Aan: Bert Frings (wethouder portefeuille sport). CC: Hannie Kunst (wethouder portefeuille vastgoed ) Nijmegen, 29 januari 2014 Betreft: Voorbereiding overleg over de financiële situatie van de Nijmeegse hockeyclubs NMHC Nijmegen, QZ en Union op 4 februari a.s. Geachte heer Frings, U hebt de Nijmeegse hockeyclubs uitgenodigd voor een gesprek over hun financiële situatie op 4 februari a.s. Ter voorbereiding van dit overleg zenden wij u deze brief die u een beeld geeft van onze positie. De Nijmeegse hockeyclubs NMHC Nijmegen, QZ en Union verkeren in een structureel benarde financiële situatie, die voortvloeit uit de hoge kosten van hun accommodaties. Een onevenredig groot deel van zowel de bestuurlijke en organisatorische aandacht als de contributies moet besteed worden aan de accommodaties. Deze zijn in het verleden geprivatiseerd, waarbij het hockey de eerste tranche vormde van een beoogde ontwikkeling waarin de andere sporten zouden volgen. Het is bij deze eerste tranche gebleven. Daarnaast zijn er destijds geen toekomstbestendige afspraken gemaakt met de verenigingen. Sinds de privatiseringsslag heeft het Nijmeegse hockey zich verder ontwikkeld (o.a. verdubbeling van het ledental en vergroting van het aantal velden), waarbij er structureel onvoldoende overblijft voor de primaire taak van de clubs: het organiseren van het hockey, m.n. het breedtesporthockey. De clubs zijn niet in staat om substantieel meer inkomsten te behalen. De accommodaties laten nauwelijks meer leden toe, de reeds zeer hoge contributies kunnen niet fors worden verhoogd, inkomsten uit sponsoring bieden nauwelijks soelaas. De reeds gerealiseerde omvangrijke bezuinigingen zijn ten koste gegaan van de inzet voor de kerntaak: het kwalitatief verantwoord organiseren van de breedtesport. De verenigingen zouden zich ook graag willen inzetten voor specifieke doelen van het gemeentelijk sportbeleid (zie beleidsnota Nijmegen Sportief en Vitaal ). Zij zijn daartoe op dit moment echter niet in staat omdat alle menskracht nodig is voor het overeind houden van hun primaire proces. 1
Aan deze brief hechten wij enkele bijlagen waarin onze problematiek wordt toegelicht. 1. De clubs hebben onlangs een samenwerkingsconvenant gesloten met het oog op gezamenlijke belangenbehartiging. Deze samenwerking heeft o.a. geleid tot voorliggende gemeenschappelijke stap in de richting van het gemeentebestuur. De tekst van het convenant is als bijlage 1 aan deze brief toegevoegd (pag. 3 4). 2. De hockeysport speelt in Nijmegen een zeer belangrijke rol. Bij de drie clubs samen zijn 4000 hockeyers actief op hun velden, voor het overgrote deel breedtesporters. In bijlage 2 wordt ingegaan op Nijmegen als hockeybolwerk (pag. 5 9). Daarbij komen zowel onze sterke punten aan de orde als onze structurele problemen. 3. De Nijmeegse hockeyverenigingen zijn grote bedragen kwijt aan de instandhouding van hun accommodaties. Wat de velden betreft gaat het in totaal om 480.000 per jaar, gemiddeld 40.000 per veld. De gemeente ondersteunt ons met een onderhoudssubsidie ten bedrage van 80.000, dus een zesde van de totale kosten. De helft van de verenigingscontributie wordt gebruikt voor onderhoud en investeringen in de accommodaties. In bijlage 3 wordt een overzicht gegeven van de investeringsbehoeften voor de velden van de drie hockeyclubs in de komende jaren (pag. 10 11). 4. De financiering van de accommodaties van de Nijmeegse hockeyverenigingen wijkt substantieel af van die van de andere Nijmeegse buitensportverenigingen. De andere sportverenigingen huren velden van de gemeente, waarbij de te betalen huur nog geen 10 procent van de totale kosten dekt. Bij het hockey betalen de verenigingen zelf 83 procent van de kosten. Er is sprake van een sterke ongelijkheid. Ook in vergelijking met veel andere steden en met de situatie van de clubs in de omringende gemeenten komt het Nijmeegse hockey er bekaaid vanaf. Bijlage 4 illustreert deze ongelijkheid (pag. 12 18). Het door u geëntameerde overleg zou wat ons betreft moeten uitmonden in een substantiële verlaging van de bijdragen van de verenigingen aan de kosten van de accommodaties. Daardoor ontstaat meer ruimte voor de noodzakelijke bekostiging van onze kerntaak en wordt de weg geopend om actiever te participeren aan de realisatie van de doelen van het gemeentelijk sportbeleid. Het zou in het huidige tijdsgewricht niet reëel zijn om aan u een behandeling te vragen waardoor de situatie geheel vergelijkbaar wordt met die van de andere sporten. Wij denken eerder aan afspraken waarbij de huidige bijdrage aan het onderhoud structureel gecontinueerd wordt en waarbij de gemeente de vervanging van afgeschreven velden / toplagen e.d. voor haar rekening neemt. Het voordeel van zo n regeling is ook dat de financiële pijn gespreid wordt in de tijd. Wij zijn verheugd dat het mogelijk is gebleken op zo korte termijn met u over dit onderwerp te spreken. Hoogachtend, Arie Mens Voorzitter Tripartiete Werkgroep Hockey Accommodaties a.mens@ru.nl / 06-10323771 cc leden Tripartiete Werkgroep Hockey Accommodaties John van Boxtel Austin van Gaal 2
