PPT S GESCHIEDENIS VAN DE KLASSIEKE OUDHEID

1 : Geschiedenis van de klassieke oudheid 2013-2014 PPT S GESCHIEDENIS VAN DE KLASSIEKE OUDHEID Donkerblauw: kaart Zwart: afbeelding Grijs: tekst

2 : Geschiedenis van de klassieke oudheid 2013-2014 INLEIDING Wat is geschiedenis van de Klassieke Oudheid? Definities Wat is er Klassiek aan de Klassieke Oudheid? Chronologische en geografische afbakening Chronologie Datering Tijdrekensystemen Romeinse Republikeinse kalender (pre-juliaans) Wetenschappelijke datering Kort overzicht hoofdperiodes Oude Geschiedenis Minoïsch-Myceense periode (ca. 2000-1100 v.c.) Dark Age Griekenland (ca. 1000-750 v.c.) Archaïsche periode (ca. 750-500 v.c.) Klassieke periode (ca. 500-323 v.c.) Hellenistische periode (ca. 323-31 v.c.) Romeinse periode (van Griekse geschiedenis ) (31 v.c. 5 de eeuw n.c.?) De Romeinse Koningstijd (ca. 753-510/6 v.c.) De Romeinse Republiek (510/6-31 v.c.) Keizertijd (31 v.c.-476 n.c. en later) Bronnen Geschreven bronnen

3 : Geschiedenis van de klassieke oudheid 2013-2014 Literaire bronnen voorbeeld 1: antieke geschiedschrijving Literaire bronnen voorbeeld 2: fictie Documentaire bronnen Forum, Sacra Via Enkele inscripties Papyrus (brief, 2 de eeuw v.c.) Een papyrustekst Ongeschreven bronnen

4 : Geschiedenis van de klassieke oudheid 2013-2014 DARK AGE EN ARCHAÏSCH GRIEKENLAND Twee bronstijdculturen gaan vooraf aan de Griekse geschiedenis Minoïsche beschaving op Kreta (ca. 2000-1100 v.c.) Myceense beschaving in Griekenland (ca. 1450-1050 v.c.) De Myceense cultuur De Myceense wereld Myceense kleitablet uit Pulos Leeuwenpoort van de burcht van Mycene Dark Age Griekenland (ca. 1000-750 v.c.) De Archaïsche periode (750-500 v.c.) Oudste Griekse teksten: van dit Vaas, drinkbeker van Nestor naar dit! Ilias, Homeros Ontstaan en ontwikkeling van de polis Griekenland in de Archaïsche periode Beschrijving van Scheria, de fictieve polis van de Phaiaken (Odyssee) Smyrna (Klein-Azië), ca. 600 v.c.? De vroege polis als staat (scène afgebeeld op het schild van Achilles) Wet van Dreros, Kreta, ca. 650-600 v.c. (oudst bekende politiek besluit van een polis)

5 : Geschiedenis van de klassieke oudheid 2013-2014 Hoplieten falanx (Chigi vaas) Een gewone boer/burger bekritiseert de aristocraten (Hesiodos, werken & dagen) Veranderende waarden: ca. 650 v.c.: een held van niets (Archilochos van Paros) Sociale veranderingen op til (6 de eeuw v.c.) (Theognis van Megara) Archaïsche kolonisatie Griekse kolonies Wetgevers, tirannen, revoluties Solon spreekt over zijn hervorming Ondertussen in Sparta Boeotië Klein-Azië Italië Archaïsche periode: economie en maatschappij Archaïsche periode: maatschappij en cultuur Gumnasion te Cyrene (Griekse kolonie, Noord-Afrika) Scènes uit een sumposion Tempel van Hefaistos, Athene Het geloof van de eenvoudige Archaïsche Griekse boer (Hesiodos, werken & dagen) en de scepsis van de Archaïsch Griekse dichter/filosoof (Xenofanes)

6 : Geschiedenis van de klassieke oudheid 2013-2014 DE PERZISCHE OORLOGEN EN OPKOMST VAN ATHENE De Perzische oorlogen Het koninkrijk Lydië en (enkele) Ionische poleis Kroisos (Herodotos) Kroisos op de brandstapel na de verovering van de Lydische hoofdstad Sardeis door de Perzen Het Perzische Rijk Cyrus (Kuros) de Grote Intermezzo: ondertussen in Griekenland Aanval van Kleomenes en Isagoras op Athene En toen begingen de Atheners een blunder (506 v.c.) 499 v.c. Aristagoras, tiran van Miletos en leider v/d Ionische opstand, zoekt hulp bij Sparta en bij Athene (Herodotos) Slag bij Marathon Optocht van de Perzen tegen Athene (Herodotos) De Atheners vragen hulp aan Sparta, maar zij moeten de volle maan afwachten (Herodotos) Perzen vs. hoplieten te Marathon (Herodotos) Thermopulai, nu en toen Slag bij de Thermopulai (Herodotos) maar dan, verraad (Herodotos) De derde dag bij Thermopulai Locatie van de Griekse last stand te Thermopulai The battle of Thermopylae and movements to Salamis

