RAPPORT VAN BEVINDINGEN TUSSENTIJDS KWALITEITSONDERZOEK YnSicht Piter Jelles Plaats: Leeuwarden BRIN-nummer: 20DL03 Arrangementsnummer: Onderzoek uitgevoerd op: 10 november 2011 Conceptrapport verzonden op: 30 november 2011 Rapport vastgesteld te Zwolle op: 12 december 2011 (HB 3208496) Reproductie van het rapport zonder toestemming van de inspectie of de school/instelling vindt niet plaats anders dan in zijn volledige vorm.
1. INLEIDING De Inspectie van het Onderwijs heeft op 10 november 2011 een onderzoek uitgevoerd op Piter Jelles Ynsicht, afdelingen vmbo-b en vmbo-k, om een oordeel te kunnen uitspreken over de kwaliteit van het onderwijs op deze afdelingen en over de naleving van wet- en regelgeving. Aanleiding en toezichthistorie De aanleiding voor dit onderzoek is het volgende. De inspectie heeft op 18 november 2010 een kwaliteitsonderzoek uitgevoerd op de afdeling vmbok van Piter Jelles Ynsicht. De aanleiding voor dat onderzoek waren de onvoldoende opbrengsten op deze afdeling. Naar aanleiding van dat onderzoek concludeerde de inspectie dat er belangrijke tekortkomingen waren in de opbrengsten en het onderwijsleerproces. Het onderwijs is daarom als zwak beoordeeld en de afdeling kreeg een aangepast arrangement. In het toezichtplan dat vervolgens is vastgesteld, is afgesproken dat de kwaliteit van het onderwijs in september 2012 weer van voldoende niveau moet zijn. In het 4 e kwartaal van 2011 zou een voortgangsgesprek worden gevoerd. Bij het bestuursgesprek op 15 juni 2011 is vervolgens afgesproken dit voortgangsgesprek om te zetten in een tussentijds kwaliteitsonderzoek (TKO). De reden was dat de afdeling vmbo-b van Piter Jelles Ynsicht weliswaar voldoende opbrengsten had, maar de leerresultaten vertoonden een neergaande trend. Er is afgesproken het tussentijds onderzoek op de afdeling vmbo-k te combineren met een onderzoek op de afdeling vmbo-b. Bij dit tussentijds kwaliteitsonderzoek zullen de afspraken zoals vastgelegd in het toezichtplan voor de afdeling vmbo-k worden nagegaan. Deze hebben betrekking op de onvoldoende indicatoren van het kwaliteitsonderzoek in 2010. Daarnaast zullen de bevindingen met betrekking tot de afdeling vmbo-b worden beschreven. Er is geen volledig kwaliteitsonderzoek uitgevoerd op de afdeling vmbo-b, omdat de opbrengsten over de afgelopen drie jaar genomen voldoende zijn. Onderzoeksopzet De inspectie heeft de kernindicatoren onderzocht op de aspecten: de opbrengsten, het onderwijsproces, de kwaliteitszorg en de wet- en regelgeving. Het onderzoek bestond uit de volgende activiteiten: - Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn. - Analyse van documenten die betrekking hebben op zelfevaluatie-activiteiten van de school en van andere documenten die de school voorafgaand aan het schoolbezoek heeft toegestuurd en tijdens het schoolbezoek heeft overhandigd. - Schoolbezoek, waarbij in 18 klassen (vmbo-b en vmbo-k) de onderwijspraktijk is geobserveerd door het bijwonen van lessen. Bovendien heeft de inspectie over de kwaliteit van de indicatoren gesprekken gevoerd met het management. - Op uw school is verder een gesprek gevoerd met leerlingen, docenten en zorgfunctionarissen. - Aan het eind van het schoolbezoek heeft de inspectie de bevindingen van het onderzoek besproken met de directie. Op een later moment zullen de bevindingen worden besproken met het college van bestuur, waarbij ook de onderzoeken op andere vestigingen van Piter Jelles worden doorgenomen. Toezichtkader De inspectie heeft zich bij haar onderzoek gebaseerd op het Toezichtkader vo 2011. In het jaarwerkplan verantwoordt de inspectie welke wettelijke aspecten zijn onderzocht. Deze documenten zijn te vinden op www.onderwijsinspectie.nl. H2839406/12 Pagina 2 van 9
