il iae=tt3i H** ^S^ VERSLAG VAN ZEEAND'S PROEFTUIN OVER HET JAAR 1919 MET EEN HISTORISCH OVERZICHT. ife^=^

w il iae=tt3i H** ^S^ VERSLAG VAN ZEEAND'S PROEFTUIN OVER HET JAAR 1919 h MET EEN HISTORISCH OVERZICHT. ife^=^

t t t t t t < * t «1 f t < «*... f r t i f r t t * t «r e ( f r r r f i < ( r» r» t t f f «f f r t! r. t * < f «( r t r» t t? * r* l t r < < t» f > < f t < t i i «i t * «t < f», ««t. «r f ' r ' : - a * ' ':, r r * * e i t r t * t r * f * 1 r * f * r r r «r t, «* c t r r r f. * C 1- r t f * * r ' f r ' i *- «r ƒ *. C r r f f - r «r < r r f r I f-r*. * * *» f '. t f i t < Platte grond Zeeland's Proeftuin.

VERSLAG VAN ZEELAND'S PROEFTUIN OVER HET JAAR 1919 MET EEN HISTORISCH OVERZICHT.

..,/OyO INLEIDING. Zeeland's Proeftuin vierde in het afgeloopen jaar zijn achttienden verjaardag sede/t de oprichting. Veel is er veranderd, sedert juist 10 jaar geleden, het laatste gedrukte" verslag verscheen. Mijn ambtsvoorganger, de heer J. P. CAMMAN, onder wiens leidingde Tuin tot het voorjaar van 1916 werd beheerd, is niet meer in het land der levenden. Ook de Chef van den Proeftuin, de heer TELLIER, diealreeds vanaf de oprichting belast was met het dagelijksch onderhoud van de beplanting, vertrok medio 1918 naar elders. In den heer PROVOOST PELIS, werd gelukkig een flink opvolger gevonden. Niet het minst veranderde detuin zelf sedert dien vanaanzien. Van een destijds nog grootendeels in vollen groei zijnde beplanting, verkeeren thans ook de appel- en perestruiken nevens de bessenstruiken, frambozen, snoeren, spilvormen en leiboomen in een stadium van volledige vruchtbaarheid ; terwijl ook de kroonboomen in den Tuin aanwezig reeds flink dragen. Er is heel wat aan voorafgegaan, alvorens deze thans zoo goed rendeerende Tuin dit stadium bereikte.

In 1901 opgericht met het doel de cultuur van groenten ter hand tenemen en te demonstreeren, zagen de oprichters al zeer spoedig in, dat het meer gewenscht was dit groenteproefveld in andere banen te leiden, waar de groenten er niet wilden tieren". Datzelfde jaar nog werd medewerking van het Rijk verkregen in den vorm van een Rijkssubsidie, dat den noodigen geldetijken steun gaf om van het proefveld iets te maken, dat meer aansloot bij den aard van het bedrijf in deomgeving. Zoo werd dan in 190/1903 een geheel nieuw ontwerp voor den Tuin opgemaakt door den heer CAMMAN en werd het terrein beplant met vruchtboomen teneinde daardoor in het klein een voorbeeld aan de omgeving te toonen, hoe de fruitcultuur rationeel moestgedreven worden ; terwijl verder ervaring verkregen zou worden, wat betreft de waarde van tal van variëteiten voor de handelsculturen. Ook zou het terrein zoodoende dienstbaar gemaakt kunnen worden aan het praktisch onderricht tin de behandeling der vruchtboomen, in natuurlijke en kunstmatige vormen gekweekt. De jonge boompjes werdengrootendeels innoord-duitschland aangekocht, omdat men meende daardoor zekerder te kunnen zijn van een plantsoen" dat ons wisselvallig klimaat goedzou verdragen. De Tuin werd in 4 ongeveer gelijke deelen verdeeld. Vak 1 werd aangelegd als een fijne fruittuin" ; terwijl vak beplant werd met een sortiment" appelen en peren, naar rijpheid der vruchten gerangschikt. De beplanting op vak 3 moest als type dienst doen voorden aanleg van een regelmatige struikvormbeplanting ; terwijl op vak 4 een jongen boomgaard werd aangelegd, bestaande uit kroonboomen met een ondercultuur van bessen. Als windscherm deed inhetz.-w. dienst een rijvanitaliaansché populieren ; terwijl ook een rij olmenboomen, waartusschen een rij hazelnoten, nog tegen den wind bescherming verleende. Ook aan de grondbewerking werd bij den aanleg in 190/1903 de noodige aandacht gewijd. Het geheele terrein van ruim gemeten groot werd toen

