Workshop energielandschappen ontwerpen, WTSE 29 nov 2017

Vergelijkbare documenten
Provinciaal klimaat- en energiebeleid: doelen, emissies, maatregelen. Robert Koelemeijer - PBL

De kosten van de energietransitie, en: kansen voor de gasindustrie. Martien Visser Lector Energietransitie & Netwerken. Hanzehogeschool Groningen

en uitdagingen voor de toekomst Pieter Boot, maart 2018

Klimaatbeleid gericht op een energietransitie. 11 maart 2016, Ros PBL

LUCTUR ET ENÉRGEIA. PROVINCIE ZEELAND DUURZAAMHEID

DE REKENING VOORBIJ ons energieverbruik voor 85 % onzichtbaar

Luxe die we ons kunnen en moeten veroorloven: zonne-energie van laagste kosten naar hoogste waarde

Hernieuwbare Energie na Frans Rooijers - directeur CE Delft

Innoveren in en met zonnestroom

Wat vraagt de energietransitie in Nederland?

Structuurvisie Energie

WELKOM BIJ PORT OF ROTTERDAM! Remco Neumann en Ankie Janssen 19 April 2018

De helft van de elektriciteit duurzaam in 2025? En

Energie voorziening op weg naar duurzaamheid: biomassa? Chris Westra.

Windenergie & Windpark Neer. Har Geenen Eric van Eck

Wind Werkt ook in 2050

De voortgang van het Nederlandse energie- en klimaatbeleid

Energielandschappen Soest

KLIMAATAKKOORD NETBEHEER NEDERLAND 11 JULI 2018

Naar een 100% duurzame energievoorziening voor Flevoland?! Vera Pieterman, plv. directeur Energie & Omgeving

Veel meer hernieuwbaar hoe managen we dat? Frans Rooijers

In het hol van de leeuw?

De Energietransitie van de Elektriciteitsproductie

Regio Stedendriehoek

Beleid dat warmte uitstraalt. Van warmteopties voor klimaatverbetering naar klimaatverbetering voor warmteopties

Zonnestroom Van one size fits all naar aantrekkelijke oplossingen voor elk gebruik

Maarten Timmerman. Offshore Windenergie. Staalbouwdag / 2 oktober 2014

Agenda. Door Matthijs Kok, ODMH

Themacafé Energietransitie 22 februari 2016

Ruimte voor Duurzame Energie Portefeuillehoudersoverleg Leefomgeving Holland Rijnland 17 februari 2016

Welke hernieuwbare energie in 2020?

Route naar een Duurzame Energievoorziening

Welkom! Gespreksavond: duurzame energie in het landschap

Biomassa. Pilaar in de energietransitie. Uitgangspunt voor de biobased economie

Wie betaalt de rekening van de energietransitie?

Concept Klimaatakkoord: De stand van zaken

Zonnestroom en windstroom Samen meer

Schoner en zuiniger CO 2 ambitie verkeer & vervoer

Zonnevelden: hoe zorg je voor een goede ruimtelijke inpassing. Rik Olde Loohuis (Rom3D) Tim de Weerd (Provincie Overijssel)

de slimme omringdijk

Premier Rutte: hogere ambitie Europa bij terugdringen van CO2-uitstoot. Regionale Energiestrategie NHN. Katowice 4 december 2018

Het is deze verduurzaming van de elektriciteitsproductie die afspraken aan de andere tafels van het Klimaatakkoord mogelijk maakt.

Zonne-energie ontwikkelingen in Nederland

Programma vanavond.

Autorijden met 10 zonnepanelen

Perspectief voor klimaat neutraal en hernieuwbaar gas

Startnotitie Energietransitie. November 2018

Wind Werkt ook in 2050

De noodzaak van waterstof. InnoTeP 2017 Jochem Huygen.

Net voor de Toekomst. Frans Rooijers

Energietransitie in de gebouwde omgeving: duur of duurzaam? David Smeulders, Technische Universiteit Eindhoven

Stedelijke transformatie en energietransitie

Energietransitie en transportveiligheid

Waterstof, het nieuwe gas. Klimaatneutraal is de toekomst Frans Rooijers directeur CE Delft

Mondiale en Europese energie trends Uitdagingen, prioriteiten en kansen

delft energieneutraal delft smart city thema

Energievisie Borne 22 september Michel Leermakers Linda Rutgers Twence. Co Kuip HVC.

