Handleiding docenten Voortgezet Onderwijs Bij het programma over tentoonstelling Look at me! in het Tropenmuseum Amsterdam 20 november 2014 15 maart 2015 1 Drie foto s uit de tentoonstelling: Kassian Céphas, Vorstin Kencana, Yokyakarta, Indonesië, 1880-1890 Malick Sidibé, Moi seul couché, Bamako, Mali, 1974 Iké Udé, Sartorial anarchy #17, New York, USA, 2013 Look at me! is een educatief programma in drie delen. 1. Voorbereidende les 2. Museumbezoek 3. Verwerkingsopdracht
2 1. Op school Voorbeelden van (zelf)portretten die leerlingen zouden kunnen vinden. Voorbereidende les Doelen Leerlingen weten wat ze in het Tropenmuseum gaan doen in de tentoonstelling Look at me! Leerlingen kunnen benoemen wat culturele identiteit is en aan de hand van voorbeeld laten zien hoe mensen dat in zelfportretten kunnen laten zien. Leerlingen weten welke verwerkende opdracht ze gaan doen nadat ze in het museum zijn geweest. Inleiding Vertel de leerlingen dat ze naar een tentoonstelling gaan over zelfportretten in het Tropenmuseum en wat ze daar kunnen verwachten. Identiteit in de tentoonstelling Het onderwerp culturele identiteit is belangrijk, want daar gaat de tentoonstelling Look at me over. Mensen uit drie periodes en verschillende plaatsen op de wereld lieten zich door middel van fotografie zien. Het zijn portretten uit Indonesië, rond 1900, West-Afrika tussen 1950 en 1975 en de het hedendaagse westen (Brussel, Amsterdam, New York). Op alle foto s staan mensen die zich op hun eigen manier aan de wereld willen tonen. In de tentoonstelling zullen de leerlingen daar meer van zien en horen. Opdracht Geef de leerlingen de opdracht voor het (laten) maken van een foto van zichzelf. Vertel er bij dat ze het plan voor de foto én de foto zelf pas na het museumbezoek gaan maken.
3 Het museumbezoek en deze voorbereidende les leveren inspiratie. In het vouwblad dat ze krijgen bij het museumbezoek, staan tips en hulpmiddelen om de foto te maken. Het is belangrijk om de leerlingen voor het museumbezoek te laten weten welke verwerkingsopdracht ze gaan doen. Dat is een extra motivatie om actief deel te nemen aan het programma in het museum. Mooi aanknopingspunt bij de belevingswereld van de leerlingen kan zijn: selfies. Wat zijn selfies. Hoe gebruik je ze? En aan wie laat je ze zien? En wat vertellen die zelfportretten over jezelf? Selfies zijn vluchtige zelfportretten. De portretten in de tentoonstelling zijn juist zorgvuldig gemaakt en bedacht. De verwerkingsopdracht moet dan ook niet leiden tot een selfie, maar juist tot een zorgvuldig zelfportret. Identiteit en foto Daarna een groepsgesprek aan de hand van stellingen over (culturele) identiteit en hoe je die op foto s kunt zien. Wat is eigenlijk culturele identiteit. En heeft iedereen daar hetzelfde beeld bij? Als leerlingen foto s hebben gezocht, kunnen ze die laten zien. Die foto s kunnen uitgangspunt zijn voor een gesprek: wat wil deze man of vrouw over zichzelf vertellen? Het nadenken over het verhaal van de geportretteerde komt terug in het museumprogramma. Voorbeelden van stellingen die met de klas besproken kunnen worden: Culturele identiteit. Kun je dat zien? Is je culturele identiteit je hele identiteit? Spreken zelfportretten de waarheid?
4 2. In het museum Elke leerling krijgt tijdens het programma een vouwblad mee, met potlood en onderlegger Doelen Leerlingen kunnen benoemen uit welke drie periodes en landen de foto s uit de tentoonstelling komen. Leerlingen kunnen van minstens drie foto s benoemen wat en op welke manier de geportretteerde door middel van fotografie iets over zichzelf laat zien. Leerlingen kunnen geconcentreerd naar een foto kijken en kunnen benoemen wat ze meer zien en denken door beter te kijken.
5 Inleiding Het museumbezoek begint met een inleiding door een museumdocent van het Tropenmuseum. Die laat zien hoe de tentoonstelling is opgebouwd. Dit doet hij aan de hand van een paar voorbeelden in de tentoonstelling. Langzaam kijken Vervolgens staat de museumdocent wat langer stil bij drie foto s. Hierbij oefent hij met de leerlingen om wat langer naar een foto te kijken. Voor dit onderdeel maken ze gebruik van methodes die museumdocenten nu al gebruiken in het Tropenmuseum-programma Snelcursus Langzaam Kijken. Deze manier van langzaam kijken kunnen de leerlingen in het volgende onderdeel (Zelf kijken) gebruiken. Zelf kijken Leerlingen kiezen in de tentoonstelling twee foto s die ze eerst goed gaan bekijken (waarbij ze aantekeningen maken in een werkboekje) en daarna met elkaar gaan vergelijken. Wat zijn overeenkomsten, wat zijn verschillen, uiterlijk en in betekenis. En hoe laat de geportretteerde zichzelf en zijn identiteit zien. De keuze van de leerlingen moet uiteindelijk ook de inspiratiebron zijn voor de foto die ze in de verwerkingsopdracht gaan maken. Tijdens dit deel van het programma loopt de museumdocent rond om vragen te beantwoorden en leerlingen te helpen met de opdracht.
6 3. Weer op school Doel Leerlingen kunnen een foto (laten) maken van zichzelf waarmee ze hun culturele identiteit laten zien. Ze kunnen deze foto presenteren en daarbij verwijzen naar inspiratie die de opdeden bij twee foto s die ze in de tentoonstelling Look at me in het Tropenmuseum hebben gezien. De docent herhaalt de opdracht aan de leerlingen om een foto te (laten) maken van zichzelf. In een latere les presenteren de leerlingen die foto s. In het vouwblad dat elke leerling krijgt, staat een callsheet waarop leerlingen het plan voor hun foto kunnen maken. Ook is er een plek om een geprinte versie van de foto te plakken. Foto s op de Tropenmuseum website Het Tropenmuseum is erg benieuwd naar de foto s die de leerlingen maken. Maar we realiseren ons dat een foto van jezelf ook erg persoonlijk is en dat die daarom misschien niet geschikt is om met de wereld te delen. We zouden het waardevol vinden als leerlingen foto s willen laten zien op de website van het Tropenmuseum. De dilemma s om dat wel of niet te doen kunnen ook een aardig onderwerp zijn bij de verwerkende les. Als u foto s van uw leerlingen wil opsturen kan dat naar: info@tropenmuseum.nl, met als onderwerp foto s leerlingen Look at me met vermelding van de namen van de leerlingen en eventueel de titels van de foto s.