gediepspit en gedraineerd enook eenflinke kalkgift van 4000K.G. moest er toe bijdragen de stuctuur vanden bodem te verbeteren. Uit de beide eerste jaren nà den aanleg moge nog gememoreerd, dat waar volgensdestringfellow-methode (het op5 7cM. terugsnijden van de hoofdwortels) geplant was, de resultaten inzake het aanslaan" van de boomen zeer goed waren. Een gelijke ervaring werd ook in het buitenland opgedaan. De vruchten werden gedund, waar zoo kort nà het planten liever groei dan bloei werd gezien. Een opvallend verschijnsel was, dat de appelen in ontwikkeling achter bleven, waarom in 1905 er toe overgegaan werd een extra kalibemesting te geven. In dit jaar werd ook begonnen met eene vergelijking van Thomas-slakkenmeel -\- patentkali tegenover beendermeel -fpatentkali. Naeenige jarengaf dezevergelijkende bemestingsproef echter nog geen merkbare verschillen. De bloeitijden der vruchtboomen werden genoteerd en ook omtrent de vruchtbaarheid der variëteiten werd aanteekening gehouden. In 1905/1905 ging men over tot uitbreiding van den tuin, waardoor deze een oppervlakte van 1.30.80 H.A. kreeg, die jaar later met nog 6.60 Aren vermeerderd werd tot op de huidige grootte. Het werd nu mogelijk ook een steenfruitsorliment te planten en daarnevens een klein arboretum, waar sierheesters en vaste planten konden bestudeerd worden door studeerenden voor de akte L. O. tuinbouw. In die dagen werd besloten tot het bouwen van een betonmuurrondom eendeel van den tuin èn als windschut èn om een warme kweekplaats te krijgen voor laat-rijpende fijne vruchten. Voor een deel werd dit plan toen ook uitgevoerd. In 1906 dus plus minus 3'/ jaar na de planting, droegen verschillende boompjes reeds rijk. De aandacht trokken toen vooral: Pfirsich Rother Sommerapfel, TransparentedeCroncels, Mank's Codlin, Salomé en van de peren Alexandrine Drouillard, Fertility, Bonne Louise d'avranches, Duchesse d'angoulême, Durandeau, Dr. Jules Guyot e. a.

De steenvruchten groeiden aanvankelijk slecht en verscheidene boompjes stierven af. Ten einde den grond nog te verbeteren werd om de vier jaren een hoeveelheid van 3500 of 4000 K.G. kalk gegeven ; terwijl het steenvruchten perceel naar verhouding de dubbele hoeveelheid ontving. Gemest werd er uitsluitend met kunstmest. Jaarlijks werd gegeven 300 K.G. Chilisalpeter, 500 K.G. Patentkali en800k.g. Thomasslakkenmeel of Superfosfaat. De appelboomen bekwamen echter een bemesting van 1000 K.G. Patentkali berekend naar de H.A., waar de groei hiervan achter bleef. In 1907 werden ook weer nieuwe volle windleidingen bijgeplaatst en werd succes behaald met het zenden van fruit naar tentoonstellingen. De betonnenmuur bereikte zijn voltooiing. In 1908 bracht men eenige wijziging in de bemesting en gaf alleen Chilisalpeter aan die boomen, welke een onvoldoenden groei vertoonden. Uit de opbrêngstcijfers over 1909 blijkt, dat de ondergeplante bessen, op perceel 4, 6 jaar nà de planting dus,een gemiddelde opbrengst gaven van 4 K.G.per kruisbessenstruik ; 1 K.G. zwarte bessen per struik en evenzooveel roode bessen per struikvorm. In dit jaar werden ook debloemenvan verschillendevariëteiten gedund", waardoor de oogst dezer struikvormen belangrijk steeg. In 1911, het bekende droge jaar, en in het vruchtenseizoen waren de gevolgen hiervan duidelijk merkbaar. Blijkbaar trad zeer weinig Fusicladium (schurft) op, waardoor het percentage van de kwaliteit fruit tot plus minus 1 % werd gereduceerd. Vooraldroeg de vroege peer Précoce de Trévoux" rijk, van welke variëteit in deze jaren veel enthout en oculatiehout werd verstrekt. Waar de ziekten, veroorzaakt door fungi (zwammen) zooveel minder schade aanrichtten dan voorgaande jaren, kon het Bestuur van den Proeftuin in 1911 met een prachtige collectie fruit op de tentoonstelling te Eist verschijnen. In 191 werd nog opgemerkt, dat de Witte Winter Calville 8

halfstammen naar wensch vrucht droegen en wel 15 K.G. per halfstam. Dit was het laatste jaar, dat een Rijkssubsidie werd genoten. Vanaf 1901 tot en met 1909 had dit elk jaar ƒ 750. bedragen en was daarna van 1910 tot en met 191 verhoogd tot/1000., zoodat in het geheel ƒ 9750. door het Rijk werd bijgedragen tot het doen slagen van dezen opzet. Terecht heeft het Bestuur gemeend, dat deze snbsidieering zoo spoedig mogelijk moest ophouden, waar toch de Tuin in de eerste plaats tot demonstratie doeleinden werd benut. In 1913 werd reeds een flinke fruitoogst verkregen, wat ook duidelijk in de hierna volgende cijfers naar voren komt. Het grootste gedeelte der beplanting was toen ruim 10 jaren oud. In den winter van 1915 op 1916 werden verschillende boomen omgeënt, waarvan gebleken was, dat zij, wat de vrucht betrof, geen aanwinst waren voor ons sortiment. Ook de halfstammen Witte Winter Calville op perceel 4 werden verwijderd, waar het ondanks de kalkbemesting en de noodige besproeiingen tegen de Fusicladium (schurft) en Nectria (kanker) niet mocht gelukken goede boomen te kweeken met een voldoend percentage gave vruchten. In 1916 werden veelal de onderculturen uitgebreid en elk open plekje benut, waardoor een aardige opbrengst aan vroege aardappelen, Wagenaarboonen en winterkool werd verkregen. Bijzonder nam echter de opbrengst aan fruit in dit jaar toe, waarbij de aandacht verdient, dat nu ook de beplanting, in 1905/1906 aangelegd, ruim 10 jaar oud was en duszeer bijdroeg tot vergrooting van het financieel resultaat. Een drietal frambozen variëteiten, Hornet, Superlatief en Surprise d'automne (oranje vrucht) werden dit jaar op den Tuin uitgepoot. In den winter van 1916/1917 werden de laatste kerseboomen, hazelnoten e.a. opgeruimd, waardoor perceel 4 zoo goed als geheel vrij kwam. Was dit terrein aanvankelijk bestemd voor het bouwen van kassen ; om praktische redenen werd hiervan afgezien. Er werd nu een sortiment stoofperen op geplant, waartoe

