PI Almelo locatie De Karelskamp Inspectierapport Doorlichting
PI Almelo locatie De Karelskamp Inspectierapport Doorlichting September 2012
Inhoudsopgave 2 PI Almelo locatie De Karelskamp Inspectie Veiligheid en Justitie
Voorwoord 6 Samenvatting 8 1 Inleiding 14 1.1 Aanleiding en doel 15 1.2 Reikwijdte van de doorlichting 15 1.3 Toetsingskader 15 1.4 Opzet 16 1.5 Objectbeschrijving 17 1.6 Eerder en ander onderzoek 18 1.7 Leeswijzer 18 2 Rechtspositie gedetineerden 20 2.1 Rechtmatige insluiting 21 2.2 Huisregels en introductie 22 2.3 Activiteitenprogramma 23 2.4 Accommodatie en hygiëne 26 2.5 Voeding en winkel 28 2.6 Maatschappelijk contact 31 2.7 Toegang tot zorg en geestelijke verzorging 32 2.8 Disciplinaire maatregelen en straffen 35 2.9 Klachtafhandeling en toezicht 36 2.10 Conclusie 39 3 Omgang met gedetineerden 40 3.1 Screening 41 3.2 Bejegening 43 3.3 Rapportage en documentatie 44 3.4 Conclusie 46 4 Interne veiligheid 48 4.1 Preventie en beheersing van incidenten 49 4.2 Agressiebeheersing 50 4.3 Drugsontmoediging 52 4.4 Conclusie 53 5 Maatschappijbeveiliging 54 5.1 Beveiligingsvoorzieningen en toezicht 55 5.2 Toekenning verlof 57 5.3 Voorwaardelijke invrijheidstelling 58 5.4 Conclusie 59 Inspectie Veiligheid en Justitie PI Almelo locatie De Karelskamp 3
6 Maatschappelijke reïntegratie 60 6.1 Voorbereiding nazorg 61 6.2 Reïntegratietrajecten 63 6.3 Conclusie 65 7 Organisatieaspecten 66 7.1 Personeelsmanagement 67 7.2 Communicatie 68 7.3 Integriteit 70 7.4 Evaluatie 70 7.5 Conclusie 72 8 Slotbeschouwing 74 Bijlage 1 Oordeel 76 Bijlage 2 Aanbevelingen 78 Bijlage 3 Gebruikte afkortingen 82 Bijlage 4 Belangrijkste bronnen 84 Bijlage 5 Inspectieprogramma 86 Bijlage 6 Geografische ligging PI Almelo 90 4 PI Almelo locatie De Karelskamp Inspectie Veiligheid en Justitie
Inspectie Veiligheid en Justitie PI Almelo locatie De Karelskamp 5
Voorwoord 6 PI Almelo locatie De Karelskamp Inspectie Veiligheid en Justitie
De Inspectie Veiligheid en Justitie (IVenJ) heeft in juni 2012 de PI Almelo, locatie De Karelskamp doorgelicht. Deze doorlichting was in die zin bijzonder, dat de PI Almelo in 2005 de allereerste penitentiaire inrichting was die door de toenmalige Inspectie voor de Sanctietoepassing (ISt) is doorgelicht en nu de eerste waarvan het inspectierapport verschijnt onder de vlag van de IVenJ, waarin de ISt is opgegaan. De bevindingen van de Inspectie waren indertijd tamelijk positief. En dat is nu zeker niet minder. Het oordeel van de Inspectie is op bijna alle criteria positief, waarbij een overzienbaar aantal verbeterpunten is aangegeven. Overigens niet alleen voor de inrichting, maar evenzeer voor de commissie van toezicht en het hoofdkantoor DJI. Van sommige situaties meent de Inspectie juist, dat zij andere inrichtingen tot voorbeeld kunnen strekken. Deze zijn in het rapport gemarkeerd met een ster; een symbool dat de Inspectie al geruime tijd niet meer gebruikt heeft. J.G. Bos, Hoofd Inspectie Veiligheid en Justitie Inspectie Veiligheid en Justitie PI Almelo locatie De Karelskamp 7
Samenvatting 8 PI Almelo locatie De Karelskamp Inspectie Veiligheid en Justitie
Inleiding De Inspectie Veiligheid en Justitie heeft in juni 2012 de PI Almelo, locatie De Karelskamp doorgelicht. Het doel van de doorlichting is na te gaan hoe het in de PI Almelo is gesteld met de rechtspositie van en de omgang met gedetineerden, de interne en maatschappelijke veiligheid, de reïntegratieactiviteiten en de met dit alles samenhangende aspecten van organisatie. De doorlichting is beperkt tot de locatie De Karelskamp. Voor de doorlichting van de PI Almelo heeft de Inspectie het toetsingskader voor het gevangeniswezen gebruikt, dat in mei 2012 is geactualiseerd. Dit toetsingskader is gebaseerd op nationale en internationale wet- en regelgeving en breed aanvaarde normen. Het toetsingskader omvat de volgende zes aspecten: rechtspositie gedetineerden; omgang met gedetineerden; interne veiligheid; maatschappijbeveiliging; maatschappelijke reïntegratie; organisatieaspecten. De Inspectie komt alles overziend tot een duidelijk positief oordeel, waarbij een aantal verbeterpunten zijn aangegeven. Overigens bijna even vaak voor DJI c.q. het gevangeniswezen op landelijk niveau, als voor de inrichting. En ook een paar voor de commissie van toezicht. Bij sommige waargenomen situaties heeft de Inspectie juist aangegeven dat zij navolging verdienen. Rechtspositie gedetineerden Naar het oordeel van de Inspectie voldoet de PI Almelo voor wat betreft het aspect rechtspositie gedetineerden op vrijwel alle punten aan de criteria die de Inspectie hanteert. Op onderdelen ziet de Inspectie ruimte voor - vaak eenvoudig te realiseren - verbeteringen. Dit betreft het niet overal beschikbaar hebben van de meest actuele huisregels en het ontbreken van een wisselrooster voor op een meerpersoonscel geplaatste gedetineerden. Daar staat tegenover dat de PI Almelo voorbeelden biedt die tot navolging strekken, zoals het functioneren van de arbeid en de medische dienst en de twee gewone cellen met de mogelijkheid van cameratoezicht. Maar ook het regelmatig bieden van extra, niet in het dagprogramma voorziene, tijd buiten de cel ziet de Inspectie als een positief punt en een krachtig instrument ter bevordering van rust en een goede sfeer. Verder vond de Inspectie de inrichting opmerkelijk schoon. Een belangrijk aandachtspunt naar het oordeel van de Inspectie bij het aspect rechtspositie gedetineerden betreft de doorlooptijden van beklagzaken en het ontbreken van jaarverslagen van de commissie van toezicht, Inspectie Veiligheid en Justitie PI Almelo locatie De Karelskamp 9
