingen? Moeten lokale overheden zichzelf opnieuw uitvinden?* Ja, en wel vanuit een netwerkvisie op unieke lokale regiefuncties * Zie ook: VIAG en V-ICT-OR, Met ICT de crisis door, 2012. 16

Resultaten Research Economische Netwerken 06 13 17

Actoren uit 20 sectoren delen hun waarde in een volledig vermaasd netwerk Environmental Care Water Care Education Entertainment Agriculture Government Household Trade HORECA Municipalities Transport A B Energy Communications A 10010011001 B Finance Administrative Activities Roads, Air, Water Digital Networks Tourism Mining Manufacture Construction Real Estate Professional Activities X + Y = Z 18

Actoren uit 20 sectoren delen hun waarde in een volledig vermaasd netwerk Environmental Care Water Care Education Entertainment Agriculture Government Household Trade HORECA Municipalities Transport A B Energy Communications A 10010011001 B Finance Administrative Activities Roads, Air, Water Digital Networks Tourism Mining Manufacture Construction Real Estate Professional Activities X + Y = Z 19 Rijk & Lokale Overheden vormen samen een vitale sector en hebben een unieke regie functie voor onze samenleving als geheel

Het huishouden consumeert (minder) en produceert (meer) In afgelopen tien jaar is het aantal ZZP ers / thuiswerkers verdubbeld Huishouden en bewoners zijn dicht verbonden met andere sectoren, zowel fysiek als digitaal Door de industriële revolutie verliet het werk het huis. 150 jaar later door de informatie revolutie komt het werk weer thuis Dingen digitaal doen spaart tijd, energie en geld physical digital 11 Het huishouden wordt in toenemende mate een productie omgeving b.v. energie productie, urban agri, digitaal netwerken met 3D printers

Communications Manufacturing Government Households Transport Healthcare Finance Admin. Services, tourism Trade Environmental Care Entertainment Education Water Energy Construction Hotel Restaurant Café Agriculture Real estate Mining Professional activities Number of sectors Een trans-sectoraal innovatie experiment Resultaten experiment 2007 2011 Samen hebben 114 studenten 55 innovatie concepten bedacht gemiddeld 6 sectoren per concept variërend tussen 3 en 11 sectoren Voorbeelden De thuiswerkende taxi chauffeur Urban agriculture in 7 mln m 2 lege kantoor ruimte met ICT controlled lighting/climate Ranking welke sectoren vaakst voorkomen 1.Communications 2.Manufacture 3.Government / Security 4.Households 5.Transport 6.Healthcare 7.Finance 55 Trans-sector Innovation concepts mapped on 20 sectors 8 Solving traffic jams 1 1? 1 3 19 Innovating tourism 1 1? 1 3 7 Rail miles 1 1? 1 1 4 11 Universal Marketplace 1 1 1 1 4 17 Artificial Intelligence traffic light system 1 1 1 1 4 24 Real time traffic analysis and control 1 1 1 1 4 36 RFID in supermarkets interacting with mobile devices 1 1 1 1 4 51 Smart Disaster recovery management 1 1 1 1 4 4 Solving car traffic congestion 1 1 1 1 1 5 10 Galileo system 1 1 1 1 1 5 20 Remote and automatic vehicle control 1 1 1 1 1 5 27 Is there a doctor in the house? 1 1 1 1 1 5 29 Dedicated transport tracks, express grid & light trail 1 1 1 1 1 5 31 Improve transportation using RFID & recyclable casing 1 1 1 1 1 5 33 Emergency doctor via PSTN 1 1 1 1 1 5 35 Civil servants learning by means of serious gaming 1 1 1 1 1 5 39 Digital suitcase 1? 1 1 1 1 5 44 Tyre monitoring system 1 1 1 1 1 5 45 Personalised and location based event information 1 1 1? 1 1 5 47 Mobile ehealth 1 1 1 1 1 5 1 A new dimension to winter sports 1 1 1 1 1 1 6 2 Trans-sector information retrieval 1 1 1 1 1 1 6 5 Trans-sector innovation traffic accident management 1 1 1? 1 1 1 6 6 Access to real time security camera 1 1 1 1 1 1 6 9 Seniors care 1 1 1 1 1 1 6 12 Tele healthcare network 1 1 1 1 1 1 6 14 Communication network for mining workers 1 1 1 1 1 1 6 18 Pollution warning 1 1 1 1 1 1 6 21 Live mobile translator 1 1 1 1 1 1 6 23 Agricultural innovation 1 1 1 1 1 1 6 28 Geographic position controlled (de)activation 1 1 1 1 1 1 6 32 Electronic personal assistant for shopping consumers 1 1 1 1 1 1 6 34 PC based energy saving household power meter 1 1 1 1 1 1 6 41 Residential Card containing basic personal information 1 1 1 1 1 1 6 46 Real Estate damage monitoring & management 1 1 1 1? 1 1 6 55 Snow management information system for airports 1 1 1 1? 1? 1 6 3 Personal healthcare entertainment system 1 1 1 1 1 1 1 7 15 Energy waste prevention 1 1 1 1 1 1 1 7 16 Car sharing network 1 1 1 1 1 1 1 7 25 Disastrous weather supervisory system 1 1 1 1 1 1 1 7 30 Car driver information sharing & solving traffic jams 1 1 1 1 1 1 1 7 38 Sensor ID bracelet 1? 1 1 1 1 1 1 7 40 Ad hoc Lens Monitoring System 1 1 1 1 1 1 1 7 49 Smart Wallet 1 1 1 1 1 1 1 7 52 Mobile tourism 1 1 1 1 1 1 1 7 26 Flood warning system 1 1 1 1 1 1 1 1 8 42 A Future Intelligent Transport system 1 1 1 1 1 1 1 1 8 53 Hop on chipcard for Amsterdam (for expats,tourists) 1 1? 1 1 1 1 1 1 8 54 Smart domestic greenhouse 1 1 1 1 1 1 1 1 8 13 Oil spill management & control 1 1 1 1 1 1 1 1 1 9 48 Sensors in exhaustion system of vehicles 1 1 1 1 1 1 1 1 1 9 22 Vehicle intelligent information management 1 1 1 1 1 1 1? 1 1 1 10 37 Rigid Identity service 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 10 43 Forest Protection against Fire Hazards 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 11 50 Augmented Reality in a city (map) 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 11 Total 55 44 38 36 30 25 24 19 14 12 9 7 7 6 5 4 3 2 1 0 6,2 13 90% van studenten die aan dit innovatie experiment hebben deelgenomen zijn internationale master studenten van buiten Europa