Bijlage 1 bij brief aan wethouder Frings d.d. 29 januari 2014 CONVENANT VELDSPORT ACCOMMODATIES HOCKEYVERENIGINGEN NIJMEGEN Tripartiete Werkgroep Hockey Accommodaties NMHC Nijmegen QZ Union Nijmegen, 29 januari 2014 3
Partijen: I II III het bestuur van de Vereniging Nijmeegsche Mixed Hockeyclub Nijmegen (NMHC) vertegenwoordigd door haar voorzitter mevrouw Liesbeth Merkx-Melchers; het bestuur van de Vereniging Hockey Club QZ (HCQZ) vertegenwoordigd door haar voorzitter de heer Henk Staal; het bestuur van de Vereniging Rooms Katholieke Hockey Vereniging Union (RKHV Union) vertegenwoordigd door haar voorzitter de heer Waander van Heerde. Overwegingen: a) Het onderhoud en de exploitatie van de veldsport accommodaties van de drie Nijmeegse hockey verenigingen vindt plaats in eigen beheer en voor eigen rekening van de verenigingen; b) De drie besturen van de verenigingen hebben elk voor de eigen situatie vastgesteld dat de kosten van noodzakelijk onderhoud en noodzakelijke verbeteringen van de veldsport accommodaties op termijn niet zullen kunnen worden opgebracht uit de inkomsten van hun verenigingen ook niet als de contributies worden verhoogd naar niveaus die nog als redelijk zijn aan te merken; c) De geconstateerde financiële problematiek en de zorgen daarover hebben de besturen voorgelegd aan een werkgroep bestaande uit de voorzitters van de drie verenigingen, de voorzitter van de SVAN versterkt met enkele leden van de verenigingen met relevante kennis en/of ervaring; d) De werkgroep heeft de besturen geadviseerd de problematiek inzake beheer en exploitatie voor te leggen aan onder andere de gemeente Nijmegen, daarbij gezamenlijk op te trekken en daarover afspraken te maken en vast te leggen in een convenant; e) De besturen hebben dit advies van de werkgroep overgenomen. Stellen vast, spreken af en/of verklaren: 1) De besturen constateren dat de problemen betreffende de exploitatie en het beheer van de veldsport accommodaties waarmee de drie verenigingen geconfronteerd worden zodanig overeenstemmen dat deze een gezamenlijke aanpak behoeven; 2) De besturen hebben besloten samen te werken zodat kennis en ervaring aanwezig binnen de gelederen van de drie verenigingen gebundeld wordt; taken efficiënt verdeeld en activiteiten gericht op hetzelfde doel gecoördineerd worden; 3) De besturen hebben besloten deze samenwerking vorm te geven middels instelling van de Tripartiete Werkgroep Hockey Veldsport accommodaties (TWHV) teneinde de drie besturen te adviseren bestaande uit: de voorzitters van de drie verenigingen en de SVAN en deskundigen; 4) De besturen geven aan de TWHV als taak het uitbrengen van advies aan de besturen over de wijze waarop de drie verenigingen met medewerking van de gemeente Nijmegen hun veldsport accommodaties in stand kunnen houden en de besturen ook overigens te adviseren en hen terzijde te staan met raad en daad; Aldus opgemaakt en getekend in viervoud te Nijmegen op 17 december 2013 4
Bijlage 2 bij brief aan wethouder Frings d.d. 29 januari 2014 NIJMEGEN HET HOCKEYBOLWERK Tripartiete Werkgroep Hockey Accommodaties NMHC Nijmegen QZ Union Nijmegen, 29 januari 2014 5
Inleiding In 1895 introduceerde Pim Mulier het hockey in Nederland en hij had nooit kunnen bevroeden dat er anno 2014 ongeveer 250.000 mensen deze sport zouden beoefenen. Van oudsher is hockey een sport die zowel door mannen als vrouwen wordt beoefend. International behoort Nederland tot de top. Ook Nijmegen kent een lange rijke hockey geschiedenis. In 1906 opende NMHC als eerste haar poorten, gevolgd door Union (1932) en HCQZ (1938). Sinds halverwege de negentiger jaren is het aantal actieve hockeyers bij de Nijmeegse verenigingen sterk gegroeid, van in totaal 1800 in 1995 tot 4000 in 2014. Vandaag de dag zijn er in onze stad meer dan 10.000 mensen betrokken bij en actief in de hockeysport, waarvan er 4.000 het spelletje spelen. De tweede grote buitenteamsport in Nijmegen. De sportieve rivaliteit tussen de verenigingen is groot. Iedere speler van jong tot oud ziet uit naar een lokale confrontatie. Derby s zijn de hoogtepunten van het seizoen, zowel tijdens als na de wedstrijden. Achter de schermen weten de verenigingen elkaar te vinden. Gezamenlijk wordt er voor gezorgd dat de hockeysport populair en bereikbaar blijft, dat leden een sociale en veilige sportomgeving wordt geboden en dat onwenselijk gedrag op en rondom de velden wordt teruggedrongen. De verenigingen zijn trots op de hockeycultuur en koesteren dit. Het convenant dat de drie Nijmeegse clubs met elkaar hebben gesloten is een logisch voortvloeisel hiervan. Dit convenant is niet alleen bij de leden maar ook in de Nijmeegse publieke opinie goed ontvangen. Dit convenant biedt de gemeente en de Nijmeegse hockeyverenigingen een aanknopingspunt om de continuïteit en bereikbaarheid van de hockeysport in Nijmegen te garanderen. Breedtesport Het ontwikkelen en onderhouden van het hockeybolwerk is niet eenvoudig, maar zeker de moeite waard. Hockey is als sport belangrijk voor de inwoners van de gemeente Nijmegen. Een sport waar veel mensen van jong tot oud actief in