waardoor een prikkel tot reflectie op de doorlooptijden ontbreekt. Verder laat de kwaliteit van de maaltijdvoorziening veel te wensen over, waarbij de inrichting overigens gebonden is aan een landelijk aanbesteed contract. Ook het Committee for the Prevention of Torture (CPT) van de Raad van Europa wees hier onlangs nog op. 1 Omgang met gedetineerden Op het aspect Omgang met gedetineerden komt de Inspectie in alle opzichten tot een positief oordeel over het functioneren van PI Almelo. Dit betreft allereerst de dagelijkse omgang met gedetineerden, die zowel ontspannen als respectvol is. Maar ook de screening en vertaling daarvan in detentie- en reïntegratieplannen, alsook de ondersteunende administratieve processen waren in orde. De werking van landelijke geautomatiseerde systemen, met name TULP 2, verdient dringend aandacht van het hoofdkantoor DJI. Dit systeem is zodanig verouderd, dat het de huidige processen op het terrein van detentieplanning en reïntegratie onvoldoende ondersteunt. Interne veiligheid Ook op het aspect Interne veiligheid komt de Inspectie in vrijwel alle opzichten zonder voorbehoud tot een positief oordeel. Dit betreft zowel de preventie en beheersing van incidenten, als de agressiebeheersing, alsook het gevoerde drugsontmoedigingsbeleid. De gang van zaken in de inrichting laat zich typeren als: gemoedelijk en beheerst, maar niettemin consequent en nauwgezet. Maatschappijbeveiliging Op het aspect Maatschappijbeveiliging komt de Inspectie eveneens in praktisch alle opzichten tot een positief oordeel over de PI Almelo. Dit betreft zowel de beveiligings voorzieningen, als het toezicht, alsook de verlofverlening en de bijdrage aan de v.i.-regeling. Dit laatste komt op de locatie De Karelskamp, vanwege de bestemming als huis van bewaring, overigens zelden voor. 1 Op 9 augustus 2012 heeft het Committee for the Prevention of Torture and Inhuman or Degrading Treatment or Punishment (CPT) het rapport over haar bezoek aan Nederland in oktober 2011 openbaar gemaakt, waarin dit een aanbeveling (34) is. http://www.cpt.coe.int/en/ 2 TULP-Gw is het landelijk ingevoerde systeem voor geautomatiseerde gedetineerdenregistratie. TULP stond oorspronkelijk voor Tenuitvoerlegging in penitentiaire inrichtingen, maar thans, na invoering van TULP-JJI, voor Tenuitvoerlegging persoonsgebonden straffen 10 PI Almelo locatie De Karelskamp Inspectie Veiligheid en Justitie
Maatschappelijke reïntegratie Op het terrein van maatschappelijke reïntegratie voldoet de PI Almelo, vanuit het uitvoeringsperspectief, vrijwel volledig aan de daaraan te stellen eisen. Wel is de Inspectie van mening dat er meer samenhang moet komen tussen de screening, de gebieden waarop gedetineerden aan hun persoonlijke ontwikkeling zouden kunnen werken ter voorbereiding op hun terugkeer in de samenleving en het aanbod aan terugkeeractiviteiten. En dat geldt evenzeer voor de samenhang hiervan met wat er in het kader van Terugdringing Recidive is ontwikkeld. Hierin ligt een taak op zowel landelijk, als lokaal niveau. Organisatieaspecten Op het aspect organisatie, met criteria als personeelsmanagement, communicatie, integriteit en evaluatie, scoort de PI Almelo in de ogen van de Inspectie een ruime voldoende. Op het onderdeel evaluatie ziet de Inspectie nog ruimte voor verbetering, door het systematisch inzetten van meerjarenplannen en periodieke evaluaties. Door het toepassen van de cyclus Plan Do Check Act kan het risico van blinde vlekken en gemiste kansen verkleind worden. Aanbevelingen Aanbevelingen aan de PI Almelo 1 Zorg dat overal in de inrichting de laatste versie van de huisregels beschikbaar is, evenals een samenvatting hiervan en beide voorzien van een versiedatum. 2 Ontwikkel plannen voor een betere benutting van de mogelijkheden van de bibliotheekvoorziening. 3 Bied gedetineerden die op een meerpersoonscel zijn geplaatst activiteiten aan volgens een wisselrooster, zeker wanneer zij nog niet deelnemen aan de arbeid. 4 Maximaliseer het aantal dagen waarop gedetineerden zelf kunnen koken; dit ter compensatie van de maaltijdvoorziening. 5 Stimuleer deelname van alle, ook niet executieve, detentieondersteunende medewerkers aan de fysieke vaardigheidstrainingen. 6 Voorzie de camera s in de bezoekzaal van een inzoomfunctie. 7 Zorg dat de screening, de te ontwikkelen vaardigheden bij gedetineerden en het aanbod aan terugkeeractiviteiten beter op elkaar aansluiten. 8 Werk consequent met meerjarenplannen en periodieke evaluaties. Aanbevelingen aan de commissie van toezicht en de inrichting 9 Pleeg een gerichte inspanning op het bekorten van de doorlooptijden van beklagzaken en het vergroten van het aandeel zaken dat binnen de wettelijke termijn van vier weken wordt afgedaan. Inspectie Veiligheid en Justitie PI Almelo locatie De Karelskamp 11
10 Zet als p.i. en (secretariaat van de) commissie van toezicht gezamenlijk een beter overzicht biedend registratiesysteem van beklagzaken op, met inbegrip van een eventueel daarop volgend beroep. Bewaak hiermee gezamenlijk de doorlooptijden. 11 Stel als commissie van toezicht, met deze registratie als basis, ieder jaar een jaarverslag op en evalueer aan de hand daarvan, samen met de directie van de PI, jaarlijks het sanctiebeleid en de beklagprocedure. Aanbeveling aan DJI 12 Bezie de mogelijkheid om te voorzien in, of bij te dragen aan, vertaling van de huisregels, bijvoorbeeld door de landelijk geldende modelhuisregels te laten vertalen en te voorzien in een mantelovereenkomst voor de lokale aanpassingen en aanvullingen. 13 Voer een systeem in, waarbij gedetineerden kunnen afzien van door de inrichting verstrekte maaltijden in ruil voor een tegemoetkoming in andere kosten. 14 Verbeter de kwaliteit van de maaltijdvoorziening. 15 Geef p.i. s de ruimte de winkelvoorziening te (blijven) organiseren als PI Almelo. 16 Evalueer de ervaringen met reguliere cellen met de mogelijkheid van camera toezicht met het oog op toepassing in andere inrichtingen. 17 Neem de noodzaak weg van workarounds bij TULP door een kwalitatief beter functionerend systeem, dat bovendien beter aansluit bij de huidige en wenselijke werkwijze van de afdeling gedetineerdenzaken. 18 Pak op landelijk niveau beleidsmatig het thema op van gedetineerden voor wie de gemeente van herkomst ongeschikt is als gemeente van toekomst. 19 Onderzoek of in het kader van nazorg voldoende aandacht wordt gegeven aan first offenders. 20 Zorg dat de screening, de te ontwikkelen vaardigheden bij gedetineerden en het aanbod aan terugkeeractiviteiten beter op elkaar aansluiten en op wat in het kader van Terugdringing Recidive is ontwikkeld. 12 PI Almelo locatie De Karelskamp Inspectie Veiligheid en Justitie
Inspectie Veiligheid en Justitie PI Almelo locatie De Karelskamp 13
1 Inleiding 14 PI Almelo locatie De Karelskamp Inspectie Veiligheid en Justitie
