Hoofdstuk 10 Calculaties op korte termijn 10.5 Jorco BV De productiecapaciteit van de onderneming Jorco BV is 30 000 eenheden product per jaar. Met etrekking tot het vorig jaar is het volgende overzicht opgesteld: Omzet (18 000 eenheden à 100) 1.800.000 Variaele productie en verkoopkosten - 990.000 Dekkingsijdrage 810.000 Vaste kosten - 495.000 Winst 315.000 Een uitenlandse afnemer wil in dit jaar 15 000 eenheden kopen voor 90 per stuk. Verondersteld wordt dat de reguliere afzet van Jorco, de vaste kosten en de variaele kosten per eenheid dit jaar op hetzelfde niveau liggen als vorig jaar. a c d e Bereken de opportunity-kosten van het accepteren van de uitenlandse order. Moet Jorco deze order accepteren? Licht uw antwoord toe. Noem twee andere factoren die Jorco in eschouwing zou moeten nemen ij eslissingen met etrekking tot dit soort orders. Wat is, in vergelijking met vorig jaar, het effect op de winst in dit jaar indien Jorco de order accepteert en de productiecapaciteit nu 40 000 eenheden zou zijn? De directeur van Jorco overweegt een in geruik zijnde machine te vervangen door een moderner type. Is de oekwaarde van de huidige machine relevant voor de eslissing om tot vervanging over te gaan? Licht uw antwoord toe. 10.6 BV Hazo De BV Hazo vervaardigt een artikel X, waarvan er jaarlijks maximaal 60 000 kunnen worden verkocht. De vaste verkoopprijs edraagt 21 per stuk. In verand met regelmatig optredende storingen is de directie van Hazo ertoe overgegaan de machine waarmee het artikel tot nu toe werd geproduceerd te vervangen door een moderner type. Een ijkomend voordeel van dit nieuwe type is dat deze machine een aanvullende Extra opgaven hoofdstuk 10 1
ewerking kan verrichten, waardoor uit artikel X het product Y ontstaat. Met deze nieuwe machine kan in totaal 5 300 uur per jaar worden geproduceerd. De faricage van X vergt 5 minuten machinetijd en 12 variaele kosten. De aanvullende ewerking tot Y neemt 3 minuten machinetijd in eslag en vergt 2 aan variaele kosten. Een vertegenwoordiger van Hazo stelt de directie op de hoogte van het feit dat hij een order kan afsluiten voor de levering van minimaal 14 000 stuks Y tegen een verkoopprijs van 25,50 per eenheid. Bepaal het effect op het resultaat van de BV Hazo, indien de order wordt geaccepteerd. 10.7 Raffinagefariek Door raffinage van plantaardige olie produceert een fariek de vloeistoffen A en B. Na de raffinage wordt elk van de vloeistoffen in een afzonderlijke installatie verder ewerkt, waarij geen hoeveelheden verloren gaan. Naar verwachting zullen de verwerkte hoeveelheid olie en de raffinagecapaciteit op lange termijn gelijk lijven. De verhouding tussen de geproduceerde hoeveelheden A en B kan zonder verandering van de estaande raffinaderij niet eïnvloed worden. Aangezien de voorraden van de twee producten relatief gering zijn, wordt ervan uitgegaan dat afzet en productie jaarlijks aan elkaar gelijk zijn. De egrote inkoopkosten en de totale raffinagekosten van de verwerkte olie edragen dit jaar tezamen 600.000. De egrote afzetten, oprengsten en ewerkingskosten van de twee producten worden hierna weergegeven. De variaele ewerkingskosten variëren zowel op korte als op lange termijn proportioneel met de omvang van de productie. De vaste ewerkingskosten worden epaald door de capaciteiten van de installaties. Product A Product B Omzet 1.000.000 200.000 Afzet/productie 4000 ton 1000 ton Bewerkingskosten: vaste kosten 280.000 40.000 variaele kosten - 40.000-30.000 320.000 70.000 In de loop van het jaar doet zich een mogelijkheid voor de totale geproduceerde hoeveelheid B voortaan onmiddellijk na de raffinage (dus zonder verdere ewerking) aan een ander edrijf te verkopen. Dit edrijf is ereid een afnamecontract op lange termijn af te sluiten dat op 1 januari van het volgend jaar zou ingaan. De verkoopprijs van het onewerkte product B edraagt ij het huidige kostenniveau 170 per ton. Indien de fariek op de genoemde mogelijkheid ingaat, dan kan de eigen installatie voor de ewerking van product B onmiddellijk uiten geruik worden gesteld. Daarij wordt in overweging genomen dat de vaste kosten van deze installatie voor 50% estaan uit lonen en energiekosten, die Extra opgaven hoofdstuk 10 2
