Voor gemeenten, raadsleden, Wmo-raden, zorgvragers, zorgaanbieders, welzijnsinstellingen en overige belangstellenden van de decentralisatie begeleiding in Zuid-Limburg #01 17 FEB 2012 NIEUWSGIDS > We gaan van start Voor u ligt de eerste nieuwsgids van het project Begeleiding van AWBZ naar Wmo in Zuid-Limburg. Via deze nieuwsbrief willen de stuurgroep Decentralisatietrajecten Begeleiding en het regionale projectteam u regelmatig informeren. Niet zozeer over landelijke maar vooral over regionale ontwikkelingen met betrekking tot de implementatie van begeleiding in de Wmo. Actueel > 18 Zuid-Limburgse gemeenten werken samen Alle 18 gemeenten in Zuid-Limburg stappen in het project Begeleiding van AWBZ naar Wmo. De deelnemende gemeenten zijn: Beek, Brunssum, Eijsden- Margraten, Gulpen-Wittem, Heerlen, Kerkrade, Landgraaf, Maastricht, Meerssen, Nuth, Onderbanken, Schinnen, Simpelveld, Sittard-Geleen, Stein, Vaals, Valkenburg en Voerendaal. Begeleiding wordt een nieuwe taak van elke gemeente. Des te belangrijker dat de gemeenten in Zuid-Limburg besloten hebben om samen te werken. Over deze samenwerking leest u in deze eerste nieuwsgids. Ook vindt u hierin wat er allemaal op gemeenten, zorgaanbieders en cliënten af komt. Wat er tot nu toe gerealiseerd is en welke mijlpalen nog gaan volgen. Zowel interessant voor gemeenten, belangenvertegenwoordigers van cliënten, zorgaanbieders als andere personen of organisaties die op wat voor manier dan ook met begeleiding van doen hebben. Want samen gaan we ervoor zorgen dat begeleiding goed overkomt vanuit het Rijk naar de gemeenten, van AWBZ naar Wmo. Wij nodigen u niet alleen uit om deze nieuwsgids goed te lezen. Maar vooral ook om te reageren (contactinformatie op laatste pagina). Stuurt u deze nieuwsgids gerust naar andere geïnteresseerden. Inbreng is nodig om samen tot een goed resultaat te komen. Hierdoor kunnen we cliënten en hun omgeving straks de begeleiding bieden die ze verdienen. Namens de stuurgroep Decentralisatietrajecten Begeleiding, Berry van Rijswijk, Voorzitter stuurgroep Decentralisatietrajecten Begeleiding Wethouder Zorg & Welzijn, gemeente Sittard-Geleen Bron: Beeldbank Ministerie VWS Samenstelling Stuurgroep Decentralisatietrajecten Begeleiding: Berry van Rijswijk (voorzitter en wethouder gemeente Sittard-Geleen), Mieke Damsma (lid en wethouder gemeente Maastricht), Peter van Zutphen (lid en wethouder gemeente Heerlen), Jo Bisscheroux (lid en wethouder gemeente Eijsden-Margraten), Thijs van Es (lid en wethouder gemeente Beek) en Thomas Gelissen (lid en wethouder gemeente Brunssum). Dit is goed nieuws, omdat iedere gemeente heeft besloten samen te werken met de andere gemeenten in Zuid-Limburg ontstaat een wisselwerking van kennisoverdracht, bundeling van krachten (efficiëntie) en ervaring. De samenwerking richt zich in eerste instantie op het in kaart brengen en analyseren van de actuele situatie en het verkennen van toekomstmogelijkheden. Of alle gemeenten ook samen het vervolgproces oppakken wordt duidelijk in maart. > Maak 28 maart vrij in uw agenda! Conferentie Begeleiding: van zorg naar participatie > Zie pagina 2 voor meer informatie 1
Werkconferentie 28 maart > Conferentie Begeleiding: van zorg naar participatie Noteert u woensdag 28 maart alvast in uw agenda? Dit is de datum waarop de regionale werkconferentie, over begeleiding in Zuid-Limburg, plaatsvindt. Op deze dag krijgt u informatie en inspiratie over extramurale begeleiding, vervoer en kortdurend verblijf. U kunt ideeën opdoen over hoe de begeleiding geregeld moet worden vanaf 2013 en 2014. We schetsen kansen en bedreigingen, bekijken innovatieve mogelijkheden en gaan met elkaar het gesprek aan. s Morgens starten we met interessante