1.1 Aanleiding en doel De Inspectie Veiligheid en Justitie (IVenJ) houdt toezicht op de sanctietoepassing in Nederland. Zij doet dit onder meer door met een zekere regelmaat penitentiaire inrichtingen op hun functioneren te beoordelen. De PI Almelo, locatie De Karelskamp, hierna: PI Almelo, heeft een bestemming als huis van bewaring (hvb). De toenmalige Inspectie voor de Sanctietoepassing (ISt), die thans deel uitmaakt van de IVenJ, heeft de PI Almelo eerder doorgelicht in 2005. Het doel van de doorlichting is na te gaan hoe het in de PI Almelo is gesteld met de rechtspositie van en de omgang met gedetineerden, de interne en maatschappelijke veiligheid, de reïntegratieactiviteiten en de met dit alles samenhangende aspecten van organisatie. Aan de hand van haar bevindingen en oordeel doet de Inspectie verbetervoorstellen in de vorm van aanbevelingen. 1.2 Reikwijdte van de doorlichting De doorlichting is beperkt gebleven tot de locatie De Karelskamp. Deze locatie vormt samen met de zeer beperkt beveiligde inrichting (ZBBI) Niendure, de PI Almelo. De Inspectie heeft Niendure nu niet doorgelicht, omdat deze onderwerp van onderzoek is geweest in het themaonderzoek Zeer Beperkt Beveiligde Inrichtingen dat in maart 2010 is gepubliceerd. En ook van het hierop voortbouwende vervolgonderzoek dat in 2012 is afgerond. 1.3 Toetsingskader Voor de doorlichting van de PI Almelo heeft de Inspectie het toetsingskader voor het gevangeniswezen gebruikt, dat in mei 2012 is geactualiseerd. Dit toetsingskader is gebaseerd op nationale en internationale wet- en regelgeving en breed aanvaarde normen. 3 Het toetsingskader omvat de volgende zes aspecten: rechtspositie gedetineerden; omgang met gedetineerden; 3 Het betreft internationale verdragen, gedragsregels, wetgeving, maatregelen, ministeriële regelingen, circulaires en aanwijzingen die van toepassing zijn op de tenuitvoerlegging van detentie. Het volledige toetsingskader is te vinden via de website van de IVenJ (www.ivenj.nl). Inspectie Veiligheid en Justitie PI Almelo locatie De Karelskamp 15
interne veiligheid; maatschappijbeveiliging; maatschappelijke reïntegratie; organisatieaspecten. In samenhang bezien geven deze aspecten een goed beeld van de mate waarin een penitentiaire inrichting haar maatschappelijke opdracht vervult. Genoemde aspecten zijn opgedeeld in criteria. De Inspectie komt bij ieder criterium tot een oordeel op de drie dimensies: uitvoering, beleid en check op de uitvoering. Bij de dimensie uitvoering stelt de Inspectie vast in hoeverre de uitvoering voldoet aan de daaraan te stellen eisen. Bij de dimensie beleid beziet de Inspectie of in de inrichting ten aanzien van het te toetsen criterium (vastgelegd) beleid beschikbaar is dat voldoet aan geldende wet- en regelgeving. Bij de dimensie check op de uitvoering gaat de Inspectie na in hoeverre de juiste uitvoering van het beleid is zeker gesteld. De Inspectie geeft haar oordeel per criterium op de dimensies uitvoering, beleid en check op de uitvoering of borging weer in de volgende vier waarderingen: Voldoet niet aan de relevante normen en verwachtingen. Voldoet in beperkte mate aan de relevante normen en verwachtingen. Voldoet overwegend maar niet volledig aan de relevante normen en verwachtingen. Voldoet aan de relevante normen en verwachtingen. Strekt tot voorbeeld voor andere inrichtingen. Strekt tot voorbeeld voor andere inrichtingen. In bijlage 1 staan alle oordelen op de toetsingscriteria bij elkaar. 1.4 Opzet Methode Bij een doorlichting verzamelt de Inspectie feitelijke gegevens door documentonderzoek vooraf en ter plaatse, observaties in de p.i. en interviews met een breed scala aan betrokkenen bij de inrichting. Het toetsingskader vormt het uitgangspunt van de doorlichting. Dit toetsingskader is uitgewerkt in een aantal gestructureerde vragen- en checklijsten. De Inspectie zet alle verzamelde gegevens vervolgens af tegen de criteria uit het toetsingskader en komt zo tot een oordeel over de uitvoering, het beleid en de check op de uitvoering. Een doorlichting wordt altijd door ten minste twee inspecteurs uitgevoerd. 16 PI Almelo locatie De Karelskamp Inspectie Veiligheid en Justitie
Uitvoering en tijdpad De doorlichting van PI Almelo is uitgevoerd door twee inspecteurs in een periode van drie dagen. De doorlichting is op 17 april 2012 aangekondigd aan de PI en op 5, 6 en 13 juni uitgevoerd. Zie bijlage 5 voor het volledige inspectieprogramma van de doorlichting. De directeur van PI Almelo heeft op 24 juli 2012 de conceptversie van het inspectierapport voorgelegd gekregen om te kunnen reageren op de feitelijke bevindingen. Ruim voor de daarvoor gestelde einddatum van 21 augustus heeft de Inspectie heeft zijn reactie ontvangen en op 10 september 2012 heeft het hoofd van de Inspectie VenJ het inspectierapport vastgesteld en aangeboden aan de Staatssecretaris van Veiligheid en Justitie. 1.5 Objectbeschrijving De locatie De Karelskamp is een naar hedendaagse maatstaven relatief kleine inrichting, die in 1995 als nieuwbouw in gebruik is genomen. De totale capaciteit is 176 plaatsen, waarvan 20 op meerpersoonscellen. De inrichting is een compact kruisgebouw met vier verdiepingen. Op de begane grond zijn de ondermeer de binnenkomstafdeling, de bezoekruimten, de sportzaal en de arbeidsruimten gesitueerd. De activiteitenruimten en de detentieondersteunende diensten bevinden zich grotendeels op de eerste verdieping. In het voorgebouw zijn, behalve de centrale toegang, hoofdzakelijk kantoorruimten gehuisvest. De gedetineerden zijn in vier vleugels op de tweede en derde verdieping ondergebracht: A, B, D en E. Elke vleugel vormt een afdeling die bestaat uit twee niveaus. De capaciteit en functie van de verschillende afdelingen is als volgt: Afdeling Functie Cellen Plaatsen Waarvan mpc A Extra Zorgvoorziening en 26 26 0 luwte afdeling B Inkomsten en RC-beperkten 28 28 0 D Reguliere verblijfsafdeling 56 61 10 E Reguliere verblijfsafdeling 56 61 10 De Extra Zorgvoorziening (EZV) is bestemd voor gedetineerden die vanwege psychische problemen een aangepast regime nodig hebben. De luwte afdeling is voor gedetineerden die om andere redenen kwetsbaar zijn, zoals vanwege hun delictachtergrond. In het midden van het kruis is de centraal- Inspectie Veiligheid en Justitie PI Almelo locatie De Karelskamp 17