Mogelijkheden van windenergie op bedrijventerreinen

Windenergie in Horst aan de Maas

PROGRAMMA 11:00-11:20 PLENAIRE OPENING + UITLEG KIVI KLIMAATTAFELS 11:30-12:15 1E RONDE KIVI KLIMAATTAFELS 12:15-13:00 LUNCH

De Kromme Rijnstreek Off Grid in Hoe kan dat eruit zien?

Caro De Brouwer 27/11/2013

VERANDERENDE VERBINDINGEN ASSETMANAGEMENT VERBINDT NEDERLAND

Welkom! Wifi: Muntgebouw Wachtwoord: Muntgebouw1

Energy Potential Mapping en andere ontwikkelingen richting duurzame energiesystemen

Net voor de toekomst

EEN DUURZAME ENERGIEVOORZIENING VOOR IEDEREEN

De toekomst van zonnewarmte

Stand van zaken bioenergie in Nederland subsidies en regelgeving

De rol van drijvende zonneparken in de Nederlandse energietransitie Wiep Folkerts. 14 juni 2018 Wiep Folkerts

Duurzame energie De Wereld, Nederland en Nieuwegein

AMBITIEDOCUMENT ZONNE-ENERGIE UITWERKING OMGEVINGSVISIE - GEMEENTE OPSTERLAND

Welkom Samen naar een klimaatneutraal Mariahoeve

EEN NIEUWE AMBITIE IN ENERGIE

Overzicht energieproduktie in Belgie (2016)

Industriële elektrificatie

Aanbevelingen voor een effectief klimaatakkoord. Leren van wind op zee: Naar een programmatische aanpak. Ron Wit, Den Haag, 19 januari

Warmtetransitie en het nieuwe kabinet. Nico Hoogervorst

Duurzame energieopwekking in provincie Utrecht. Tenminste 16% in 2023

Sectortafel Elektriciteit. Berend de Vries

Verslag bijeenkomst Vereniging voor Zonnekrachtcentrales 30 nov Energietransitie te belangrijk! Kohnstammhuis

Energie. Gebruik, kosten & transitie. Frans Rooijers directeur CE Delft

Lessen en ervaringen ontwikkelingen zonneparken 4 oktober 2018

COLLEGEVOORSTEL. Onderwerp Energieneutraal Krimpen aan den IJssel. Te besluiten om

Algemene Ledenvergadering 17 juni 2019

Windmolenproblematiek in rangorde van grof naar fijn Probleem Gevolg Waarschijnlijk gevolg Maatregel Voornemen E.U. Beleid Nederlandse regering

Overleven met energie

H-vision Blauwe waterstof voor een groene toekomst Alice Krekt, programmadirecteur Deltalinqs Cimate Program

Van malle molens naar tonnenjacht NWEA. Nederlandse WindEnergie Associatie Hans Timmers R-meeting

Ontwikkelingen naar een duurzame energiemarkt. Klaas Hommes, TenneT 28 juni 2014

Maak werk van zon & wind Schone energie voor heel Tynaarlo. Tynaarlo

Notitie Duurzame energie per kern in de gemeente Utrechtse Heuvelrug

DUURZAAMHEID, KLIMAATVISIE EN REGIONALE ENERGIE STRATEGIE. Bijeenkomst gemeenteraad 5 februari 2019

Energie in de provincie Utrecht. Een inventarisatie van het energiegebruik en het duurzaam energie potentieel

Is flexibiliteit het nieuwe goud?

Middels deze brochure bieden we inzicht in:

Rijne Energie bij u in de buurt. Informatieavond Nieuwegein Inge Verhoef 9 mei 2017

Inzichten uit een regio:

1 Inleiding. Verslag. HaskoningDHV Nederland B.V. Transport & Planning

Zonder kernenergie of fossiel, kan dat? Frans Rooijers directeur CE Delft

Transcriptie:

Workshop energielandschappen ontwerpen, WTSE 29 nov 2017 Martine Uyterlinde, Ruud van den Brink, ECN Sven Stremke, WUR

Martine Uyterlinde/ECN Sven Stremke/WUR John van Roosmalen/ECN Wim Sinke/ECN Adri van den Brink/WUR Marc Londo/ECN Renée de Waal/WUR Peter Eecen/ECN Ruud van den Brink/ECN

Welkom De energietransitie: een nieuwe dimensie in ons landschap Ontwerpopdracht Presentatie van de ontwerpen en discussie over onderzoeksagenda

DE OPGAVE

In een ambitie richting 95% reductie van broeikasgassen in 2050 wacht ons nog een grotere inspanning. De CO 2 -uitstoot in de energievoorziening zal in dat geval in 2050 naar verwachting naar nul moeten.

