Psychosociale gezondheid en gedrag

Transcriptie

1 Psychosociale gezondheid en gedrag 1. Criminaliteit 1.1 Criminaliteit onder Friese jongeren De meest genoemde vorm van criminaliteit waar Friese jongeren van 13 tot en met 18 jaar zich in 2004 schuldig aan maken, is vernieling op straat of op school, gevolgd door iemand bedreigen met woorden (zie figuur 1). In het vervolg van deze tekst worden de vormen van criminaliteit uit figuur 1 aangeduid met de term (kleine) criminaliteit % wapen mee naar school / uitgaan iemand verbaal bedreigd wapen of mes gebruikt in een vechtpartij of om iemand te bedreigen iemand in elkaar geslagen gevochten bij het uitgaan ingebroken in een woning of winkel iets gestolen van meer dan 50 euro iets gestolen van minder dan 50 euro iemand lastig vallen op straat of op school iets vernield op straat of op school Figuur 1. Vormen van (kleine) criminaliteit waar jongeren zich schuldig aan maken, % (GGD Fryslân GO Jeugd 2004). Van de jongeren van 13 tot en met 18 jaar heeft in 2004 ruim eenderde zich het afgelopen jaar schuldig gemaakt aan minimaal één vorm van (kleine) criminaliteit. 17% van de jongeren heeft zich schuldig gemaakt aan 1 vorm van (kleine) criminaliteit, 12% aan 2 tot 3 vormen, 4% 4 tot 5 vormen en 2% aan 6 of meer vormen van (kleine) criminaliteit. In tabel 1 is het percentage jongeren dat zich het afgelopen jaar minimaal 1 keer schuldig heeft gemaakt aan (kleine) criminaliteit, uitgesplitst naar verschillende achtergrondkenmerken. Uit tabel 1 blijkt: Dat meer jongens dan meisjes zich schuldig maken aan (kleine) criminaliteit. Dat meer jongeren op het vmbo dan op de havo en het vwo zich schuldig maken aan (kleine) criminaliteit. Bij jongeren op de havo is dit hoger dan het vwo. Dat het percentage jongeren dat zich schuldig maakt aan (kleine) criminaliteit toeneemt tussen het dertiende en veertiende jaar. Daarna is het tot het zestiende jaar vrij stabiel 1. 1 Deze gegevens hebben betrekking op jongeren van 13 tot en met 16 jaar in het voortgezet onderwijs, die hebben meegedaan aan GO Jeugd De groep jongeren van 17 jaar en ouder in dit onderzoek bestaat voornamelijk uit leerlingen op de havo en het vwo. Omdat het plegen van kleine criminaliteit een relatie heeft met onderwijsniveau, is deze selectie gemaakt. Op deze manier is de representativiteit voor leeftijd groter. GGD Fryslân 1 Jeugd

