VLAAMSE OVERHEID inventarisatie van het onroerend erfgoed : ORGELS Provincie West-Vlaanderen Administratieve entiteit DE PANNE Gemeente DE PANNE Parochiekerk Onze-Lieve-Vrouw Arrondissement Veurne KERK De Panne was in oorsprong een wijk afhankelijk van Adinkerke en werd in 1911, na het toegenomen kusttoerisme, zelfstandige gemeente. Vanaf 1923 werden er in de badstad De Panne liturgische diensten gehouden in de Sint-Jozefskapel (Koninginnelaan); deze kapel was opgericht door een Engelse familie, ter nagedachtenis van een in de eerste wereldoorlog gesneuvelde militair. Na Sint-Pieter (De Panne-dorp, 1894) ontstond hier in 1926 O.L.Vrouw als tweede parochie. In 1930-31 werd de neoromaanse O.-L.-Vrouwkerk opgetrokken - ingewijd in 1937 -, met crypte van 1947. Addendum. In 1906 hadden ook de paters Oblaten een kapel opgericht voor vakantiegangers (populair bij rijke toeristen omdat er in het frans gepredikt werd); in 1908 werd ze vervangen door een kerk, die nog in 1913 werd uitgebreid. Tijdens de Eerste Wereldoorlog deed ze zelfs dienst als "Koninklijke Kapel". ORGEL Auteur instrument: (speeltafel gesigneerd :) Johannes Klais Bonn Gegr. 1882 Orgelbaumeister Opus 882 Bouwjaar: 1937 De gebroeders Jos. & P. Loncke (Esen) assisteerden bij de montage van dit orgel. Het huis Loncke heeft ook steeds verder ingestaan voor het onderhoud. INSTRUMENT Dispositie P I II Gedektbas 16v Nachthoorngedekt 16v Groote Fluit 8v Zachtbas 16v Prestant 8v Wilgenpijp 8v Kwintbas 10 2 /3v Holpijp 8v Zweving 8v Prestantbas 8v Spitsfluit 8v Prestant 4v Fluitbas 8v Oktaaf 4v Blokfluit 4v Oktaaf 4v Roerfluit 4v Zwegel 2v Bazuin 16v Vulwerk 3-4k Tertscimbel 4k I-Voetw. Trompet 8v Kromhoorn 8v II-Voetw. II-I Onderoktaaf II Onderoktaaf II-I + handbediende accessoires : - boven elke registerschakelaar 2 wipjes voor de VR1 en VR2
- druktoetsen op bakstuk van klavier : Voetw. 2 - Voetw. 1 - terzijde een supplementaire rij trekkertjes voor Voetw. 2 : Gedektbas 16v, Zachtbas 16v, Kwintbas 10 2 /3v, Prestantbas 8v, Fluitbas 8v, Oktaaf 4v, I-Voetw., II-voetw. - terzijde een rij trekkertjes = afstellers : Bazuin 16 v, Kwintbas 10 2 /3v, Nachthoorngedekt 16v, Trompet 8v, Kromhoorn 8v - druktoetsen onder het klavier : HR - VR1 - VR2 af P - F - T + voetbediend : - pistons : I-Voetw., II-Voetw., II-I - "Wals af" (= crescendo; rolzweller) & ronde indicator wijzerplaat boven het manuaal - \ (zweltrede) manuaalomvang : C - g 3 pedaalomvang : C - f 1 Klaviatuur - vrijstaande speeltafel, lateraal geplaatst, links vóór het orgel Pijpwerk - integraal nieuw uit 1937 - de houten pijpen van de "Groote Fluit 8v" hebben twee monden, één aan de voorzijde en een iets wijdere aan de achterkant Windladen, tractuur, etc. - integraal uit 1937; electro-pneumatisch systeem ORGELKAST - er is enkel een sokkel als voet van het meubel, voor het overige staat het pijpwerk in open opstelling; achteraan het Reciet in een zwelkas huidige toestand : normaal datum onderzoek : oktober 1989 * * *