onmiddellijk komen te vervallen ij het sluiten van de installatie. Het overige deel van deze vaste kosten is op korte termijn niet te eïnvloeden. Welk financieel voor- of nadeel, zowel op korte termijn als op lange termijn, is voor de fariek veronden aan het afsluiten van het contract met het andere edrijf? 10.8 Elektriciteitscentrale Een fariek heeft in het verleden voor haar eigen stroomehoefte een elektriciteitscentrale geouwd. De capaciteit van deze centrale is 80 mln kwh/jaar. De stroomehoefte van de fariek fluctueert van jaar tot jaar rond een nagenoeg constant gemiddelde van 60 mln kwh/jaar op lange termijn. Vorig jaar is 50 mln kwh geproduceerd. De jaarkosten ij dit productieniveau worden hierna weergegeven. De kosten van olie en de overige grond en hulpstoffen zijn (proportioneel) variael. De andere kosten zijn vast. De centrale kan ij normaal onderhoud nog een aantal jaren in geruik lijven zonder dat nieuwe investeringen vereist zijn. Jaarkosten ij een productieniveau van 50 mln kwh/jaar: Olie 1.900.000 Overige grond- en hulpstoffen - 100.000 Faricagelonen - 150.000 Onderhoudskosten - 400.000 Afschrijvingen en financieringskosten - 2.000.000 Toeslag voor algemene kosten - 450.000 5.000.000 Als de centrale op lange termijn in werking zou moeten lijven, zouden zowel de geruikte apparatuur als het geouw waarin de centrale is ondergeracht, na verloop van tijd moeten worden vervangen. Men gaat ervan uit dat de variaele kosten per kwh en de vaste kosten per jaar daardoor niet zouden veranderen. Men kan de stroom ook kopen van het provinciale elektriciteitsedrijf. Dit edrijf is ereid alle kosten van de aansluiting van de eschouwde fariek op het provinciale elektriciteitsnet te dragen. Voor de stroomlevering zou het provinciale elektriciteitsedrijf een vastrecht van 190.000 per jaar en een variael tarief van 0,07 per kwh erekenen. Er wordt verondersteld dat deze edragen zowel op korte termijn als op lange termijn gelden. a Ga na of het voor de fariek op korte termijn, ij een jaarlijks stroomverruik van 60 mln kwh, voordelig is de eigen elektriciteitscentrale te sluiten en stroom te kopen, wanneer het volgende geldt: Bij sluiting van de elektriciteitscentrale kan het daarin werkzame personeel elders in de onderneming te werk worden gesteld. Door deze overplaatsing hoeven minder nieuwe werknemers te worden aangetrokken. Het personeel van de elektriciteitscentrale verdient Extra opgaven hoofdstuk 10 3
ongeveer hetzelfde als eventueel nieuw in dienst te nemen werknemers. Het onderhoud wordt uitgevoerd door de eigen werkplaats van de fariek. Het opheffen van de elektriciteitscentrale leidt niet tot onderezetting van de werkplaats. In verand met de groei van de onderneming is een uitreiding van de werkplaats gepland. Bij sluiting van de elektriciteitscentrale zou deze uitreiding enigszins kunnen worden eperkt. Als de elektriciteitscentrale op korte termijn wordt gesloten, zal het geouw worden ontruimd en de apparatuur voor zover mogelijk worden verkocht. Men neemt aan dat de kosten van de ontmanteling ongeveer met de verkoopoprengst van de machines overeenkomen. Het geouw zal na de ontruiming waarschijnlijk nog enkele jaren aan een naijgelegen andere onderneming kunnen worden verhuurd. Men schat deze huuroprengst op 150.000 per jaar. De algemene