Verkort jaarverslag 2016 Dit is het verkort jaarverslag 2016 van Douwe Egberts Pensioenfonds (hierna: het pensioenfonds) met de belangrijkste informatie over de financiële positie van het pensioenfonds en de belangrijkste ontwikkelingen in 2016. In dit verkort jaarverslag 2016 Kerncijfers 2016: pensioenfonds in vogelvlucht De beleggingen Beheerste uitvoeringskosten Toeslagen Goed pensioenfonds bestuur, verantwoording en toezicht Hoe houden we het allemaal begrijpelijk? Ontwikkelingen in 2017
Voorwoord Het jaar 2016 kenmerkte zich door twee belangrijke thema s voor het bestuur van het pensioenfonds: - Alle reguliere activiteiten en verplichtingen om het pensioenfonds zo goed mogelijk te laten draaien, gericht op het behalen van de doelstellingen; - De gevolgen in kaart te brengen van het besluit van cao partijen om de nieuwe pensioenopbouw vanaf 1 januari 2017 bij pensioenfonds PGB onder te brengen en hier zo nodig actie op te ondernemen. Het bestuur heeft - naast de reguliere werkzaamheden op het gebied van governance, vermogensbeheer, risicomanagement en communicatie - onder andere veel energie gestoken in de volgende dossiers: Het vaststellen van de noodzaak van een herstelpremie indien de beleidsdekkingsgraad eind 2016 onder het Minimaal Vereist Eigen Vermogen (MVEV) uit zou komen. Het inventariseren van de gevolgen van de cao afspraken voor het pensioenfonds, de statuten, reglementen en de diverse lopende overeenkomsten en het uitvoeren van een risicoanalyse gesloten fonds. Het project DEPF2017. Het analyseren van de toekomst van het gesloten pensioenfonds. Het uitvoeren van het toeslagbeleid en een haalbaarheidstoets. Implementatie van de aanpassing van het risicoprofiel. We hebben alle veranderingen goed op kunnen vangen en adresseren mede door een stabiel en toegewijd team van bestuur, bestuursbureau, TKP en andere uitvoerders. Wij kunnen constateren dat vanaf het najaar van 2016 minder donkere wolken op het gebied van onze financiële positie zijn waar te nemen. Aan de actieve deelnemers heeft het pensioenfonds een volledige toeslag uit de Toeslag Reserve Actieven (TRA) van 2,4% toegekend. Het bestuur houdt jaarlijks een zelfevaluatie, regelmatig worden er workshops georganiseerd om kennis op peil te houden en er wordt in de vergaderingen levendig met elkaar gediscussieerd. Ook houden we onze ogen en oren open voor de wereld om ons heen en nemen we de aanbevelingen van onze toezichthouders ter harte. We nodigen iedereen uit dit verkorte jaarverslag te lezen. Meer informatie is beschikbaar via de website, waarop ook het volledige jaarverslag te vinden is. Utrecht, mei 2017 Quirijn Ligtenstein (voorzitter) en Barbara van Berkestijn (secretaris). Quirijn Ligtenstein Barbara van Berkestijn Verkort Jaarverslag2016
Inhoudsopgave 2 4 6 7 8 9 10 10 Voorwoord Kerncijfers 2016: pensioenfonds in vogelvlucht De beleggingen Beheerste uitvoeringskosten Toeslagen Goed pensioenfonds bestuur, verantwoording en toezicht Hoe houden we het allemaal begrijpelijk? Ontwikkelingen in 2017 Wanneer de informatie in dit verkorte jaarverslag vraagt om verdere verdieping in financiële details of het beleid van het pensioenfonds, kan gebruik gemaakt worden van direct links naar het jaarverslag. Ook is elders op deze website een pdf met het volledige jaarverslag over 2016 beschikbaar. Alle bedragen in dit verkorte jaarverslag zijn vermeld in miljoenen euro s, tenzij anders vermeld. Verkort Jaarverslag2016 3