De overvloed aan innovatie-combinaties vereist wel-overwogen keuzes 20 sectoren geven samen meer dan een miljoen innovatie combinaties Hoe vinden we de meest veelbelovende combinaties en nieuwe waarde in het sector netwerk? Aantal combinaties met 20 sectoren 200000 180000 160000 140000 120000 100000 80000 60000 40000 Inzicht en overzicht over unieke functies en waarde van sectoren Begrijpen trends 20000 Weten wat de drivers voor verandering zijn Vinden van innovatie waarde vermenigvuldigers Trans-sectorale value cases naast business cases Experimenteren, selecteren innovatie combinaties 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 Low Aantal betrokken sectoren Innovation Complexity High 22 Aan het begin van een innovatie initiatief is te veel de grote valkuil. Weersta initieel de verleiding van de overvloed aan combinaties.

Vitale activiteiten clusters hebben de hoogste connectiveit Succesvolle innovatie vereist connectiviteit: De waarde van innovatie in highly connected nodes vermenigvuldigt (verspreidt) zich makkelijker vergeleken met waarde uit Innovatie-initiatieven in lonely nodes. Gemiddelde degree Vital Ranking van sector connectiviteit: 1.Household 2.Trade 3.Communications 4.Energy 5.Finance 6.Healthcare 7.Government / Security 8.Transport 9.Water Sector netwerk data 1987 2007 - CBS verstrekte jaarlijkse waardestromen in mln euros tussen 100 Nederlandse Sub-sectoren (IO tabellen) - Data reflecteert nodes die productiewaarde delen - Een hoge degree betekent dat een node direct Lage degree Hoogste degree is verbonden met vele buren Voorbeeld Nederland 2007: alle monetaire flows 1 miljoen

