Geweld in Nederland Een verkenning dr. F.M.H.M. Driessen Bureau Driessen Sociaal Wetenschappelijk Onderzoek Congres Agressie, Geweld en het Politiewerk Nunspeet 14-11-28
Achtergrond Politie wordt vaker geconfronteerd met heftiger geweld Vandaar: Politieacademie laat een onderzoek uitvoeren naar geweld Eerste fase: Verkenning op grond van bestaand statistisch materiaal Rapport: Driessen FMHM, Ester TJ, Spel L (28) Geweld in Nederland, een verkenning van aard en omvang van geweldsdelicten in de Nederlandse samenleving. (Noot: Nummers van de figuren in deze presentatie corresponderen met de nummers in dit rapport).
Signalen vanuit de politie Welten: RHC (woordvoerder): - Toename geweld op straat en in openbare gelegenheden - Schokkende ontwikkeling - Meest onnozele reden genoeg om agressie op te wekken - Criminaliteitscijfers dalen, gebruik lichamelijk geweld niet - Geweld loopt de spuigaten uit
Signalen in de media Schrikbarende toename geweld AD, 2 jan 8 Elke dag overval winkel A dam Telegraaf, 2 jan 8 Zaken in 27 vaker beroofd Parool, 2 jan 8 Overvallen toegenomen Volkskrant, 7 jan 8 Stijging voorvallen met geweld NRC, 2 jan 8 Meer huiselijk geweld NRC, 17 dec 7
Beeldvorming Geweld neemt momenteel toe Toename geweld over de hele linie Algemene verruwing van de samenleving
Processen Verbaal Figuur 1: Indexcijfers van geregistreerde misdrijven (PV) per 1. inwoners 1.6 1.5 1.4 1.3 1.2 1.1 1. 9 8 7 6 5 4 3 2 1 195 1955 196 1965 197 1975 198 1985 199 1995 2 25
Processen Verbaal Figuur 1: Indexcijfers van geregistreerde misdrijven (PV) per 1. inwoners 1.6 1.5 1.4 1.3 1.2 1.1 1. 9 8 7 6 5 4 3 2 1 195 1955 196 1965 197 1975 198 1985 199 1995 2 25 vernieling en openbare orde verstoring (195=9 per 1. inw.) vermogensmisdrijven (195=68 per 1. inw.) geweldsmisdrijven (195=13 per 1. inw.)
Processen Verbaal Figuur 4/5: Indexcijfers van verschillende geregistreerde gewelds- en seksuele delicten (PV) per 1. inwoners 2 indexcijfers (PV)(1=1999) 1 misdrijven tegen leven en persoon mishandeling diefstal met geweld afpersing verkrachting 1999 2 21 22 23 24 25 26 aanranding overige seksuele delicten
Aantal Overledenen Moord en Doodslag Figuur 6: indexcijfers van het aantal Overledenen door Moord en Doodslag per 1. inwoners 3 2 indexcijfers (1=1969) 1 aantal overledenen a.g.v. moord en doodslag (in 1969 =,52; in 27 =,87 (per 1.) 1971 1974 1977 198 1983 1986 1989 1992 1995 1998 21 24 27
Conclusie 1. Processen Verbaal: Stijging tot 2, daarna stabilisatie
Slachtoffers: enquêtes Figuur 8: Indexcijfers van aantal ondervonden en gemelde delicten (ENQ) per 1. inwoners 2 indexcijfers (1=1984) 1 ondervonden delicten (ENQ) (1984=31.699) gemelde delicten (ENQ) (1984=1.664) 1984 1986 1988 199 1992 1994 1996 1998 2 22 24 Noot: periode 198-1984 stijging met circa 25%