Opbouw rapport In hoofdstuk 2 zijn de bevindingen uit het onderzoek naar de onderwijskwaliteit en de wettelijke voorschriften weergegeven. Dit wordt gevolgd door een paragraaf waarin het oordeel van de inspectie wordt toegelicht en waar mogelijk de schoolontwikkeling in samenhang wordt beschreven. Hoofdstuk 3 geeft het toezichtarrangement weer. H2839406/12 Pagina 3 van 9
2. BEVINDINGEN 2.1 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabel vermeldt de inspectie welke indicatoren in dit onderzoek zijn betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader voortgezet onderwijs. De indicatoren met een asterisk zijn de normindicatoren; zij spelen een beslissende rol bij de beoordeling van de kwaliteit van het onderwijs. De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de betreffende indicator gerealiseerd is. Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten) De inspectie heeft daarnaast onderzocht of wordt voldaan aan de naleving van enkele wettelijke voorschriften. Of de school wel of niet voldoet aan deze wettelijke vereisten wordt tot uitdrukking gebracht met de score ja of nee. Resultaten 1.1 * De leerlingen behalen in de onderbouw het opleidingsniveau dat mag worden verwacht. 1.2 * De leerlingen lopen weinig vertraging op in de bovenbouw van de opleiding vmbo-b. 1.2 * De leerlingen lopen weinig vertraging op in de bovenbouw van de opleiding vmbo-k. 1.3 * De leerlingen van de opleiding vmbo-b behalen voor het centraal examen de cijfers die mogen worden verwacht. 1.3 * De leerlingen van de opleiding vmbo-k behalen voor het centraal examen de cijfers die mogen worden verwacht. 1.4 * Bij de opleiding vmbo-b zijn de verschillen tussen het cijfer voor het schoolexamen en het cijfer voor het centraal examen van een aanvaardbaar niveau. 1.4 * Bij de opleiding vmbo-k zijn de verschillen tussen het cijfer voor het schoolexamen en het cijfer voor het centraal examen van een aanvaardbaar niveau. 1 2 3 4 5 Leerstofaanbod 2.3 * De school met een substantieel percentage taalzwakke leerlingen heeft bij alle vakken een aanbod aan leerinhouden dat past bij de talige onderwijsbehoeften van deze leerlingen. 1 2 3 4 Begeleiding 7.1 * De school gebruikt een samenhangend systeem van genormeerde instrumenten en procedures voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van de leerlingen. 1 2 3 4 H2839406/12 Pagina 4 van 9
Kwaliteitszorg 1 2 3 4 9.3 De school evalueert regelmatig het onderwijsleerproces. 9.5 De school borgt de kwaliteit van het onderwijsleerproces. 9.6 De school waarborgt de kwaliteit van het schoolexamen en van andere toetsinstrumenten. H2839406/12 Pagina 5 van 9
2.2 Beoordeling Algemeen beeld In het toezichtplan voor de afdeling vmbo-k zijn meerdere afspraken opgenomen. De afspraken hebben betrekking op de tekortkomingen uit het kwaliteitsonderzoek in 2010. Daarbij is afgesproken dat deze indicatoren tijdens dit tussentijds kwaliteitsonderzoek opnieuw worden beoordeeld. De conclusie is dat de school zich aantoonbaar heeft ontwikkeld op deze onderdelen en de twee normindicatoren in het onderwijsproces worden nu als voldoende beoordeeld. Ten aanzien van de kwaliteitszorg heeft de school zich ontwikkeld, maar is nog geen sprake van voldoende oordelen. Een aanvullende afspraak was dat de school voorafgaand aan het tussentijds kwaliteitsonderzoek een eigen analyse maakt van de opbrengstgegevens 2010-2011 en een geactualiseerd voortgangsverslag opstuurt. Aan deze twee afspraken is voldaan. Over het algemeen concludeert de inspectie dat de school werkt aan de geconstateerde tekortkomingen en op onderdelen aantoonbaar verbetering heeft gerealiseerd. De opbrengsten voor de afdeling vmbo-k zijn op dit moment nog onvoldoende. Voor de afdeling vmbo-b gelden dezelfde oordelen voor het onderwijsproces als voor de afdeling vmbo-k. Naar aanleiding van de lesbezoeken in de (soms gecombineerde) klassen, zijn door de inspectie belangrijke kanttekeningen geplaatst. De bevindingen ten aanzien van de