kosten estaan voornamelijk uit de kosten van de directie, de administratie, de afdeling personeelszaken enzovoort. Met de groei van de onderneming nemen ook de overheadkosten toe. Men vermoedt dat het sluiten van de elektriciteitscentrale de stijging van de algemene kosten zal eperken met een edrag gelijk aan de in vorenstaande kostenopstelling opgenomen toeslag voor algemene kosten. Bij welk gemiddeld jaarlijks stroomverruik is het handhaven van de eigen estaande centrale op korte termijn even voordelig als het kopen van stroom ij het provinciale elektriciteitsedrijf? c Geef het gemiddeld jaarlijks voor- of nadeel op korte termijn van de eigen stroomproductie in de estaande centrale tegenover het kopen van stroom in afhankelijkheid van het jaarlijks verruik grafisch weer. Door een aantal investeringen en organisatorische maatregelen kan de capaciteit van de eschouwde centrale worden verdueld of verdrievoudigd. De variaele kosten per kwh worden niet eïnvloed door deze mogelijke capaciteitsvergrotingen. Bij een verdueling van de capaciteit tot 160 mln kwh/jaar zullen de vaste jaarkosten met 50% toenemen; ij een verdrievoudiging tot 240 mln kwh/jaar nemen de vaste jaarkosten met 80% toe. De normale ezettingsgraad van de estaande centrale in geval van stroomproductie alleen voor eigen geruik is gelijk aan: 60 mln kwh/jaar 100%=75% 80 mln kwh/jaar Na een eventuele capaciteitsuitreiding zou de fariek elektriciteit kunnen leveren aan enkele in de omgeving gelegen andere edrijven. Men verwacht zoveel stroom aan derden te kunnen verkopen, dat de normale ezettingsgraad in geval van eigen geruik en levering aan derden op 75% kan worden gehandhaafd. Extra opgaven hoofdstuk 10 4
In geval van een capaciteitsverdueling zal men dus naar verwachting jaarlijks gemiddeld 60 mln kwh aan derden leveren, terwijl men ij een verdrievoudiging van de capaciteit jaarlijks gemiddeld 120 mln kwh aan derden zal leveren. Naarmate meer elektriciteit aan derden wordt geleverd, nemen de distriutiekosten per kwh toe, terwijl grotere prijsconcessies per kwh aan de afnemers zullen moeten worden gedaan. Men neemt aan dat op lange termijn gemiddeld de volgende netto-oprengsten zullen kunnen worden gerealiseerd: ij een afzet van 60 mln kwh/jaar: 6 eurocent/kwh; ij een afzet van 120 mln kwh/jaar: 5,5 eurocent/kwh. d Bereken de kostprijs per kwh van de estaande centrale. e Is eigen stroomproductie met de estaande centrale op grond hiervan op lange termijn voordeliger dan aankoop van stroom ij het provinciale elektriciteitsedrijf? Antwoord motiveren. f Bereken de vaste kosten per jaar en de (gemiddelde) kostprijzen per kwh: 1 ij capaciteitsverdueling; 2 in geval van verdrievoudiging van de capaciteit. g Bereken: 1 de differentiële kosten per kwh van een jaarlijkse afzet van 60 mln kwh oven het eigen verruik; 2 de differentiële kosten van een extra jaarlijkse afzet van 60 mln kwh oven het eigen verruik en de eerste jaarlijkse afzet van 60 mln kwh. h Vergelijk de gemiddelde jaarlijkse inkoopkosten van de door de eigen fariek verruikte 60 mln kwh met de gemiddelde jaarlijkse oprengsten en kosten in geval van eigen stroomproductie en epaal welk alternatief op lange termijn het voordeligst is: aankoop van stroom en geen eigen productie; productie van 120 mln kwh/jaar voor eigen verruik en levering aan derden; productie van 180 mln kwh/jaar voor eigen geruik en levering aan derden. 10.9 BV Lekkerek De BV Lekkerek produceert en verkoopt drie soorten orrelzoutjes, te weten krakelingen (K), stengels (S) en rondjes (R). Naast drie identieke akovens heeft de onderneming een deegmixafdeling en een vormafdeling. In de deegmixafdeling wordt het deeg samengesteld, dat voor de drie soorten zoutjes hetzelfde is. Vervolgens wordt dit deeg in de vormafdeling ewerkt, estrooid met zout en in de desetreffende vormen op akplaten gelegd, waarna per soort zoutje het akproces plaatsvindt in één van de drie ovens. Per oven kan gedurende het jaar slechts één soort zoutje Extra opgaven hoofdstuk 10 5