presentaties en s middags vinden wel acht verschillende interactieve workshops plaats. Variërend van onderwerpen als Werken met een verstandelijke handicap, Kantelen in de praktijk en GGZ in de Wijk tot PGB, ja of nee?. De locatie, Fortunato in Sittard, biedt plaats voor maximaal 500 personen. De conferentie start om 9.00 uur en eindigt rond 17.00 uur. Om uit de kosten te komen, vragen we een vergoeding van 75 per persoon. Wilt u zich nu al aanmelden? Stuur dan een e-mail naar conferentiewmo@heerlen.nl. Binnenkort ontvangt u een officiële uitnodiging. > Huis voor de Zorg intermediair voor zorgvragers Het Huis voor de Zorg wordt de verbindende factor tussen de zorgvragers en het regionaal projectteam Begeleiding van AWBZ naar Wmo. Met directeur Jo Maes van het Huis van de Zorg is afgesproken dat hij zijn organisatie, netwerk en communicatie-infrastructuur daarvoor inzet. René Fontijn, Programmaeigenaar WMO, Daelzicht: Ik wil gemeenten graag meegeven dat zij de Wmo als kans zien om mensen met een beperking als volwaardig burger een plek te geven binnen de gemeente. Dit moet het uitgangspunt zijn dat iedereen verbindt. Als dit lukt, dan lukt de gewenste doelmatigheidskorting vanzelf. De eerste goede stap is gezet door als Zuid- Limburgse gemeenten samen dit traject in te gaan. Cliënten voorop De mensen die direct de gevolgen van de decentralisatie naar de Wmo gaan voelen zijn natuurlijk de cliënten en hun directe omgeving. In Zuid-Limburg gaat het, volgens het CZ-Zorgkantoor, op dit ogenblik om bijna 13.000 cliënten. Tel daar zorgverleners, familieleden, vrijwilligers en mantelzorgers bij op en je komt tot een omvangrijke groep mensen. Vertegenwoordiging cliënten De stem van deze ervaringsdeskundigen is belangrijk voor gemeenten. Maar juist de omvang van de groep maakt het lastig om iedereen aan het woord te laten. Om die reden heeft het projectteam directeur Jo Maes van het Huis voor de Zorg gevraagd om als intermediair op te treden. Zijn netwerkorganisatie waarin zelfstandige koepel- en doelgroeporganisaties functioneren, behartigen de belangen van hun achterban. Daarbij geldt dat de koepel- en doelgroeporganisaties de beste ambassadeurs van hun eigen verhaal zijn. Cliënten met begeleiding en hun omgeving krijgen een stem. Eerste bijeenkomsten met Wmo-raden en zorgvragers Op 13 maart maakt het projectteam, tijdens een regionale netwerkdag van het Huis voor de Zorg, kennis met de diverse zorgvragersorganisaties. Met de Wmo-raden van de verschillende gemeenten wordt een aparte bijeenkomst gepland. Uiteraard zijn we erg benieuwd welke wensen en adviezen door de zorgvragers en Wmo-raden worden geuit. In de volgende nieuwsgids informeren we u hierover. Jessicia Engelen, Divisiemanager Kids en Thuis, Radar: Kansen zie ik in meer samenwerking in de keten en het zoeken van verbinding in zorgarrangementen. Maar ook het zo maximaal mogelijk gebruik maken van reeds bestaande infrastructuren voor een bredere doelgroep dan tot op heden gebeurt. 2
Begeleiding gedecentraliseerd > Extramurale begeleiding: Wat komt er op ons af? Steeds meer zorgtaken worden door het Rijk overgeheveld naar gemeenten. Begeleiding valt nu nog onder de volksverzekering AWBZ, straks onder de lokale Wmo. Van AWBZ naar Wmo Het Kabinet heeft drie grote decentralisatietrajecten gepland: de invoering van de Wet Werken naar Vermogen, de decentralisatie van de jeugdzorg en de overheveling van de functie begeleiding. Vanaf 1 januari 2013 zijn gemeenten verantwoordelijk voor thuiswonende personen die voor het eerst of opnieuw begeleiding nodig hebben. Vanaf 1 januari 2014 geldt dit voor alle thuiswonende burgers met een indicatie voor begeleiding. Het betreft individuele en groepsbegeleiding (ook wel