Smart City vliegwiel kan linksom en rechtsom zodat de burger veilig kan: samenwerken in netwerken delen regisseren produceren luisteren signaleren intern en extern transparante gemeente veilig verbinden communiceren navigeren (digitaal) transactie ketens prioriteren begrijpen anticiperen handelen 24

Scenarios samen sterk 3 4 laag conjunctuur hoog conjunctuur 2 1 Get Poor TODAYS CRISIS SECRETS THAT CAN END YOUR WORK individualistisch 25

En nu concreet Actor i+2 Actor i Actor i+1 We kunnen samen ongetwijfeld meer dan we denken Netwerkanalyse complementair aan VIAG/V-ICT-OR/Native Needs & Offers Knowledge Workshops unieke waarde voor onze samenleving Value Trust Potentieel bepalen en ranking maken Communication Payment Physical Keuzes maken uit transsectorale innovatie voorbeelden Actoren selecteren en benaderen, in het begin niet te veel Burgers nadrukkelijk betrekken Netwerken opzetten, mensen verbinden en versterken Voorbeelden Assistentie bij veilig digitaal navigeren Vraag-aanbod matching, n-m transactie engines, verdeelmodellen subsidies etc. Waarde-cases (b.v. uitbreiding Pianola Museum Amsterdam) Positief gedrag van burger A financieren uit negatief gedrag burger Z 26 Kennis vermenigvuldig je door te delen

Samenvatting Gedrags-trends bring your own device dingen ook digitaal doen physical digital Algemene trends organisatiefragmentatie vergrijzing, ehealth verloedering publieke ruimte Overheid/veiligheid Thuis-trends thuiswerken / produceren ouderen langer thuis etravel / telepresence innovatiekruispunt Energie Finance Lokale Overheden Smart Bijdrage TU Delft vitale en unieke regiefunctie Vital Zorg Educatie waarde cases vraag & aanbod matching Veiligheid zowel fysiek als digitaal netwerk van LO, betrokken burgers, camera s en kunstmatige intelligentie Transport City Communications & Manufacture Bouw onzekerheid werk / inkomen burgers nemen zelf initiatief zoektocht hoe ombuigen neergaande trends trans-sectorale innovatie concepten economische netwerken Samenwerken en Innovatie partners kiezen met wie verbinden begint bij mensen ICT is een bindmiddel 15 Innoveren is combineren, door mensen te verbinden op meerdere niveaus

Referenties WRR, ioverheid, Amsterdam University Press, 2011. J. Lanier, Who owns the Future, 2012. Eerste Kamer der Staten-Generaal, Verbinding verbroken? Onderzoek naar de parlementaire besluitvorming over de privatisering en verzelfstandiging van overheidsdiensten, SDU, 2012. VIAG en V-ICT-OR, Met ICT de crisis door, september 2012. M. Corbet, Weet wat er leeft, Gemnet onderzoek onder ¼ van de gemeenten, 2012. D. Helbing, Globally networked risks and how to respond, Nature 12047, mei 2013. A. Elshout, Het schurend leiderschap van Michael Bloomberg, Volkskrant, 18-5-2013. M. Sommer, De lantarenpalen van Wouter Bos, Volkskrant, 15-6-2013. B. Keizer, Van Rijn ziet nooit ouderen, maar wel veel beleidsproza, Medisch Contact, 20-6-2013. 28

Resultaten uit onderzoek 1/4 gemeenten Thema: Samenwerking Wat verstaat u onder dit thema? Samenwerken kan op vele terreinen: met burgers en bedrijven, met gemeenten onderling en binnen gemeenten. Het heeft evenredig veel voordelen: schaalvergroting, samen sterk, continuïteitsgarantie, kennisdeling, efficiency en kwaliteitsborging. Volgens gemeenten is samenwerken een manier om te bezuinigen, om de kwetsbaarheid te verminderen en om specialismen te bundelen. Vooral voor kleine gemeenten is onderling samenwerken een manier om het aantal FTE te kunnen verminderen, te bezuinigen door samen in te kopen en om ontbrekende kennis binnen te halen. Voor velen is samenwerking met name een ICT-aangelegenheid; ICT vergoot de mogelijkheden om samen te werken. Ook grote gemeenten benaderen samenwerking als een manier om gezamenlijk sterker en beter te worden: 1+1=3. Wat is de visie/strategie van uw organisatie op dit thema? Gemeenten zien samenwerking als een kans om de witte vlekken in te vullen, om via kennisdeling een beter idee te hebben van wat er speelt. Ook zien veel gemeenten samenwerking als een noodzaak om rijkstaken te kunnen uitvoeren, continuïteit te waarborgen en hun dienstverlening te verbeteren. Het wiel hoeft per slot van rekening niet opnieuw uitgevonden te worden. Kostenbesparing is voor veel gemeenten een secundaire bijkomstigheid van samenwerking. Kleine en middelgrote gemeenten willen door samen te werken regiegemeente worden, samen sterk staan en hun efficiëntie vergroten. 29