post geplaatst. De ramen van deze post zijn voorzien van one way glas en bieden een goed zicht op de gedetineerdenvleugels. 1.6 Eerder en ander onderzoek Op 13 en 14 juli 2005 is door de toenmalige Inspectie voor de Sanctietoepassing (ISt) een doorlichting uitgevoerd in PI Almelo. Het betrof de eerste doorlichting van deze inspectie. Het oordeel van de Inspectie was over het geheel genomen en op praktisch alle onderdelen positief. Wel signaleerde de Inspectie een aantal praktische verbeterpunten en wees zij op risico s die voortvloeiden uit de verkorting van het dagprogramma. Nadien heeft de ISt de PI Almelo nog bezocht in het kader van een aantal themaonderzoeken. Dit betreft het in 2009 uitgevoerde themaonderzoek Rechtspositie arrestanten gevangeniswezen, het in 2011 gepubliceerde Inspectierapport Meerpersoonscelgebruik en het in 2011 uitgevoerde onderzoek Plaatsing in isolatie. Daarnaast heeft de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) in 2008 een audit verricht van de gezondheidszorg in de PI Almelo, als onderdeel van het project Verantwoorde Medische Zorg. In 2011 gevolgd door een vervolgonderzoek naar de medische diensten door de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ). Ook heeft DJI in 2009 een Externe Security Audit (ESA) uitgevoerd. In 2011 heeft een externe beoordeling van voortgang in de realisatie van de aanbevelingen plaatsgevonden. De uitkomsten van deze onderzoeken betrekt de Inspectie bij de betreffende onderdelen van dit rapport 1.7 Leeswijzer De navolgende hoofdstukken behandelen elk een aspect uit het toetsingskader. In die hoofdstukken opent elke paragraaf met de standaardomschrijving van het toegepaste criterium uit het toetsingskader. Hierop volgen de bevindingen, het oordeel en eventuele aanbevelingen. Elk hoofdstuk besluit met een conclusie op basis van alle criteria bij het betreffende aspect. Het laatste hoofdstuk geeft een slotbeschouwing over het geheel van bevindingen. 18 PI Almelo locatie De Karelskamp Inspectie Veiligheid en Justitie
Inspectie Veiligheid en Justitie PI Almelo locatie De Karelskamp 19
2 Rechtspositie gedetineerden 20 PI Almelo locatie De Karelskamp Inspectie Veiligheid en Justitie
Dit hoofdstuk gaat aan de hand van een negental criteria uit het toetsingskader in op de vraag hoe het gesteld is met de rechtspositie van de gedetineerden in de PI Almelo. Elke paragraaf opent met in het kort de maatstaf die de Inspectie hanteert. Daarna volgen haar bevindingen, oordeel en eventuele verbetervoorstellen in de vorm van aanbevelingen. Het hoofdstuk sluit af met een conclusie ten aanzien van de vraag of de rechten van gedetineerden over het geheel bezien zijn gewaarborgd zoals die in (inter) nationale regelgeving zijn vastgelegd. 2.1 Rechtmatige insluiting Criterium Gedetineerden dienen op basis van een rechtmatige titel te worden ingesloten. Het is daarom zaak dat een inrichting alle documenten rondom insluiting en identiteit goed controleert en vastlegt in het gedetineerdendossier. Daartoe heeft de sectordirecteur gevangeniswezen in mei 2009 een fiatteringsregeling bevolkingsadministratie vastgesteld die bij het insluitingsproces moet worden toegepast. Bevindingen Gedetineerden komen de inrichting voor het eerst binnen bij de Binnenkomst Afdeling Delinquenten (BAD). Hier vindt het fouilleren, visiteren, douchen en de eerste opvang plaats. Deze afdeling regelt ook de invoer en opslag van goederen van gedetineerden. De inrichting maakt gebruik van biometrie om de identiteit van gedetineerden vast te stellen. Deze taak is eveneens belegd bij de BAD. Met behulp van een vingerscan van beide duimen wordt een koppeling gelegd met reeds beschikbare, elektronisch vastgelegde persoonsgegevens en foto. Als deze nog niet beschikbaar zijn, worden deze bij binnenkomst vastgelegd. Medewerkers van de Bevolkingsadministratie (BVA) verifiëren persoons- en insluitingsgegegens van binnenkomende gedetineerden leggen deze vast in het registratiesysteem TULP-Gw. De BVA medewerkers werken op basis van een vaste en vastgelegde procedure, die op de administratie aanwezig is. Er is sprake van integrale takenpakketten, maar functiescheiding op dossierniveau. Invoer, controle en fiattering worden door verschillende personen uitgevoerd, die hiervan aantekening maken op het dossierstuk. Dit wordt steekproefsgewijs (10%) gecontroleerd door een lid van de directie, die hiervan eveneens aantekening maakt. Inspectie Veiligheid en Justitie PI Almelo locatie De Karelskamp 21
Insluiting Uitvoering Beleid Oordeel: De BAD en BVA controleren de identiteit en de insluitingsdocumenten van binnenkomende gedetineerden naar behoren. De procesbeschrijvingen zijn op orde. De directie controleert de bva-dossiers steekproefsgewijs. Check 2.2 Huisregels en introductie Criterium Iedere gedetineerde moet bij binnenkomst in een inrichting zo veel mogelijk in een voor hem begrijpelijke taal op de hoogte worden gesteld van zijn rechten en plichten. Daarbij moet hem ook duidelijk gemaakt worden hoe hij zich kan beklagen. Om die reden is de directeur van een inrichting (wettelijk) verplicht om huisregels voor de inrichting vast te stellen. De inhoud en structuur van deze huisregels moet aansluiten bij het Model huisregels penitentiaire inrichtingen. Daarnaast acht de Inspectie het van belang dat medewerkers van de inrichting met iedere nieuw binnengekomen gedetineerde een intakegesprek houden, waarin onder andere uitleg wordt gegeven over de interne gang van zaken en geldende regels. En dat elke gedetineerde een uittreksel van de huisregels krijgt in een voor hem begrijpelijke taal. Bevindingen Introductie Gedetineerden worden bij binnenkomst in eerste instantie geplaatst op afdeling B, de inkomstenafdeling. Met alle gedetineerden vindt een inkomstengesprek plaats op de dag van binnenkomst of de dag er na. Hierin komen de belangrijkste leefregels aan de orde en zaken als: of gedetineerden vanuit hun geloof of om andere redenen speciale wensen hebben ten aanzien van maaltijden, of ze na doorplaatsing op een gewone afdeling aan de arbeid willen deelnemen, etc. Ook krijgen ze een informatiepakket met onder andere een samenvatting van de huisregels. Er wordt op dit moment geen gebruik gemaakt van de voorlichtingsfilm. De reden is, dat gedetineerden bij binnenkomst veel informatie in een korte tijd krijgen. In een persoonlijk gesprek kan beter worden nagegaan of de informatie ook overkomt. Er bestaat goed overzicht over de gevoerde en nog te voeren introductiegesprekken. Gedetineerden geven aan over het algemeen tevreden te zijn over het inkomstengesprek. Gedetineerden noemen spontaan als positief punt, dat zij direct na binnenkomst vanwege de inrichting een telefoontje mogen plegen om de buitenwereld te laten weten waar ze zitten. Gedetineerden die verschillende inrichtingen kennen noemen de inkomstenfase in de PI Almelo in vergelijking tot andere 22 PI Almelo locatie De Karelskamp Inspectie Veiligheid en Justitie