worden geakken. Tijdens het akproces treedt een gewichtsverlies op van: 10% voor krakelingen 20% voor stengels 25% voor rondjes. Met een grootwinkeledrijf in Nederland heeft de directie van de zoutjesfariek met ingang van 1 januari 2010 een contract afgesloten voor de jaarlijkse levering van: 45 000 kg krakelingen 40 000 kg stengels 45 000 kg rondjes. In de deegmixafdeling is er sprake van een ruime overcapaciteit. De vormafdeling heeft een capaciteit die overeenkomt met 175 000 kg ongeakken zoutjes. De capaciteit van elk van de drie ovens edraagt 60 000 kg geakken zoutjes. a Bepaal voor 2010 de ezettingsgraad van de vormafdeling. In de loop van 2010 kan BV Lekkerek een eenmalige order afsluiten met een uitenlandse afnemer, inhoudende de levering van: hetzij maximaal 25 000 kg krakelingen à 89 per 100 kg; hetzij maximaal 30 000 kg stengels à 85 per 100 kg; hetzij maximaal 20 000 kg rondjes à 93 per 100 kg. Cominaties van soorten zoutjes zijn uitgesloten. Bepaal voor de BV Lekkerek voor elk van de drie eindproducten de uit hoofde van deze eenmalige order maximaal te leveren hoeveelheid. De samenstelling van de standaardkostprijs (in euro s) per 100 kg eindproduct (geakken zoutjes) is vermeld in de tael hierna. Extra opgaven hoofdstuk 10 6
K S R Deegmixerij Grondstoffen 18 13 18 Areid 4 5 6 Machines & apparatuur 9 9 9 31 27 33 Vormafdeling Grond- en hulpstoffen 2 3 2 Areid 5 4 5 Machines & apparatuur 3 4 2 41 38 42 Bakkerij Energie 10 9 8 Grond- en hulpstoffen Areid 6 7 6 Machines & apparatuur 15 13 12 Totale kostprijs 72 67 68 De directie van BV Lekkerek eschouwt de kosten van de areid als vaste kosten, evenals de kosten van machines & apparatuur. c 1 Bereken, voor deze eenmalige order, op asis van de integrale kostprijs het verkoopresultaat per 100 kg voor elk van de drie eindproducten. 2 Tot welke keuze etreffende deze eenmalige order komt de directie van Lekkerek op asis van de uitkomsten van vraag c1? Motiveer uw antwoord. d 1 Bepaal per 100 kg eindproduct, voor de eenmalige order, de variaele kosten. 2 Bereken de oprengst oven variaele kosten per 100 kg product voor de eenmalige order, voor elk van de drie eindproducten. 3 Tot welke keuze omtrent deze eenmalige order zal de directie van Lekkerek komen op asis van de uitkomst van vraag d2? Motiveer uw antwoord. e Geef aan welk van de eide erekeningswijzen, hetzij op asis van de integrale kostprijs (vraag c1), hetzij op asis van de variaele kosten per eenheid eindproduct (vraag d2), edrijfseconomisch gezien de juiste is. Motiveer uw antwoord. Veronderstel nu dat elke akoven een capaciteit van 50 000 kg geakken zoutjes heeft. Ook nu geldt dat per oven slechts één soort zoutje gedurende het gehele jaar kan worden geakken. Extra opgaven hoofdstuk 10 7
f 1 Tot welke keuze met etrekking tot deze eenmalige order (zowel wat etreft het type zoutje als de te leveren hoeveelheid) komt de directie van Lekkerek nu? 2 Bepaal de daarijehorende totale dekkingsijdrage. Stel vervolgens dat de uitenlandse afnemer wel ereid is een cominatie van zoutjes af te nemen. g Bepaal voor deze eenmalige order de optimale keuze en de daarijehorende totale dekkingsijdrage. 