Ik doe wat gedaan moet worden minister henk kamp 10 VERZEKERD! nummer 6, december 2011
Hij staat bekend als doortastend. Een man die recht op zijn doel afgaat. Dat uitgerekend onder het bewind van minister Henk Kamp van Sociale Zaken en Werkgelegenheid het taboe op een verhoging van de AOW-leeftijd werd doorbroken, is dan ook niet verwonderlijk. Zelf is hij daar nuchter onder. Iedereen heeft zijn zegje kunnen doen. Ik doe nu wat gedaan moet worden. Kamp zit ruim een jaar op zijn post als minister van SZW geen onbekend terrein voor de VVD-politicus. Tussen 1994 en 2002 hield hij zich in de Tweede Kamer ook al (onder andere) bezig met sociale zaken en werkgelegenheid. Juist in die periode verschenen de eerste rapporten over de toenemende vergrijzing en de gevolgen daarvan voor de betaalbaarheid van de AOW. Er werd gesproken over een verdubbeling van de premie of een halvering van de uitkeringen, maar maatregelen bleven uit. Zo ging het in de jaren daarop ook. De AOW was zo n heilig huisje geworden, dat geen politicus zijn vingers eraan durfde te branden. Totdat het kabinet-rutte aantrad. Niet alleen de tijd bleek er meer dan rijp voor; ook de financiële noodzaak was groter dan ooit. Maar dat betekende niet dat het verhogen van de AOW-leeftijd én een aanpassing in de aanvullende pensioenen zonder slag of stoot ging. Kamp ondervond dat aan den lijve. De Raad van State was kritisch op de AOW-wetswijziging en in de kranten doken berichten met koppen als Asociaal beleid op. Ook het Pensioenakkoord over de aanvullende pensioenen kwam op het spel te staan, toen de twee grootste bonden binnen de FNV zich ertegen keerden. Kamp liet zich echter niet uit het veld slaan en pakte door. Het Pensioenakkoord over de aanvullende pensioenen kwam er, evenals de wetswijziging om de AOW te verhogen. Al met al een behoorlijk roerig jaar voor een minister, maar zelf haalt hij daar zijn schouders over op. Bij pensioenen gaat het om zulke grote bedragen en belangen, dat wijzigingen onvermijdelijk moeizaam tot stand komen. Dat is ook helemaal niet erg; iedereen heeft nu zijn zegje kunnen doen en alle argumenten zijn gewogen. Wat telt, is het resultaat. Eerst zijn de regering en sociale partners het eens geworden en vervolgens heeft de regering ruime steun in de Tweede Kamer verkregen. We zijn nu druk bezig met de uitwerking van de details en willen daar vóór 1 april klaar mee zijn. Hoe belangrijk is het Pensioenakkoord in uw ogen? We hebben het beste pensioenstelsel ter wereld dat is althans wat anderen zeggen en het akkoord helpt om dat stelsel in stand te houden, zodat ook de jongere generaties er in de toekomst van kunnen profiteren. Mensen blijven steeds langer leven en ontvan- gen dus ook steeds langer een pensioenuitkering. Het Pensioenakkoord koppelt de pensioenleeftijd aan de stijgende levensverwachting. We gaan straks niet meer met 65, maar met 66 en daarna met 67 jaar met pensioen. Op die manier wordt eraan bijgedragen dat de pensioenfondsen hun verplichtingen kunnen blijven nakomen, ook in de toekomst. Dat het is gelukt, moet u toch op z n minst als een mijlpaal beschouwen. Wat was ervoor nodig? Dat de problemen steeds groter werden, speelt natuurlijk een grote rol. De sociale partners, die over de aanvullende pensioenen gaan, zijn het eerst eens geworden over een oplossingsrichting. Op basis daarvan is verder onderhandeld en zijn we eruit gekomen. Belangrijk was onze bereidheid om een link te leggen met de AOW als basispensioen (die de komende jaren wat extra wordt verhoogd) en onze bereidheid om mensen met lage inkomens die straks toch nog op hun 65ste jaar willen stoppen, extra tegemoet te komen. Zoals u het nu samenvat, leken de onderhandelingen bijna makkelijk? Nou, op de achtergrond speelt natuurlijk wel de harde werkelijkheid: in minder dan een eeuw tijd tussen 1950 en 2040 zal het aantal werkenden