2 Tabel 1. Jongeren die zich het afgelopen jaar schuldig hebben gemaakt aan (kleine) criminaliteit uitgesplitst naar verschillende achtergrondkenmerken (GGD Fryslân GO Jeugd 2004) % jongeren dat zich aan minimaal 1 vorm van (kleine) criminaliteit schuldig heeft gemaakt Leeftijd 13 jaar en jonger 31% 14 jaar 38% 15 jaar 40% 16 jaar 38% Opleidingsniveau Vmbo 45% Havo 30% Vwo 21% Geslacht Jongen 48% Meisje 24% Ontwikkeling jeugdcriminaliteit in Friesland De Criminaliteitsbeeld Analyse Jeugd (CBA-J) van de Politie Fryslân toont aan dat het aantal minderjarige verdachten (tot en met 17 jaar) in is. Ten opzichte van het jaar daarvoor is dit een stijging van bijna 6%. Van het totaal aantal minderjarige verdachten in 2003 is 1% veelpleger (ongeveer 17 minderjarige verdachten). Ongeveer driekwart van de jeugdcriminaliteit wordt in groepsverband gepleegd. Voor meer informatie over jeugdcriminaliteit wordt verwezen naar de Criminaliteitsbeeld Analyse Jeugd 2003 van Politie Fryslân (Bruin de; 2005). Bureau HALT Ruim 2% van de jongeren tussen de 13 en 18 jaar zegt het jaar voorafgaand het onderzoek in contact te zijn geweest met Bureau HALT (GGD Fryslân GO Jeugd). HALT is bestemd voor jongeren van jaar, die in aanraking komen met de politie. De jongeren hebben zich bijvoorbeeld schuldig gemaakt aan diefstal of vernieling. Ter voorkoming dat deze gegevens direct bij justitie belanden, kunnen jongeren bij HALT in aanmerking komen voor een alternatieve strafafdoening. In 2004 zijn 729 zaken doorverwezen naar HALT. (Winkel)diefstal komt het meeste voor als delict waarvoor jongeren worden aangemeld bij HALT. Andere delicten waarvoor jongeren naar HALT worden verwezen zijn bijvoorbeeld vernieling, vuurwerk, mishandeling en baldadigheid. Ook het opgeven van een valse naam, schoolverzuim en overlast kan leiden tot een verwijzing naar HALT. Vier van de vijf jongeren die naar HALT worden verwezen, zijn jongens. De meeste jongeren zijn 13 of 14 jaar oud als zij worden aangemeld bij HALT. De meest genoemde reden die jongeren aangeven waarom zij het feit hebben gepleegd is groepsdruk en kick. (Jaaroverzicht 2004 HALT Friesland) GGD Fryslân 2 Jeugd

3 1.2 Slachtoffer van (kleine) criminaliteit In 2004 is 17% van de Friese jongeren tussen de 13 en 18 jaar het afgelopen jaar slachtoffer van minimaal één vorm van (kleine) criminaliteit. 12% heeft te maken gehad met 1 vorm van (kleine) criminaliteit, bijna 3% met 2 vormen van (kleine ) criminaliteit en iets minder dan 2% met 3 tot 6 vormen van (kleine) criminaliteit. De meest genoemde vormen van (kleine) criminaliteit waar jongeren slachtoffer van worden, zijn: diefstal van fiets of brommer (7%) lichamelijk geweld (5%) bedreiging (5%) Iets minder dan de helft van de jongeren die slachtoffer is van (kleine) criminaliteit doet hiervan aangifte bij de politie. 60% van de jongeren die slachtoffer is van diefstal van brommer of fiets, doet aangifte bij de politie. Van de jongeren die slachtoffer zijn van lichamelijk geweld of bedreiging, doet bijna 30% aangifte bij de politie. De belangrijkste reden die jongeren aangeven om geen aangifte te doen van (kleine) criminaliteit is dat de ernst van het delict niet groot genoeg is. Een andere reden is dat jongeren verwachten dat aangifte bij de politie waarschijnlijk weinig zin heeft. Criminaliteit in de Friese gemeenten In tabel 2 staat een overzicht van het percentage jongeren per Friese gemeente 2 dat zich het afgelopen jaar schuldig heeft gemaakt aan minimaal één vorm van (kleine) criminaliteit. De indeling in gemeenten is gedaan op basis van de woonplaats van jongeren die hebben meegedaan aan het onderzoek. Cijfers zijn gebaseerd op een steekproef van de Friese jeugd van 13 tot 18 jaar uitgevoerd in 2004 (het onderzoek GO Jeugd van GGD Fryslân). Een aantal gemeenten is geclusterd, omdat uitspraken op gemeenteniveau onbetrouwbaar zijn en daarom niet de juiste informatie weergeven 3. Een waargenomen verschil zoals dat in tabel 2 is af te lezen, betekent niet automatisch een werkelijk verschil. Er is naar alle waarschijnlijkheid sprake van een verschil, als het verschil op statistische gronden wordt hard gemaakt. Er wordt dan gesproken van een significant verschil. De waargenomen verschillen, die statistisch niet aangetoond zijn, berusten naar alle waarschijnlijkheid op toeval. 2 Het percentage jongeren per Friese gemeente dat zich schuldig maakt aan minimaal 1 vorm van (kleine) criminaliteit is zo weergegeven, dat is gecorrigeerd voor eventuele verschillen in de verdeling van geslacht en onderwijstype. Dit is gedaan omdat geslacht en onderwijstype een duidelijke relatie hebben met het zich wel of niet schuldig maken aan (kleine) criminaliteit (zie ook tabel 1). 29 De Friese Waddeneilanden vormen samen een kleine groep jongeren. De omvang van de groep is te klein om op dit niveau een betrouwbare uitspraak te doen. Voor de Friese Waddeneilanden wordt in tabel 2 daarom verwezen naar de Friese cijfers. GGD Fryslân 3 Jeugd