lessen worden volgens de afspraken in het toezichtplan niet in oordelen weergegeven. Wel wordt hieronder een toelichting gegeven op de bevindingen. Toelichting Het bovenstaande algemene oordeel van de inspectie wordt hieronder toegelicht. Daarbij komen voor zover van toepassing achtereenvolgens de in de inleiding genoemde aspecten aan bod: de opbrengsten, onderdelen van het onderwijsproces en onderdelen van de kwaliteitszorg. Opbrengsten De opbrengsten op de afdeling vmbo-k zijn al langdurig onvoldoende. Ook de meest recente opbrengstenkaart van 2011 geeft dit aan. De onvoldoende onderdelen zijn het gemiddeld ce-cijfer en het verschil ce-se. Het gemiddeld ce-cijfer is op de opbrengstenkaart 2011 wel gestegen, van een 5,6 naar een 5,9. Ook het verschil ce-se is verbeterd; het is sterk gedaald van 0,99 naar 0,50. De gegevens van het laatste examen (2011) zijn nog niet verwerkt in de opbrengstenkaarten en kunnen ook nog niet vergeleken worden met landelijke cijfers. De voorlopige cijfers laten zien dat het gemiddeld ce- cijfer gelijk is gebleven (5,9). Het verschil ce-se is nog iets meer gedaald naar 0,42. Al met al is sprake van een positieve tendens, maar naar alle waarschijnlijkheid is de verbetering niet voldoende om het driejaarsgemiddelde op de opbrengstenkaart 2012 te wijzigen naar een voldoende. De opbrengsten zullen dan waarschijnlijk voor de zesde keer onvoldoende zijn op basis van het gemiddeld ce-cijfer en verschil se-ce. Het rendement bovenbouw voor de opleiding vmbo-k is voldoende. Het rendement onderbouw is nog niet beschikbaar omdat dit nog opgebouwd moet worden; de locatie Ynsicht heeft nog maar voor het tweede jaar de volledige opleidingen vmbo-b en vmbo-k van leerjaar 1 tot en met 4 in één gebouw. Daarvoor was de onderbouw elders gehuisvest. De opbrengsten op de afdeling vmbo-b zijn van voldoende niveau. Op de opbrengstenkaart 2011 was echter sprake van een neerwaartse tendens. Het gemiddeld ce-cijfer was over drie jaar gemeten (2009-2010-2011) onvoldoende. In 2011 was voor het eerst het rendement bovenbouw onvoldoende. Dit leidt over drie jaar niet tot het oordeel onvoldoende, maar is wel risicovol. Het verschil ce-se is klein. Bij het afgelopen examen is het gemiddeld ce-cijfer gestegen van 6,1 naar 6,3. Voor het bovenbouwrendement zijn nog geen landelijk vergeleken gegevens beschikbaar. De school werkt hard om de opbrengsten te verhogen, en zet hierbij in op meerdere aspecten. Omdat de school nog maar een jaar in de huidige vorm functioneert (de leerjaren 1 tot en met 4 H2839406/12 Pagina 6 van 9
voor beide opleidingen op deze locatie) is afgelopen jaar veel energie gaan zitten in het samenvoegen van twee verschillende culturen. Daarnaast werd op onderwijsinhoudelijk gebied prioriteit gegeven aan het opzetten van doorgaande leerlijnen van onder- naar bovenbouw en de versterking van de vaksecties. Om het rendement te verbeteren is ook geïnvesteerd in examentrainingen. Het is van groot belang om ook dit jaar stevig in te zetten op een verbetering van de examenresultaten van het huidige examenjaar. Dat houdt in dat de school eerder zal starten met de examentrainingen en hier ook meer structureel begeleiding zal bieden. Het onderwijsproces Hieronder worden de twee normindicatoren besproken die vorig jaar onvoldoende waren en die volgens afspraak bij dit TKO opnieuw worden beoordeeld. Daarna wordt een toelichting gegeven op de bevindingen van de inspectie bij de lesbezoeken. Indicator 2.3: de school met een substantieel percentage taalzwakke leerlingen heeft bij alle vakken een aanbod aan leerinhouden dat past bij de talige onderwijsbehoeften van deze leerlingen. In 2010 bleek dat het taalbeleidsplan uit 2007 onvoldoende leidde tot een geïntegreerde aanpak van taalbeleid in alle vakken. Bij dit TKO is dit onderdeel als voldoende gewaardeerd. De school heeft haar taalbeleid