Kijk een kikker Maak kennis met kikkers van Nederland! Kennis maken Observeren Leren
Lespakket kikkers groep 1/2 (Lente-thema) Les 1: Kennis maken Inleiding op de lessen: Bij de lente horen natuurlijk amfibieën, zoals kikkers, padden en salamanders. Deze diertjes ontwaken dan uit hun winterslaap en zijn goed waar te nemen in het voorjaar. Het zijn soorten die in Nederland allemaal beschermd zijn. In dit lespakket richten wij ons vooral op de kikkers, omdat het wettelijk is toegestaan de larven van deze amfibieën in een aquarium te houden voor educatieve doeleinden en ervaringsgericht onderwijs. Het is natuurlijk ook ontzettend leuk om eitjes en kikkervisjes in de klas te hebben. Tijdens de verschillende lessen willen wij de kinderen bekend maken met de leefwijze en leefomgeving van amfibieën. U maakt met de kinderen een uitstapje naar een poel of sloot om daar te observeren en te verzamelen, zodat jullie je eigen poeltje kunnen samenstellen in de klas. Op deze manier kunnen u en de kinderen de ontwikkeling van eitje, tot larve, tot kikker of pad observeren. Natuurlijk brengt u samen met de kinderen de gemetamorfoseerde kikkertjes aan het eind van het project weer samen terug naar de plek waar het vandaan kwam. Leg de kinderen ook uit waarom dit nodig is. In de eerste les zullen de kinderen dieren en planten verzamelen om een poel in de klas na te kunnen bootsen. De lessen die hierop volgen zijn vooral om te observeren en te verwerken. Voor kleuters is het van belang dat het onderwerp gaat leven. Naast het bekijken en verwonderen, zal dat vooral plaats vinden in de vorm van werkjes die met kikkers te maken hebben zoals kleurplaten, knutselopdrachten, sorteeroefeningen, telopdrachten, liedjes e.d. Wij verwijzen naar een aantal websites waar veel van dit soort verwerkingen te vinden zijn. In de tekst Kikkers in de klas (zie bijlage achtergrondinformatie) kunt u precies lezen hoe jullie het best kikkervisjes kunnen grootbrengen tot echte kikkertjes. U kunt ook gebruik maken van de tekst Informatie over amfibieën voor kinderen als extra verdiepingsmateriaal voor uzelf en de kinderen. Wij wensen de kinderen en u veel plezier bij het uitvoeren van dit leuke lespakket! Bereikte doelen na afloop van de lessen: Na het uitvoeren van de volgende lessen hebben de kinderen de volgende doelen bereikt: o De kinderen weten dat er in en om een poel of sloot verschillende dieren en planten leven. o De kinderen weten hoe de gedaanteverwisseling van de kikker of pad verloopt. o De kinderen zien de verschillende kenmerken tussen eitje, kikkervisje en kikker. o De kinderen kunnen zorgzaam met de planten en dieren omgaan. o De kinderen leren hoe leuk het is om deze dieren te leren kennen. o De kinderen leren waar ze deze dieren kunnen vinden. Kijk een kikker, maak kennis met Nederlandse kikkers 2
o De kinderen kunnen kennis maken met kikkergeluiden. Bij het RAVON is een CD te bestellen met daarop verschillende kikker- en paddengeluiden. Het is leuk om te ontdekken dat kikkers niet alleen maar kwaken. - RAVON (Reptielen Amfibieën Vissen Onderzoek Nederland) is voor meer informatie of tips te bereiken op telefoonnummer 024-7410600. De stichting heeft ook een boeiende website www.ravon.nl. Indeling van de lessen. Hoewel enkele lessen genummerd zijn, is er geen vaste volgorde waarin de lessen aan bod moeten komen. Het is een aanbevolen volgorde, hoewel u zelf ervoor kunt kiezen om lessen weg te laten of juist in te voegen. In groep 1/2 zult u samen met de groep bepalen welke onderdelen aan bod komen. Dit hangt natuurlijk sterk af van de betrokkenheid van de kinderen. Als leidraad hier de mogelijke opzet. Een leuk idee is om met een digitale camera de verschillende stadia vast te leggen en te bekijken! Naderhand kunnen de foto s gebruikt worden om er bijvoorbeeld een collage van te maken (afsluiting van het project). Ook is het leuk om ze te gebruiken in de schoolkrant, of op de website van de school, zodat ook ouders op de hoogte zijn van de activiteiten die plaatsvinden. Buiten deze lessen kunt u de extra aangeboden activiteiten zelf inplannen. Kijk een kikker, maak kennis met Nederlandse kikkers 3