Een emissiereductiedoelstelling van 49% in 2030 impliceert een additionele reductie ten opzichte van ongewijzigd beleid van 56 MtonCO 2.

Vervoer 17% CO 2 -emssies Kracht & licht 26% CO 2 -emssies Hoge-temperatuur warmte 19% CO 2 -emssies Lage-temperatuur warmte 15% CO 2 -emssies

Gedragsverandering Elektrisch rijden Biofuels Power-to-fuels Zon PV Windenergie Efficiency CCS Elektrificatie Geothermie Besparing Geothermie Elektrische warmtepompen

Gedragsverandering Elektrisch rijden Biofuels Power-to-fuels Zon PV Windenergie Efficiency CCS Elektrificatie Geothermie Besparing Geothermie Elektrische warmtepompen

Gedragsverandering Elektrisch rijden Biofuels Power-to-fuels Zon PV Windenergie Efficiency CCS Elektrificatie Geothermie Besparing Geothermie Elektrische warmtepompen

Vraag naar elektriciteit gaat sterk stijgen Nu: 112 TWh 2030: 153 TWh 2050: 233 TWh Bron: www./flexnet

Vraag naar elektriciteit gaat sterk stijgen Nu: 112 TWh 2030: 153 TWh 2050: 233 TWh = + Bron: www./flexnet

Vraag naar elektriciteit gaat sterk stijgen Nu: 112 TWh 2030: 153 TWh 2050: 233 TWh = + Bron: www./flexnet

Vraag naar elektriciteit gaat sterk stijgen Nu: 112 TWh 2030: 153 TWh 2050: 233 TWh = + Bron: www./flexnet

Wat betekent dat voor zonne-energie? Opgesteld vermogen zon PV Nu: ca. 2,5 GW 2030: 20 40 GW Bron: CBS & Topsector Energie 2050: 100 200 GW

Wat betekent dat voor windenergie? Op land Op zee ca. 2000 turbines 300 turbines Nu: 3,3 GW 2030: 6 GW 2050: 15 GW Nu: 1 GW 2030: 12 GW 2050: 50 GW

RUIMTELIJKE INPASSING?

Ruimtelijke inpassing? Het vormgeven van onze leefomgeving! Ontwerpers burgers en bedrijven technologie ontwikkelaars

Er is al veel bereikt

Onopvallende oplossingen voor gebouwen ZEP BV Exasun Heijmans/AERspire

Solar energy meets Dutch Design

Foto s en kleuren 5x7 cells 900 x 1200 mm 2 building element

Kleur Kromatrix- Kameleon Solar

Ook in het landschap? Rangschikking Afstand / hoogte Hellingshoek Kleur / vorm

Tweezijdige zonnepanelen 10% meer opbrengst Zowel ochtend als middag Combinatiemet gewasof schapen

Kleur in het landschap? Posad

Multifunctionaliteit! Tennet Sunfloat, Maasvlakte, Rotterdam

De windturbine van de toekomst?

De windturbine van de toekomst

5 TYPEN LANDSCHAPPEN

Energie en ruimte (2017)

5 typen energielandschappen ¼ vraag 2050 ¼ vraag in 2050 ½ vraag 2050

Artistieke energielandschappen

(Lineaire) Infrastructuur energielandschappen

Internationale energielandschappen

Lokale energielandschappen

Nationale energielandschappen

Nationale energielandschap Wieringermeer

Wieringermeer: Het ontvangende landschap

Opgave Wieringermeer 1 e fase: ca. 130 MW (2000) 2 e fase: ca. 300 MW (nu) 3 e fase: ca. 620 MW (>2030) +/-83 turbines a 7,5MW Zon PV: 1,5 GWp= ca. 5 PJ, 15 km 2 Opgave: Wat komt waar in de Wieringermeer, en hoe vormgegeven? Wat zijn de onderzoeksvragen t.o.v. dit soort nieuwe energielandschappen (techniek en leefomgeving)?