dat tegenover één gepensioneerde staat, in ons land afnemen van zeven tot twee. De noodzaak is dus ongekend groot. Mijn taak is om te doen wat gedaan moet worden. Daarvoor ben ik op deze post gezet. Ik werk tegelijkertijd aan de pensioenen, aan het doorvoeren van grote bezuinigingen om de overheidsfinanciën op orde te krijgen en aan vele andere dossiers. Ik vind dat mooi en bovenal nuttig werk. De AOW-leeftijd gaat straks stapsgewijs naar 67. Was het niet makkelijker geweest om die leeftijd in één keer naar 67 te verhogen? Misschien wel, maar we hebben nou eenmaal met elkaar afgesproken het in stappen te doen, omdat mensen dan de gelegenheid krijgen zich op een hogere pensioenleeftijd in te stellen. We doen het dus geleidelijk en gaan in 2020 naar 66 jaar en naar verwachting in 2025 naar 67 jaar. 12 VERZEKERD! nummer 6, december 2011
fotografie: ivar pel Moet de pensioenrichtleeftijd ook in pensioenregelingen stapsgewijs omhoog naar 67 of mag dat in één keer? Volgens verzekeraars is dat laatste makkelijker, omdat contracten dan één keer hoeven worden aangepast en de uitvoeringskosten lager zijn. In pensioenregelingen mag ook nu al een hogere richtleeftijd worden gebruikt dan de wettelijke pensioenrichtleeftijd. De leeftijd mag dus ook in één keer naar 67, als de werkgever en de werknemers die de pensioenregeling hebben afgesproken dat willen. Als de verhoging naar 67 jaar in twee stappen gebeurt, ga ik er wel van uit dat pensioenuitvoerders dat via één wijziging van de pensioenovereenkomst kunnen verwerken, zodat contracten maar één keer hoeven te worden aangepast. Naar 67 is een flinke stap, maar is het ook genoeg? De Raad van State gaf in 2009 al aan dat het gekozen tijdpad voor de verhoging van de AOW-leeftijd niet aansluit op het tijdpad waarin de problematiek zich aandient. In het regeerakkoord gaan we uit van een verhoging tot 66 jaar, maar in het Pensioenakkoord gaan we een stap verder en hebben we een koppeling aan de stijging van de levensverwachting afge- Werknemers en werkgevers moeten pensioen kiezen dat bij hen past nummer 6, december 2011 VERZEKERD! 13
Wat telt, is het resultaat sproken. Zo komt het nu ook in de wet te staan. Als de levensverwachting verder blijft stijgen, stijgt ook de pensioenleeftijd mee. Sinds de invoering van de AOW in de jaren vijftig van de vorige eeuw is de pensioenleeftijd gelijk gebleven. De verandering die we nu doorvoeren, is dan ook ingrijpend. We zijn er daar overigens niet mee. We moeten met elkaar óók nog voor elkaar krijgen dat mensen tot hun pensioenleeftijd fit en flexibel blijven en daadwerkelijk blijven werken. Overigens hoeven mensen niet tot 2020 te wachten op een wijziging. Per 2013 wordt het al mogelijk de AOW later te laten ingaan en dus langer te blijven doorwerken. Voor elk jaar dat je langer blijft werken met een maximum van vijf jaar gaat de AOW voor de rest van je leven met 6,5 procent omhoog. Al met al geen makkelijke boodschap. Hoe gaat u dat straks uitleggen? Communicatie is cruciaal. Daarom gaat begin 2012 een speciale werkgroep aan de slag. Iedereen doet daaraan mee: de beide toezichthouders (AFM en DNB), het Verbond van Verzekeraars, de Pensioenfederatie, de Stichting van de Arbeid en een aantal pensioenuitvoerders. Het is zaak dat we pensioendeelnemers op een eerlijke, transparante en begrijpelijke manier laten zien wat ze aan pensioen krijgen en welke risico s ze daarbij lopen. De werkgroep maakt hiervoor een plan van aanpak. In de Pensioenwet staan nu ook al bepalingen over die communicatie. Gaat daar iets in veranderen? De Pensioenwet kent inderdaad al informatieverplichtingen. Die laat ik nu evalueren. De uitkomsten daarvan en het plan van aanpak van de werkgroep kunnen leiden tot aanpassing van de informatieverplichtingen. De pensioenuitvoerders (fondsen en verzekeraars) hebben de taak hun deelnemers en klanten