Slachtoffers: Eerste hulp Figuur 14: Indexcijfers van de trend in het aantal SEH-behandelingen na geweld 15 14 13 12 11 1 9 8 7 6 5 1997 1998 1999 2 21 22 23 24 25 26 Bron: Letsel Informatie Systeem 1997-26, Consument en Veiligheid. Indexcijfers (1=1997) aantal SEHbehandelingen (index) lineaire trend
Slachtoffers en Processen Verbaal Figuur 11: Indexcijfers van aantal geregistreerde aangiftes van geweldsmisdrijven (PV) en Ondervonden geweldsdelicten (ENQ) per 1. inwoners 4 35 3 25 2 indexcijfers (1=198) 15 1 geweldsmisdrijven (PV) 198 1982 1984 1986 1988 199 1992 1994 1996 1998 2 22 24 26 5 ondervonden geweldsdelicten (ENQ)
Onveiligheidsgevoelens Figuur 12: Indexcijfers van slachtofferenquêtes: percentage onveiligheidsgevoelens van de bevolking 2 1 indexcijfers (1=1992) 'bang zijn om alleen thuis te zijn'' 'bang om 's avonds de deur open te doen' 1983 1985 1987 1989 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2 21 22 23 24 'onveilige plekken in de buurt'
Conclusie 1. Processen Verbaal: Stijging tot 2, daarna stabilisatie 2. Slachtoffers, onveiligheidsgevoelens: Stabilisatie sinds 1984
percentages Specifieke groepen Figuur 15: Fysiek geweld tegen beroepsgroepen in 2 en 27, percentage afgelopen 12 maanden geconfronteerd met fysiek geweld. 1 75 5 25 Politie DJI Sociale Dienst NS Ziekenhuis 2 27 Onderzoeken slecht vergelijkbaar door verschillen in respons en vraagstelling
percentages Ambtenaren Figuur 16: Geweld tegen ambtenaren van de gemeente Amsterdam. 24 en 27. 1 75 5 25 Verbaal geweld Serieuze bedreigingen Fysiek geweld Bron: Bureau Driessen 24, 27 24 27 - Onderzoeken goed vergelijkbaar door zelfde respons en vraagstelling - Korte periode, 3 jaar
Scholen 4 35 3 25 2 15 1 Figuur 19. Percentage scholen waar fysiek geweld voorkomt Het onderzoek is uitgevoerd in groep 6, 7 en 8 van de basisschool en de onderbouw van het voortgezet speciaal onderwijs. 23 27 5 Fysiek geweld tussen leerlingen Fysiek geweld van leerling t.o.v. leraar Fysiek geweld van nietleerling t.o.v. leerling en leraar Aantal scholen met geweld van leerling tegen leraar neemt toe, aantal incidenten per 1 leerlingen neemt echter af. Dit komt door verbeterde registratie.
Winkelovervallen Figuur 22. Indexcijfers van aantal overvallen op winkels 12 1 8 6 4 2 22 23 24 25 26 27 Bron: Platform detailhandel Aantal overvallen op winkels
Huiselijk geweld Figuur 25: Indexcijfers van het aantal aangehouden verdachten van mishandeling in de familiesfeer (WvSr. 34.1). 1999-24 per 1. inwoners. 1 9 8 7 6 5 4 3 2 1 1999 2 21 22 23 24 Huiselijk geweld neemt in Den Haag (toename 175%) twee maal sneller toe dan in Utrecht (toename 847%). Toename door andere prioritering.