dagbesteding genoemd), het vervoer van en naar de plaats waar groepsbegeleiding plaatsvindt en kortdurend verblijf. Cliënten Het gaat om ouderen met somatische of psychogeriatrische problemen (zoals dementie), jongeren en volwassenen met psychiatrische problemen en mensen met een verstandelijke, zintuigelijke of lichamelijke beperking of chronische ziekte. Compensatieplicht Gemeenten krijgen de verplichting om inwoners te compenseren voor hun beperkingen. De compensatieplicht in de Wmo wordt uitgebreid met een plicht tot het bieden van begeleiding. Er is straks dus niet langer sprake van een verzekerd recht voor inwoners. Begeleiding is gericht op de lichamelijke, cognitieve en psychische mogelijkheden van een persoon. Die hem/haar in staat stellen om binnen de persoonlijke levenssfeer te functioneren en regie te houden over het eigen leven. Bron: Radar Het bieden van begeleiding is nooit doel op zich, maar altijd een middel om resultaten te bereiken op het gebied van zelfredzaamheid en participatie. De precieze formulering van de uitbreiding van de compensatieplicht vindt in het wetgevingstraject plaats. Kijk hiervoor op www.invoeringwmo.nl/bibliotheek/ voorstel-tot-wijziging-wmo. Invoeringstijd Uitgangspunt is dat gemeenten minimaal een jaar voorbereidingstijd krijgen tussen de afronding van het wetgevingstraject en de inwerkingtreding van de nieuwe wetgeving. De noodzakelijke wetswijzigingen zouden voor 1 januari 2012 gereed moeten zijn. Momenteel ligt er een wetsvoorstel in de Tweede Kamer. De invoeringstijd wordt hierdoor zeer krap. Financiën en cijfers Voor de financiering van de begeleiding en de uitvoeringskosten krijgen de gemeenten een bedrag gebaseerd op 2010, opgehoogd met de jaarlijkse groeivoet van gemiddeld 2,5%. Op het berekende bedrag wordt vervolgens een aantal correcties toegepast. Op het budget wordt tenslotte een korting van 5% doorgevoerd. Voor de invoering van de nieuwe taak krijgen gemeenten in 2012 en 2013 een invoeringsbudget. Volgens het zorgkantoor CZ ontvangen in de zorgregio Zuid Limburg 6.210 cliënten groepsbegeleiding en 6.644 cliënten individuele begeleiding. Samen 12.854 unieke cliënten. Roger Ruijters, Raad van Bestuur, MeanderGroep Zuid-Limburg: Denk vanuit de burger (en dus niet vanuit de regels), houd het overzichtelijk en breng complementaire partijen bij elkaar. Kies voor een vorm van aanbesteden/ contracteren die samenwerking stimuleert en bureaucratie minimaliseert. Monique Heffels, lid Raad van Bestuur, RIBW Heuvelland & Maasvallei: Onze visie dat actieve deelname aan de samenleving een belangrijke voorwaarde is voor een betekenisvol en zingevend leven sluit aan bij het doel van de Wmo als participatiewet. Wij zien kansen om de huidige ketenzorg te ontschotten en wijkgerichte samenhangende zorg en dienstverlening, ook voor onze doelgroep, mogelijk te maken. 3
> Even voorstellen: Het regionale projectteam In onderstaande alinea s geeft het projectteam een kijkje in de keuken. Ze vertelt over haar opdracht en taken, de samenstelling van het team en wat zij tot nu toe heeft ervaren. > Fase 1 Opdracht Zorg voor de voorbereiding van de implementatie van de functie begeleiding in de Wmo. Doe dit binnen de financiële kaders bij alle deelnemende gemeenten. En maak zoveel mogelijk gebruik van de expertise van alle betrokken partijen. Dat is kort samengevat de opdracht die het regionaal projectteam in december kreeg. Een opdracht die volgens onderstaand schema wordt uitgevoerd. Samenstelling Het projectteam bestaat uit Wim Römkens en Lilian Souren (gemeente Sittard- Geleen), Joke ten Thije (gemeente Heerlen), Tony Maas (gemeente Maastricht) en Marike Helmig (communicatiebureau Kracht C). Zij zorgen in samenwerking met