zijn, zowel op recreatief- als op topniveau. Van de 4000 hockeyers zijn er 3750 breedtesporters en 250 tophockeyers. De hockeybond is de vierde sportbond van Nederland. In Nijmegen is de hockeysport de tweede teamsport. De Nijmeegse hockeyverenigingen zetten zich in om meer mensen aan het sporten te krijgen en natuurlijk de hockeysport in het bijzonder. Zo worden naast het traditionele hockey de volgende vormen onderkend: Funkey Knotshockey Beachhockey Trimhockey Fithockey G hockey Zaalhockey Bedrijfshockey Schoolhockey Breedtesport en topsport zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Iedere topsporter komt voort uit de breedtesport. De Nijmeegse hockeyverenigingen herbergen een beperkte groep topsporters (250) die zich landelijk zeer verdienstelijk manifesteert. De talentontwikkeling in Nijmegen heeft een hoog niveau. Landelijk zijn onze jeugdteams zeer succesvol (nationale kampioenschappen) en veel tophockeyers hebben hun hockeyopleiding in Nijmegen genoten. Topsporters zorgen er mede voor 6
dat onze jeugd de weg naar de sport weet te vinden. Onze tophockeyers zijn een voorbeeld voor onze jeugd en hun ervaring wordt hierbij ingezet. De topsporters betalen hun contributie net zoals de breedtesporters. De noodzakelijke financiering van deze groep wordt hoofdzakelijk opgebracht door sponsoren en de sporters (lees ook ouders van) zelf. Hockeycultuur De hockeysport wordt geroemd en benijd om haar cultuur. Hockey is een goed georganiseerde, populaire en succesvolle teamsport, die bereikbaar is en moet blijven voor iedereen die in een sociale en veilige omgeving wil sporten. De campagne van de hockeybond Sportiviteit & Respect richt zich op behoud van deze cultuur en wordt binnen de Nijmeegse hockeyverenigingen gezamenlijk opgepakt. Van oudsher is hockey een sport die vooral in de familiesfeer beoefend wordt. Verenigingen krijgen echter steeds meer nieuwe (jeugd)leden en ouders zonder hockeyachtergrond binnen de gelederen. De verenigingen proberen ook deze ouders actief te krijgen en hen vertrouwd te maken met de cultuur binnen de hockeysport en hiermee de binding met de vereniging te versterken. In workshops krijgen coaches, trainers, ouders en publiek praktische tips en aanwijzingen om een team en coach optimaal te laten presteren. Ook worden zij bewust gemaakt van hun eigen gedrag. Kinderen leren spelenderwijs om samen te werken op het hockeyveld. In je eentje kun je geen wedstrijd winnen, met elkaar wel. Teambuilding, sportiviteit en respect spelen daarbij een zeer belangrijke rol. Een trainer, coach en eerste elftalspelers zijn voorbeeldfiguren die deze begrippen moeten uitdragen. Tenslotte staan de kinderen wekelijks op het hockeyveld om te leren en zich steeds verder te ontwikkelen op sportief en sociaal niveau. Hockey technisch Onze kerntaak is het organiseren van de hockeysport voor de leden. Dat houdt in: wedstrijden en trainingen. In het geval van de Nijmeegse hockeyclubs gaat er onevenredig veel tijd, inzet en geld naar het op peil houden van de accommodaties. Het spelen van hockey is meer dan het spelen van een wedstrijd. Je bent lid van een vereniging. Dit betekent dat er meer van je verwacht wordt dan het betalen van de contributie. De wedstrijden worden geleid door scheidsrechters (spelers uit andere teams). Deze scheidsrechters worden door de verenigingen samen met de KNHB opgeleid. Dat begint al bij de jongste jeugd en gaat door tot je op je 16e in het bezit bent van de scheidsrechterskaart. Spelers ervaren aan den lijve wat het is om een wedstrijd te leiden en dit heeft een positief effect op het gedrag van de spelers. Hockey is een aantrekkelijke kijksport geworden, mede door de ontwikkelingen die er binnen de sport zijn geweest. De intrede van het kunstgras heeft een grote sportieve impact op het hockey gehad. Het is nog sneller, tactischer en technischer geworden. Dit vraagt veel deskundigheid van onze technische staf. Een ander belangrijk aspect is de veiligheid van de sport. Hockey wordt met een stick en harde bal gespeeld en dit vraagt om een goede beheersing van de spelers. Deze deskundigheid moet ontwikkeld worden bij onze vrijwilligers. De verenigingen organiseren samen met de hockeybond cursussen om deze functionarissen op te leiden. Ze stimuleren trainers en coaches om zich verder te bekwamen en ze hebben coördinatoren die trainers en coaches verder begeleiden op het technische en didactische vlak. Dit gebeurt door coaching, aanreiken van oefenmateriaal, clinics etc. Om een 7