BIBLIOGRAFIE 1) tijdschrift Sint-Gregoriusbode / Bijvoegsel aan het Liturgisch Parochieblad voor de leden der Sint-Gregoriusvereniging van het bisdom Brugge, jg. VII/4, 1937; blz. 62-63 : ORGELWIJDINGEN. - Op Woensdag, 28 Juli, werd te De Panne in de parochiale kerk van O. L. Vrouw een nieuw orgel gewijd. Het instrument bevat 23 spelen en werd geleverd door de firma J. Klais van Bonn. De heer Flor Peeters bespeelde het op de inhuldiging. 2) Jos. Loncke : Geschiedenis van een orgelbouwer, afl. III, in De Schalmei, jg. I/5, Gent, 1946; blz. 23-24 : in de lijst werken van Jozef en Pieter Loncke, sinds 1924 : slotvermelding "In 1935, '36 en '37 hebben wij mede gewerkt met de firma J. Klais (Bonn am Rhein) voor het plaatsen der orgels van de Kathedralen van Brugge en Gent, Gent St. Pieters buiten, De Panne O.L.V., allen volgens het electrisch stelsel." 3) L. Lannoo : Historische orgels tussen duin en polder, in tijdschr. Adem, jg. 29/2, Leuven, 1993, blz. 76-81; blz. 76 : Pas vanaf de vorige eeuw kwam de huidige kustlijn echt tot ontwikkeling met de allereerste mondaine badplaatsen. Precies daar kwamen de eerste 'nieuwe' orgels met als orgelmakers Pierre Schijven (Oostende), Georges Cloetens (De Panne en Blankenberge) en Emile Kerkhoff (Oostende en Zeebrugge). NOTA. Er wordt niet vermeld welke kerk in De Panne het betreft. Indien het om de O.-L.-Vrouwkerk gaat dan zou dit werk tussen 1931 en 1937 moeten vallen, wat niet erg waarschijnlijk lijkt. Misschien is een van de kapellen bedoeld (paters Oblaten? voorlopige kapel van de O.L.Vrouwparochie?). De Cloetens-activiteit is alleszins niet vóór 1910 te dateren, om volgende reden: Er zijn ons twee werklijsten bekend van G. Cloetens (een gedeeltelijke en een hele), weergegeven in programmafolders bij inwijding van een Cloetens-werk: a) Abdij van Maredret, programmafolder bij de inwijding van een nieuw orgel van Georges Cloetens (Brussel) op 22 nov. 1907. Hierin opgenomen een lijstje "Orgues en Construction". De Panne wordt hier niet vermeld. b) Abdij van Keizersberg te Leuven, programmafolder bij de inwijding van een nieuw orgel van Georges Cloetens (Brussel) op 7 juni 1910. Hierin "Orgues construites ou en construction". Ook hier geen vermelding van De Panne. Er kan nog aan toegevoegd worden dat het Cloetens-orgel in Blankenberge (cit. Lannoo), parochiekerk Sint-Rochus, dateert van 1907 (en vermeld staat in Cloetens' lijst van 1910). 4) G. Huybens : De Duitse orgelbouwfirma Klais in België, in 'Orgelkunst', jg. XXXII, 2009/nr.3, blz. 128-165; zie blz. 161. 5) werklijst firma Klais (Bonn), als Pdf-document te vinden op http://www.orgelbau-klais.com/bilder/pdf/opusliste_2010-12.pdf in de lijst : Opus : 882 Ort : De Panne/B, Onze Lieve Vrouwkerk Man/Reg : II/23 Jahr : 1937 Erbauer : Hans Klais
ICONOGRAFIE 1) Fotografische opname(n) beschikbaar bij het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium / Brussel : Zie tevens : De Vos-Stockman, A. & Roose-Meier, B. & Verschraegen, H.: Fotorepertorium van het meubilair van de Belgische bedehuizen, provincie West-Vlaanderen, kanton Veurne; uitg. Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium, Brussel, 1975; blz. 23, DE PANNE, kerk Onze-Lieve-Vrouw Interieur / Alg. gezicht naar het doksaal, cliché M33116 (1968). KIK-IRPA, Brussel
2) op www.westhoek.be