Werkwijze Alle OntdekZelf experimenten zijn bedoeld voor de leerling om zelf te ontdekken. Laat de leerling vanaf het begin werken met zijn materialen en ontdekken hoe hij tot een antwoord of een werkende oplossing komt. Voor u als leraar is er weinig werk te doen, u hoeft alleen te zorgen dat ze de juiste materialen en opdracht krijgen en af en toe (maar alleen wanneer het echt nodig is) uitleg te geven. Het is niet nodig dat u alles gaat verklaren. Het is wel belangrijk dat u de leerling de kans en tijd geeft om tot ontdekken te komen waardoor u bewerkstelligt dat ze gemotiveerd blijven en niet vergeten wat ze allemaal ontdekt hebben. Laat ze kort opschrijven wat ze ontdekt hebben en laat ze aan het eind van de les samen bespreken wat de resultaten waren. Verklaar alleen iets wanneer het echt gevraagd wordt. Qua organisatie kost deze opzet weinig tijd en voorbereiding. Zorg er alleen voor dat de leerling krijgt wat hij voor de vraag/opdracht nodig heeft en teruggeeft wat hij heeft gebruikt. Met bijgaande materialen kunt u (een deel van) onderstaande experimenten uitvoeren, afhankelijk van wat u heeft aangeschaft. 1) Wat is geluid? Geluid is de trilling in de lucht die door een voorwerp wordt gemaakt. Wanneer bijvoorbeeld een gitaarsnaar in beweging wordt gebracht, zorgt de trilling van de snaar ervoor dat de lucht die om de snaar zit in trilling wordt gebracht. Dit trillen wordt veroorzaakt door allerlei verschillende manieren b.v. door blazen, slaan, trillen etc. Probeer eens een geluid met onderstaande materialen te maken. Wat is het verschil? - liniaal Druk het uiteinde van de liniaal met de hand op de rand van de tafel. Laat nu het uitstekende deel bewegen door het naar beneden te trekken en los te laten. Door de snelle trilling van de liniaal ontstaat nu geluid. Of: - stemvork Houd de stemvork vast tussen twee vingers en tik tegen de tafelrand. Het geluid wat je nu hoort is de trilling van de stemvork. Wanneer je het handvat (knopje) tegen je voorhoofd aandrukt, dan hoor je het geluid in je hoofd. Wat is het verschil? Of: - elastiek - kunststof bak Wanneer het koord goed strak wordt gehouden en net als bij een gitaar wordt bewogen (trekken en loslaten) dan hoor je een scherp hoog geluid. Dit is hetzelfde geluid als van een gitaarsnaar. Wat zie je aan de snaar?
2) Kun je geluidsgolven zichtbaar maken? Geluidsgolven zijn bewegingen in de lucht. Probeer eens het geluid van de stemvork zichtbaar te maken in het water. Probeer daarna eens met het koord geluidsgolven na te doen. - kunststof bak - water - stemvork Door het uiteinde van de stemvork net iets in het water te houden zie je mooie watergolven ontstaan. Of: Probeer met de veer geluidsgolven na te doen waarbij een van de uiteinden stil moet blijven. Maak grote en kleine golven, maar ook langzame en snelle golven. Benodigdheden ; - spiraalveer 80 300 cm Laat één eind door iemand goed en stil vasthouden. Houd het andere uiteinde in de hand, trek het uit tot 3 m en maak steeds een zelfde, wat snellere, beweging van boven naar beneden; maximaal 10 cm. Je ziet nu een golfbeweging met een bepaalde golfgrootte. Wat je aan de veer ziet, gebeurt ook in de lucht, maar dan veel sneller en veel kleiner. Wanneer je nu met dezelfde snelheid golfjes van 30 cm maakt, krijg je een grotere golf, deze golf past bij een harder geluid. Wanneer je nu de op en neer beweging versnelt, krijg je meer kleine golven. Dit past bij een hoger geluid. 3) Kun je zelf een simpele geluidsversterker maken? Geluid wordt versterkt (harder gemaakt) door gebruik te maken van een klankkast. - kunststof bak - stemvork Door de stemvork aan te tikken horen we geluid. Wanneer we de stemvork met het handvat (knopje) tegen de bak drukken wordt het geluid versterkt. We maken dan gebruik van een klankkast.
4) Kun je zelf een snaarinstrument maken met hoge en lage geluiden? Met behulp van de elastieken en deze opbergbak kun je een gitaar namaken. Probeer dat maar eens en probeer het daarna met allebei de snaren uit. - 2 verschillende snaren (elastieken) - kunststof bak Span het elastiek strak rondom de bak en laat het elastiek trillen. Het geluid wat je nu hoort, is de snaar waarbij de opbergbak de klankkast is. De dikke snaar maakt lage geluiden en de dunne snaar maakt hoge geluiden. Door een snaar strakker te trekken kun je ook de hoogte van het geluid veranderen. 5) Hoe kun je geluid vervoeren? Maak met deze materialen een microfoon en luidspreker op een afstand van ongeveer 3 meter. Probeer daarna met de Slinkyveer geluidsgolven na te doen. Laat alle soorten bewegingen van de veer zien door de veer aan één kant te bewegen en de andere kant stil te houden. - 2 plastic drinkbekertjes - stuk touw van minimaal 3 meter - 2 kruisstukjes Maak een klein gat in de bodem van de drinkbekers en haal daar het koord doorheen, zodat de bekers met de onderkant tegen elkaar aan zitten. Maak nu aan elk uiteinde van het koord een kruisstukje vast. De een houdt de beker aan zijn mond om erin te praten en de ander aan zijn oor om te luisteren. Let erop dat het koord strak staat en dat het koord verder niets aanraakt. Probeer met een iets openstaande deur te werken. Eén persoon ervoor en de ander erachter. De snaar mag niets aanraken, anders werkt het niet.