7 : Geschiedenis van de klassieke oudheid 2013-2014 Atheens Imperium Athenian empire Atheens imperialisme verdedigd (Thucydides) Atheens imperialisme aangeklaagd (Thucydides) Atheense democratie: ontwikkeling De Atheense democratie geprezen (Thucydides) Kritiek op de Atheense democratie (Ps.-Xenofon) Werking Atheense democratie Pnux heuvel te Athene Athens (5th Century BCE) De economie van Klassiek Athene Mijnschacht in Laureion zilvermijn, Attika De omloop van graan (Demosthenes) Athene en Piraeus, verbonden met de Lange Muren

8 : Geschiedenis van de klassieke oudheid 2013-2014 SPARTA EN DE PELOPONNESISCHE OORLOG Sparta Geografie en ligging Sparta: wie, wat, waar? Ruïnes van antiek Sparta (achtergrond: modern Sparta en de Taygetos) Geschiedenis Orakel/wettekst uit Sparta (Plutarchus) Moed van de hoplieten in Sparta (Turtaios) Spartaanse kunst: hoplieten (ca. 500 v.c.) Maatschappelijke structuur Een Spartaanse opvoeding (Xenofon) Standbeeld van een Spartaanse hopliet (Leonidas) Bronzen beeldje van hardlopend Spartaans meisje (ca. 520 v.c.) Trouwen in Sparta (Plutarchus) Alles voor de staat (Plutarchus) Werking politiek Interne conflicten en neergang De Peloponnesische Oorlog Walls protecting the city and port De Atheense expeditie naar Sicilië (415-413) Key actions in each phase Thucydides over de gevolgen van oorlog

9 : Geschiedenis van de klassieke oudheid 2013-2014 Maatschappij Klassieke polis/athene Een slavin en haar meesteres Slaven in werkplaatsen (Demosthenes) Slaven in de mijnen (Xenofon) en, soms, puissant rijke ex-slaven! (Demosthenes)

10 : Geschiedenis van de klassieke oudheid 2013-2014 KLASSIEK GRIEKSE RELIGIE, GRIEKENLAND IN DE 4 DE EEUW V.C., ALEXANDER DE GROTE Griekse religie Algemeen Religieuze feesten Extase voor Dionusos (Bacchus) (Euripides) Dansende, extatische maenaden (bacchanten) tijdens de Dionusoscultus Theater van Dionusos te Athene Religieuze ontwikkelingen 5de en 4de eeuw De mysteriën van Demeter (Homerische hymne) Demeter (hoorn des overvloeds & met haar zoon Eniautos) Griekse wereld in de 4de eeuw v.c. Spartaanse staatsvorm in Griese poleis (Lysander) (Plutarchus) Opkomst Macedonië Macedonische falanx Filippos II van Macedonië Macedonië Alexander Alexander in de Slag bij de Granikos (Diodorus Siculus) Alexander en Darius in de Slag bij Issos (Quintus Curtius) Alexander en Darius in de Slag bij Issos (vloermozaïek Pompeii)

11 : Geschiedenis van de klassieke oudheid 2013-2014 Alexander de god? (Plutarchus) De Siwa Oase en het Orakel van Ammon De Macedoniërs weigeren proskunesis (Arrianus) Alexanders campagnes in India Alexander tegen Poros Overzicht van Alexanders campagnes Alexanders rijk bij zijn dood Historische betekenis Alexander

12 : Geschiedenis van de klassieke oudheid 2013-2014 DE HELLENISTISCHE WERELD De Diadochen De diadochoi worden koningen (306-5 v.c.) (Plutarchus) Antigonos de Eenogige als basileus Hellenistische monarchieën ca. 240 Koninkrijken en steden De heerserscultus: de polis Skepsis (Mysia, Kl.-Az.) eert Antigonos de Eenogige (OGIS) Hellenistische poleis Priene (Kl.-Az.) in vogelvlucht Koninkrijken Antigonidenrijk (Macedonië) Macedonië Seleucidenrijk (Voor-Azië) Seleucid Empire Seleukos I Nikator Antiochos IV Epifanes poogt Judea te helleniseren (169-7 v.c.) Ptolemaeënrijk (Egypte) Ptolemaic Egypt Ptolemaios IV Philometor als farao afgebeeld De Ptolemaeïsche planeconomie