geactualiseerd in een nieuwe taalbeleidsplan. Daarbij heeft Piter Jelles Ynsicht nu meer invulling gegeven aan het daadwerkelijk bestrijden van de taalachterstanden in de onderwijspraktijk. Op basis van toetsgegevens worden leerlingen structureel begeleid op het gebied van taal. In de eerste twee leerjaren krijgen alle leerlingen verplichte steunuren taal. Het programma score is ingevoerd. In het derde leerjaar gebeurt de ondersteuning op individuele basis, in de begeleidingsuren (BGU). In de secties zijn afspraken gemaakt over de integratie van taalonderwijs door bijvoorbeeld begrippenlijsten aan te leggen om de woordenschat van leerlingen te vergroten. De inspectie is van oordeel dat de school nu voldoende taalbeleid heeft. Wel vraagt de inspectie aandacht voor de uitvoering van de gemaakte afspraken binnen alle lessen en voor de mankementen in de huidige systematiek van de begeleidingsuren. Door organisatorische problemen krijgen de leerlingen niet altijd de hulp die ze nodig hebben. Indicator 7.1: De school gebruikt een samenhangend systeem van genormeerde instrumenten en procedures voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van de leerlingen. In 2010 werden nog niet voldoende genormeerde toetsen afgenomen. Nu neemt de school in het eerste leerjaar en in het derde leerjaar voor alle leerlingen landelijke genormeerde (cito) toetsen af voor taal en rekenen. De uitkomsten van de toetsen worden gebruikt voor het signaleren van achterstanden, de leerlingen krijgen specifieke hulp op het gebied waar ze uitvallen. De inspectie beoordeelt deze indicator nu als voldoende. Naast de bovenstaande normindicatoren die bij dit TKO beoordeeld zijn, heeft de inspectie uit de lesbezoeken en uit de gesprekken met zorgfunctionarissen, leraren en leerlingen een aantal aandachtspunten geformuleerd, deze gelden voor de beide afdelingen vmbo-b en vmbo-k: - De kwaliteit van de lessen is vorig jaar bij het kwaliteitsonderzoek als voldoende beoordeeld. Tijdens dit TKO zijn eveneens lessen bezocht, maar volgens afspraak is hier geen oordeel over gegeven. Uit de lesbezoeken komt het beeld naar voren dat de kwaliteit van het pedagogisch- en didactisch handelen onder druk staat. Dit betreft de respectvolle omgang tussen docenten en leerlingen maar ook de kwaliteit van de uitleg, de taakgerichte werksfeer en de actieve betrokkenheid van leerlingen. Een te groot aantal lessen laten hier onvoldoende kwaliteit zien. Wat opvallend is, is dat de inspectie relatief veel situaties aantrof waarin de lessen niet goed op gang komen door storend gedrag van leerlingen, waarbij leraren te veel lijken te gedogen. Hierdoor staan basale kenmerken van lessen zoals taakgerichtheid onder druk. Bij het OKV in 2012 zal opnieuw een oordeel worden gegeven over het pedagogische en didactisch handelen. Het is van belang hier dit jaar gericht aandacht aan te besteden. - Leerlingen geven aan de kwaliteit van het mentoraat als wisselend te ervaren. Niet alle mentoren geven een goede invulling aan deze rol, zodanig dat de leerlingen daadwerkelijk H2839406/12 Pagina 7 van 9
begeleiding krijgen van hun mentor. Daarnaast blijkt uit het gesprek met leerlingen nogmaals het belang van preventieve aandacht voor (digitaal) pestgedrag. - De zorg en begeleiding is verbeterd als het gaat om het gebruik van landelijk genormeerde toetsen. Wel vraagt de inspectie aandacht voor de kwaliteit van de planmatige uitvoering van de zorg. In de lessen blijkt dat docenten niet of nauwelijks differentiëren in instructie of verwerking voor de zorgleerlingen. De uitvoering van de handelingsplannen vindt niet of nauwelijks plaats in de klassen, ook al omdat de leraren aangeven niet altijd te weten wie de geïndiceerde leerlingen in de klas zijn. De handelingsplannen zijn daarnaast te algemeen geformuleerd. Het is van belang om concrete en meetbare doelstellingen