inrichtingen goed georganiseerd. Zij schrijven dit mede toe aan het bestaan van een inkomstenafdeling. Huisregels De inrichting beschikt over actuele huisregels (gedateerd: mei 2012), maar de versie in de bibliotheek is van 8-8-2011 en die op de leefafdelingen van 12-9-2010. Verder is er op de leefafdeling een ongedateerde samenvatting beschikbaar. Deze documenten zijn alleen in het Nederlands beschikbaar. In de bibliotheek trof de Inspectie sterk verouderde vertalingen in het Engels en Frans aan van huisregels die ooit gegolden hebben. Gedetineerden geven aan dat zij elkaar zo nodig uitleg over de huisregels geven. Introductie Uitvoering Beleid Check Oordeel De introductie is naar het oordeel van de Inspectie in orde. Het hebben van een aparte inkomstenafdeling lijkt hier aan bij te dragen. Alleen het overal beschikbaar hebben van de laatste versie van de huisregels en een van versiedatum voorziene samenvatting behoeft aandacht. Verder had de Inspectie graag gezien dat de huisregels ook in een aantal andere talen beschikbaar zijn. Maar tegelijkertijd ziet de Inspectie in, dat dit voor afzonderlijke inrichtingen niet of nauwelijks op te brengen is. Bovendien is het doelmatiger om hier op een of andere wijze op landelijk niveau in te voorzien. Aanbeveling aan de inrichting Zorg dat overal in de inrichting de laatste versie van de huisregels beschikbaar is, evenals een samenvatting hiervan en beide voorzien van een versiedatum. Aanbeveling aan DJI Bezie de mogelijkheid om te voorzien in of bij te dragen aan vertaling van de huisregels, bijvoorbeeld door de landelijk geldende modelhuisregels te laten vertalen en te voorzien in een mantelovereenkomst voor de lokale aanpassingen en aanvullingen. 2.3 Activiteitenprogramma Criterium Gedetineerden hebben wettelijk recht op een aantal activiteiten, zoals dagelijks een uur luchten, minimaal tweemaal per week drie kwartier sport, wekelijks bibliotheekbezoek, onderwijs en recreatie (minimaal zes uur per week waarvan ten minste twee blokken van twee uur aaneengesloten). Gedetineerden in een regime van beperkte gemeenschap (o.a. regulier huis Inspectie Veiligheid en Justitie PI Almelo locatie De Karelskamp 23
van bewaring) dienen wekelijks minimaal gedurende 43 uur activiteiten aangeboden te krijgen. Bevindingen Activiteitenprogramma Het activiteitenprogramma omvat alle wettelijk voorgeschreven bestanddelen. Wekelijks biedt het programma 45 uur aan activiteiten. Voor de inkomstenafdeling, van waaruit nog niet aan de arbeid kan worden deelgenomen, bedraagt het totale programma 25 uur. Genoemde aantallen uren worden op individueel niveau alleen gehaald wanneer daadwerkelijk invulling wordt gegeven aan de uren bestemd voor terugkeeractiviteiten (tra). Overigens wordt regelmatig buiten het dagprogramma om extra tijd buiten de cel geboden. Hierdoor hebben gedetineerden volgens hun eigen zeggen praktisch elke dag de gelegenheid om te douchen en door de week heen voldoende tijd om te bellen. Ook worden er niet in het dagprogramma voorziene activiteiten georganiseerd, zoals een uur crea in de week. Gedetineerden zijn hier zeer over te spreken. Zowel gedetineerden als medewerkers zijn van mening, dat de onverplichte extra s een belangrijke bijdrage leveren aan de rust en goede sfeer op de afdelingen, want gedetineerden zijn beducht deze extra s kwijt te raken. Voor zowel gedetineerden, als piw ers is een actueel activiteitenprogramma beschikbaar op de leefafdelingen. De roosters voor de piw ers zijn uitgebreider, omdat hierin ook de optionele extra tijd uit de cel is opgenomen. Uitval van activiteiten komt naar verluidt vrijwel niet voor en als het eens gebeurt, dan wordt dit meestal omgezet in extra recreatie. Recreatie en persoonlijke verzorging De wettelijke norm van minimaal zes uur per week recreatie wordt op alle afdelingen gehaald; deze uren zijn verdeeld over zaterdag en zondag en twee doordeweekse avonden. De ingeroosterde recreatie duurt telkens één tot anderhalf uur. Op geen van de afdelingen was sprake van de voorgeschreven twee blokken van twee uur aaneengesloten. De directie kondigde aan, dat er vanaf 1 juli 2012 een dagprogramma zal gelden, waarin wel in blokken van twee uur aaneengesloten is voorzien. Luchten Gedetineerden hebben dagelijks de mogelijkheid om een uur te luchten. De luchtplaats is ruim en voorzien van schuilmogelijkheden voor zowel personeel als gedetineerden. Ook zijn er zitplaatsen. 24 PI Almelo locatie De Karelskamp Inspectie Veiligheid en Justitie
Sporten De inrichting beschikt over een fitnessruimte, een binnensportzaal en een buitensportveld met kunstgras. De gedetineerden hebben in de regel eenmaal per week balsport en eenmaal per week fitness of tennis. Afhankelijk van de weersomstandigheden en de behoefte van de gedetineerden wordt dan binnen of buiten gesport. Bibliotheek Gedetineerden kunnen eenmaal per week gedurende een uur gebruik maken van de bibliotheek, in combinatie met een bezoek aan de winkel. De bibliotheek beschikt over op de detentie afgestemde juridische informatiebronnen, over religieuze boeken in verschillende talen en over zowel Nederlandse als buitenlandse lectuur. Ook kunnen gedetineerden er CD s lenen. Zelfstudiematerialen worden via de aan de inrichting verbonden docent verstrekt. De Inspectie constateerde, dat lang niet alle mogelijkheden die een bibliotheekvoorziening kan bieden, werden benut. Arbeid Gedetineerden kunnen wekelijks vijf halve dagen aan de arbeid deelnemen. Per saldo gaat het dan om ruim 20 uur arbeid per week. Gedetineerden kunnen in de regel enkele weken na plaatsing op een reguliere afdeling naar de arbeid. Nadelig is wel, dat de periode waarin zij nog niet aan de arbeid deelnemen samenvalt met de periode van plaatsing op een meerpersoonscel. Bovendien worden samengeplaatste gedetineerden niet bij toerbeurt uitgesloten voor activiteiten. Uit het thematische onderzoek van de ISt naar het meerpersoonscelgebruik 4 is dit wel als een van de aanbevelingen naar voren gekomen. Er zijn verschillende werkzalen; een is bestemd voor ondermeer montagewerkzaamheden en houtbewerking. De arbeid wordt echter gedomineerd door werkzaamheden voor één opdrachtgever, te weten het herverpakken van diervoeding. De hiervoor opgezette productielijnen en de daarbij toegepaste kwaliteitscriteria en controleprocedures, alsook werkhouding en tempo van de gedetineerden, doen sterk denken aan een regulier productiebedrijf. De arbeid levert zodoende een positieve bijdrage aan het exploitatieresultaat van de PI Almelo. Buiten het bestek van de eigenlijke doorlichting, maar zeker vermeldenswaard, is het arbeidsproject dat de PI Almelo buiten de inrichting heeft opgezet. Ook dit betreft het herverpakken van diervoeding voor dezelfde opdrachtgever, maar dan niet alleen door gedetineerden (uit de ZBBI). 4 Inspectierapport Themaonderzoek meerpersoonscelgebruik, ISt 26 mei 2011 Inspectie Veiligheid en Justitie PI Almelo locatie De Karelskamp 25