Lessenserie Inleiding - Wat weten de kinderen al van kikkers: o Hoe voelen ze aan? o Waar kun je ze vinden o Welk geluid maken ze? o Wie kan er een tekenen? o Wie kan er een nadoen? - Er zijn een aantal leuke kleuterboeken met kikker(s) in de hoofdrol, zoals de serie Kikker van Max Velthuis, 5 gespikkelde kikkers van Debbie Tarbett en 5 vrolijke kikkers van M. Reinke. -Verder zijn er interessante websites over het onderwerp (lesinformatie basisonderwijs kikkers) AAN HET WERK. Deze lessenserie bestaat uit 2 startlessen. De eerste les is een praktijkles. U gaat met de kinderen het veld in, op zoek naar waterdieren. De andere les is een verwerkingsles in de klas. Na deze verwerkingsles is het project echter nog niet klaar. De ontwikkeling van de kikkertjes duurt natuurlijk langer dan dat. Daar valt dus nog langer van te genieten en opdrachten omheen te plannen. OP de RAVON site is ook leerkracht-informatie te vinden, die gedownload kan worden. Hier vind u achtergrond informatie bij het thema amfibieën. Kijk een kikker, maak kennis met Nederlandse kikkers 4
Les 1: Onderwerp: Uitstapje naar een poel of sloot Doel: Aan het eind van de lessenserie weten de kinderen dat er dieren en planten in en rond een poel of sloot leven. De kinderen verzamelen kikkerdril of kikkervisjes en nog enkele andere waterdiertjes, planten en bodemmateriaal, om die in de klas in een aquarium te doen. Op deze manier kunnen de kinderen de ontwikkeling van de kikkertjes volgen. Materialen: o Glazen bak (aquarium) o Emmertjes o Schepnetjes o Vergrootglazen 10 x o Bodemmateriaal zoals steentjes / zand Het veldwerk: U moet ongeveer rekenen op een uur in het veld. Wanneer de school vlakbij een poel of sloot is, kan je daar natuurlijk naartoe wandelen. Extra begeleiding is daarbij vanzelfsprekend aanwezig. Wanneer er geen poel of sloot in de buurt is, zult u vervoer moeten regelen. Breng de ouders op de hoogte, zodat de kinderen ook laarzen bij zich hebben en niet hun allerbeste kleren aandoen. Op de gekozen locatie gaan jullie op zoek naar kikkerdril of kikkervisjes en andere waterdieren, planten en algen (als voedsel voor de kikkervisjes). Zorg dat ieder kind ten minste 1 tot 2 keer kan scheppen met een schepnetje. Zorg dat jullie voldoende materialen (emmers) meenemen om diertjes en planten in te verzamelen. Wanneer de tijd om is, zorgen jullie ervoor dat alles wat verzameld is in de emmers mee terug naar de klas genomen wordt. Houdt u wel in de gaten dat er geen volwassen dieren of larven van salamanders worden meegenomen, want dat is wettelijk verboden. Insecten kunnen ook beter terug het water in, omdat ze van het kikkerdril kunnen gaan eten. Afsluiting: In de klas kunnen de verzamelde dieren en planten in het aquarium gestopt worden. TIP: Misschien kunnen een paar kinderen het aquarium inrichten, om te voorkomen dat alles in een keer erin gekieperd wordt, of dat het te druk wordt om het aquarium heen. Het water kun je bij het erin gieten helder houden, door op de bodem van bijv. zand een schoteltje te zetten en het daar op te gieten. Zand en modder wervelen dan niet op en er blijft voldoende zuurstof in het water aanwezig. Let erop dat het aquarium op een lichte plaats staat, maar niet in de zon, want dan sterft alles vrij snel door zuurstofgebrek en te hoge temperatuur! Wanneer het aquarium klaar is, is ook het einde van de eerste les bereikt. De verwerking van dit veldbezoek noemen we les 2. Wanneer die les plaatsvindt, bepaalt u als leerkracht zelf het best. Kijk een kikker, maak kennis met Nederlandse kikkers 5
Les 2: Onderwerp: Op onderzoek in het aquarium. Wat gebeurt er in het aquarium? Vragen stellen: o Waarom zijn er zoveel kikkervisjes? o Waarom heten ze..visjes? o Wat eten ze? o Wat zou je aan een kikker(visje) willen vragen? o Wat leeft er nog meer bij de kinderen? Doel: Samen meer informatie verzamelen over kikkers, door te proberen zelf antwoorden te vinden op deze vragen. Materialen: o Glazen bak (aquarium) 1x o Vergrootglazen 10 x o Papier om op te tekenen, bijvoorbeeld ter verduidelijking. Waarschijnlijk overbodig om te melden dat er erg leuke boeken over kikkers zijn, ook voor kleuters.(zie ook boven) Kijk een kikker, maak kennis met Nederlandse kikkers 6