te formuleren, waarbij eenduidig kan worden vastgesteld of het doel al dan niet is behaald. Op dit moment is dit niet mogelijk. De kwaliteitszorg De kwaliteitszorg is in 2010 beoordeeld, toen waren drie indicatoren van onvoldoende kwaliteit. De inspectie constateert dat de school aan deze drie onderdelen heeft gewerkt, maar dat de oordelen nog niet kunnen worden aangepast. De drie onderdelen zijn nog als onvoldoende beoordeeld: 9.3 De school evalueert regelmatig het onderwijsleerproces. Op Piter Jelles Ynsicht is afgelopen jaar gestart met het uitvoeren van lesbezoeken door de directie en met lesbezoeken door leraren in het kader van collegiale visitatie. Directie en team gebruiken hiervoor kijkwijzers. Dit is een mooie ontwikkeling, waar directie en leraren positief tegenover staan. De lesbezoeken worden echter op dit moment vooral gehanteerd om zicht te krijgen op de lessen van individuele docenten. De volgende stap is om de bevindingen uit de lesbezoeken te vertalen naar een beeld op schoolniveau. Daarbij is het van belang om met elkaar vast te stellen wat het team van Piter Jelles Ynsicht verstaat onder een goede les. Vervolgens kunnen gerichte verbeterpunten worden vastgesteld. 9.5 De school borgt de kwaliteit van het onderwijsleerproces. Deze indicator hangt samen met de voorgaande indicator (9.3). Op dit moment is nog onvoldoende sprake van borging. Er is een start gemaakt met het vastleggen van afspraken, maar deze worden nog niet gecontroleerd en geëvalueerd. 9.6 De school waarborgt de kwaliteit van het schoolexamen en van andere toetsinstrumenten. De school heeft een begin gemaakt met het normeren van toetsen, door in de sectiebesprekingen dit onderwerp te agenderen. Toetsbeleid is echter nog in ontwikkeling, evenals de systematische uitvoering en borging van het toetsbeleid; hier zal het komende jaar verder aan worden gewerkt. De inspectie concludeert dat de school goede stappen zet in haar beleidsmatige aandacht voor onderwijskwaliteit. Wel is er zorg bij de directie van de school met betrekking tot de werkdruk voor het team. Er moet veel gebeuren, het afgelopen jaar en het komende jaar. Het is van belang goede prioriteiten te stellen en zorg te dragen voor zorgvuldige implementatie en borging van verbeteringen. H2839406/12 Pagina 8 van 9
3. TOEZICHTARRANGEMENT De kwaliteit van het onderwijs op de afdeling vmbo-k is in 2010 beoordeeld en heeft toen het aangepast arrangement zwak gekregen. De aanleiding hiervoor zijn de vastgestelde tekortkomingen in de opbrengsten en het proces. Bij een TKO wordt het toezichtarrangement niet aangepast. De afdeling vmbo-k houdt daarmee het aangepast arrangement zwak. Wel is vastgesteld dat de afdeling belangrijke verbeteringen heeft doorgevoerd op twee normindicatoren in het proces. Tegelijkertijd zijn er nog steeds risico s in de opbrengsten, deze blijven onvoldoende. Ook is bij dit TKO in beeld gekomen dat de kwaliteit van de lessen onder druk staat. De constateringen die voor de afdeling vmbo-k gelden, zijn ook van toepassing voor de afdeling vmbo-b. Echter, deze afdeling heeft op dit moment voldoende opbrengsten. Gezien de risico s in de opbrengsten en in het proces, zal ook deze afdeling betrokken worden bij het vervolgtoezicht. Deze afdeling houdt echter het eerder vastgestelde basisarrangement. Met het bevoegd gezag was afgesproken dat de kwaliteit van het onderwijs in 2012 van voldoende niveau is. In het vierde kwartaal van 2012 zal de inspectie een Onderzoek naar Kwaliteitsverbetering (okv) uitvoeren om dit te kunnen vaststellen. In de tussentijd zal de inspectie een voortgangsgesprek voeren op de school. Dit voortgangsgesprek zal gepland worden in juni 2012. Hierover wordt een afspraak gemaakt met de school. Voorafgaand aan het voortgangsgesprek ontvangt de inspectie een geactualiseerde voortgangsrapportage. H2839406/12 Pagina 9 van 9