Het is namelijk opgezet als samenwerkingsproject met de sociale werkvoorziening (swv) en de reclassering. Er werken hier dus ook mensen met een swv-indicatie en taakgestraften. In het verlengde van deze samenwerking komt het ook voor dat gedetineerden worden ingezet op door de swv verworven opdrachten. Activiteitenprogramma Uitvoering Beleid Check Oordeel Het activiteitenprogramma voldeed in bijna alle opzichten geheel aan de norm. Sommige onderdelen van de uitvoering kunnen andere inrichtingen zelfs tot voorbeeld strekken, zoals het benutten van mogelijkheden om gedetineerden onverplicht extra tijd uit de cel te bieden. Ook de wijze waarop de arbeid is georganiseerd, zowel binnen als buiten de inrichting, verdient navolging. De inrichting voldeed alleen niet aan het vereiste aanbod van recreatie in blokken van twee uur aaneengesloten, maar dat is inmiddels veranderd. 5 En de inrichting had geen gevolg gegeven aan de aanbeveling van de ISt om op een meerpersoonscel (mpc) geplaatsten op basis van een wisselrooster aan activiteiten te laten deelnemen. Verder ziet de Inspectie nog volop ruimte voor uitbreiding van het invulling geven aan de uren voor terugkeeractiviteiten (tra). Zie verder bij reïntegratie. Aanbeveling aan de inrichting Ontwikkel plannen voor een betere benutting van de mogelijkheden van de bibliotheekvoorziening. Bied gedetineerden die op een meerpersoonscel zijn geplaatst activiteiten aan volgens een wisselrooster, zeker wanneer zij nog niet deelnemen aan de arbeid. 2.4 Accommodatie en hygiëne Criterium De accommodatie waar gedetineerden verblijven moet voldoen aan de daarvoor geldende standaarden en de leefomstandigheden in de p.i. zijn hygiënisch. De ruimten waar gedetineerden verblijven (incl. douches; toiletruimte etc.) moeten schoon zijn. Verder moeten zij zichzelf en hun kleding schoon kunnen houden. Gedetineerden moeten ten minste kunnen douchen na de sport en voorafgaande aan het bezoek. Beddengoed wordt regelmatig verschoond. Tweepersoonscellen hebben ten minste twee 5 Naar verluidt gebeurde dit zeer tegen de zin van de gedetineerden in. De Inspectie geeft DJI dan ook in overweging onderzoek te doen naar de ratio van en het draagvlak onder gedetineerden voor de verplichting om de recreatie in ten minste twee blokken van twee uur aan te bieden. 26 PI Almelo locatie De Karelskamp Inspectie Veiligheid en Justitie
stoelen en twee slaapgelegenheden, plus twee afsluitbare opbergruimten. Het sanitaire gedeelte van de tweepersoonscellen is voldoende afgeschermd en gedetineerden kunnen individueel de beschikking krijgen over een televisie. De luchtplaatsen van de afzonderingscellen hebben voldoende verticaal vrij uitzicht naar de open lucht. Bevindingen De PI Almelo is, zoals gezegd, een betrekkelijk nieuwe inrichting. De leefafdelingen zijn ruim en licht. De cellen zijn voorzien van een spreekluisterverbinding en ingericht met een standaard celinventaris en de benodigde faciliteiten zoals toilet en wasgelegenheid. De cellen die bestemd zijn voor tweepersoons gebruik hebben twee stoelen, een stapelbed en afsluitbare kasten. Voor beide gebruikers is een TV aanwezig. De sanitaire hoek is, voor meer privacy, met schotten afgeschermd. Dit in navolging van een van de aanbevelingen uit het thematisch onderzoek van de ISt naar mpc-gebruik. De leefafdelingen maken een opgeruimde en zeer schone indruk. Dat geldt ook voor de huiskamers en activiteitenruimtes. Ook het personeel en de gedetineerden vinden de inrichting opgeruimd en schoon. Het enige kritische geluid dat de Inspectie bereikte betrof hygiëne bij de kapper, maar daarover heeft de Inspectie zelf geen oordeel kunnen vormen. Er kan altijd na de sport gedoucht worden (2x per week) en voorafgaande aan het bezoek (1x per week). Ook de extra tijd uit de cel kan voor douchen gebruikt worden Wekelijks is er gelegenheid om inrichtingswas te ruilen en voor de privéwas van gedetineerden zijn er wasvoorzieningen. De ruimten die door het BAD gebruikt worden zagen er netjes en geordend en bovenal zeer schoon uit. De inkomstencel zag er goed onderhouden en schoon uit, zonder graffiti. Ook de douches waren schoon en het kantoor van de badmeester en het magazijn voor ingekomen goederen voor gedetineerden waren opgeruimd en overzichtelijk ingericht. De locaties waar beveiligers hun werkzaamheden uitoefenen zijn opgeruimd en schoon. De werkzalen van de arbeid maken eveneens een schone en opgeruimde indruk. Zowel de te verwerken materialen als het op te leveren product zitten in een aangebroken of verder te vullen verpakking en slingeren niet rond. Inspectie Veiligheid en Justitie PI Almelo locatie De Karelskamp 27
De luchtplaatsen van de afzonderingscellen zijn buiten gebruik gesteld wegens gebrek aan verticaal vrij uitzicht naar de open lucht 6. In voorkomende gevallen wordt gebruik gemaakt van de reguliere luchtplaatsen. Om die reden zijn er op dit moment geen voorlopig gehechten in de PI Almelo geplaatst bij wie de rechter-commissaris beperkingen heeft opgelegd (RC-beperkten). De directie meldde dat de luchtplaatsen van de afzonderingscellen nog dit jaar worden aangepast. Het hoofd huisdienst instrueert de gedetineerden die zijn aangesteld als (project)reinigers en oefent toezicht uit op hun werkzaamheden. Daarnaast controleert zij alle cellen maandelijks op reinheid van het sanitair. De inrichting maakt geen gebruik gemaakt van de hygiënerichtlijnen van DJI. Wel werkt de inrichting aan een hygiëneplan toegespitst op de PI Almelo. Voorts wordt bezien of een verbinding gelegd kan worden met tra, bijvoorbeeld door de instructie van reinigers om te vormen een opleiding voor een certificaat. Accommodatie en hygiëne Uitvoering Beleid Check Oordeel De PI Almelo is goed onderhouden en in het oog springend schoon en opgeruimd. De organisatie en toezicht op de uitvoering van de schoonmaak maakte een uitstekende indruk. Wat de dimensie beleid betreft, vindt de Inspectie het gewenst, dat het voornemen om een hygiëneplan te ontwikkelen wordt uitgevoerd. 2.5 Voeding en winkel Criterium De voeding die de p.i. verstrekt is toereikend, verantwoord samengesteld, van voldoende kwaliteit en voldoende gevarieerd. Bij de voedselverstrekking wordt rekening gehouden met medisch voorgeschreven diëten en met uit de godsdienst of levensovertuiging van gedetineerden voortkomende wensen. De inrichtingswinkel biedt een redelijk aanbod tegen prijzen die niet substantieel hoger zijn dan in de vrije samenleving. Bevindingen Voeding De maaltijden worden geportioneerd en diepgevroren aangeleverd en voor meerdere dagen tegelijk gedistribueerd. De gedetineerden maken deze 6 Internationale regelgeving vereist dat er in luchtruimten voldoende verticaal zicht is op de open lucht. Bij een aantal Nederlandse p.i. s is dit onvoldoende gebleken. De Staatssecretaris van Justitie heeft daarop besloten tot aanpassingen. 28 PI Almelo locatie De Karelskamp Inspectie Veiligheid en Justitie