Resultaten uit onderzoek 1/4 gemeenten Thema: Verbeteren dienstverlening Wat verstaat u onder dit thema? Voor veel gemeenten gaat het verbeteren van de dienstverlening over het vergemakkelijken van de weg van burger naar overheid. Door de selfservice/selfcare te vergroten, door het efficiënt inrichten van digitale kanalen en door processen klantvriendelijker in te richten. Het digitale kanaal is er niet alleen om efficiënt te kunnen doorverbinden, maar juist om écht te helpen. Verbeterde dienstverlening gaat over maatwerk, over Ja, tenzij. Social media kunnen daarbij ingezet worden om de burger te bereiken en te informeren over gemeentelijke plannen. Met name kleinere gemeenten vinden het belangrijk uit te leggen wat ze doen, hoe ze het doen en hoe burgers daarvan gebruik kunnen maken. Het stroomlijnen van de dienstverlening leidt bovendien vanzelf tot bezuiniging. Wat is de visie/strategie van uw organisatie op dit thema? Goede dienstverlening tegen betaalbare kosten. Dat is waar veel gemeenten op inzetten. Excellent gastheerschap is daarbij een veelgebruikte term. En voor veel gemeenten is digitale dienstverlening de manier om dat te bereiken. Burgers en bedrijven moeten zelf aan de (digitale) knoppen kunnen zitten. Voor gemeenten levert dat op dat ze zo min mogelijk burgers zien omdat alles digitaal of telefonisch gaat. Contact met bedrijven is juist wel wenselijk. Voor kleine en middelgrote gemeente is digitaliseren niet altijd een verbetering: mensen gaan liever naar een loket. Wel zien kleine gemeenten het digitale voordeel van deregulatie: niet alles meer zelf hoeven aanbieden, maar eenvoudig kunnen samenwerken met andere gemeenten. Grote gemeenten kiezen er veelal voor de dienstverlening naar eigen inzicht door te voeren en goed contact te houden met klanten over de ervaringen daarmee. 30