10.10 Hadek NV De directie van Hadek NV staat voor een aantal elangrijke eslissingen. Het hoofdkantoor van Hadek NV is gevestigd in Breukelrode. De farieken, waarvan de geouwen gehuurd worden van een onroerendgoedmaatschappij, staan in Amsterdam, Bussum en Colamacht. In elke fariek wordt hetzelfde soort product vervaardigd. Betreffende de exploitatie van de drie farieken over het huidig verslagjaar is aan het egin van het vierde kwartaal de volgende schatting ( 1.000) gemaakt: Totaal Amsterdam Bussum Colamacht Verkopen 9.000 4.000 3.000 2.000 Vaste kosten: fariek 1.800 550 750 500 administratie 590 210 220 160 Variaele kosten (proportioneel) 5.000 2.200 1.800 1.000 De vaste kosten van het hoofdkantoor edragen 630.000. Deze worden doorelast op asis van het aantal verkochte eenheden product. De verkoopprijs edraagt 10 per product. De directie van Hadek weet nog niet precies of zij moet esluiten de huur van de farieksgeouwen in Bussum te verlengen. Het huidige huurcontract loopt per 31 decemer van dit jaar af. In het geval dat het huurcontract wordt verlengd, zal de jaarlijks te etalen huur met 150.000 toenemen. Verwacht wordt dat ij sluiting van de vestiging in Bussum de totale liquidatieoprengsten juist toereikend zullen zijn om de totale sluitingskosten te dekken. Als de Bussumse vestiging wordt gesloten, kan de onderneming de klanten van deze vestiging lijven edienen door uitvoering van een van de volgende plannen: Uitreiding van de vestiging in Colamacht; hierdoor zullen de vaste kosten van deze vestiging met 100% stijgen. Alleen voor de toegenomen productie dienen dan extra vrachtkosten van 2,20 per eenheid product te worden etaald. Het afsluiten van een langetermijncontract met een concurrent, die de klanten van de Bussum-vestiging kan edienen en die ereid is aan Hadek een provisie van 0,50 per verkocht product te etalen. Extra opgaven hoofdstuk 10 8
Tot welke eslissing inzake de fariek te Bussum komt u? Ondersteun uw antwoord met relevante erekeningen. 10.11 Huisdrukkerij Een onderneming overweegt haar eigen drukkerij te sluiten. Deze kleine huisdrukkerij verzorgt al het reclamemateriaal van de onderneming en de repro-opdrachten van alle afdelingen. Op asis van de huidige activiteiten van de huisdrukkerij heeft een externe drukkerij aangeoden al het druk- en reprowerk uit te voeren voor 18.000 per maand. De kosten van de huisdrukkerij zijn momenteel als volgt: Elke maand worden 80 000 vellen speciaal papier verruikt à 100 per 1 000 stuks. Het contract met de leverancier van dit papier evat een opzegtermijn van drie maanden. De onderneming houdt in principe geen voorraad papier aan, maar elk overschot aan papier kan worden verkocht voor 40 per 1 000 stuks. Per maand wordt 400 liter inkt verruikt à 3,60 per liter. In het contract met de leverancier van de inkt is een opzegtermijn van één maand opgenomen. Elke voorraad inkt kan worden verkocht à 1 per liter. De overige materiaalkosten edragen 5.700 per maand. De apparatuur wordt geleased voor 9.000 per maand en wordt maandelijks 120 uur geruikt. Het leasecontract heeft een opzegtermijn van twee maanden. De twee werknemers van de afdeling huisdrukkerij verdienen elk 2.000 per maand. De onderneming voert een personeelseleid waarij de werkgelegenheid in geval van eventuele reorganisaties wordt gegarandeerd. Er vallen dus geen gedwongen ontslagen. De overheadkosten van de huisdrukkerij zijn als volgt: variaele kosten 8 per machine-uur vaste kosten 6 per machine-uur. Deze variaele kosten zijn proportioneel evenredig met de machine-uren. De vaste kosten estaan uit een toerekening van de centrale overhead van de onderneming, die niet zouden wijzigen indien de huisdrukkerij wordt gesloten. a Bereken de relevante kosten per maand van de huisdrukkerij na het verstrijken van de opzegtermijnen van de estaande contracten. Wat is uw conclusie? Tot welke conclusie komt u op de zeer korte termijn (waarij dus wel rekening moet worden gehouden met de estaande contracten)? 10.12 Superprint BV Superprint BV produceert en verkoopt twee typen geavanceerde printers van zeer hoge kwaliteit en snelheid, de SP-1 en de SP-2. Met etrekking tot deze printers is de volgende informatie eschikaar: Extra opgaven hoofdstuk 10 9