goede verantwoorde training te kunnen geven is ervaring in het hockey essentieel. Een handicap hierbij is dat de clubs steeds meer aanwas krijgen van kinderen van wie de ouders onbekend zijn met de sport. Dit wordt nog gecompliceerd door de toegenomen behoefte aan specifieke pedagogische bekwaamheden van trainers, juist voor de breedtesportjeugd. In het verleden hadden de verenigingen betaalde professionals in dienst om de trainers te begeleiden. Door stijgende kosten van onze accommodaties zijn deze professionals wegbezuinigd. Een zorgwekkende ontwikkeling die om actie (lees geld) vraagt. Spelers zorgen zelf voor de hockeyuitrusting en de verenigingen zorgen voor de overige benodigdheden. Denk hierbij aan de keepersuitrusting, wedstrijd- en trainingsballen, doelen, netten, trainingsmateriaal etc. etc. Het is een voortdurende strijd om het noodzakelijke budget voor technische zaken beschikbaar te krijgen omdat niet alle taken door vrijwilligers deskundig uitgevoerd kunnen worden. Accommodatie Door kunstgras heeft de hockeysport een grote ontwikkeling doorgemaakt. Dit geldt niet alleen voor de spelregels maar ook voor de accommodaties. Waar vroeger nog gespeeld werd op de gemeentelijke grasvelden, spelen we tegenwoordig op kunstgras (zand-, water- en semi-watervelden). Het is nog maar 13 jaar geleden dat het laatste grasveld vervangen werd door kunstgras. De hockeysport heeft hierdoor een grote ontwikkeling doorgemaakt en is veel aantrekkelijker geworden. De kunstgrasvelden worden zeer intensief bespeeld (uitgewoond). Een groot voordeel van kunstgras is dat de accommodaties bijna onder alle omstandigheden gebruikt kunnen worden. Waar vroeger de velden door de gemeente beschikbaar werden gesteld en een symbolische huur werd gevraagd staan de verenigingen nu voor investeringsen onderhoudsvraagstukken die niet meer op te brengen zijn. Het geld dat zo hard nodig is om te investeren in het hockey gaat op aan de aanschaf en onderhoud van de velden. T.o.v. de traditionele grasvelden betekent dat er op kunstgras intensiever gespeeld wordt (minder velden nodig), de investeringen hoger en het jaarlijkse onderhoud lager is. Maatschappelijke participatie Maatschappelijke participatie binnen de sport is een gebied waar veel mogelijkheden liggen. Of het nu gaat om sociale activering, arbeidsintegratie of activerende hulpverlening. De gemeente Nijmegen is in haar sportbeleidsplan duidelijk met haar doelen. De nadruk wordt gelegd op speciale doelgroepen. Jonge kinderen, mensen met een beperking en ouderen. De samenwerking met zorg-, welzijn en scholingsinstanties moet gezocht worden. De ontwikkeling van de buurt en wijkfunctie. De Nijmeegse hockey verenigingen kunnen een belangrijke rol in dit proces spelen. Denk hierbij aan het onderhoud van de accommodaties, gebruik van de accommodaties overdag voor andere doeleinden. In het kader van onderhoud accommodaties, gebruik van de accommodaties. Ervaring met de ID-baners leert ons dat deze groep veel (continue) begeleiding vergt. Begeleiding die niet of 8
nauwelijks door vrijwilligers van de verenigingen gegeven kan worden. Bovendien zijn onze vrijwilligers zijn veelal in de avond- en weekend uren actief. Maatschappelijke participatie is zeker een optie die meegenomen moet worden in de verdere uitwerking met de gemeente en die kansen biedt.. Vrijwilligers De verenigingen zien hun ledenbestand groeien, waardoor er meer behoefte is aan voldoende gekwalificeerd kader en extra velden om het toenemende aantal trainingen en wedstrijden te kunnen inplannen. Bij de verenigingen zijn er circa 1.000 vrijwilligers actief. De hockey verenigingen zijn groot qua omvang. De grootte van een club is een eigenstandige factor in het kader van het vrijwilligersbeleid. Dit veroorzaakt een hoge coördinatielast. Daarnaast hebben clubs steeds meer moeite om vrijwilligers te werven en te behouden. Onze jeugd werkt liever betaald als vakkenvuller bij een supermarkt. Studenten hebben door verzwaring van hun studie minder tijd om zich in te zetten als vrijwilliger. Verder heeft ook de hockeysport te maken met consumptiegedrag. Minder mensen zijn bereid om zich vrijwillig in te zetten. De verenigingen ontkomen er in de toekomst niet aan om betaalde krachten op sleutelposities in te zetten. Geld dat er op dit moment niet is. Convenant De Nijmeegse hockeyverenigingen hebben geconstateerd dat de financiën met betrekking tot de accommodaties niet meer per vereniging op te brengen zijn. De verenigingen zijn goed in hockey en het ontwikkelen van de hockeysport. Union, QZ en NMHC zorgen ervoor dat de stad trots kan zijn op de Nijmeegse hockey populatie en dat zij een stimulans zijn voor de inwoners om te gaan sporten. Door het sluiten van het unieke convenant wordt een basis gelegd om te komen tot een structurele oplossing voor ons financieel probleem. Voor de gemeente is het een mogelijkheid om samen met de drie clubs te komen tot een oplossing die voor alle betrokkenen wenselijk is. Bovendien kan dit model een voorbeeld zijn voor andere sporten. 9
Bijlage 3 bij brief aan wethouder Frings d.d. 29 januari 2014 Investeringsbehoefte hockeyvelden 2014-2023 Tripartiete Werkgroep Hockey Accommodaties NMHC Nijmegen QZ Union Nijmegen, 29 januari 2014 10
Overzicht investeringsbehoefte hockeyvelden 2014-2023 Jaar Investeringsbehoefte 1 2014 212.000,00 2015 219.300,00 2016 25.000,00 2017 674.300,00 2018 263.600,00 2019 370.000,00 2020 90.000,00 2021 28.000,00 2022 252.000,00 2023 171.000,00 totaal 2.305.200,00 1 Het gaat hier uitsluitend om de investeringen in de velden. Clubhuizen, kleedkamers e.d. zijn hier niet in meegenomen. 11