Bron: fragmentatie en flexibilisering Section Sector Number of Duch Enterprises Trend in Nr. of Enterprises SBI 2008 Approximation 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2007 compared to 2012 total 1 person % total 1 person % total 1 person % total 1 person % total 1 person % total 1 person % total 1 person 2 persons A Agriculture 69455 25735 37% 68090 25240 37% 66215 24565 37% 65720 24445 37% 64025 23855 37% 62390 23265 37% -10% -10% -11% B Mining 310 55 18% 310 60 19% 275 50 18% 285 50 18% 300 60 20% 310 75 24% 0% 36% -8% C Manufacturing 47070 20335 43% 48695 21880 45% 51080 23460 46% 50745 23725 47% 51150 24420 48% 53430 26490 50% 14% 30% 1% D Energy 550 110 20% 570 90 16% 695 90 13% 660 80 12% 680 80 12% 750 90 12% 36% -18% 50% E Water (+ Envir. care) 1125 190 17% 1105 190 17% 1210 210 17% 1135 205 18% 1150 230 20% 1190 275 23% 6% 45% -2% F Construction 96995 64560 67% 109080 75375 69% 124890 88905 71% 127610 91860 72% 128175 92980 73% 134575 99250 74% 39% 54% 9% G Trade 185635 87090 47% 189620 91490 48% 194505 93740 48% 193260 93950 49% 196010 96545 49% 203050 102245 50% 9% 17% 2% H Transport 27405 11855 43% 28180 12425 44% 29595 13300 45% 29875 13620 46% 30200 13880 46% 31470 14945 47% 15% 26% 6% I Hotel Restaurant Café 42105 16980 40% 42825 18080 42% 44345 18485 42% 44340 18805 42% 44600 19015 43% 46685 20185 43% 11% 19% 5% J Communications 40560 23650 58% 45230 26400 58% 50100 29585 59% 52915 31755 60% 57005 35115 62% 62770 39705 63% 55% 68% 36% K Finance 53715 3680 7% 64265 3495 5% 67630 3180 5% 68610 2965 4% 71850 2885 4% 75950 2955 4% 41% -20% 46% L Real estate 25520 4510 18% 26745 4875 18% 29400 5080 17% 29840 4925 17% 30580 5150 17% 31660 5450 17% 24% 21% 25% M Professional activities 154865 89230 58% 173010 99445 57% 189410 111735 59% 201925 121745 60% 216785 133685 62% 238080 150840 63% 54% 69% 33% N Administr. activitities 36360 19840 55% 39125 21625 55% 43465 24155 56% 44975 25595 57% 47635 27760 58% 51395 30760 60% 41% 55% 25% O Government 970 35 4% 895 30 3% 870 35 4% 755 40 5% 780 50 6% 780 60 8% -20% 71% -23% P Education 24335 17060 70% 26000 18435 71% 28550 20530 72% 31230 23220 74% 35340 26960 76% 40820 31990 78% 68% 88% 21% Q Care 42550 19425 46% 44760 21555 48% 47115 23215 49% 51830 27265 53% 56645 31415 55% 62945 36300 58% 48% 87% 15% R Entertainment 46340 28365 61% 49055 30325 62% 52860 33930 64% 59000 39535 67% 64465 44970 70% 70960 50790 72% 53% 79% 12% S (other) Care related 59770 40060 67% 63455 43895 69% 66265 47325 71% 69335 50210 72% 72410 53065 73% 77850 57950 74% 30% 45% 1% T Household 10 5 50% 10 5 50% 10 5 50% 10 5 50% 5 5 100% 10 5 50% 0% 0% 0% U (extra t.) Government related 30 0 0% 40 0 0% 60 0 0% 50 0 0% 70 0 0% 90 0 0% 200% n.a. 200% Total 955675 472770 49% 1021065 514915 50% 1088545 561580 52% 1124105 594000 53% 1169860 632125 54% 1247160 693625 56% 31% 47% 15% Total (SN) 955990 472770 49% 1021245 514895 50% 1088840 561600 52% 1124405 594000 53% 1170130 632125 54% 1247445 693655 56% 30% 47% 15% Labour force (age between 15-65 ) Workers on own account without personnel Unemployment 2007 2008 2009 2010 2011 2012 7653000 7801000 77846000 7817000 7811000 7894000 635000 678000 687000 705000 728000 742000 4.5% 3.8% 4.8% 5.4% 5.4% 6.4% Numbers recorded January 1st, source CBS Statline, updated 20130208 31

Social return In 2012 hebben 328 mensen een baan gekregen dankzij social return. Hierbij wordt bij de inkoop door de gemeente Utrecht van bedrijven geëist dat ze voor 5 procent van de aanneemsom iemand die moeilijk werk kan vinden, een baan aanbieden. Gezien dit succes wil wethouder Rinda den Besten daarom social return breder gaan inzetten. Tot nu toe is social return alleen van toepassing in een beperkt aantal sectoren waar relatief veel laaggeschoolde arbeid is. Het voorstel van Den Besten is om social return toe te passen bij alle inkooptrajecten van de gemeente. Dit is ook in lijn met het kabinetsbeleid dat voorschrijft dat bij grotere bedrijven over 6 jaar 5 procent van het totale aantal werknemers, iemand moet zijn met een arbeidshandicap of 'psychische kwetsbaarheid'. Wel wil Den Besten social return alleen nog maar inzetten bij inkooptrajecten van boven de 100 duizend euro. Het blijkt namelijk in de praktijk niet haalbaar om bij lagere inkoopbedragen van een bedrijf te verwachten dat ze iemand in dienst nemen. [destadutrecht.nl] 32