een voorraad Groninger Bergamotte-struiken op dit perceel werden uitgezet. Zooveel mogelijk werd getracht ent- en oculatiehout van elders gewaardeerde variëteiten te verkrijgen en geleidelijk werden de Gron.Berg. struiken daarmede omgeëntof geoculeerd. Een drietal prachtige struiken Landsberger Reinette werden echter op dit perceel behouden. Ook het kleine arboretum werd opgeruimd, waar voor enkele jaren een vrij uitgebreid sortiment heesters en vaste planten rondom de nieuwe R. L. W. School te Goes was aangelegd. Het hoofdpad werd nu doorgetrokken en de overige vrijgekomen ruimte beplant met een aantal zwarte bessen (Goliath) en roode bessen (Duitsche zure), teneinde hierop later eventueel snoeiproeven te kunnen nemen en de variabiliteit vandebessen aan eiken struik te kunnen nagaan. Het bekende treurappeltje bleef als een middenstuk" in het pad behouden, terwijl aan weerszijden van deze verlengenis van het hoofdpad peresnoeren werden geplant. In den loop van den zomer bleek, dat 1917 een rijk fruitjaar was en ook de tuin gaf niettegenstaande de groote opbrengst in het vorige jaar wederom een flinke oogst. De hooge prijzen van grove groenten droegen het hunne bij tot een flinke stijging in de geldelijke opbrengst van de onderculturen. Dit jaar werden ook weer eensdebloemen gedund van enkele variëteiten; als Soldat Laboureur, die rijk bloeiden, maar bijna niet meer groeiden en een matige hoeveelheid kleine vruchten gaven. Naar het mijvoorkwam was hiervan de hoofdoorzaak het feit, dat het water in den bouwlaag in het minimum verkeerde" gedurende vele weken in voorjaar en zomer. Toevoer van water of vochtig houden van den bodem zou hierin ook reeds tegemoet gekomen zijn en zou evenals het dunnen van de bloesem betere uitgroeiing van de vrucht tengevolge hebben gehad. Vanzelf sprekend speelt hierbij ook de onderstam en zijne beworteling een belangrijke rol. 10

In den winter van 1917/1918 werden wederom eenige appelen perestruiken, die niet voldaan hadden, omgeënt. Ook werd een aantal bessenvarieteiten in enkele exemplaren aangeschaft, voor zoover deze in diverse boomkweekerscatalogi voorkwamen en geplant op perceel 6 tusschen de stoofperenstruiken. Sommigen der bessenstruikjes konden het leven niet houden, waardoor weer een weinig plaatsruimte vrij kwam. In het boomgaardperccel vielen de laatste jaren meermalen kruisbessenstruiken wegw,aaromtusschen hoogstammen telkens een spilvonnpeer werd geplaatst, uit een kleinen voorraad Beurré Superfin e.a. herkomstig. Ook de oorlog deed op den gewonen gang van zaken zijn invloed gelden, daar in 1918 helaas geen kunstmest kon verkregen worden voor den Tuin ; terwijl wegens de hooge carbolineumprijzen ook deze zoo nuttige bespuiting niet kon plaats hebben. Gelijk vrijwel overal elders daalde dit jaar de fruitopbrengst belangrijk, nà dat 1917 zich zoo'n rijk vruchtenjaar getoond had. Üe opbrengst der onderculturen bewoog zich wederom langs een stijgenden lijn in verband met de algemeen gunstige conjunctuur voorden afzet dezer producten en bereikte dit jaar het maximum sedert de oprichting van den tuin. In alle voorgaande jaren werd geregeld ent- en occulatiehout aan kweekers en particulieren verstrekt, welk aantal takjes jaarlijks enkele duizenden in aantal bedroeg. Ook kwamen telken jare belangstellenden dentuin bezichtigen ; meest ten getale van twee à driehonderd, ter bevordering waarvan geregeld in het voorjaar bloeidagen"werden gehouden en eenmaal ook een vruchtendag'.' in de maand September. Verscheidene excursies werden er heen geleid. Meerdere jaren trok verder de rieten fruitbewaarplaats de aandacht, gebouwd naar het Kentsche type ; doch het systeem vond betrekkelijk weinig navolging, daarzijnietabsoluut vorstvrij is en men ook telkens in onderhoudskosten vervalt. Eveneens zijn de houten binnenstellages zeer kostbaar en te duur om door iedereen aangeschaft te kunnen worden.de ervaringleerde, dat ook met alleen aan twee zijden houten rekken te plaatsen, 11