Bijlage 4 bij brief aan wethouder Frings d.d. 31 januari 2014 DE GEMEENTE NIJMEGEN EN DE FINANCIERING VAN DE ACCOMMODATIES VAN DE NIJMEEGSE HOCKEYCLUBS Tripartiete Werkgroep Hockey Accommodaties 2 NMHC Nijmegen QZ Union Nijmegen, 29 januari 2014 Inhoud 1. Conclusie... 13 2. Algemeen... 14 a. Over subsidies en tarieven / dekkingspercentages... 14 b. Over privaat en gemeentelijk eigendom... 14 3. De situatie in Nijmegen... 15 a. Buitensportaccommodaties in Nijmegen... 15 b. Kosten en financiering van de buitensportaccommodaties in Nijmegen... 15 c. Ongelijkheid in de financiële bijdragen van de gemeente... 16 4. De situatie in andere gemeenten... 16 a. Het dekkingspercentage elders... 16 b. De huurtarieven elders... 17 2 Bij het schrijven van deze notitie is dankbaar gebruik gemaakt van commentaar dat door Bernard Pekelharing is geleverd. 12
1. Conclusie 1.1. In Nijmegen is sprake van een grote ongelijkheid bij de financiële ondersteuning door de gemeente van buitensportaccommodaties. De integrale kosten van de velden op gemeentelijke accommodaties worden voor minder dan tien procent gedekt door de huuropbrengst van de clubs. Meer dan 90 procent komt voor rekening van de gemeente. De integrale kosten van de hockeyvelden komen voor 83 procent voor rekening van de leden van de clubs. De gemeente geeft 17 procent subsidie. 1.2. De omvang van de ongelijke behandeling van de hockeyverenigingen door onze gemeente is uitzonderlijk, ook landelijk bezien. Enerzijds is de dekking van de integrale kosten via de huurtarieven op de gemeentelijke sportparken in Nijmegen laag in vergelijking met andere gemeenten. Anderzijds dragen de Nijmeegse hockeyverenigingen het overgrote deel van de kosten van hun velden zelf. In veel andere gemeenten wordt het hockey in veel sterkere mate ondersteund door de gemeente of wordt het als gebruiker van gemeentelijke accommodaties - via niet-kostendekkende huurtarieven op dezelfde manier behandeld als de andere sporten. 1.3. Het gemeentelijke beleid t.a.v. de sportaccommodaties in Nijmegen is in sterke mate gekenmerkt door een ad-hoc karakter. Daardoor zijn in de loop van de tijd forse verschillen ontstaan tussen de bijdragen van de gemeentelijke overheid. Het hockey is zeer afwijkend, maar ook zij het in minder sterke mate geldt dit ad-hoc karakter ook voor de accommodaties van de verschillende verenigingen op de gemeentelijke sportparken. Er bestaat in Nijmegen behoefte aan een systematisch accommodatiebeleid waardoor onevenwichtigheden worden weggewerkt, de overheidsmiddelen meer gelijk (dus rechtvaardiger) worden ingezet en de sportdoelstellingen van de gemeente beter worden bevorderd. 3 1.4. Het recent afgesloten convenant tussen de drie hockeyverenigingen staat borg voor een gezamenlijke vertegenwoordiging van het Nijmeegse hockey naar andere partijen, o.a. naar de gemeente. 3 Vergelijk bijvoorbeeld de aanpak in Enschede, pag. 5 13
2. Algemeen a. Over subsidies en tarieven / dekkingspercentages Gemeenten bieden in het kader van het sportbeleid ondersteuning aan verenigingen, o.a. in de vorm van financiële bijdragen aan hun accommodaties. Die steun kan op twee manieren vorm krijgen. Als de gemeente eigenaar is van een sportpark worden de velden verhuurd aan gebruikers. De gemeente rekent dan (huur)tarieven voor de sportclubs. Als de velden eigendom zijn van een private instantie (bijv. een sportvereniging) kan de gemeente subsidie verstrekken, ook als bijdrage voor de instandhouding van de accommodatie (groot onderhoud, investeringen e.d.). Wat de financiële last van de clubs betreft hoeft er geen verschil te bestaan. Ofwel zij betalen een niet-kostendekkende huur, ofwel zij ontvangen een bijdrage van de gemeente voor investering en onderhoud van de velden. Hoekman, Romein en Andres (2011) 4 : Subsidies en tarieven vormen in het kader van het sportbeleid een twee-eenheid waarmee invulling wordt gegeven aan het financiële beleidsinstrument. Beide vormen van ondersteuning sluiten elkaar niet uit, maar kunnen gecombineerd worden: sportverenigingen op gemeentelijke sportparken betalen huur, maar kunnen ook subsidie ontvangen. Soms wordt een relatief hoog tarief (gedeeltelijk) gecompenseerd door een relatief hoge subsidie. De gemeentelijke huurtarieven zijn bijna nooit kostendekkend voor de integrale kosten van de accommodaties. Hoekman, Romein en Andres (2011) 5 stellen: In de gemeenten is geen sprake van een kostprijs georiënteerd tarievensysteem. De tarieven zijn in de regel historisch gegroeid met een standaard jaarlijkse indexering en niet gekoppeld aan de huidige werkelijke kosten van de accommodaties. Bij toepassing van dergelijke tarieven is er sprake van een veelal verscholen overheidssubsidie aan de sportverenigingen. Om de hoogte van de werkelijke overheidsbijdrage vast te stellen wordt vaak het dekkingspercentage berekend. Dat is het percentage van de totale kosten dat gedekt wordt uit de opbrengst van de huurtarieven. Van belang daarbij is de samenstelling van de noemer, waarbij het om integrale kosten behoort te gaan, dus onderhoud, afschrijving én investering. Een probleem is dat niet elke gemeente dezelfde systematiek hanteert voor deze berekening. 