de projectleiders van de 18 Zuid- Limburgse gemeenten voor de organisatie van het proces, de regionale communicatie en het opleveren van de benodigde producten. Taken Op dit moment richten zij hun aandacht vooral op het inventariseren van en analyseren van de actuele situatie, met een doorkijk naar de toekomst. Om zo een gefundeerde visie en keuzevoorstellen te maken die aan de betrokken gemeenteraden voor besluitvorming worden aangeboden. Ze kiezen ervoor om zo veel mogelijk in gesprek te gaan met betrokken partijen. Gesprekken met zorgaanbieders, het Huis voor de Zorg en het zorgkantoor vonden al plaats of staan de komende weken nog op de rol. Eerste reacties De eerste indrukken van het projectteam zijn positief. Joke ten Thije zegt bijvoorbeeld dat veel zorgaanbieders de enquête hebben ingevuld en daarnaast nog aanvullende informatie hebben toegevoegd. Ze is vooral enthousiast over de bereidheid van de zorgaanbieders om vanuit hun eigen rol en deskundigheid in het vervolgproces mee te denken en werken. Zorgaanbieders vragen om hun professionaliteit in te mogen zetten op basis van vertrouwen. Dus minder regels en administratie en vooral meer zorg aan de cliënt. Een idee dat verder uitgewerkt moet worden", zegt Joke. "Persoonlijk denk ik dat dit een sleutel kan zijn tot goede en betaalbare zorg". Wim Römkens geeft aan dat het een omvangrijk project is. Wij moeten grote hoeveelheden informatie verwerken, er zijn veel partijen betrokken bij de begeleiding en de belangen zijn groot. Het is nog niet bekend hoe de wetswijziging er precies uit gaat zien. Daardoor komt de invoeringstijd onder druk te staan. Maar, zegt Wim, we zetten de schouders eronder, betrekken zoveel mogelijk personen en creëren samen een resultaat waar iedereen straks tevreden over is. Tony Maas is blij met de ideeën die zijn aangedragen: Iedereen wil minder bureaucratie en meer tijd voor zorg. Goede begeleiding voor de cliënt is natuurlijk waar alles om draait. Ik herken wel de opmerking van Wim. In relatief korte tijd moet er veel gebeuren. Maar Rome en Aken zijn ook niet op één dag gebouwd. Ik nodig iedereen uit om goede ideeën aan ons door te geven. Samenwerking is volgens mij de beste methode om invulling te geven aan de uitdaging waar we voor staan. Lilian Souren geeft aan: Het project vraagt een enorme inzet van iedereen die op deze trein springt. Het is erg complex, maar ik heb er vertrouwen in dat het ons gaat lukken. Marike Helmig voegt daaraan toe: Het mooie van dit project is de saamhorigheid. En de wil van veel personen om, ondanks de opgelegde taken en budgetkorting, samen te zoeken naar oplossingen. Rolverdeling Wim Römkens, algemeen projectleider, aanspreekpunt regio Westelijke Mijnstreek en coördinator inventarisatie proces van toegang tot registratie Joke ten Thije, aanspreekpunt regio Parkstad en coördinator inventarisatie en analyse zorgaanbieders Tony Maas, aanspreekpunt regio Heuvelland en coördinator inventarisatie en analyse cliëntgegevens, informatie en communicatie Lilian Souren, projectsecretaris Marike Helmig, communicatieadviseur Inventarisatie en analyse november december januari februari > Fase 2 Visie en keuzes maart april mei > Fase 3 Verwerking aanpak en keuzes juni juli augustus > Fase 4 Verwerking aanpak en keuzes september oktober november december Gemaakt door cliënt RIBW tijdens cursus Photovoice. Drukt verlangen om sociaal isolement te doorbreken uit. Bron: Sammy Bidjai 4