Racistisch geweld Figuur 29. Indexcijfers van racistisch en extreemrechts geweld 3 2 1 Racistisch en extreemrechts geweld: Totaal Racistisch en extreemrechts geweld: Bedreiging 21 22 23 24 25 26 Racistisch en extreemrechts geweld: Confrontatie Racistisch en extreemrechts geweld: Mishandeling 'Confrontaties' loopt op van 15 gevallen in 21 naar 46 in 26
Percentages Geweld tegen de politie Figuur 28. Door politieagenten ondervonden geweld. Percentages. 1 75 5 2 voorjaar 27 najaar 27 25 Verbaal Serieuze bedreigingen Fysiek Noot: voorjaar 27 geen serieuze bedreigingen, maar 'intimidatie'. Najaar 27: gemiddelden van geweld tijdens solo- en duosurveillance. Bron: 2, najaar 27: Bureau Driessen; voorjaar 27: DSP. Onderzoeken niet goed vergelijkbaar
Conclusie 1. Processen Verbaal: Stijging tot 2, daarna stabilisatie 2. Slachtoffers, onveiligheidsgevoelens: Stabilisatie sinds 1984 3. Specifieke groepen of situaties: Geen systematische stijging
Geweldbevorderende Ontwikkelingen Figuur 3. Percentage van de bevolking tussen 15-25 jaar 12 1 8 6 4 2 195 1955 196 1965 197 1975 198 1985 199 1995 2 25 percentage bevolking 15-2 jaar percentage bevolking 2-25 jaar
Geweldbevorderende Ontwikkelingen Figuur 31. Percentage van de bevolking van niet-westerse afkomst 12 1 8 6 4 % van de bevolking niet-westers 2 1972 1977 1982 1987 1992 1996 1997 1998 1999 2 21 22 23 24 25 26 27 28
Geweldbevorderende Ontwikkelingen Figuur 34. Indexcijfers van deelname % van jongeren 15 t/m 19 jr. (min. 1 keer p.w.) 2 1 Cafébez oek 1997 1998 1999 2 21 22 23 24 25 Dans-, discoavond 2 Figuur 33. Indexcijfers van deelname % van jongeren 12 t/m 19 jr. (meer dan 15 min. p.w.) 1 bezoek cafe, snack-bar, dancing etc. 1975 198 1985 199 1995 2
Geweldbevorderende Ontwikkelingen Figuur 37. Indexcijfers van het percentage alcoholgebruik en dronkenschap onder jongeren van 12 t/m 18 jaar 2 1 alcoholgebruik lifetime prevalentie alcoholgebruik maandprevalentie 1988 1992 1996 1999 23 dronkenschap maandprevalentie
Conclusie 1. Processen Verbaal: Stijging tot 2, daarna stabilisatie 2. Slachtoffers, onveiligheidsgevoelens: Stabilisatie sinds 1984 3. Specifieke groepen of situaties: Geen systematische stijging 4. Ontwikkelingen: Momenteel géén geweldbevorderende ontwikkelingen - één uitzondering: meer dronkenschap
Conclusie 1. Processen Verbaal: Stijging tot 2, daarna stabilisatie 2. Slachtoffers, onveiligheidsgevoelens: Stabilisatie sinds 1984 3. Specifieke groepen of situaties: Geen systematische stijging 4. Ontwikkelingen: momenteel géén geweldbevorderende ontwikkelingen - één uitzondering: meer dronkenschap Stabilisatie - Geen reden om aan te nemen dat het geweld in de samenleving de afgelopen 1 jaar is toegenomen - Stijging dateert van periode 196-2
Oorzaken stabilisatie Demografisch: vergrijzing Cultureel: Anti-autoritaire ideologie van de jaren 6 is uitgewerkt. 'Laisser faire' politiek ten einde Tegenbeweging: Maatschappelijke respons op toenemend geweld: - Meer prioriteit politiek - Meer prioriteit Politie - Beleid en protocollen in organisaties b.v. Congres 'Agressie loont niet' van CAOP Deze inspanningen zijn effectief (onderzoek in Amsterdam, wel beperkt effect).
Discrepantie Beeldvorming Geweld neemt momenteel toe Toename geweld over de hele linie Algemene verruwing van de samenleving Stabilisatie Geen reden om aan te nemen dat het geweld in de samenleving de afgelopen 1 jaar is toegenomen Stijging dateert van periode 196-2
Oorzaken discrepantie Afgenomen Tolerantie bij de Burgers, maar, geen groter gevoel onveiligheid Perceptievertekening bij de Professionals Men ziet veel meer geweld, door andere prioritering Men ziet veel meer geweld door verbeterde registratie Hierdoor ontstaat de indruk dat het geweld feitelijk nog steeds toeneemt Mogelijk ook: - meer zwaar geweld - meer geweld in criminele milieus of bij specifieke groepen
Tot slot Geweldsniveau in de samenleving nog steeds veel te hoog Maatschappelijk en professionele opgave nog steeds hetzelfde Aanpak geweld blijkt effectief Algemene leidraad 'Agressie loont niet'