1 zeer goed kan volstaan worden en meer bewegingsvrijheid wordt behouden. Jaarlijks bleek ook de Tuin dienstbaarte makenaan hetpraktisch fruitteeltonderricht en kwamen de deelnemers aan den cursus ter opleiding voor de akte L. O. tuinbouw, de leerlingen der R. L. W. S. te Goes en die van de tuinbouwwintercursussen in de omgeving er zich min of meer bekwamen. Ongetwijfeld heeft deze Fruitproeftuin dan ook velen in de afgeloopen jaren ter voorlichting gestrekt en menigeen de gelegenheid verschaft de grondslag te leggen voor zijn vakkundige ontwikkeling in latere jaren. Opbrengstcijfers over de afgeloopen jaren. De mate, waarin de vruchtbaarheid eener fruitbeplanting jaarlijks toeneemt is niet beter na te gaan daadoor vergelijking van een serie opeenvolgende jaarlijksche opbrengstcijfers. Jaar. Grootte v. d. Tuin. Totaal opbrengst (in guldens). Aan Fruit. (in guldens^. Aan Onderculturen. (in guldens). 1901 190 1903 1904 1905 1906 1907 1908 1909 1910 1911 191 1913 1914 1915 1916 1917 1918 1919 Opp. ± 85 Aren vergroot tot 1.30.80 H.A. wederom vergroot tot 1.37.40 H.A. _ ƒ 97.6 8.48 369.04 5 315.08 466.33, 544.89 511.0 77. 718.58 540.99 849.34 1041.1» 1084.41 386.7 144.40 969.93 3053.9 / 1.73 31.59ä 69.33 30.9 01.04 367.34 360.6 431.81 43.58 736.66 875.6 95.1 15.7 1083.84 5.53 750.14 _ ƒ 97.6 06.75 337.45 45.75 36.04 343.85 143 86 366.60 86.77 117.41 11.68 165.59 159.0 34.- 358.56 447.40 303.78

13 1919. Het afgeloopen jaar gaf dus wel een record-cijfer, niettegenstaande de prijzen allerminst hoog" genoemd konden worden. Met ruim ƒ 1000. overschreed de geldelijke opbrengst het vóór dat jaar bereikte hoogste bedrag ad ƒ 386.7 in totaal in 1916; in aanmerking genomen het fruit, dat in 190 nog *<,:.»/»v/v. - ' *;""*«tu^r-naak * jl4*uu.'»' Mooie Hardy's" in massa's door de struiken geproduceerd.

van de oogst nog betaald of verkocht moest worden en welk bedrag terug is te vinden op de balans. Daarentegen was het aantal K.G. ongekend hoog, gelijk ook 1919 in het algemeen een fruitjaar was, waarvan moeilijk de wederga is te vinden. Een dergelijke vruchtbaarheid is werkelijk buitengewoon. Is eenerzijds dit te verklaren uit. het feit, dat 1918 een slecht draagjaar was en in den bloeitijd mooi en droog vliegweer voor de insecten" heerschte en de vele variëteiten, in dentuin aanwezig, een goede kruisbestuiving waarborgen ; anderzijds mag dit laatste echter juist als een reden beschouwd worden, waardoor belangrijk minder geoogst werd, dan mogelijk wat'e geweest in geval het sortiment beperkt was tot een aantal uitgezochte variëteiten. Nu zijn er nog maar te veel, welke als niet rendabel zijn te achten. Intusschen was er alle reden tot tevredenheid. Kunstmest was ook wederom verkrijgbaar, zij het dan ook tegen bijna de drievoudige prijzen van vóór den oorlog. Met carbolineum konden de bespuitingen wederom worden uitgevoerd, nu de prijs daalde tot plus minus ƒ 100. per 100 K.G. Het kopersulfaat was eveneens hoog in prijs en wel ƒ 1.30 per K.G. ; terwijl ook andere uitgaven, waaronder die voor arbeidsloonen, verpakkingsmateriaal enz.zich langs een stijgenden lijn bewogen. 14

15 Duidelijk komt dit uit in de exploitatierekening, waarom ik deze hier laat volgen. Voorloopige Exploitatierekening Zeeland's Proeftuin over 1919. Inkomsten : Rente van belegde gelden pro mem... Inkomsten aan fruit: Opbrengst kruisbessen roode bessen zwarte bessen frambozen morellen. pruimen appelen.. peren.. Inkomsten aan onderculturen : Aardappelen... ƒ 1.08 464.73 189.77 67.84 6.13» 11.- 119.78 484.97 1385.9 73.77 30.01 ƒ3075. Uitgaven : Arbeidsloon.... ƒ A. Provoost Pootaardappelen.. Gebr. Oom, Timmer- F. Sandijck, kaartjes enz Lidmaatsch. Veilingsvereeniging.... Vracht en onkosten zending Sluis... Vracht en onkosten zending Den Haag. Plantgoed Wed. P. de Jongh...... Houtwol D. de Jonge Huur kisten en bushels Huur en veilingskosten Carbolineum.... Winst 845.56 87.50 137.40 4.05 57.90 5.85 1.05 1.50 1.76 58.05 5.10 4.48 97.9 50-78.95 118.56 ƒ3075.- Bovenstaande rekening geeft een beeld van den aard en de verhouding der inkomsten tegenover die van de uitgaven. Opvallend is het hooge cijfer voor de peren, die zich opden vrij hooggelegen Tuin beter ontwikkelden dan dit bij de meeste appelen het geval is ; terwijl ookde bessenopbrengst van zoo'n kleine oppervlakte en van reeds tamelijk oude struiken zeer de aandacht verdient. Zou men haar critisch als een gewone bedrijfsrekening willen beschouwen, dan zou alleen de post voor landhuur ruim vertweevoudigd moeten worden en zou aan te merken zijn, dat renteberekening van ingestokenkapitaal"endenoodigeafschrijvingen ontbreken. Voor dit jaar is het laatste echter te beschouwen als reeds geschied te zijn bij het aannemen der cijfers op de linkerzijde der balans.