6 Soms wordt een partieel dekkingspercentage gehanteerd, bijv. exclusief investeringskosten. Soms ook worden allerlei extra kosten van het gemeentelijk sportbeleid (zoals gemeentelijke overhead, sportevenementen, sportstimulering en de kosten voor parkeerplaats en toegang en kleedkamers) 7 omgeslagen. Daardoor zijn gerapporteerde dekkingspercentages niet altijd goed vergelijkbaar. b. Over privaat en gemeentelijk eigendom Bakker en Hoekman (2013) geven een overzicht van de exploitatie en het beheer van buitensportaccommodaties in ons land. 8 Bij gemeentelijke eigendom van buitensportparken draagt de gemeente de eigenaarslasten. De gemeenten verwachten dat gebruikers van hun sportparken in de komende periode met tariefverhogingen te maken zullen krijgen die hoger uitkomen dan de indexering. Klein onderhoud wordt vaak door de sportclubs zelf gedaan. Het groot onderhoud is veel vaker de verantwoordelijkheid van de gemeente. In de private situatie wordt daarvoor door de gemeente subsidie versterkt. Bakker en Hoekman (2013) wijzen ook op verschillen tussen takken van sport. Voetbalaccommodaties zijn overwegend eigendom van gemeenten, hockeyaccommodaties voor 4 Hoekman, Romein en Andres, Een veld voor de helft: over sociale tarieven en subsidies. 2011 5 Hoekman, Romein en Andres, Een veld voor de helft: over sociale tarieven en subsidies. 2011 6 Toelichtende voetnoot bij: Bernard Pekelharing Wordt sport weer elitair? Betaalbaarheid van sportvoorzieningen in gevaar, in: Sport & Strategie, jaargang 7, oktober 2013 7 Voorbeelden van Pekelharing in een mailreactie 8 Sven Bakker en Remco Hoekman, Exploitatie en Beheer van buitensportaccommodaties, Mulier Instituut, Factsheet mei 2013. Een representatieve groep van 178 gemeenten nam deel aan het onderzoek en vulde een online vragenlijst in. 14
ongeveer de helft en tennisaccommodaties zijn overwegend geprivatiseerd. Soortgelijke verschillen zijn zichtbaar waar het gaat om groot onderhoud en financiering van de toplaag. 9 Tegenwoordig investeren gemeenten weliswaar ook in tennisbanen en hockeyvelden, maar nog wel altijd duidelijk in mindere mate dan bij andere buitensporten het geval is. Wanneer gemeenten investeren in deze hockey- en tennisaccommodaties wordt een groter deel van de werkelijke kosten bij de verhuur doorbelast aan de gebruiker. 10 3. De situatie in Nijmegen a. Buitensportaccommodaties in Nijmegen Nijmegen kent voor buitensport zowel gemeentelijke als private sportparken. Op de gemeentelijke sportparken (met 51,5 velden) in Nijmegen zijn 17 voetbalclubs gehuisvest. Daarnaast vinden ook atletiek, korfbal, rugby, honkbal en American Football er hun thuisbasis. 11 Privaat gehuisvest zijn naast tennisverenigingen - vooral hockeyclubs. De Nijmeegse hockeyverenigingen Nijmegen, QZ en Union beschikken over drie complexen met in totaal 11,5 12 13 velden. b. Kosten en financiering van de buitensportaccommodaties in Nijmegen Op de gemeentelijke sportparken is de gemeente als eigenaar verantwoordelijk voor instandhouding en onderhoud. De totale kosten van de gemeentelijke buitensportparken bedragen per jaar 4.603.000 (cijfers van 2011). 14 De hockeyverenigingen zijn eigenaar van hun accommodaties. Zij zijn zelf verantwoordelijk voor investeringen en onderhoud. Aan afschrijving en onderhoud van de velden besteden de clubs per jaar 480.000 15 Bij de gemeentelijke sportparken komen bepaalde huisvestingslasten soms additioneel voor rekening van de sportvereniging. Voorbeelden zijn: klein onderhoud, energiekosten, bouw en onderhoud van het clubhuis, bouw en onderhoud van de kleedkamers, extra-kosten wegens de aanleg van een kunstgrasveld, etc. Er is daarbij in Nijmegen geen sprake van een vaste gemeentelijke standaard. Het al dan niet opnemen van dergelijke posten in de gemeentelijke kosten heeft een ad hoc-karakter, te verklaren uit specifieke historisch bepaalde toevalligheden. Per saldo zijn er daardoor per vereniging wat dit betreft - (soms aanzienlijke) verschillen in de huisvestingslasten die de gemeente voor haar rekening neemt. De gemeente Nijmegen is met haar ad-hocbeleid overigens geen uitzondering. In het geval van de geprivatiseerde hockeyclubs in Nijmegen is er sprake van een gemeentelijke bijdragen aan hun huisvestingslasten. Zij ontvangen t/m 2014 jaarlijks een subsidie van de gemeente van in totaal ca. 80.000 als tegemoetkoming in de kosten van onderhoud en vervanging van de velden. Dat komt neer op een zesde van de kosten. Voor de clubs resteert dus een bedrag van 400.000 per jaar. Bovendien ontvingen de verenigingen tot voor kort ook een compensatie voor het eigenaarsdeel van de OZB, terwijl toen soms ook onderhoudspersoneel via gesubsidieerde regelingen werkzaam kon zijn. 9 Sven Bakker en Remco Hoekman, Exploitatie en Beheer van buitensportaccommodaties, Mulier Instituut, Factsheet mei 2013. 10 Sven Bakker en Remco Hoekman, Exploitatie en Beheer van buitensportaccommodaties, Mulier Instituut, Factsheet mei 2013. 11 Nijmegen Sportief en Vitaal. Beleidsplan Sport en Bewegen 2013 2016 verder te noemen de Sportbeleidsnota. Volgens het overzicht op pag. 35 zijn er op de 14 gemeentelijke sportparken 51,5 velden (situatie 2011) waarop 17 voetbalclubs spelen. Verder treft men aan o.a. atletiek,, korfbal, rugby, honkbal en American Football. 12 NMHC Nijmegen deelt een van de velden aan de d Almarasweg met korfbalclub Noviomagum. 13 Nijmegen kent nog een vierde hockeyvereniging: de studentenclub Apeliotes. Deze vereniging verkeert is een wezenlijk andere situatie t.a.v. haar accommodatie. Zij bespeelt twee velden op het universitair sportcentrum dat geheel wordt gefinancierd door de Radboud Universiteit. 14 Sportbeleidsnota, pag. 35. 15 Dit getal heeft uitsluitend betrekking op de totale kosten van de velden. De overige accommodatiekosten (clubhuis e.d.) zijn hierbij niet meegenomen. 15