Kerncijfers 2016: pensioenfonds in vogelvlucht Aantallen deelnemers Deelnemers die pensioen opbouwen (actieven): 2.226 Deelnemers die premievrije rechten hebben (slapers): 3.627 Pensioengerechtigden: 4.394 Eind 2016 hebben in totaal 10.247 personen pensioenaanspraken bij het pensioenfonds. Uitkeringen en premies Omdat in onze situatie sprake is van een rijp pensioenfonds, zijn de pensioenuitkeringen op jaarbasis een stuk hoger dan de jaarpremie. Dit betekent dat regelmatig onttrekkingen aan de beleggingen worden gedaan en beschikbaarheid van liquiditeiten hoge prioriteit heeft. Pensioenuitkeringen: 58 Premie middelloonregeling: 27 De premie middelloonregeling is bedoeld voor de nieuwe pensioenopbouw in 2016 en - door afspraken over een aanvullende premie van ruim 2 - is deze kostendekkend. Er was in 2016 geen herstelpremie van toepassing. Het vermogen in onze regelingen In totaal belegde het pensioenfonds eind 2016 ruim 1.756 (2015: 1.640). Een grote verantwoordelijkheid, waarbij door het bestuur en de beleggingscommissie veel aandacht wordt besteed aan het maken van een juiste afweging tussen rendement, risico, complexiteit en kosten. Bovendien wordt het op maatschappelijk verantwoorde wijze beleggen een steeds belangrijker thema. Voor de verschillende onderdelen gelden de volgende vermogens: - Middelloonregeling (inclusief overgangsregeling en vroegere regelingen): 1.722 - Toeslagreserve actieven (hierna: TRA): 34 De TRA is een bestemde reserve met als doel het kunnen verlenen van aanvullende toeslagen voor de deelnemers die pensioen opbouwen. Dit in het kader van een 15-jarige overgangsregeling in de periode 2011-2026. Gezien de beëindiging van de nieuwe pensioenopbouw bij het pensioenfonds per 31 december 2016, worden hierover nieuwe afspraken gemaakt voor de komende jaren. De voorziening voor pensioenverplichtingen in de middelloonregeling De voorziening voor pensioenverplichtingen geeft weer wat het pensioenfonds nu in kas moet hebben om alle toekomstige pensioenen te kunnen uitbetalen. De hoogte van de voorziening wordt gebaseerd op de opgebouwde pensioenaanspraken, de rente en de overlevingsgrondslagen van het pensioenfonds. Hoe lager de rente, hoe meer het pensioenfonds nu in kas moet hebben om de toekomstige pensioenuitkeringen te voldoen. De overlevingsgrondslagen zijn geactualiseerd, waarbij gegevens van het Actuarieel Genootschap, gepubliceerd in september, zijn gehanteerd. De voorziening steeg hierdoor met 0,2%. Door het gedaalde renteniveau is de voorziening voor de pensioenverplichtingen in de middelloonregeling gestegen en is per eind 2016 uitgekomen op totaal 1.557. Hierin is een voorziening voor de toekomstige kosten inbegrepen. 4 Verkort Jaarverslag2016
Resultaat Het pensioenfonds heeft in 2016 per saldo een winst geboekt van 40. De lagere rente had een stijging van de voorziening (lees: verlies) van 114 tot gevolg. Het verschil tussen het behaalde- en benodigde rendement leverde echter een positief resultaat van 152 en compenseerde dit verlies dus volledig. De kosten van 8 voor de toeslagverlening van 2,4% aan actieve deelnemers zijn volledig uit de TRA gefinancierd. Is onze algemene reserve voldoende in relatie tot wettelijke eisen? De algemene reserve bedraagt 132 (dekkingsgraad 109%). Het minimaal vereist eigen vermogen is 62 (dekkingsgraad 104,2%) en hierover beschikte DEPF eind 2015. Het vereist eigen vermogen voor het opvangen van tegenvallers is echter 328 (dekkingsgraad 122,3%). Dit vermogen heeft DEPF helaas niet. Om aan deze buffereis te voldoen, komen we 196 tekort. We voldoen dus ruim aan de minimumeis, maar kwamen eind 2015 een stuk lager uit dan de gewenste situatie, waarin we als gezond pensioenfonds tegenvallers kunnen opvangen. Daarom is in maart 2016 een aangepast herstelplan opgesteld, ingediend bij de Nederlandsche Bank en gepubliceerd op de website. Meer informatie over het bovenstaande? Meer informatie vind je in het volledige jaarverslag: - Kerncijfers, pagina 9 - Pensioenregeling en toeslagverlening, pagina 33-35 - Actuariële paragraaf, pagina 44-45 Verkort Jaarverslag2016 5