Kosten per eenheid SP-1 SP-2 Direct materiaal 300 375 Directe areid - 400-500 Variaele indirecte kosten - 500-625 Vaste indirecte kosten - 400-500 Totaal 1.600 2.000 Verkoopprijs 2.000 2.500 Afzet 400 stuks 200 stuks De kosten van directe areid zijn variael. De gemiddelde loonkosten edragen 20 per uur. Er zijn 14 000 directe areidsuren eschikaar. Voor de huidige productie zijn echter slechts 13 000 areidsuren nodig. Een nieuwe klant is ereid 40 printers van het type SP-2 te kopen, indien de prijs wordt verlaagd naar 2.000 per stuk. a Hoeveel directe areidsuren zijn er nodig voor de productie van deze 40 printers? c d e f Wat is de invloed op het resultaat (de winst) van Superprint indien het voorstel van de nieuwe klant wordt geaccepteerd? Stel dat de klant geen 40 maar 60 printers type SP-2 à 2.000 wil kopen. Wat is dan de invloed op de winst van Superprint als dit voorstel wordt geaccepteerd en verondersteld wordt dat de estaande productiecapaciteit van deze onderneming op korte termijn niet kan worden uitgereid? Omschrijf het egrip opportunity-kosten. Naast de invloed op het kortetermijnresultaat van Superprint, kunnen er andere overwegingen zijn waarmee deze onderneming eventueel rekening zou moeten houden om te eslissen of deze nieuwe order al dan niet geaccepteerd moet worden. Noem twee van deze overwegingen. Dezelfde vraag als ij c, maar waarij nu echter verondersteld wordt dat het mogelijk is om door overwerk aan de extra vraag te voldoen. De directe areidskosten voor de overuren edragen 30 per uur. De variaele indirecte kosten voor het overwerk stijgen met 50%. 10.13 Warenhuis D & V De afdeling Wonen van een van de vestigingen van het warenhuis D & V, estaat uit de onderafdelingen Meuels (750 m 2 ), Verlichting (450 m 2 ) en Vloeredekking (300 m 2 ). Voor het komend jaar zijn de cijfers egroot ( 1.000), zoals vermeld in de volgende tael. Extra opgaven hoofdstuk 10 10
Meuels Verlichting Vloeredekking Totaal Omzet 450 175 240 865 Inkoopw. omzet 216 98 108 422 Personeelskosten 30 30 30 90 Overige kosten 100 60 40 200 Totale kosten 346 188 178 712 Winst (verlies) 104 (13) 62 153 Op elke onderafdeling is één verkoper werkzaam. De jaarlijkse kosten ad 30.000 per verkoper worden als vaste kosten naar de onderafdelingen toegerekend. De overige vaste kosten edragen op jaarasis in totaal 200.000 en estaan uit het salaris van de afdelingschef Wonen, afschrijvingen, energiekosten en een aandeel in de algemene kosten van het warenhuis. Dit edrag van 200.000 is op asis van de vloeroppervlakte aan de onderafdelingen doorerekend. Gezien de gegeven cijfers overweegt de onlangs voor dit filiaal aangestelde edrijfsleider om de onderafdeling Verlichting op te heffen en de daardoor vrijkomende vierkante meters te verdelen over Meuels en Vloeredekking. De verkoper van Verlichting zal dan elders in het warenhuis overgeplaatst kunnen worden, waar juist een vacature is ontstaan. a Bepaal het effect op het egrote resultaat van het warenhuis, indien de onderafdeling Verlichting wordt opgeheven. Bij nader inzien wenst de edrijfsleider de vrijkomende vierkante meters geheel toe te voegen aan de onderafdeling Meuels, zodat deze aanzienlijk zal kunnen uitreiden. Geschat wordt dat de omzet van Meuels hierdoor met 50% zal stijgen. De verkoper van Verlichting zal in dat geval voor de helft ij Meuels en voor de helft elders worden ingezet. Hoeveel edraagt de verwachte jaarwinst van de afdeling Wonen door het opheffen van Verlichting onder gelijktijdige uitreiding van Meuels? (Hierij mag worden aangenomen dat de inkoopwaarde van de omzet uit proportioneel variaele kosten estaat.) Extra opgaven hoofdstuk 10 11