Stap voor stap > Samen werken aan oplossingen Het projectteam volgt bij de invoering gelijktijdig twee sporen: de transitie oftewel het onder gemeentelijke regie brengen van de begeleiding per 1 januari aanstaande. En de transformatie van AWBZ naar Wmo, het innovatietraject. Waarbij er geen datum te noemen valt waarop dat traject voltooid is. Elke gemeente staat voor de keus om wel/niet een persoonsgebonden budget (pgb) aan te bieden, moet begeleiding gaan aanbesteden en het beleid op tijd op orde hebben. Samenwerking is daarom nodig. > Voorbeeld tijdschema 28 maart regionale werkconferentie begeleiding 29 maart tot 28 april interactieve besluitvorming met Wmo-raad over hoofdlijnen Samenwerking nodig Elke gemeente is autonoom en stelt zelf het beleid vast. Maar het is niet handig als elke gemeente de begeleiding op eigen wijze uitvoert. Voor de zorgaanbieders bijvoorbeeld, die nu met één opdrachtgever te maken hebben en straks met 18. Maar ook niet voor gemeenten, waar kennis wordt verwacht die nog niet aanwezig is. Binnen enkele maanden moeten gemeenten keuzes maken hoe zij de indicatiestelling gaan organiseren. Als elke gemeente dat afzonderlijk doet, is dat niet efficiënt. Samenwerking en afstemming tussen de gemeenten is gewenst. PGB aanbieden? Nadat een beschikking is afgegeven, komt de vraag aan de orde of de gemeente een persoonsgebonden budget (pgb) beschikbaar stelt. Per 1 januari 2012 heeft het Rijk het pgb in de AWBZ praktisch afgeschaft. Alleen mensen met een indicatie voor zorg met verblijf komen nog in aanmerking voor een pgb. Bestaande pgb s in de AWBZ worden op 1 januari 2014 gestopt. In het wetsvoorstel wijziging Wmo (over de begeleiding) vervalt de plicht om de cliënt keuze te bieden. Behalve als Zorg in Natura geen passende Bron: Johannes Timmermans namens Vivantes oplossing biedt. Hoewel elke gemeente zelf beslist om een pgb aan te bieden, heeft zowel het aanbieden als het niet meer aanbieden van het pgb grote gevolgen. Aanbesteden Nadat er een beschikking is afgegeven, moet de cliënt bij een zorgaanbieder terechtkunnen. Dat betekent dat de gemeente overeenkomsten met zorgaanbieders moet hebben afgesloten, zodat de begeleiding ook daadwerkelijk kan starten. Daarvoor moet een aanbestedingsprocedure worden opgestart. Ook dit is een hele klus. Tijdschema Daarbij is het tijdpad heel krap. Of er uitstel komt van de invoering van de wetswijziging is op dit moment nog niet bekend. Uitgaande van invoering per 1 januari 2013 ziet het tijdpad er ongeveer als volgt uit (dit is het voorbeeld van de gemeente Sittard-Geleen). Daaruit valt te lezen dat wij er alleen komen als we allemaal samenwerken, de gemeenten, de zorgaanbieders en de zorgvragers (organisaties). 15 mei B & W stelt hoofdlijnen begeleiding vast incl. kaders aanbesteding 7-14 juni Raadscommissie bespreekt raadsvoorstel hoofdlijnen begeleiding 27/28 juni gemeenteraad stelt hoofdlijnen begeleiding incl. kaders van de aanbesteding vast 18 september B & W stelt verordening individuele voorzieningen (toevoegen van de begeleiding) voorlopig vast 19 september Start inspraak- en adviestermijn verordening (vier weken) 17 oktober Einde inspraak- en adviestermijn 30 oktober B & W stelt verordening definitief vast 22 of 29 november Raadscommissie bespreekt raadsvoorstel 19/20 december Gemeenteraad stelt nieuwe verordening vast 5
Vragenlijsten, gesprekken zorgaanbieders en meer > Resultaten tot nu toe In de eerste fase van dit project wordt een analyse gemaakt van begeleiding. Hoe is het nu geregeld? Onderdeel daarvan was een inventarisatie van zorgaanbieders. Dit betrof vragenlijsten en gesprekken met zorgaanbieders. Vragenlijsten Het projectteam heeft 180 vragenlijsten onder de Zuid-Limburgse zorgaanbieders uitgezet. Daarbij is gebruik gemaakt van de informatie uit de Zorgatlas van CZ en de sociale kaart van MEE. Dankzij MEE zijn ook de zorgaanbieders die door pgb s gefinancierd worden in beeld gekomen. Van de circa 180 uitgezette vragenlijsten, zijn er 116 ingevuld