c. Ongelijkheid in de financiële bijdragen van de gemeente In Nijmegen bestaan t.a.v. de accommodatiekosten grote verschillen tussen de verenigingen die spelen op gemeentelijke en die gehuisvest zijn op private sportparken Volgens de gemeentelijke sportbeleidsnota was de totale huuropbrengst van de gemeentelijke sportparken in 2011 goed voor een dekking van acht procent van de (integrale) werkelijke kosten. 16 De rest was voor rekening van de van de gemeente, i.c. 92 procent. De gemeente Nijmegen verhoogt m.i.v. 2012 de huur met 5 procent per jaar. Daardoor wordt de dekking van acht procent echter nauwelijks substantieel hoger, ook niet op langere termijn. 17 Wat betreft de hockeyclubs verstrekt de gemeente t/m 2014 80.000,- subsidie aan de hockeyclubs als bijdrage aan het onderhoud en de instandhouding van hun hockeyaccommodaties. De clubs zelf moeten binnen hun exploitatie dus een bedrag opvangen van 400.000 per jaar. Continuering van deze subsidie na 2014 is niet zeker. Het is afhankelijk van de collegeonderhandelingen na de verkiezingen. Op dit moment komt dus 17 procent van de totale kosten voor rekening van de gemeente en betalen de clubs zelf 83 procent. Dit enorme verschil van 92 versus 17 procent krijgt meer reliëf als de omvang van de gemeentelijke bijdrage wordt uitgedrukt per speler, dus per lid van de betreffende sportverenigingen. Spelers op gemeentelijke sportparken profiteren van een bijdrage vanwege de overheid van 18 19 gemiddeld 380,- per lid per jaar Bij de hockeyclubs draagt de gemeente per hockeyer een bedrag bij van 20,- (afgerond) per jaar. 20 21 22 Aan een individuele speler bij een gemeentelijke accommodatie wordt door de overheid dus een bijdrage gegeven voor hun velden die ca. 20 keer zo hoog is als die aan een individuele hockeyer. Vanuit de contributie van het lid moet bij de bespelers van de gemeentelijke sportparken 36 per jaar worden betaald. Vanuit die bij de hockeyclubs gaat het om 110,- per jaar. Er is commentaar mogelijk op de exacte juistheid van deze cijfers, met name op die van het dekkingspercentage uit de sportbeleidsnota. In paragraaf 2.a. is hierop reeds ingegaan. Problematisch is vooral de noemer van de percentageberekening, waarin ook andere kosten zijn opgenomen die geen betrekking hebben op de velden van de gemeentelijke sportparken. Maar ook als daar rekening mee zou worden gehouden resteert een zeer grote ongelijkheid: men kan veilig stellen dat aan de gebruikers van gemeentelijke accommodaties door de stad minimaal 12 keer zo veel wordt bijgedragen als de aan spelers van de hockeyclubs die spelen op een geprivatiseerde accommodatie. 4. De situatie in andere gemeenten a. Het dekkingspercentage elders 16 Sportbeleidsnota, pag. 35 17 Zie Sportbeleidsnota, pag. 34. Het dekkingspercentage zou in 10 jaar bij gelijkblijvende kosten oplopen tot 10,9 procent. 18 8600 voetballers + 3400 leden overige veldsporten (incl. atletiek). Het laatste getal is een schatting. 19 Pekelharing (2013) geeft een schatting voor landelijke voetbalcijfers en komt uit op integrale kosten van de velden van 223,- per speler, waarbij 44,- voor rekening is van de speler en 179,- per speler voor rekening van de gemeente. 20 4000 hockeyers die bij de drie Nijmeegse clubs actief zijn. 21 Pekelharing (2013) geeft een schatting voor landelijke hockeycijfers die erop neerkomen dat de gemeente gemiddeld 92,- per jaar bijdraagt aan de velden en de speler via zijn contributie zelf 26,- betaalt. 22 Pekelharing (2013) wijst ook op verschillen in bezettingsgraad van hockey- en voetbalvelden. Bij hockey is het aantal spelers per veld gemiddeld substantieel hoger (114 per voetbalveld en 293 per hockeyveld). Voor het hockey gelden dus minder veld-accommodatie-kosten per speler dan andere buitensporten en minder (gemeentelijk) ruimtebeslag. 16