16 Gezonde peresiruik, die in het vruchtbaarheidsstadium verkeert en toch blijft doorgroeien. De rekening leert verder, dat iemand,dieeendergelijk bedrijfje ais middel van bestaan zou exploiteeren, daarin zeker een behoorlijk bestaan had genoten ; want behalve het bedrag der arbeidsloonen van ruim / 1100. had hij, mèt de winst, onder aftrek van een hoogere landhuur en de noodige afschrijvingen, toch in ieder geval in 1919 een inkomen genoten van omstreeks ƒ 1900..

17 Zou men nu op het gunstige jaar willen wijzen enop vroeger gratis genoten Rijkssubsidie, dan moet men niet uit het oog verliezen, dat een extra groot aantal boomen envariëteiten enz. is aangekocht ; vrij groote bedragen zijn uitgegeven aan steunsels voor leiboomen enz. met minder gereedschappen kan worden volstaan en een dergelijke kostbare betonmuur niet noodig is, wat het bedrag aan afschrijvingen enz/zeer in gunstige mate beïnvloedt ten bate van het gewone bedrijf. Bovendien zou een dergelijk bedrag, als dat aan Rijks-subsidie genoten, lang niet noodig zijn (± V3) ' n den vorm van aanvankelijk bedrijfskapitaal voor den gewonen exploitant ; terwijl door één man ook een nog een iets grooter oppervlakte zou te beheeren zijn met hoogstens wat losse Ioonen voor de bessenpluk. Ongetwijfeld mag dan ook de conclusie getrokken worden, dat een voornaam deel van dezen Proeftuin aan te toonen dat de intensieve fruitcultuur op kleineregoed-gelegen bedrijven De berceau.

18 zeer wel rendabel is in het afgeloopen jaar wederom is gedemonstreerd. Als slot laten wij hierbij volgen de Voorloopige Balans Zeeland's Proeftuin per 31 December1919. 8. Activa. (Bezittingen). Boekwaarde. 1. Gebouwen : 1 loods 1 fruitbewaarplaats ƒ 1000.. Betonmuur.... 900. 3. Ijzermaterialen.. 500. - Vollewindleidingen. Afrastering enz. 4. Aanwezig plantsoen ƒ 59.05 5. Bedrijfsbenoodigdheden 00. als: paaltjes, stokken, etiquetten', beschuttingslinnen, vogelnetten, gereedschappen, sproeimaterialen, fruitzakjes, kisten en houtwol, manden, labels, diversen. 6. Getaxeerde waarde voorraad fruit en debiteuren... 370.- 7. Kassaldo N. Bank ƒ595.68 1.. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Passiva. (Schulden.) Te betalen rekeningen Pro memorie: Vrachten.... ƒ 60. Waterleiding... 3. Drukkosten verslag 90. Administratiebehoeften 1.50 Plukloonen bessen. 55. Kopervitriool... 40. Diversen.... 15 Winst en Verlies. 5677.18 ƒ595.68 Behandeling en ontwikkeling der verschillende perceelen. Perceel 1. De fijne Fruittuin in het midden doorsneden door een berceauvormige vollewindleiding,leverde prachtige resultaten ten aanzien van de meeste daarop voorkomende pere- en appelvarieteiten. De zijvakken zijn grootendeels beplant met pyramiden en struikvormen peer en appel. Voor het overige zijn de vakken afgezet met liggende snoeren. De vroeger hier geplante hoogstam kruisbessen zijn verdwenen.

19 Wel hadden eenigeappelstruiken?eerveel lastvan Tetranychus telarius (roóde spin), wat meermalen de aandacht trok van voorbijgangers. De lichtgeelbruine kleur van het geheel ter plaatse was den vakkundigen een doorn in het oog; doch was in werkelijkheid niet verontrustend. Het achterwege blijven van een carbolineumbespuiting in 1918 zal daar het zijnewel toe bijgedragen hebben ; terwijl ook het sterk uitdrogen van den bouwlaag het optreden van schadelijke insecten in de hand werkte, vooral bij de zwakgroeiende en daardoor spoediger door droogte lijdende variëteit als Pfirsich Rother Sommerapfel. Op den topgroei van een enkelen leiboom werkte het aanleggen van Poenicke's vruchtgordel gunstig; stremde dien en bevorderde daardoot indirect den groei van de buitenste takken. De" groote leiboom in de berceau trok ook dit jaar wederom ieders bewondering en men telde gaarne het aantal takken met zijn U-vormige splitsingen. Gedurende enkele jaren werd den in een cirkel staanden snoeren een breederen groei toegestaan, waardoor smalle spilvormen ontstonden, die belangrijk meer bloem zetten dan voorheen. Door de oorspronkelijk te nauwe beplanting werden ze echter het vorige jaar weer meer beredeneerd" gesnoeid. Naar verhouding ontving het bijna 19 Aren groote perceel met de berceau zijn deel van dealgemeene bemesting, die bestond uit 500 K.G. Chilisalpeter op 3 April en 5 Mei uitgestrooid en 500 K.G. kalizout. Door de tijdsomstandigheden kon geen fosforzuurbemestingdit jaar worden gegeven. De peren werden einde Maart bespoten metbordeauschepap, evenals op de andere perceelen. Perceel, terzelfder grootte, deelde in de algemeene bemesting, ziektebestrijding enz. Beplant met omstreeks 0variëteiten appels en peren in struikvorm in telkens exemplaren gerangschikt naar tijd van rijpheid, geeft dit perceel veel afwisseling bij de aanschouwing. Verschillende typische groeiwijzen van appel en peerzijn hier