De beleggingen Overzicht beleggingen middelloonregeling: Beleggingen voor risico pensioenfonds Rendement In 2016 Waarde Per 31-12-2016 Matching portefeuille 8,9% 834 Return portefeuille 9,9% 892 Divers -0,4% -4 Totaal 9,5% 1.722 Overzicht beleggingen Toeslagreserve actieven Beleggingen TRA Rendement In 2016 Waarde Per 31-12-2016 Totaal 5,7% 34 In 2016 is een nieuwe manager geselecteerd voor beleggingen in Emerging Markets Debt. Aberdeen Asset Management is vervangen door State Street Global Advisors. De doelstellingen (meestal op een horizon van 3 jaar) zijn gemeten en zijn vrijwel allemaal gerealiseerd. Een manager is op de watchlist gezet. Maatschappelijk Verantwoord beleggen (Social Responsible Investments) is vormgegeven op basis van een uitsluitingsbeleid met screening op kwartaalbasis. De criteria zijn gebaseerd op: - bedrijven die zich niet houden aan VN Global Compact; - producenten van clustermunitie; - producenten van landmijnen; - producenten van nucleaire wapensystemen en componenten; - producenten van biologische/chemische wapensystemen en componenten; - bedrijven die betrokken zijn in controversiële activiteiten die door Sustainalytics in de categorie very severe worden geplaatst op het gebied van milieu, mensenrechten, arbeidsrechten of governance. De uitsluitingslijst wordt op basis hiervan ieder kwartaal geactualiseerd, in de portefeuilles verwerkt en op de website van het pensioenfonds gepubliceerd. Aanpassing beleggingsmix Na uitvoerig onderzoek heeft het bestuur in 2015 besloten om per 1 januari 2016 het risicoprofiel van het pensioenfonds aan te passen. We hebben in het strategische beleid de wegingsfactoren van de Beleggingscategorieën als volgt herzien: Nieuw Oud Matching portefeuille 50% 60% - Rente instrumenten 2,5% 3,5% - Long bonds 22,5% 27,5% - Hypotheken 5,0% 5,0% - Euro Corporate Credits 20,0% 24,0% Return portefeuille 50% 40% - Aandelen ontwikkelde markten 30,0% 25,0% - Aandelen opkomende markten 7,5% 5,0% - Beursgenoteerd vastgoed 7,5% 5,0% - Schuldpapier opkomende 5,0% 2,5% markten - Grondstoffen - 2,5% Deze aanpassingen zijn in de eerste helft van 2016 geleidelijk geïmplementeerd. Meer weten over de beleggingen? Informatie is te vinden in het volledige jaarverslag 2016: beleggingen, hoofdstuk 1.8 (pagina s 36-43) en de toelichting op de balans (pagina s 77-80). 6 Verkort Jaarverslag2016
Beheerste uitvoeringskosten Voor het vermogensbeheer zijn de volgende kosten als percentage van het belegd vermogen in het jaarverslag vermeld:. het beheer van de beleggingen: 0,18% (bedrag 3,0);. overige kosten, waaronder transactiekosten: 0,12% (bedrag 2,0). Voor de pensioenuitvoeringskosten (inclusief administratie, communicatie, advies, audit, toezicht, bestuur, opleidingen etcetera) is een bedrag ad 1,7 in het jaarverslag vermeld. Deze kosten kunnen worden gerelateerd aan het totaal aantal deelnemers en zijn 170,- per deelnemer. Als we de uitvoeringskosten relateren aan het aantal actieven en pensioengerechtigden (exclusief slapers) komen die uit op 264,- per deelnemer. Uiteraard kunnen kosten niet los worden gezien van de beleggingsresultaten respectievelijk kwaliteit van de dienstverlening. Verkort Jaarverslag2016 7