adequaat te informeren. Digitale informatieverstrekking, onder andere via het pensioenregister, speelt daar een steeds grotere rol in. Contracten bij pensioenfondsen verschillen van verzekerde regelingen bij verzekeraars. Die verschillen hebben onder meer gevolgen voor de garanties die kunnen worden afgegeven en moeten dus goed worden uitgelegd. Wie moet dat doen? Er zijn inderdaad grote verschillen tussen fondsen en verzekeraars. Bij de uitwerking van het Pensioenakkoord wordt daar rekening mee gehouden, maar wat blijft, is dat sociale partners zelf bepalen bij wie zij een pensioencontract willen onderbrengen: bij een pensioenfonds of een verzekeraar. Die laatsten moeten vervolgens zorgen voor een goede communicatie met de deelnemers. Omdat het algemeen belang aan de orde is negentig procent van de werknemers heeft een aanvullend pensioen houden toezichthouders in de gaten of zij dat goed genoeg doen. Personalia Henk Kamp (1952) begint zijn politieke loopbaan in 1986, als wethouder van de gemeente Borculo en lid van de Provinciale Staten van Gelderland. In 1994 wordt hij lid van de Tweede Kamer voor de VVD, waar hij zich onder meer met asiel- en vreemdelingenbeleid, integratie en sociale zaken en werkgelegenheid bezighoudt. In 2002 wordt hij benoemd tot minister van VROM in het eerste kabinet-balkenende; later krijgt hij er de ministerspost van Defensie bij, als Benk Korthals aftreedt. In het tweede kabinet-balkenende (2003-2007) is Kamp minister van Defensie. Daarna gaat hij terug naar de Kamer, totdat hij in 2009 Commissaris wordt voor Bonaire, Sint Eustatius en Saba. Op 14 oktober 2010 wordt hij benoemd tot minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid in het kabinet-rutte. Henk Kamp is getrouwd en heeft een zoon en een dochter. Tijdens het Rondetafelgesprek in november zei Gerard Riemen (Pensioenfederatie) dat bij het huidige pensioencontract een schijnzekerheid is opgehouden. Wat vindt u daarvan? Heb ik ook gehoord. Als hij daarmee bedoelt dat we tot nu toe niet goed hebben gecommuniceerd dat een aanvullend pensioen onzekerheden kent, dan ben ik dat met hem eens. Goede communicatie is erg belangrijk, juist in tijden dat het slechter gaat. Als de premies omlaaggaan en de indexatie volledig is, hoor je nu eenmaal minder over onzekerheden. De uitdaging is de informatie over ons pensioen net zo toegankelijk en overzichtelijk te presenteren als de informatie die je op het dashboard van een auto ziet. Een vijfde van de pensioenen is ondergebracht bij verzekeraars. Zij zijn bezig het akkoord te vertalen naar verzekerde regelingen en vinden dat klanten straks dezelfde keuzemogelijkheden moeten krijgen als deelnemers bij pensioenfondsen. Bent u het daarmee eens? Daar gaan de werkgevers en werknemers over, niet ik. Wel vind ik het natuurlijk belangrijk dat bedrijven of sectoren na goed overleg tussen werkgevers en werknemers een pensioenovereenkomst kiezen die bij hen past. En dat ze daar vervolgens de juiste uitvoerder bij zoeken. Het Witteveenkader moet op 1 januari 2013 zijn aangepast. Dat is niet alleen een administratieve aanpassing, maar ook een waar werkgevers en werknemers eerst samen over moeten overleggen. Is 1 januari 2013 wel haalbaar? We zijn ons ervan bewust dat die datum een behoorlijke inspanningsverplichting van de pensioenuitvoerders vraagt, maar het verleden heeft laten zien dat we door de medewerking van pensioenuitvoerders ook snel gewenste wijzigingen in de fiscale pensioenregelgeving konden doorvoeren. Kijk maar naar de Wet aanpassing fiscale behandeling VUT- en prepensioenregelingen en introductie levensloopregeling, de Wet VPL, die in eenzelfde tijdsbestek is geïmplementeerd. Dat neemt niet weg dat we pensioenuitvoerders niet tot het onmogelijke willen houden en dus in nauw overleg met de sector zullen blijven opereren. < 14 VERZEKERD! nummer 6, december 2011