Les 3 Onderwerp: Inrichten van je eigen poel op papier. Doel: Aan het eind van de les hebben de kinderen een eigen poel ingericht. De kinderen hebben in de vorige les(sen) gezien hoe een poel of sloot er uit ziet. Het maken van een eigen poel kan op meerdere manieren: o kinderen kunnen in groepsverband werken aan een groot aquarium op papier. o kinderen kunnen individueel een aquarium plakken, waarbij de werkbladen 1A en 1B gebruikt kunnen worden. Op het werkblad zijn enkele dieren en planten afgebeeld die in en om een poel of sloot leven. De kinderen hebben nu de taak om de plaatjes op de goede plaats in en rond de poel te plakken. Materialen: o Werkblad 1A en 1B o Natuur- of tuintijdschriften o Schaar, lijm, knutselspullen Kern: Nu gaan de kinderen zelfstandig of in groepjes aan de slag. U introduceert de werkbladen 1A en 1B. De kinderen krijgen de opdracht om de poel in te richten. Ze moeten de plaatjes van de planten en dieren op de goede plaats plakken. U kunt er natuurlijk ook voor kiezen om de kinderen zelf naar plaatjes te laten zoeken in tijdschriften en zo een poel te laten inrichten. Een creatieve invulling zou zijn om de kinderen zelf een poel te laten knutselen van kosteloos materiaal en papier. Afsluiting: Het bespreken van de werkbladen of de werkstukken. Waarom heb je de kikker in het water geplakt? Kan hij ook op het land? Enz. De kinderen kunnen zelf ook uitleg en verklaringen geven bij hun werk. Het is erg leuk om samen met de kinderen dagelijks eventuele veranderingen in het aquarium waar te nemen. De passende afbeeldingen / foto s van het stadium waarin het kikkerdril / kikkervisje zich bevindt kan er bij gehangen worden. Dit is een ideale verwerkingsmogelijkheid. Foto s en werkstukken lenen zich ook om te gebruiken als evaluatie van het project. De oudste kleuters kunnen zo n dril-tot-kikker verhaal ook zelf tekenen. *Het liedje / versje Tien kleine kikkertjes leent zich niet alleen om te oefenen in het terugtellen, maar vertelt tevens iets over een kikkervijand. *Bijgevoegd zijn meer ideeën om aan te werken rond dit thema. Kijk een kikker, maak kennis met Nederlandse kikkers 7
Kikkerfilmpjes: Op internet kunt u samen met de kinderen kikker- en paddenfilmpjes bekijken. Hier wordt onder andere getoond hoe je een aquarium kunt inrichten, en hoe de ontwikkeling van ei naar kikker gaat. Ook is er een filmpje over de paddentrek en over paddentunnels. U kunt de filmpjes vinden op: http://beeldbank.schooltv.nl/ Kikkerknutsels: Er zijn (afgezien van de gevouwen kikkers) verschillende dingen die u kunt knutselen met de kinderen. o Kikker sokpoppen o Memohouders (met wasknijpers) o Staande kikkers van WC-rolletjes o Een kikker-mobiel Ook kunt u natuurlijk kikkers tekenen met de kinderen met wasco en ecoline of met Oost- Indische inkt. Bijgevoegd nog twee kikkerliedjes: Kikkerlied Er zaten 7 kikkertjes al in een boerensloot. De sloot was dicht gevroren, De kikkertjes half (hallef) dood. Ze kwekten niet, ze kwaakten niet, Van honger en verdriet Er zaten 7 kikkertjes al in een boerensloot. Tien kleine kikkertjes TIEN kleine kikkertjes, die wilden uit de sloot Dat is goed zei hun moeder, jullie zijn al groot Maar wees voorzichtig, neem op tijd een frisse duik, Want daarginds staat een reiger, anders zit je in zijn buik NEGEN kleine kikkertjes, die wilden uit de sloot Dat is goed zei hun moeder, jullie zijn al groot Maar wees voorzichtig, neem op tijd een frisse duik, Want daarginds staat een reiger, anders zit je in zijn buik. ACHT kleine kikkertjes.. EEN klein kikkertje, dat wilde uit de sloot Dat is goed zei zijn moeder, jij bent al groot. Maar wees voorzichtig, neem op tijd een frisse duik, Want daarginds staat een reiger, anders zit je in zijn buik Kijk een kikker, maak kennis met Nederlandse kikkers 8
Werkblad 1A en 1B hieronder 1A. Inrichten van je eigen poel In en om een poel leven veel dieren en planten. Ze hebben allemaal hun eigen plekje, de ene soort leeft in het water en de andere juist op het water en anderen zelfs uit het water. Knip al de plaatjes uit en plak ze op de goede plaats. Waterkever Libelle lisdodde Wilde eend waterlelie Waterslak stekelbaars kikker Kijk een kikker, maak kennis met Nederlandse kikkers 9
1b Een poel Waar horen de planten en dieren?