Toeslagen Het fonds heeft de ambitie om voor de lange termijn voldoende financiering voor toeslagverlening te realiseren uit beleggingsresultaten. Voor het verlenen van toeslagen wordt onderscheid gemaakt tussen actieve deelnemers enerzijds en gewezen deelnemers en pensioengerechtigden (inactieven) anderzijds. Het fonds heeft de ambitie om voor de lange termijn voldoende financiering voor toeslagverlening te realiseren uit beleggingsresultaten. Voor het verlenen van toeslagen wordt onderscheid gemaakt tussen actieve deelnemers enerzijds en gewezen deelnemers en pensioengerechtigden (inactieven) anderzijds. De voorwaardelijke toeslagen voor inactieve deelnemers worden gefinancierd uit de middelen van het fonds. De door de onderneming en deelnemers te betalen premie bevat derhalve geen opslag voor toeslagen voor de inactieven en door het fonds wordt geen reserve aangehouden voor toekomstige toeslagen. Deze voorwaardelijkheid van toeslagen van inactieven is altijd consequent gecommuniceerd. Vanaf 2011 geldt ook voor actieve deelnemers een voorwaardelijk toeslagbeleid. De financiering van de Basistoeslag actieven vindt, net als bij de inactieve deelnemers, plaats uit de middelen van het fonds. Als overgangsregeling is in 2011 een eenmalige financiering van 60 miljoen door de onderneming beschikbaar gesteld ten behoeve van de vorming van een bestemde Toeslagreserve actieven (TRA). Deze bestemde reserve blijft buiten de berekening van de nominale dekkingsgraad, maar wordt bij de reële dekkingsgraad wel meegeteld. Het bestuur kan besluiten hieruit een aanvullende toeslag voor actieve deelnemers toe te kennen. Doelstelling is dat de TRA gedurende de periode 2012-2026 ondersteuning verleent aan het realiseren van de toeslagambitie voor actieve deelnemers. In december 2016 heeft het bestuur als volgt besloten over de toeslagen per 1 januari 2017: Voor inactieven: Maatstaf CPI afgeleid per oktober 2016: 0,36% Toepassing interne richtlijn o.b.v. beleidsdekkingsgraad: 110,1%; besluit: geen toeslag. Voor actieven: Maatstaf loonindex 2016: 2,4% Toepassing interne richtlijn basis o.b.v. dekkingsgraad: 110,1% toepassing interne richtlijn aanvullend o.b.v Leidraad Actieven Toeslag (LAT) ad 122 122% besluit: geen basistoeslag en een Aanvullende toeslag actieven van 2,4% uit de TRA. Bij het besluit om de aanvullende toeslag volledig toe te kennen is getoetst dat het herstel (in relatie met het vereist eigen vermogen) niet wordt vertraagd en bovendien geen aanvullende maatregelen benodigd zijn. We hebben hiervoor 10,8 miljoen onttrokken aan de TRA. 8 Verkort Jaarverslag2016
Goed pensioenfonds bestuur, verantwoording en toezicht Het bestuur bestaat uit acht leden. De statuten bepalen dat hiervan vier voorgedragen zijn door de onderneming, twee voorgedragen zijn door de ondernemingsraad en twee gekozen zijn door de gepensioneerden. De zittingstermijn bedraagt vier jaar. In 2016 hadden we in de bestuurssamenstelling te maken met een wisseling: Sytze Meerema is in mei 2016 afgetreden vanwege het aflopen van zijn zittingstermijn. Hij is opgevolgd door Wim Bakkers. Om de continuïteit van het bestuur voor het gesloten pensioenfonds te borgen is eind 2016 besloten om de zittingstermijnen van Leo Burgers en Emmeke Spoorenberg met 1 jaar te verlengen naar mei 2018. Het bestuur bestond per eind 2016 uit de volgende acht personen: Bestuursleden, voorgedragen door de onderneming (tussen haakjes het jaar einde zittingstermijn) - De heer drs. Leo Burgers (2018) - De heer Gerrit van Breukelen, plaatsvervangend voorzitter