Naar herziening van het dyslexie typerende profiel Peter F. de Jong Universiteit van Amsterdam
Het huidige dyslexie typerende profiel (DTP) Argumenten voor het gebruik van het DTP Wisseling van perspectief Recente inzichten en vormgeving van het DTP Een voorstel tot herziening van het DTP
Elementen van het huidige DTP Typerende cognitieve vaardigheden of oorzaken: 3 Metingen of dyslexie-indicatoren, 2 per vaardigheid: 6 Definitie van uitval op een indicator: laagste 10% Regel om uitval op verschillende indicatoren te combineren: uitval op 2 of meer van de 6 indicatoren dyslexie typerend profiel
DTP: argumenten voor het gebruik Inhoudelijk: De oorzaken van dyslexie zijn bekend Alleen effectieve behandeling voor bepaalde oorzaken Politiek: Toestroom beperken
Beheersbaarheid van kosten: de mogelijkheden Beperking van de toestroom DTP Strenger selecteren op uitval in lezen en/of spellen Beperking van omvang diagnostiek en de duur van de behandeling
Wisseling van perspectief
Keuzes bij het opstellen van een DTP Selectie van dyslexie typerende cognitieve vaardigheden Aantal metingen of dyslexie-indicatoren per vaardigheid Definitie van uitval Combinatie-regel
Selectie van typerende cognitieve vaardigheden: hoeveel kandidaten Recente inzichten over ontstaan van dyslexie Dyslexie is een meervoudig bepaalde ontwikkelingsstoornis Meervoudig betekent dat oorzaken uit verschillende domeinen een rol spelen en geen van deze oorzaken op zichzelf voldoende is om de stoornis te veroorzaken Dus: minimaal 3 type vaardigheden betrekken in het profiel
Selectie van typerende cognitieve vaardigheden: eisen aan de kandidaten Theoretisch gefundeerd Correlatie met lezen en/of spellen Voegt iets toe aan de overige vaardigheden in de verklaring van lees- en/of spelling problemen
Dyslexie typerende cognitieve vaardigheden: welke zijn het? 1. Fonologische verwerking 2. Benoemsnelheid (serieel) Is er een derde vaardigheid? Verbaal korte-termijn geheugen? Letter-klank integratie (grafeem-foneemassociatie) Visuele aandacht spanne (VAS)
Letter-klank integratie Door herhaalde koppeling van letters met klanken ontstaan audio-visuele objecten waarin letters en bijbehorende klanken geïntegreerd zijn Evidentie breinonderzoek Gedragsonderzoek Problemen: - Breinonderzoek met andere taak dan gedragsonderzoek - Gedragsonderzoek door 1 groep onderzoekers
Kwalificatie van letter-klank integratie Theoretisch fundament: JA Correlatie met lezen: JA Correlatie met spellen: JA Voegt iets toe aan de overige vaardigheden in de verklaring van: lezen: Niet na groep 4 (ongepubliceerd) spellen: JA
Visuele aandacht spanne Aantal elementen, letters of cijfers, dat parallel verwerkt kan worden Hypothese: letter voor letter lezen door te kleine visuele span (Valdois e.a. Visual attentional window ) s i k s i k s t r i k s t r i k
R H S + D M T H F + R D
Kwalificatie van VAS Theoretisch fundament: JA Correlatie met lezen: JA Correlatie met spellen: JA Voegt iets toe aan de overige vaardigheden in de verklaring van: lezen: JA spellen: JA, maar ongepubliceerd
DTP: keuze van de vaardigheden 1. Fonologische verwerking (fonemisch bewustzijn) 2. Snel serieel benoemen 3. Vaardigheid die voldoet aan eerder geschetste criteria - Grafeem-foneem associatie - Visuele aandacht spanne (VAS)
Hoeveel indicatoren per vaardigheid? Voorstel: één Waarom? Geen theoretisch fundament voor de keuze van meer Bij twee wordt zo uitval op één vaardigheid toegestaan en dat is in strijd met meervoudige bepaaldheid van dyslexie Potentieel probleem: keuze van indicator
Elementen van een vernieuwd DTP Typerende cognitieve vaardigheden of oorzaken: 3 Fonologisch bewustzijn Benoemsnelheid Derde vaardigheid die voldoet aan criteria Per vaardigheid 1 indicator Definitie van uitval op een indicator: laagste 10% Combinatie-regel voor positieve indicatie dyslexie
Combinatie-regel Grondslag: meervoudige bepaaldheid van dyslexie Uitval op 2 of 3 dyslexie typerende cognitieve vaardigheden of Uitval op 1 dyslexie typerende cognitieve vaardigheid en prestatie onder 50% op andere twee cognitieve vaardigheden
Hoe goed werkt het vernieuwde profiel? Simulatie op basis van correlaties matrix afkomstig van ruim 200 kinderen uit groep 6 Correlatiematrix groep 6 op basis van Van den Boer, Van Bergen en De Jong (in voorbereiding) (tussen haakjes gerapporteerd relaties uit V&B of B&V) Variabele FB RANC VAS EMT FB RANC.27 (.29) VAS.41.37 EMT.44 (.46).58 (.51).48 PI-dictee.53 (.57).31 (.20).51.66 (.62-.73) V & B = Vaessen en Blomert (2010); B & V = Blomert en Vaessen (2009) 3DM
Simulatie Genereren van een steekproef van 100.000 kinderen Selectie van kinderen met ernstige lees en/of spelling problemen - lezen laagste 10% of - spellen laagste 10% en lezen laagste 16%
Uitkomst simulatie Vernieuwd profiel DTP wel L&S geen L&S Ja Nee
Uitkomst simulatie Vernieuwd profiel DTP wel L&S geen L&S Ja 49.9 Nee 50.1
Uitkomst simulatie Vernieuwd profiel DTP wel L&S geen L&S Ja 49.9 8.6 Nee 50.1 91.4
Uitkomst simulatie: vergelijking met huidige profiel Vernieuwd profiel Huidig profiel DTP wel L&S geen L&S wel L&S geen L&S Ja 49.9 8.6 52.6 9.2 Nee 50.1 91.4 47.4 90.8
Voordeel van het vernieuwde profiel Sluit aan bij meervoudige bepaaldheid van dyslexie Professionele inbreng in de keuze van een instrument als indicator voor een vaardigheid Flexibele aanpassing van derde cognitieve vaardigheid op basis van nieuwe wetenschappelijke inzichten (Wie de 3DM heeft aangeschaft, kan die blijven gebruiken)
Dank voor uw aandacht Universiteit van Amsterdam P.F.deJong@uva.nl Met dank aan: Madelon van den Boer