Zoals eerder vermeld is het erg lastig om voor een reeks gemeenten vergelijkbare cijfers te vinden over dekkingspercentages. Pekelharing (2013) geeft een impressie: 23 Bij de meeste buitensporten (voetbal, korfbal, atletiek, honk- en softbal, rugby, et cetera) zien we dekkingspercentages van 10% tot 20%. In de directe omgeving van Nijmegen kan men soms de dekkingspercentages schatten van de integrale kosten op basis van de huur die de verenigingen betalen. Op de gemeentelijke sportparken daar bevinden zich ook hockeyverenigingen. De dekkingspercentages komen uit op ca. 15 procent. Dat geldt voor alle bespelers, dus in deze gevallen ook voor het hockey. Dat past dus bij de indruk omtrent landelijke cijfers van Pekelharing (2013). Het dekkingspercentage van de Nijmeegse gemeentelijke sportparken bevindt zich met acht procent aan de onderkant van de genoemde range van 10 20 %. De gemeente Enschede wil op termijn voor alle sporten naar een dekkingspercentage van 22% op basis van de huur door de clubs. 24 Dat is fors hoger dan nu het geval is. Er ontstaat daardoor in Enschede ruimte voor subsidiëring van maatschappelijke projecten (beweegprogramma's, voor gehandicapten, allochtonen, ouderen, etc.), zodat de verenigingen weer in de buurt uit kunnen komen van het oude niveau van 15%. Wellicht biedt dit een aanknopingspunt voor een vernieuwing en systematisering van het accommodatiebeleid in Nijmegen. b. De huurtarieven elders Informatie verzamelen over huurtarieven is makkelijker dan over de dekkingspercentages. Bij de interpretatie van de huurtarieven moet men eigenlijk ook rekening houden met de aard van de velden (beregeningsinstallatie e.d) én met eventuele aanvullende subsidies (bijv. voor onderhoud) die door gemeenten ter beschikking kunnen worden gesteld. Het beleid loopt te veel uiteen om ook deze factoren te verdisconteren. Uit gegevens over de huurtarieven die aan hockeyclubs op gemeentelijke sportparken op andere plaatsen in rekening worden gebracht blijkt landelijk een gemiddelde huurprijs van (afgerond) 5.500,- per jaar. De gegevens waarop dit getal is gebaseerd, zijn afkomstig van Hoekman c.a. (2011) 25, Rob de Vries (2012) 26, Sander Olsthoorn (2012) 27 en Bernard Pekelharing (2014) 28. De situatie bij gemeenten in de regio van Nijmegen kan als volgt worden samengevat. De MUG-gemeenten Groesbeek, Ubbergen en Millingen kennen geen eigen hockeyvereniging. Union uit de gemeente Heumen wordt beschouwd als Nijmeegse hockeyclub. Op de gemeentelijke sportparken van Wijchen, Overbetuwe, Beuningen en Lingewaard zijn hockeyvelden aanwezig. Uit de gemeentelijke begrotingen kan men soms de dekkingspercentages schatten van de integrale kosten op basis van de huur die de verenigingen betalen. De dekkingspercentages komen uit op ca. 15 procent. Dat geldt voor alle sporten, dus ook voor het hockey. De algemene lijn is dat door de andere gemeenten alle sporten op de sportparken gelijk worden behandeld. Hockey is géén uitzondering. 23 Bernard Pekelharing Wordt sport weer elitair? Betaalbaarheid van sportvoorzieningen in gevaar, in: Sport & Strategie, jaargang 7, oktober 2013 24 Bernard Pekelharing: mededeling via mailbericht. 25 Hoekman, Romein en Andres, Een veld voor de helft: over sociale tarieven en subsidies. 2011. De huurtarieven voor kunstgrashockeyvelden in 2011 (incl. groot onderhoud en kleedkamers) in de vier grote Brabantse gemeenten zijn: Breda, 4.879; Eindhoven, 4.532; Den Bosch, 6.305; Tilburg, geprivatiseerd 26 Rob de Vries, Grontmij, Sporttarieven in roerige tijden. In: Presentaties VSG-expertmeeting Tariefstelling in de sport', 7 maart 2012. Voor een kustgrasveld geeft hij aan: minimaal 2.448,-; maximaal 11.835,20; gemiddeld 5.410,- De cijfers hebben betrekking op ca. 2011 27 Sander Olsthoorn, BMC en gemeente Utrecht, Huurprijsbeleid. Kostprijzen berekenen en vertalen naar tarieven voor de sport. In: Presentaties VSG-expertmeeting Tariefstelling in de sport', 7 maart 2012. Huurtarieven in enkele gemeenten. Amsterdam, 5.377; Gilze Rijen, 4.400; Ronde Venen, 4.641; Lemsterland, 2.061; Duiven, 2.500; Arnhem, 22.865; Westland, 5.300; Velsen, 6.356; Purmerend, 7.620; Leusden, 5.100. Coevorden, Nieuwkoop en Almelo zijn geprivatiseerd. 28 Mailcorrespondentie van Bernard Pekelharing die telefonisch in januari 2014 enkele zeer recente (2013-14) huurprijzen heeft door gekregen van een gemeenteambtenaar: Rotterdam, 6.000; Den Haag, 5.015; Eindhoven, 4.773; de Bilt, 8.508; Utrecht, 10.974; Enschede 4.910. 17
Enkele meer specifieke gegevens zijn: - Overbetuwe 29 kent een huurtarief van een veld per jaar 4.861,71. Het tarief voor 2014 wordt opgehoogd met 2,4%. - Lingewaard 30 betaalt een onderhoudsvergoeding aan de club, per hockeyveld 7538. De huurprijs is niet bekend. - Beuningen 31 heeft op de meerjarenbegroting middelen gereserveerd voor vervanging van twee kunstgrasvelden. - In Cuijk 32 betaalt de hockeyclub (evenals het voetbal) een zeer laag huurbedrag (afgerond 500,-), maar zorgt zelf voor beheer en onderhoud. - In Wijchen 33 subsidieert de gemeente de kosten van het jaarlijks onderhoud, maar verlangt zij een bijdrage van de helft van de kosten van vervangingsinvesteringen. 29 Verordening tarieven gemeentelijke accommodaties, gemeente Overbetuwe 2013 30 Sportbeleid beweegt door! Notitie sportbeleid gemeente Lingewaard 2013 2016, pag. 26 31 Begroting Beuningen 2013 en meerjarenbegroting 2014-2016: vervangingsinvesteringen in de kunstgrasvelden voorzien t.l.v. de gemeentelijke begroting 32 Tarievenregeling gemeentelijke sportaccommodaties Cuijck 2013 33 Investeringsplan Sportaccommodaties (IPS) Wijchen. 18