bestuur (2019) - Mevrouw mr. Barbara Berkesteijn (2018) - De heer drs. Stefan Elsen (2020) Bestuursleden, voorgedragen door de Ondernemingsraad - Mevrouw ir. Emmeke Spoorenberg waarnemend secretaris bestuur (2018) - De heer drs. Menno Vink, aanspreekpunt Integraal Risicomanagement (2019) Bestuursleden, gekozen door de gepensioneerden - De heer Wim Bakkers (2020) - De heer Quirijn Ligtenstein, voorzitter bestuur (2018) Het bestuur draagt zorg voor zorgvuldige besluitvorming en evenwichtige belangenafweging. In het verslag van het bestuur is hier veel over te lezen. Het bestuur draagt zorg voor zorgvuldige besluitvorming en evenwichtige belangenafweging. In het verslag van het bestuur is hier veel over te lezen. Wat diverse toezichthouders vinden van de wijze waarop het bestuur opereert en hoe de financiële positie van het fonds beoordeeld wordt, is terug te lezen in diverse verslagen en verklaringen in het volledige jaarverslag:. Compliance officer: paragraaf 1.12.2 (pagina 52). Verantwoordingsorgaan: paragraaf 1.12.3 (pagina s 55-56). Visitatiecommissie: paragraaf 1.12.5 (pagina s 58-61). Actuariële verklaring van de actuaris: paragraaf 3.1 (pagina s 110-111). Controleverklaring van de onafhankelijk accountant: paragraaf 3.2 (pagina s 112-115) Verkort Jaarverslag2016 9
Hoe houden we het allemaal begrijpelijk? De ruimte die er is voor pensioenopbouw via de werkgever wordt door veranderende wetgeving steeds meer beperkt. Daarnaast worden vanuit de SER en politiek voorbereidingen getroffen voor een nieuw pensioenstelsel. De uitkomsten hiervan zijn nog niet te voorspellen. Het is daardoor minder vanzelfsprekend dat het pensioen dat opgebouwd wordt via de werkgever voldoende is om te kunnen genieten van een zorgeloze oude dag. Deelnemers moeten zelf in actie komen om te zorgen voor voldoende inkomen na pensionering. Gevolg van de gesloten fonds situatie Een belangrijke doelstelling van DEPF is het verhogen van het pensioenbewustzijn van deelnemers. Om dat te bereiken hebben we de deelnemers altijd goed aangesloten gehouden bij de ontwikkelingen op pensioengebied en meer specifiek de ontwikkelingen binnen het fonds. De commissie communicatie is hiervoor ingesteld. Doordat DEPF in 2017 een gesloten fonds is geworden, zal de focus van de commissie communicatie meer gericht zijn op de specifieke ontwikkelingen binnen het fonds en minder op de ontwikkelingen op pensioengebied. De actieve deelnemers worden over wijzigingen in de pensioenregeling op de hoogte gehouden door Pensioenfonds PGB waar vanaf 1 januari 2017 de opbouw van hun nieuwe pensioenrechten plaatsvindt. Aan het einde van het jaar besluit de commissie communicatie welke communicatiemiddelen worden ingezet, wat de specifieke doelstellingen zijn voor het komende jaar zijn en legt de plannen vast in een communicatieplan. In 2017 zal veel aandacht worden gegeven aan de gevolgen van de gesloten fonds situatie en de toekomst van het fonds. Ontwikkelingen in 2017 Om op de hoogte te blijven: volg onze (digitale) nieuwsbrieven. Abonneren is mogelijk via het aanmeldformulier op de homepage van www.depensioenfonds.nl. 10 Verkort Jaarverslag2016
colofon Stichting Douwe Egberts Pensioenfonds Postbus 2 3500 CA UTRECHT www.depensioenfonds.nl Het verkort jaarverslag is een uitgave van Stichting Douwe Egberts Pensioenfonds. Auteurs: Elvin van den Hoek, Michiel Kok Redactie: Commissie communicatie Reageren? Graag per e-mail naar pensioenfonds@jdecoffee.com of 030-297 2270. Vragen van administratieve aard? Graag per e-mail naar depensioenfonds@tkppensioen.nl of 050-582 7950.