terug gestuurd. Soms kort en bondig, maar meestal uitgebreid. Nogal eens werden de vragenlijsten vergezeld met bijlagen. De analyse van de vragenlijsten wordt gepresenteerd tijdens de werkconferentie op 28 maart. Gesprekken zorgaanbieders In de periode 27 januari - 4 februari heeft een delegatie van de Zuid-Limburgse gemeenten 23 gesprekken gevoerd met zorgaanbieders. In 6 dagen zijn de verschillende subregio s (Heuvelland, Westelijke Mijnstreek, Parkstad Limburg) en de verschillende sectoren (ouderenzorg, gehandicaptenzorg, GGV, VGZ, maatschappelijke opvang en arbeidsreïntegratie) aan bod gekomen. De eerste gesprekken zijn gevoerd met grotere zorgaanbieders. Om ook met de kleinere zorgaanbieders om tafel te gaan, worden groepsbijeenkomsten georganiseerd. Deze zorgaanbieders clusteren we naar werksoort en/of doelgroep. De groepsgesprekken worden gepland tussen 5 en 16 maart. Eerste indrukken Alle zorgaanbieders waren verheugd over de Zuid-Limburgse samenwerking. Vele gaven aan graag mee te willen denken over hoe de transitie van AWBZ naar WMO het best aangepakt kan worden. Ook willen zij daarin verantwoordelijkheid dragen. Enkele aanbieders hadden concrete voorstellen over hoe om te gaan met slinkende budgetten en tegelijkertijd te werken aan de doelstelling van de kanteling. Meer hierover tijdens de werkconferentie. Sparren en klankborden > Klankbordgroep deskundigen opgericht Met zoveel mogelijk betrokkenen dit proces tot een goed einde brengen. Daar hoort het toetsen van voorstellen en gedachten nadrukkelijk bij. Daarom is besloten om, naast de formele adviesrol van de Wmo-raden, ook een klankbordgroep in het leven te roepen. Belangrijke rol Wmo-raad Gemeenten hechten er waarde aan dat burgers bij beleidsvorming en -uitvoering worden betrokken. Binnen de Wmo is dit ook een verplichting. Alle gemeenten hebben die verplichting vertaald naar de instelling van een Wmo-raad. Deze brengt namens burgers formeel advies uit aan de gemeenteraad. De Wmo-raden hebben dus bij de decentralisatie van begeleiding een belangrijke rol. Hun adviezen zorgen onder meer voor toetsing van de kwaliteit. Deskundigen Naast deze formele adviesrol heeft het projectteam behoefte aan onafhankelijke materiedeskundigen als klankbord(groep). Het projectteam verwacht door periodiek te kunnen sparren met een klankbordgroep een kwaliteitsimpuls te geven aan het project. De samenstelling van de klankbordgroep ziet er voorlopig als volgt uit: Michel Limpens, hoofd sociaal medische zorg GGD Zuid-Limburg Frits Benjamins, directeur faculteit gezondheid Hogeschool Zuyd Jo Maes, directeur Huis voor de Zorg Limburg. In een van de volgende nieuwsgidsen krijgen de leden de gelegenheid om zich zelf voor te stellen. Rob Seerden, secretaris Raad van Bestuur, Vivantes: Wij denken dat dit project een heel goed initiatief is! Er komt in korte tijd veel op de gemeenten af, dus een bundeling van krachten, met als uitgangspunten integraliteit, en creativiteit en vernieuwing zal het proces van de decentralisatie van begeleiding alleen maar ten goede komen. > Vragen? Heeft u vragen aan het projectteam? Stuur dan een e-mail naar begeleiding@sittard-geleen.nl. Ook horen wij graag of er onderwerpen zijn waarover u meer wilt weten. Dan nemen wij dit in de volgende nieuwsgids mee. > Colofon Dit is een uitgave van het project Begeleiding van AWBZ naar Wmo in Zuid-Limburg Tekst: Wim Römkens, Joke ten Thije, Tony Maas, Communicatiebureau Kracht C Eindredactie: Communicatiebureau Kracht C Ontwerp en vormgeving: Donkerwit.com, bureau voor visuele communicatie Fotografie: Radar, Vivantes, RIBW Heuvelland en Maasvallei, Johannes Timmermans Met dank aan alle personen die hun medewerking aan deze uitgave verleenden. 6