vervolgens zelf warm. Hiertoe zijn een koelkast en magnetron aanwezig op cel. Voor wie dat wil bestaat de mogelijkheid te kiezen voor vegetarische, kosjere of halal-maaltijden. De ontevredenheid over de maaltijden is groot en staat in schril contrast tot het redelijk positieve oordeel van de gedetineerden over de inrichting als geheel. Een belangrijk punt van kritiek is, dat de bakjes waarin de maaltijden worden verstrekt niet gecompartimenteerd zijn, zodat alle smaken zich mengen. Een ander punt van kritiek van gedetineerden is, dat er heel vaak kip op het menu staat. Alleen over de vegetarische maaltijden was een positiever geluid te horen. Veel van de verstrekte maaltijden worden niet gegeten, maar weggegooid. Ook wordt er naar verluidt veel brood weggegooid. Het weggooien van grote hoeveelheden eten is personeelsleden en gedetineerden een doorn in het oog. 7 De maaltijden worden niet steekproefsgewijs gecontroleerd. Vanwege de vele klachten van gedetineerden zijn de maaltijden eenmalig door een panel van personeelsleden getest. De overgrote meerderheid vond de klachten terecht. Gedetineerden hebben de gelegenheid om zelf te koken tijdens de reguliere recreatie-uren. Ten tijde van de doorlichting was dat op twee doordeweekse avonden en op zaterdag en zondag overdag. Dit kan dan in de huiskamer, waar kookplaten en een of meer friteuses aanwezig zijn. Vooral rond de friteuses is het dan druk. Ook kunnen gedetineerden zelf aangeschafte voeding in de magnetron op hun cel bereiden of opwarmen. De gedetineerden zouden graag vaker zelf willen koken in de huiskamer. Winkel De inrichting beschikt over een winkel, die door iemand van buiten wordt geëxploiteerd. Hier kunnen gedetineerden eenmaal per week vooraf bestelde spullen ophalen, desgewenst aangevuld met spullen uit het in de winkel aanwezige assortiment. De winkel levert ook (toegestane) goederen die niet op de bestellijst staan. De gedetineerden zijn uitgesproken positief over de winkel. De prijzen van het reguliere assortiment worden weliswaar als tamelijk hoog beoordeeld, maar niet als onredelijk. Vooral bestellingen buiten het assortiment worden behoorlijk prijzig gevonden, maar zelfs daarvoor bestaat wel enig begrip, omdat het een extra dienst betreft. Rond de winkel zijn weinig klachten en naar verluidt worden klachten door de winkelier naar tevredenheid opgelost. 7 Het beperken van de hoeveelheid weg te gooien voeding was een van de aanbevelingen in het ISt-rapport Themaonderzoek voeding ingeslotenen uit augustus 2011. Inspectie Veiligheid en Justitie PI Almelo locatie De Karelskamp 29
De huisregels omvatten zowel een bepaling over het verstrekken van voeding, als een over het bereiden ervan (magnetron op cel), alsmede een over het gebruik van de winkelvoorziening. Het rek met informatie, dat buiten de teamkamer hangt, bevat bestellijsten met het winkelassortiment. Voeding en winkel Uitvoering Beleid Check Oordeel Er bestaat bij de Inspectie een groot verschil in het oordeel over de voeding en over de winkel, wat het lastig maakt het oordeel in één score tot uitdrukking te brengen. Het middelen ervan zou verhullend werken voor het kritische oordeel over de maaltijdvoorziening. Daarom heeft de Inspectie ervoor gekozen bij de score de maaltijdvoorziening doorslaggevend te laten zijn en in de toelichting tot uitdrukking te laten komen, dat de score niet het oordeel over de winkel weerspiegelt. Over de verstrekking van warme maaltijden leven zodanig negatieve oordelen, dat het een serieuze inspanning verdient om hier verbeteringen in aan te brengen. Hierbij kan gedacht worden aan het bieden van de mogelijkheid af te zien van een door de inrichting verstrekte maaltijd, zoals dat in een experiment in de PI Krimpen aan de IJssel is beproefd. Maar ook aan het in gecompartimenteerde bakjes aanbieden van de maaltijden, systematische controle van afzonderlijke maaltijden (in plaats van eenmalig proeven) en gerichte feed back aan de cateraar hierover. De Inspectie onderkent, dat de inrichting wat de maaltijdvoorziening betreft gebonden is aan een landelijk aanbesteed contract en waardeert het dat zij de gevolgen tracht te verzachten door het bieden van de mogelijkheid aan gedetineerden om zelf voedsel te bereiden. De wijze waarop de winkelvoorziening is georganiseerd voldoet geheel aan de daaraan te stellen eisen en verwachtingen en verdient navolging. Aanbevelingen aan de inrichting Maximaliseer het aantal dagen waarop gedetineerden zelf kunnen koken; dit ter compensatie van de maaltijdvoorziening. Aanbevelingen aan DJI Voer een systeem in, waarbij gedetineerden kunnen afzien van door de inrichting verstrekte maaltijden in ruil voor een tegemoetkoming in andere kosten. 8 Verbeter de kwaliteit van de maaltijdvoorziening. Geef p.i. s de ruimte de winkelvoorziening te (blijven) organiseren als PI Almelo. 8 Dit was ook al een van de aanbevelingen in het ISt-rapport Themaonderzoek voeding ingeslotenen uit augustus 2011. 30 PI Almelo locatie De Karelskamp Inspectie Veiligheid en Justitie