4 Tabel 2. Jongeren die zich schuldig maken aan minimaal één vorm van (kleine) criminaliteit per Friese gemeente, % (GGD Fryslân GO Jeugd 2004). % jongeren* dat zich het afgelopen jaar schuldig heeft gemaakt aan minimaal één vorm van (kleine) criminaliteit Achtkarspelen Friese Waddeneilanden het Bildt Boarnsterhim Bolsward en Sneek Dantumadeel Dongeradeel Ferwerderadiel Franekeradeel Gaasterlân-Sleat, Nijefurd, Wymbritseradiel Harlingen Heerenveen Kollumerland c.a. Leeuwarden Leeuwarderadeel, Littenseradiel, Menaldumadeel Lemsterlân Littenseradiel: zie Leeuwarderadeel, Littenseradiel, Menaldumadeel Menaldumadeel: zie Leeuwarderadeel, Littenseradiel, Menaldumadeel Nijefurd: zie Gaasterlân-Sleat, Nijefurd, Wymbritseradiel Ooststellingwerf Opsterland Skarsterlân Smallingerland Sneek: zie Bolsward / Sneek Tytsjerksteradiel Weststellingwerf 45** Zie Friesland totaal ** Wymbritseradiel: zie Gaasterlân-Sleat, Nijefurd, Wymbritseradiel Wûnseradiel 37 Totaal 35 * gecorrigeerd voor geslacht en onderwijsvorm ** aangetoond (significant!) verschil voor wat betreft dit onderwerp tussen jongeren in gemeente x en jongeren in Friesland (alpha =0.05) GGD Fryslân 4 Jeugd

5 Conclusies Criminaliteit Ruim eenderde van de schoolgaande jongeren van 13 tot en met 18 jaar maakt zich schuldig aan (kleine) criminaliteit. Als jongeren zich schuldig maken aan (kleine criminaliteit), gaat het meestal om vernieling op straat of op school of iemand verbaal bedreigen. Meer jongens dan meisjes maken zich schuldig aan (kleine) criminaliteit. Het percentage jongeren dat zich schuldig maakt aan (kleine) criminaliteit neemt af met het toenemen van het onderwijsniveau. Het percentage jongeren dat zich schuldig maakt aan kleine criminaliteit neemt toe tussen de 13 en 14 jaar. Daarna is een stabilisatie te zien. 17% van de jongeren is slachtoffer van (kleine) criminaliteit. Hiervan doet iets minder dan de helft aangifte bij de politie. Geraadpleegde bronnen GO Jeugd 2004; Onderzoek naar de gezondheidssituatie van de Friese jeugd van jaar; GGD Fryslân; 2004 (databestand) Bureau HALT Friesland; Jaaroverzicht 2004; website Bruin de MJ; Criminaliteitsbeeld Analyse Jeugd 2003: Verkenning van aard, omvang en spreiding van de jeugdcriminaliteit in Fryslân deel II: Verdiepende analyse; Politie Fryslân; 2005 GGD Fryslân 5 Jeugd