idviescommisslcs voor ruimtelijk* kwaliteit College van B en W van de gemeente Bloemendaal T.a.v. De heer drs. J. Botter, wethouder Monumenten Postbus 201 2050 AE Bloemendaal betreft Advies aanwijzing tot gemeentelijk monument Geacht College Procedure - informatie U heeft de Erfgoedcommissie om advies gevraagd betreffende een verzoek van aanwijzing tot gemeentelijk monument van het Bejaardentehuis Oldenhove in Overveen (gemeente Bloemendaal). Wij hebben u aanvraag besproken in de bijeenkomst van de Erfgoedcommissie op 21 januari jl. aan de hand van een waardestelling opgesteld door architectuurhistoricus Wim de Wagt, in het bijzijn van Paul Schaapman, ambtenaar van uw gemeente. Vervolgens heeft een afvaardiging van de commissie een bezoek ter plaatse gebracht op 4 februari. Op basis van de vergadering en het bezoek ter plaatse is onderstaand advies opgesteld. Nadere project - informatie Oldenhove is tussen 1965-1867 gebouwd naar een ontwerp van de architect G.H.M. Holt uit Haarlem (voor nadere informatie zie de waardenstelling van Bureau Wim de Wagt). Het gebouw is ontworpen voor de functie van zelfstandig wonende bejaarden - ieder appartement had eigen sanitaire voorzieningen en een keukentje - met een aantal collectieve voorzieningen zoals een bibliotheek, kapel, centrale keuken en een aantal ziekenkamers. In de loop der tijd, onder meer door wisseling van eigenaar en onder invloed van gewijzigde opvattingen in de samenleving over de opvang van ouderen, heeft het gebouw deze functie verloren en is nu ingericht als een verzorgingstehuis voor gehandicapte en demente bejaarden. Beoordelingskader ui: De commissie toetst de mogelijk aanwezige monumentale waarden aan een aantal O S! criteria. Het gaat hierbij om lokale Cultuurhistorische waarden - Architectuurhistorische M j waarden - Stedenbouwkundige en ensemble waarden - Gaafheid en Zeldzaamheid. -ŕ. j Hierbij merken wij op dat Oldenhove door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed bij! een onderzoek uít 2004 naar bejaardentehuizen uit de Wederopbouwperiode (1940- j 1965) in de voorselectie was opgenomen op basis van literatuuronderzoek zonder dat i een bezoek in situ had plaatsgevonden. Uiteindelijk is Oldenhove niet in aanmerking gekomen voor de status Rijksmonument. O! Emmastraat 111,1814 DP Alkmaar 1072 520 44 59 f 072 520 44 60 info@wznh.nu www.wznh.nu Rabobank 1086.36.135 KVK 41 19 80 31 BTW 0030 24 842 B01
blad 2 Waardering Cultuurhistorische waarden Oldenhove is in opdracht gebouwd door de katholieke Sint Lambertus Stichting. Door de ruime variatie in appartemententypen konden er zowel arme als rijke bejaarden gehuisvest worden. Het gebouw is daarmee een getuigenis van de sociaalmaatschappelijke rol van de katholieke kerk in de voormalige gemeente Overveen. Het concept van zelfstandige bewoning, waarbij beroep gedaan kon worden op collectieve voorzieningen, is exemplarisch voor de ontwikkeling van nieuwe typen bejaardenhuisvesting uit de jaren zestig van de vorige eeuw en is hiermee een representant van onze verzorgingsstaat die is ontstaan na de Tweede Wereldoorlog. Architectuurhistorische waarden De katholieke architect G.H.M. te Holt ontwierp Oldenhove als een hoogbouw complex met 80 appartementen dat hij opbouwde uit verschillende bouwvolumes en waarbij hij gebruik maakte van verspringen en verticale geledingen om de hoofdmassa een onderscheidend karakter te geven. Het gebouw is in die zin geen representant van de zakelijke modernistische vormgeving die dominant was in de Nederlandse Wederopbouwperiode en kan eerder gezien worden als een individualistische opvatting van de architect over de wijze waarop bejaarden gehuisvest zouden moeten worden en de expressie van die visie. Holt liet zich inspireren door onder meer het werk van de Amerikaanse architect Louis Kahn. Vergelijkbare bejaardencomplexen uit de directe omgeving zijn eenvoudiger en minder uitgesproken in hun architectonische uitdrukking, zoals De Wagt in zijn waardestelling betoogt. De architect Holt ontwierp na de oorlog veel bijzondere gebouwen, deels in samenwerking met Bijvoet, wier kracht vooral zat in de expressiviteit van de hoofdopzet, zoals de schouwburgen in Tilburg (1953-1961) en Nijmegen (1955-1961) en de culturele centra van Apeldoorn (1961-1965), Tiel (1967-1969) en Winterswijk (1968-1969), villa Looyen in Aerdenhout (1948) en de H. Jozefkerk te Amsterdam (met K.P. Tholens; 1953). Een deel van deze gebouwen is als rijksmonument aangewezen vanwege de grote architectonische kwaliteit. Oldenhove heeft kwaliteiten in de hoofdopzet en expressiviteit van het architectonisch concept maar het ontbreekt, waarschijnlijk door bezuinigingen en concessies in de uitvoering, aan kwaliteit in de afwerking en de daarvan nog aanwezige gaafheid. Stedenbouwkundige- en ensemble waarden Oldenhove is gesitueerd op een glooiend terrein. Het alzijdige gebouw staat geheel vrij en is via een oprijlaan bereikbaar vanaf de Dompvloedslaan. Aan de voorkant wordt het afgescheiden van de weg door een grasveld met bomen, aan de achterzijde is een geasfalteerd parkeerterrein. Naast het gebouw ligt een klein aangelegd park voor gemeenschappelijk gebruik.