0 vertegenwoordigd en toonçn ten duidelijkst«aan, dat maar niet alle struikvormen appel en peer op gelijken of op een bepaalden afstand van elkaar geplant kunnen worden. De eene variëteit groeit stijl; de andere breed uit; de een bereikt een matigen omvang; de andere vormt een forschen struik en deze ervaring leidde dan ook vaak tot het opsnoeien van die struikvormen, welke op dit perceel een te nauwen afstand kregen, waaronder noodwendig ook de vruchtbaarheid moest lijden. Daarbij verkeert de factor licht, voor een groote vruchtbaarheid onontbeerlijk, op dit perceel plaatselijk ook in minder gunstige conditie. Menigeen werd door het hier aanschouwen van de physiognomic der boomen bekeerd van de gedachte aan plantafstanden van 4 maal 4 of 5 maal 5 Meter voorsommige sterkergroeiende appelvarieteiten. Ook hier leden appels van de roode spin. Op dit perceel staan ook de beide struiken Précoce de Trévoux, van welke vroege peer in 1909 en ook later zoo véél oculatiehout werd verstrekt. Perceel 3, bemest als boven aangegeven, gaf het beeld van een stukje fruittuin, zooals deze thans op Zuid-Beveland en ook elders in groote oppervlakten worden aangetroffen. De struikvormen appel en peer droegen naar wensch. Een rij Pfirsich Rother Sommerapfel doet hier o. m. haar bruikbaarheid als materiaal voor tusschénbeplanting kennen. De doorsnede van eiken struik bedraagt slechtsenkele Meters; 4 Meter wordt slechts door groote exemplaren op zaailing bereikt. Perceel 4 werd ook elders bemest en bespoten. De hoogstamkroonboomen werden bij den wintersnoei eenvoudig uitgelicht" en er werd niet meer acht gegeven opeen doelbewuste holkroon-, bolkroon- en pyramidekroonvorming. Van den eersten vorm is voldoende gebleken, dat het draagvlak daardoor te veel verkleind wordt. De kroonboomen op dit perceel van plus minus 18 Aren leverden 776 KG. l»'e en 349 KG. <** soort appelen en 5 KG.

^* :*vt^-.-iv * v *v... K vv.\t>f f-1 (*,,.» * ÎU.T * * «.d *» * * Jfe *<- '.". ' ' ' «"/, A i f * " - yw*/ '«. :»> «j. " '. -? *..,. > ; - / **,1.3 'S S c cc en 'S QJ O JS <u en "g "rt _cu e > CU o - P CU 01 en - S? e O G.= c ~ 'N 4* -f. co ra TZ en N Q CU R t 1 W O.. = O C S ^ 4> <ü QJ? p! E g > tn * v- C "C 'S ** S -..»»rf»iv!j I-'," ',/ T! ;r^» *» *... -,» - : \ *? i CO -*-i J*< c o eu > co c M«.S n ts ''S.S - I II Cu w X* CU M o S _«is m eu eu O -S eu e» XJ «e g g' S u ^ &.= CU > ja J* c «-CU fe UJ N

peren. Aan kruisbessen werd 960KG.geoogst (in 1918 74KG.) en aan roode bessen 440 KG. (in 1918 311 KG.). Evenals elders werd ook de opbrengst van dit boomgaardje met onderteelt van bessen beïnfluenceerd door het groote aantal variëteiten. Het perceel is eveneens omgeven door liggende snoeren in tal van variëteiten. Perceel 5, beplant met het steenfruitsortiment en een aantal bessen in de variëteit Duitsche zure" heeft een ruimeren" aanblik dan de vorige vier besprokene. Daardoor was er plaats voor een ondergewas en werden hier en daar in het voorjaar koolplanten uitgezet alsmede Eigenheimers". De steenvruchten leden minder van Monilia dan in voorgaande jaren wel eens het geval was geweest. Ook hier werd bemest en gespoten", naar verhouding van de grootte van het perceel. Aan pruimen werd van dit perceel geoogst 344 KG., in hoofdzaak afkomstig van struiken Reine Victoria en 1 struik Frühe von Bühlthal (in 1918 gaven deze slechts enkele KG.) en aan roode bessen ( D-Zure") 80 KG. van 46 struiken (in 1918 niets). Ongetwijfeld bewijst ook nu weer de Reine Victoria in den waren zin een koningin in het dragen te zijn. Perceel 6, het stoofperen bessen en frambozen sortiment omvattend, wordt aan Noord en Westzijde omgeven door een vollewindleiding, beplant met leiboomperen in allerhande kunstvormen ; terwijl hetdrietal Landsbergerreinetten daarnevens hier den vollen struikvorm-uitgroei demonstreeren. De zwarte bessen (Goliath) groeiden flink.op; doch enkele exemplaren vielen weg terwijl ook bastaarden" niet ontbraken, te herkennen aan het fijnere blad en in den bloeitijd aan een meer gerekt ( mager") bloemtrosje. De 40 struiken brachten 50 K.G. bessen op (in 1918 10 K.G.) Op dit perceel, bemest en besproeid als de anderen, was wel de meeste ruimte voor ondercultuur en een flinke oogst

o.il &.o >- a.* w * Si ^3 tu "O c <u o? 3 e n P3 O» > T3 5.S - M 3.S a E Ci l- o o c > o c o E *.s. -E '5 «u 4> ^ Xi *. ' C g ai i5 *5 "S h M S o > o - -» X = «c RS <

4 Eigenheimers" en ook wat Schoolmeesters" werd hierop verkregen. Een klein partijtje Wagenaars" werden nog voor het telen van eigen zaaigoed gelegd. Van de frambozen werd in totaal geoogst 6 K.G. Op den buitenstrook aan den Zuid-Oostkant van den Tuin, werden als gewoohlijk onderstammen door leerlingen van tuinbouwonderwijsinrichtingen veredeld en bereikten de peren, r 4 > K - r\ l '?> f i '^''.u/si-- -*%:?'-. v~- -? "S Ai,' * * ', f * > ' * A -v *\ <" 4 **» U ir C. ' *" -'S. ' t --*- A ' >* *. t ; '. > **4 ' * * * \ f ' e f / '^i. j ^Jij Mooie Cox Oranje pippin. Het jonge lot is van veel belang voor het uitgroeien der vruchten. Een appel voor model-handelsverpakking!