Of: - slinky veer Doe de proefjes met deze veer alleen op een gladde vloer/tafel, zodat de veer niet kapot gaat. Twee kinderen houden ieder een uiteinde van de veer vast en gaan 3 meter uit elkaar staan. Eén van hen houdt alleen de veer stil, de ander beweegt de veer op en neer en maakt zo golfjes van ongeveer 20cm. Schrijf op wat je ziet in de veer. Doe daarna hetzelfde met bewegingen van links naar rechts. Wat zie je hier allemaal gebeuren? Zo verplaatst het geluid zich ook in de lucht. 6) Hoe kunnen we geluid nog beter horen? Probeer geluid uit je mond te versterken met slang en trechter. - trechter - stuk slang Steek de slang op de smalle tuit van de trechter. Houd het andere uiteinde van de slang voorzichtig bij je oor. Wat is het verschil in geluid met en zonder dit hulpmiddel. Twee personen gaan ongeveer een meter van elkaar staan, één persoon houdt de trechter met slang vast met het uiteinde van de slang aan zijn oor en de ander gaat gewoon hardop spreken. Daarna houdt de spreker de trechter op 10 cm van zijn mond en praat hierdoor. Wat is het verschil?
7) Hoe kun je geluid nog versterken? Een trompet versterkt het geluid wat we met onze trillende lippen maken. Hoe werkt dat? - trechter - stuk slang Steek de slang op de smalle tuit van de trechter. Houd het andere uiteinde van de slang in je mond en probeer te blazen als op een trompet. 8) Hoe kun je geluid langer laten klinken? Wanneer het geluid dat je maakt niet wordt afgeremd, zal je het geluid langer horen. - stemvork - elastiekje - liniaal Door de stemvork met een lusje aan het elastiek te hangen krijgen we een soort triangel. Tik je nu de stemvork met een hard voorwerk aan (liniaal), dan zul je horen dat de stemvork veel langer geluid blijft maken. 9) Hoe maak je geluid met je mond? Het geluid dat uit je mond komt, wordt gemaakt door je stembanden. Die stembanden werken hetzelfde als de snaren van een gitaar. We tikken niet tegen deze snaren aan, maar laten er lucht langs lopen, waardoor ze gaan bewegen. Lage geluiden door slappe stembanden, hoge geluiden door strakke stembanden. Probeer dit maar eens na te doen met een ballon. - ballon Blaas de ballon op en laat hem daarna leeglopen terwijl het uiteinde uit elkaar getrokken wordt. Door het uiteinde meer of minder strak te trekken, verandert het geluid.
10) Hoe werkt ons oor? Probeer aan de hand van het oormodel en de tekening te ontdekken hoe het oor werkt. - oormodel met tekening Ons oor kan heel goed geluidsgolven opvangen. De geluidsgolven gaan ons oor in via de gehoorgang en raken aan het eind het trommelvlies. Dit trommelvlies en de drie gehoorbeentjes die daar achter liggen gaan daardoor trillen. Deze trillingen brengen een vloeistof in het slakkenhuis in beweging en deze vloeistof zorgt voor een elektrische reactie die via de gehoorzenuw naar de hersenen gaat.
Diverse aanvullende vragen: 11) Maak met je stem een geluid dat je maakt wanneer je blij bent. Maak daarna met je stem een geluid dat je maakt wanneer je droevig bent. Wat is het verschil en hoe komt het dat je dit verschil maakt? 12) Hoe maak je met je mond verschillende geluiden? Probeer maar eens uit wat voor verschillende geluiden je met je mond kunt maken en wat je dan voelt. Sissen, fluiten, bubbelen, klikken, klapperen etc. 13) Kun je zelf een echo maken? Wat heb je daarvoor nodig? 14) Kun je geluid ook voelen? 15) Wat is sneller, licht of geluid? Denk daarbij aan de bliksem. 16) Waarom is geluid kunnen horen belangrijk? 17) Welke muziekinstrumenten maken lage geluiden? Maak hierbij verschil tussen slaginstrumenten, blaasinstrumenten en snaarinstrumenten. 18) Wat valt je op bij de grootte van de instrumenten in vergelijking met de toonhoogte die ze maken? Denk b.v. aan de grote trom en een gewone trommel. 19) Kunnen wij mensen alle geluiden horen? 20) Kun je een echte geluidsstilte maken? Probeer maar eens hoe moeilijk dat is.
Inhoud van de startset geluid 119215 Functie 119200 Stemvork, 120 mm lang, met etui, 2 stuks Algemeen gebruik 119218 Slinky veer, 75 mm diameter Geluidsgolven zichtbaar maken 111543 Ballonnen, 10 stuks Aantonen van hoge en lage tonen 117440 Trechter, 65 mm diameter, 2 stuks Geluid versterken 118253 Rubberslang, 8 x 12 mm, 2 meter Algemeen 111130 Kunststof liniaal, 20 cm lang, 2 stuks Geluid maken d.m.v trillingen Microfoon- en luidsprekermodel, zelfbouwset Geluid vervoeren 306014 Oormodel, platte uitvoering van hardschuim Aantonen hoe het oor werkt in kleur, in 6 delen uitneembaar Elastiekjes, 10 dikke en 10 dunne. Snaren Opbergkoffer met deksel, handleiding leraar en vragenboekje leerlingen.