blad 3 Gaafheid Ingrijpende verbouwingen in de jaren 1970 en 1994, de laatste o.l.v. Cees Dam, hebben wijzigingen aan het in- en exterieur tot gevolg gehad. Voor wat betreft de gevel zijn bijna alle kozijnen en deuren vervangen en is er dubbelglas toegepast. De huidige kleurstelling en materialisering: groen trespa, signalrot voor de verticale balkonspijl en schwarzgrun voor de kozijnen, dateert uit 1994. Ook de achtergevel-pui van de centrale hal, die oorspronkelijk een regelmatige stijlindeling had, is gewijzigd waardoor het aanzien van het trappenhuis is veranderd. Voor wat betreft het interieur, dat ook door Holt was ontworpen, is de originele hoofdstructuur van het complex goed afleesbaar gebleven in de hoge hal met centrale trap en de zijvleugels waar de appartementen zich bevinden. Een aantal appartementen heeft nog de originele indeling met houten vloeren, maar sanitaire voorzieningen en keukenblokken zijn uit een latere periode, waarschijnlijk 1994. De architectonische hoofdopzet van het complex is nog herkenbaar maar de indeling en afwerking van een groot deel van de appartementen en de algemene (verkeers) ruimten zijn zo ingrijpend gemoderniseerd, dat de architectuur van Holt onherkenbaar is geworden. Alleen in de kapel is de oorspronkelijke bedoeling van de architect nog voelbaar. De verschraling die opgetreden is door de toepassing van inferieure materialen bij latere verbouwingen, is ingrijpend en onherstelbaar. Zij tasten het karakter van het gebouw op doorslaggevende wijze aan. Zeldzaamheid In de gemeente zijn tot nu toe geen gebouwen uit de Wederopbouwperiode beschermd als monument. Het is de commissie bekend dat andere bejaardentehuizen uit deze periode inmiddels zijn gesloopt. Derhalve is Oldenhove een overblijfsel en expressieve belichaming van de opbouw van de naoorlogse verzorgingsstaat die inmiddels alweer afgebroken wordt. Nader onderzoek en een inventarisatie naar de Wederopbouwarchitectuur in de gemeente is noodzakelijk. Conclusie De commissie onderkent het belang van het gebouw als representant van het late werk van de regionaal bekende architect Holt, alsmede het belang van een bejaardencomplex uit deze periode als gebouwtype. De architectonische hoofdopzet was oorspronkelijk expressief en karaktervol. De architectonische detaillering was al van meet af aan in een zeer sobere, zo niet schrale, kant. De latere moderniseringen en verbouwingen in de jaren 70 en '90 hebben de architectuur zodanig ingrijpend aangetast dat de kwaliteit van de architectuur niet meer als zodanig herkenbaar is. Er zou zo veel aan het gebouw gerestaureerd moeten worden om de kwaliteit weer afleesbaar te maken, dat de commissie bescherming als gemeentelijk monument geen logisch of verdedigbaar middel acht in deze situatie.
blad 4 Opmerking ten overvloede De commissie adviseert de gemeente om een integrale visie en inventarisatie van wederopbouwarchitectuur op te laten stellen om zodoende de kwaliteit van de architectuur uit deze periode te kunnen waarborgen. Wij hopen u hiermee van een passend advies te hebben voorzien en verblijven met vriendelijke groet. Voor de commissie Ing. Marjorie Verhoek, voorzitter er i.o. Ana van der Mark MA, sec retaris I
w ťw irî Emmastraat in 1814 DP Alkmaar PostNL Aĥ. KI4DP Ml '1 -, i C2.44