4 Eigenheimers" en ook wat Schoolmeesters" werd hierop verkregen. Een klein partijtje Wagenaars" werden nog voor het telen van eigen zaaigoed gelegd. Van de frambozen werd in totaal geoogst 6 K.G. Op den buitenstrook aan den Zuid-Oostkant van den Tuin, werden als gewoonlijk onderstammen door leerlingen van tuinbouwonderwijsinrichtingen veredeld en bereikten de peren, Mooie Cox Oranje pippin. Het jonge lot is van veel belang voor het uitgroeien der vruchten. Een appel voor model-handelsverpakking!

5 aan scliuinliggend snoer geteeld tegen de Z.-zijde van den betonmuur, wederom een grooten omvang en groeiden meest uit tot prachtvruchten. Het Meterbreede strookje grond aan de N.-W. zijde van dit gedeelte van den muur ismoeilijk tebenutten en weinig culturen geven hier een loonend resultaat. Morellen-leiboomen begroeien hier de muurvlakte. Op den buitenstrook aan den Zuid-Westzijde, eenerzijdsdoor den betonnenmuur en anderzijds door het windscherm afgesloten, was ook weinig te verbouwen. De populieren beschaduwen den grond en maken dit strookje koud en duister. Desnoeren dragen er weinig of niet; alleen morellen kunnen het daar noghouden. Verplanting dezer snoeren wordt dan ook overwogen. Eenige opbrengstcijfers en bloeidata. Het is zeker van belang door enkele cijfers aangaande de opbrengsten van bepaalde variëteiten in struikvorm, op de onderscheidene perceelen voorkomende, een beeld te geven van de waarde dezer peren, appelen en'pruimen vooronze culturen. Daarbij vormt vande jaren 1918 en 1919, dit laatste als het ware een beurtjaar, wat bij de eene variëteit meer het geval is dan bij de andere. Tegelijkertijd vermeld ik de bloeidata van de meestbekende appel- en perevarieteiten, wat wel van beteekenis is in verband met een behoorlijke kruisbestuiving. Naam. Aantal struikvormen. Totaal aantal K.G. in 1919. Bloeitijd Begin. Eind. APPELEN : Goud Reinette Transparente de Croncels The Queen Pfirsich Rother Sommerapfel Codlin Keswick Bismarck Landsberger Reinette Engelsche Winter goud Pearmain Cox Pomona Signe Tillisch 10 3 3 5 3 173 55 41 0 9 5 4 101 55 141 9 Mei 9 9 10 10, 10. 10 1 1. 0Mei 19-0 0. 1. 0. 4, 1.

6 Naam. Aantal struikvormen. Totaalaantal K.Q. in 1919. Bloeitiid. Begin. Eind. Grimes Golden pippin Lane's Prince Albert Cox Oranje pippin Brabantsche Bellefleur Goud Reinette Court pendu Zoete Campagne Zoete Enngaard Present van Engeland PEREN : Madame Treyve Précoce de Trévoux Beurré Alex. Lucas Beurré de Mérode Durandeau Clapp's favorite Louise bonne d'avranches Beurré Superflu Beurré d'amanlis Duchesse d'angoulême Souvenir du Congres Fertility Soldat Laboureur Beurré Diel Triomphe de Vienne Beurré Hardy Beurré Six Alexandrine Drouillard Nouveau Poiteau Beurré Bachelier Williams Duchesse Le Lectier Seigneur d'esperen Doyenné du Comice Bergamotte d'esperen Bon Chrétien William Josephine de Malignes Olivier des Serres 5 3 Aantal lioogstammen. 1 3 1 1 1 1 Aantal struikvormen. 3 1 8 5 3 1 9 8 5 5 3 4 3 1 347 17 110 63 158 68 79 79 63 109 0 146 31 06 131-86 75 788 41 11 3 585 198 99 1139 50 184 39 375 381 140 0 78 0 6 16 88 1 13 17. 15. 0. 16 15 13, 8 Apri 30 Mei 3. 3 3 3. 3 5 5 5. 5, 5 5, 8 8. 8. 9» * 1 3 30 7 8 8. 8 4. 13 Mei 0 13 Mei 13 14. 14 1, 14 15 13 15 17, 17 15 19 15 16. 16

7 Een nog jonge appelstruik in wintertoestand. De goede dracht ontstaat, doordat het licht in bladtoestand overal doordringt. Op den achtergrond vollewindleidingen en debetonmuur. Ten slotte laat ik hier een lijstje volgen in alphabetische volgorde van de vruchtenvarieteiten, welke thans in den Proeftuin voorkomen ter vergemakkelijking bij het onderzoek, of een variëteit aanwezig is.