13 : Geschiedenis van de klassieke oudheid 2013-2014 De Romeinen richten de blik naar het oosten (Polybius) Rome in de Hellenistische wereld Griekenland vrij verklaard door de Romeinen tijdens de Isthmische Spelen (196 v.c.) (Livius) Opkomst Rome ca. 90 v.c. Economie en maatschappij De handel bloeit (Strabo) ook over grote afstand (Strabo) Mannen en vrouwen Religieuze ontwikkelingen

14 : Geschiedenis van de klassieke oudheid 2013-2014 DE OPKOMST VAN ROME De alleenheerschappij van de Romeinen in minder dan 53 jaar (Polubios) Pre-Romeinse Italië Italië Etrusken (Turrhenoi, Tusci) Een Etruskisch echtpaar Rome in de Koningstijd De 7 heuvels van Rome Volgens de traditie was patronage ingesteld door Romulus (Dionusios) Rome in de Koningstijd (600-500 v.c.) De comitia centuriata in actie (Dionusios) Het begin van de Republiek (Dionusios) De standenstrijd De standenstrijd begint (Livius) De secessio plebis (Livius Enkele wetten van de XII tafelen De lex Hortensia (Gaius) De verovering van Italië De Punische Oorlogen Hannibals tocht over de Alpen De tegenstrevers: Hannibal & Scipio Africanus

15 : Geschiedenis van de klassieke oudheid 2013-2014 Staatsinstellingen Romeinse Republiek Burgerschap en hiërarchie De lex Claudia, 218 v.c. (Livius)

16 : Geschiedenis van de klassieke oudheid 2013-2014 DE ROMEINSE REPUBLIEK: IMPERIALISME EN ONDERGANG Romeinse successen Gevolgen imperialisme Intern Interne gevolgen van het Romeinse imperialisme volgens Ploutarchos Gaius Gracchus spreekt de volksvergadering (comitia tributa [plebis]) toe Extern Cicero over de publicani en negotiatores Ploutarchos over de publicani en negotiatores De burgeroorlogen Mithradates VI Eupator, koning van Pontos Pompeius en Caesar Kritiek op Caesar Brutus als bevrijder van de Republiek Slag bij Actium, 31 v.c. Het Romeinse Rijk onder de Republiek, ca. 44 v.c.

17 : Geschiedenis van de klassieke oudheid 2013-2014 HET ROMEINSE RIJK: KEIZERS EN BESTUURLIJKE ORGANISATIE, 1E EN 2E EEUW N.C. Augustus Augustus rechtvaardigt zijn positie maar er waren andere visies Tribunicia potestas Imperium proconsulare maius Consulair imperium, imperator en pontifex maximus Opvolging Keizers en dynastieën A Roman emperor, AD 41 Keizerlijke rijkdom: de villa van Hadrianus te Tivoli Bestuurlijke organisatie principaat Een senatoriale carrière ten tijde van Trajanus Laesa maiestas processen onder keizer Tiberius De keizer als weldoener Censuscriteria, en patronage/amicitia in actie

18 : Geschiedenis van de klassieke oudheid 2013-2014 ECONOMIE EN MAATSCHAPPIJ IN EEN WERELDRIJK Omvang, bevolking, steden Leven in de grote stad Transport en communicatie Romeins wegennet Romeinse reiswagen Landbouw Romeinse villa Pachters of slaven Nijverheid en handel Overheid en economie Ontwikkeling en groei Sociale structuren Rijk en arm Slaven en vrijen, burgers en niet-burgers Ordines Horizontale verbanden: clubs en verenigingen

19 : Geschiedenis van de klassieke oudheid 2013-2014 Mannen en vrouwen Onderwijs Wetenschap Literatuur Cultuur Provinciale cultuur: Romeinse culturele invloeden Romeinse koepelbouw in volle glorie: het Pantheon Aquaducten: Pont du Gard bij Nîmes Religie Christendom

20 : Geschiedenis van de klassieke oudheid 2013-2014 DE LATE OUDHEID De Severi Crisis van derde eeuw (235-284) Romeinse Rijk in 271 n.c. Burgeroorlogen en barbareninvallen onder keizer Gallienus (260-268 n.c.) Het probleem van de geldontwaarding, ca. 260 n.c. Toenemende druk op de decurionen Bezwaarschrift aan keizer Philippus van pachters op een keizerlijk landgoed De hervormingen van Diocletianus Diocletianus beoordeeld door een christelijke auteur (Lactantius) en door een pagane historicus (Eutropius) Constantijn de Grote Constantijn en de slag bij de Pons Milvius Het visioen van Constantijn (volgens een christelijke bron ) Constantinopel en haar stichter Idem Maatregelen t.a.v. de decurionen/curiales Coloni (pachters) aan de grond gebonden Beroepen erfelijk gemaakt Van Constantijn tot Theodosius (337-395) Theodosius verbiedt heidense culten (392 n.c.) Theodosius, laatste keizer over een verenigd Rijk en de Val van Constantinopel