2.6 Maatschappelijk contact Criterium Nationale en internationale regelgeving bepaalt dat gedetineerden bezoek mogen ontvangen en mogen telefoneren en corresponderen met verwanten, andere personen en vertegenwoordigers van externe instanties. In de Penitentiaire beginselenwet (Pbw) is vastgelegd dat gedetineerden ten minste één uur per week bezoek mogen ontvangen en, in beginsel op eigen kosten, ten minste eenmaal per week minimaal tien minuten een telefoongesprek mogen voeren. Daarbovenop moeten gedetineerden contact kunnen hebben met en bezoek ontvangen van functionarissen voor juridische en consulaire bijstand. Ook moeten gedetineerden door middel van tijdschriften, kranten, radio en tv op de hoogte te kunnen blijven van de actualiteit in de vrije samenleving. Verder verwacht de Inspectie dat de bezoektijden van een inrichting zodanig zijn dat schoolgaande kinderen van gedetineerden buiten schooltijd op bezoek kunnen komen. En dat een p.i. ten minste vier keer per jaar, buiten het reguliere bezoek om, ouderkinddagen te organiseren. Bevindingen Gedetineerden kunnen eenmaal per week één uur bezoek ontvangen. De huisregels bevatten een uitvoerige en gedetailleerde beschrijving van de regels aangaande de verschillende vormen van bezoek en rond telefoneren met persoonlijke relaties en geprivilegieerde contacten. Voor 70 procent van de gedetineerden is het bezoekuur op zaterdag of zondag; voor de rest (afdelingen A en B) is dit op woensdagochtend of (voor)middag. In de gedetineerden survey wijkt de score van afdeling A op het thema ouderkindcontact duidelijk negatief af van zowel de locatie, als het totale gevangeniswezen. Het bezoek verloopt volgens gedetineerden naar wens; ze zijn tevreden over de respectvolle wijze waarop medewerkers met gedetineerden en bezoek omgaan. Vooral dat voor de meeste gedetineerden het bezoek in het weekend valt, wordt als positief gezien. De bezoekruimte ervaren gedetineerden vooral voor kleine kinderen als minder prettig. Bij de entree van de p.i. is er schriftelijke informatie voor het bezoek, met name over drugscontroles. Vier maal per jaar is er een vader-kinddag; dit wordt door gedetineerden als positief gezien. De organisatie is in handen van medewerkers van de medische dienst, maar dat staat los van hun functies. Inspectie Veiligheid en Justitie PI Almelo locatie De Karelskamp 31
Relaties van gedetineerden kunnen voorafgaand aan het bezoek goederen aanbieden om te worden ingevoerd. Hiervoor zijn afsluitbare plastic kratten verkrijgbaar bij de portier. Vervolgens gaan deze goederen naar de BADafdeling waar deze op een later moment door een medewerker worden gecontroleerd. In het weekend aangeboden goederen bereiken de gedetineerden vrijwel altijd op de daarop volgende dinsdag. Gedetineerden kunnen telefoneren tijdens de recreatie, maar ook op de momenten waarop zij extra worden uitgesloten. Hierdoor is er voldoende tijd voor iedereen om te telefoneren. Gedetineerden kunnen zich in voldoende mate op de hoogte stellen van wat er buiten de inrichting gebeurt. Wel vinden ze het aanbod aan televisiekanalen te beperkt. De laatste gedetineerdensurvey uit 2011 bevatte twee scores die verband hielden met maatschappelijk contact; een over contacten met de buitenwereld in het algemeen en een specifiek over ouder-kind contacten. De PI Almelo scoort op beide items een fractie beter dan het gevangeniswezen als geheel. Maatschappelijk contact Uitvoering Beleid Check Oordeel Naar het oordeel van de Inspectie voldoet de inrichting in vrijwel alle opzichten aan de gestelde verwachtingen op het terrein van het kunnen onderhouden van maatschappelijke contacten. Een kanttekening hierbij is, dat voor een beperkte groep gedetineerden het bezoekuur op woensdagochtend of voormiddag (13:00 tot 14:00) valt; dit kan een beperking opleveren voor het op bezoek komen van schoolgaande kinderen. Volgens de directie van PI Almelo wordt in voorkomende gevallen een uitwijkmogelijkheid geboden. 2.7 Toegang tot zorg en geestelijke verzorging Criterium De p.i. biedt toegang tot gekwalificeerde medische zorg, inclusief psychosociale en tandheelkundige zorg. Het uitgangspunt is dat er in de vestiging doeltreffende, doelmatige en op de patiënt gerichte gezondheidszorg wordt geboden waarvan de kwaliteit gelijkwaardig is aan de gezondheidszorg in de vrije maatschappij, rekening houdend met de bijzondere situatie van de vrijheidsbeneming. Daarnaast is er geestelijke verzorging beschikbaar die aansluit bij de godsdienst en/of levensovertuiging van de gedetineerden. 32 PI Almelo locatie De Karelskamp Inspectie Veiligheid en Justitie
NB. De Inspectie VenJ beoordeelt met name de toegankelijkheid van en tevredenheid over de zorg vanuit het perspectief van de gedetineerde, alsmede de organisatie van de zorg; de zorginhoudelijke aspecten worden getoetst door de Inspectie voor de Gezondheidszorg. Bevindingen (Psycho)medische zorg Bij binnenkomst op doordeweekse dagen vindt nog dezelfde dag of anders de volgende dag een verkorte intake plaats door een verpleegkundige. Op vrijdag werken zij daartoe tot 21:00 uur. De arts ziet de gedetineerde op het eerstvolgende spreekuur, maar op indicatie sneller. Bij de intake maakt de verpleegkundige ook een eerste inschatting of sprake is van een psychisch kwetsbare gedetineerde. Verder wordt er zo mogelijk informatie opgevraagd bij de huisarts van de betreffende gedetineerde en in voorkomende gevallen informeert de medische dienst bij de politie(arts) naar eventuele bijzonderheden. Wanneer er sprake lijkt van psychosociale problematiek (verslaving, psychiatrie, etc.) wordt betrokkene besproken in het wekelijkse psycho-medisch overleg. Op indicatie vindt een gesprek met een psycholoog plaats. Nieuw ingeslotenen worden elke week in het multidisciplinair overleg (MDO) besproken, waarbij ook kwetsbaarheid aan de orde komt. Daarnaast observeren de piw ers; dit wordt meegenomen in de ISS-rapportage 9. Afdeling B beschikt over twee reguliere cellen met camerabewaking, die op indicatie (bijvoorbeeld suïciderisico) ook kunnen worden gebruik voor gedetineerden van andere afdelingen. Het wordt als een belangrijk voordeel gezien, dat cameratoezicht kan worden ingezet zonder dat dit gepaard gaat met plaatsing op een afzonderingscel. De gedetineerden zijn overwegend van mening dat zij goed bij de medische dienst terecht kunnen, al is de arts niet iedere dag in huis. Ook s avonds, s nachts en in het weekeinde bestaat de mogelijkheid voor contact met een medicus. Wanneer de gedetineerden ingesloten zijn reikt een piw er een speciale telefoon aan, waarmee met een arts kan worden gesproken. Gedetineerden zijn minder tevreden over de tandheelkundige zorg. Volgens hen worden gaatjes minder vaak/snel behandeld dan buiten, het verwijderen van tandsteen wordt afgeraffeld en bij tandpijn moet worden gewacht, tenzij het echt ondragelijk is. 9 ISS staat voor integrale screening en selectie; een rapportageformat dat landelijk toegepast wordt. Zie verder 3.1. Inspectie Veiligheid en Justitie PI Almelo locatie De Karelskamp 33