8 Op den Tuin kan dan op den plattengrond" (die in het schuurtje komt te hangen) dadelijk de standplaats van de gezochte variëteit worden gevonden. APPELEN. Adams Pearmain Akerö Ananas Reinette Astrakan Witte Baumans Reinette Belle de Pointoise Belle de Veurne Bismarck Brabantsche (zure) bellefleur Burcharts Reinette Campagnezoet Canada Reinette Cellini Champagne Reinette Charlemowski Court pendu Cox oranje pippin Cox pomona Dantziger kantappel Delicious Dr. Seeligs oranje pippin Engelsche winter gold pearmain Ermgaard (zure) Ermgaard (zoete) Gelber Richard Grimes golden pippin Gloriamundi Goud Reinette Harberts Reinette Hollaart (Fransche) Huismanszoete Irish Peach Kandy (zoete) Kasseier Reinette Keizer Alexander Keswick Codlin Landsberger Reinette Lane's Prince Albert Lemoen appel v Mr. Gladstone Muskaat Reinette Norther(n) Spy Orleans Reinette Paradijs (Fransche) Pfirsich Rother Sommerapfel Present van Engeland Princesse Noble Roode Astrakan Roode Herfst Calville Rhode Island Greening Rudolph van Oostenrijk Siberische glasappel Signe Tillisch Salomé Sterreinette The Queen Transparente de Croncels Yellow transparent Zomeraagt

9 PEREN. Alexandrine Drouillard André Desportes Baronne de Mello Bergamotte d'esperen Beurré Alexander Lucas d'amanlis Bachelier Blanc Capiaumont Chaudy Clairgeau Diel «Dumont Ghelin Giffard grauwe herfst -. gris d'hardenpont(d'hiver) Hardy van den Ham de Mérode Napoléon Six Superfin Bon Chretien William Bonne Louise d'avranches Brederode British Queen Clapp's favorite Comtesse de Paris Comte de Flandre Conseiller de la Cour Délice d'hiver Des doeux Soeurs Dr. Jules Guyot Doyenné d'aiencon George Boucher du Comice Mad. ThLevavasseur Dorothé Royale Duchesse d'angoulême Durandeau (Poire detongres) Fertility Foppenpeer Fondante des Bois Forellenpeer Francois Borgia General Totleben Gieser Wildeman Herzogin Elsa Hoornsche stoofpeer Josephine de Malignes Jodenpeer Jules d'airolles Kleipeer (Winterjan) Koolstok Koning Karl von Wurtemburg Le Curé Le Lectier Maagdepeer Madame Treyve Marguerite Marillat Marie Louise Duquesne Marsepijnpeer Minister Dr. Lucius Monseigneur de Mons N. Holl. Suikerpeer Notaire Lepin Nouveau Poiteau Olivier des Serres Oomskinderenpeer

31 Vroege van Kronenstein Wilderperzik FRAMBOZEN. Devon Haagsehe bruine Hornet Surprise d'automne Peyne's Royal Superlatief Winklers Sämling. KRU1SBESSEN. Crown Bob Engelsen vroege witte Golden Drop Green Ocean Hoornsche gele Kleine groene Lady de Lanière Ruige late rootle Vroege gele Winhams Industry Witte Smet Witte Voldragende Wijker gele ROODE BESSEN. Aalsmeersche Trosbes Holl. Dikkop (DuitscheZure) Hoornsche bes Hoornsche roode New Fay's Prolifie Roode Geelsteel St. Anna Korfkesbes. ZWARTE BESSEN. Baldwin Boskoop Giant Goliath Lee's Prolifie Seabrook's black currant WITTE BESSEN. Parel Witte JAPANSCHE WIJNBES. MIDDELBURG, April 190. De Rijkstuinbouwconsulent, D. BLOEMSMA.

5 aan schuinliggend snoer geteeld tegen de Z.-zijde van den betonmuur, wederom een grooten omvang en groeiden meest uit tot prachtvruchten. Het Meterbreede strookje grond aan de N.-W. zijde van dit gedeelte van den muur ismoeilijk tebenutten en weinig culturen geven hier een loonend resultaat. Morellen-leiboomen begroeien hier de muurvlakte. Op den buitenstrook aan den Zuid-Westzijde, eenerzijdsdoor den betonnenmuur en anderzijds door hetwindscherm afgesloten, was ook weinig te verbouwen. De populieren beschaduwen den grond en maken dit strookje kouden duister. De snoeren dragen er weinig of niet; alleen morellen kunnen het daar noghouden. Verplanting dezer snoeren wordt dan ook overwogen. Eenige opbrengstcijfers en bloeidata. Het is zeker van belang door enkele cijfers aangaande de opbrengsten van bepaalde variëteiten in struikvorm, op de onderscheidene perceelen voorkomende, een beeld te geven van de waarde dezer peren, appelen en'pruimen vooronze culturen. Daarbij vormt vande jaren 1918 en 1919, dit laatste alshet ware een beurtjaar, wat bij de eene variëteit meer het geval is dan bij de andere. Tegelijkertijd vermeld ik de bloeidata van de meestbekende appel- en perevarieteiten, wat wel van beteekenis is in verband met een behoorlijke kruisbestuiving. Naam. Aantal struikvormen. Totaal aantal K.G. in 1919. Blo Begin. :itijd Eind. APPELEN : Goud Reinette Transparente de Croncels The Queen Pfirsich Rother Sommerapfel Codlin Keswick Bismarck Landsberger Reinette Engeische Winter goud Pearmain Cox Pomona Signe Tillisch 10 3 3 5 3 173 55 41 0 9 5 4 101 55 141 9 Mei 9. 9. 10 10. 10. 10 1 1 0Mei 19. 0, 0. 1. 0, 4. 1»