CoE Neber Discussie en vragen
Wat is energietransitie? Een fundamentele omslag of overgang van een bijna nog volledig fossiele energievoorziening (olie, kolen en gas) naar een hernieuwbare en schone energievoorziening (wind- en zonne-energie, biomassa, warmte-koude-opslag en waterkracht) met als doel in de toekomst te beschikken over betrouwbare, schone en betaalbare energie voor onze inwoners
Waarom een regionaal ruimtelijk vraagstuk? - Vormen van hernieuwbare energie zijn nieuwe ruimtevragers - Daarom: visie-ontwikkeling over de (gewenste) ruimtelijke inpasbaarheid in de bestaande omgeving en functies - Sommige vormen leiden tot gemeentegrens overstijgende effecten - En daarvoor is regionale ruimtelijke afstemming nodig
Beloften 13 september 2013: bestuurdersconferentie GaiaZoo Begin 2014 hebben we een ambitiedocument Parkstad Limburg Energietransitie, waarbij we de energie-potenties van de regio hebben onderzocht op basis waarvan we als gezamenlijke portefeuillehouders een duidelijke ambitie uitspreken Een ambitie die niet onderhevig is aan de politieke cyclus, die we gaan monitoren en waarop we elkaar kunnen aanspreken Een ambitie die past bij Parkstad Limburg!
Besluitvorming - Op advies van de portefeuillehouders Ruimte heeft het Parkstadbestuur besloten om te komen tot een ambitiedocument over energietransitie - Het Parkstadbestuur heeft opdracht gegeven aan drie partijen: - H+N+S Landschapsarchitecten - Zuyd Hogeschool / Centre of Expertise Neber - Wageningen Universiteit & Research Center - Tijdspad onderzoek: begin november 13 eind januari 14 - Tussenresultaten in brede bijeenkomsten
Parkstad Limburg Energietransitie: een heldere methode (1) Centraal uitgangspunt: Een onderbouwde ambitie, we roepen niet zomaar iets! Doelstelling: De regionale potenties voor energiebesparing én hernieuwbare energieopwekking en op basis daarvan een onderbouwde ambitie uitspreken over de toekomstige energiehuishouding in Parkstad Limburg vanuit de context gekeken wat mogelijk, passend en gewenst is, géén doorvertaling van abstracte, top-down opgelegde doelstellingen
Parkstad Limburg Energietransitie: een heldere methode (2) Huidige energievoorziening in beeld gebracht (nulmeting) Een integrale, regionale studie, gebaseerd op de trias energetica: 1. Energie besparen: besparingsmogelijkheden voor alle sectoren op een rij gezet (het gaat niet alleen over huizen) 2. Hernieuwbare bronnen inzetten: realistische energiepotentiekartering (van technisch naar integraal ) 3. Efficiënte inzet van fossiele brandstoffen Aangevuld met: Inventarisatie van stakeholders en huidige initiatieven (netwerkanalyse) Inspirerende voorbeelden (koploperanalyse)
energie We zoeken naar twee curves energiebesparing hernieuwbare energieproductie tijd
Nulmeting: vanuit het hier en nu We maken voornamelijk gebruik van aardgas, kolen en olie + 29,6 PJ primair + 22,4 PJ Er gaat heel veel energie verloren bij de omzetting van primaire energie in elektriciteit
Energiegebruik Parkstad (2011): 29,6 PJ primair De gebouwde omgeving zorgt voor 66% van het totale energiegebruik 37% Woningen 29% Publieke & commerciële dienstverlening 16% Verkeer en vervoer 16% Industrie en energie <1% Landbouw <2% Overig
Hoeveel is 29,6 PJ primair per jaar? 369 miljoen m 3 aardgas + 53 miljoen liter benzine + 1.272 miljoen kwh electriciteit + 3,6 miljoen liter LPG + 55 miljoen liter diesel = 35 km 2 zonnepanelen = 17% oppervlakte van Parkstad gemeente Nuth (32,6 km 2 ) Jaarlijkse energiekosten Parkstad: +/- 500-550 miljoen Daarvan verdwijnt 98% uit de regio. Wetende dat de energieprijzen de afgelopen 15 jaar driemaal zo hard zijn gestegen dan de consumentenprijsindex
Netwerkanalyse Corporaties Woningen Publieke dienst verlening Energie transitie Parkstad Verkeer en vervoer bedrijven Commerciële dienst verlening Industrie
Koploperanalyse Ideeën en ervaringen van koploperregio s inbedden in onze context O.a. Samsø (Denemarken) en Güssing (Oostenrijk) Een integrale aanpak is randvoorwaarde voor succes: energietransitie overstijgt beleidsthema s en portefeuilles Een breed palet aan stakeholders betrekken Belangrijke rol van regionale bedrijven in energietransitie Het gaat over economie, werkgelegenheid, besteedbaar inkomen
Energiebesparing Woningvoorraad Parkstad Limburg: 122.133 woningen Vrijstaande woningen Flats / appartementen Rijwoningen Twee onder een kap woningen 11% 20% 29% 40% Eigendom 54% Koopwoningen Duurzaamheidswinkel 32% Huurwoningen corporaties 14% Huurwoningen particulier
Energiegebruik woningen: 37% van totaal (10,9 PJ primair ) 64% van het energiegebruik door rijwoningen en 2^1 kap woningen! Onze huishoudens betalen jaarlijks 204 miljoen aan energiekosten.
Energiebesparingsprofielen gebouwde omgeving (woningen en publieke & commerciële dienstverlening) Maatregelen m.b.t. reductie ruimteverwarming (isolatie, CV-ketel) Energiezuinige verlichting in publieke en commerciële dienstverlening Niet gebouw-gebonden elektriciteitsgebruik blijft gelijk Vraag naar warm tapwater blijft gelijk Met name in rijwoningen en 2^1-kap woningen ligt een grote opgave Rol van de Duurzaamheidswinkel 25% (7,3 PJ primair ) reductie van de totale energievraag (Op basis van besparingspakketten van AgentschapNL)
Energiebesparingsprofielen woningen 10 8 6 4 2 0 Energiegebruik woningen (PJ primair )12 100% 100% 78% 50% 64% 24% koken op aardgas ruimteverwarming warm tapwater electriciteit
Verandering soort energievraag bij energiebesparing woningen Nulmeting 2% In verhouding neemt de vraag naar elektriciteit en warm tapwater toe. De vraag naar ruimte-verwarming kan fors worden verminderd. Na toepassing energiebesparingspakket 46% 35% 29% 2% 46% electriciteit 23% 18% warm tapwater ruimteverwarming koken op aardgas
Transformatieopgave Parkstad Limburg Opgave: -3.756 woningen in 2020 Dat leidt tot een besparing van 1% op het totaalverbruik (Bron: Parkstad Limburg o.a. Regionale woningmarktprogrammering 2013-2016) Ook energieuitwisseling reduceert het energiegebruik Warmte die vrijkomt bij het koelen van de skibaan in Landgraaf wordt gebruikt voor het verwarmen van het naastgelegen hotel Warmte van het datacenter van het APG in Heerlen wordt geleverd aan het warmtenet van het mijnwaterproject 2.0 en o.a. het nieuwe Arcus College gaat deze warmte gebruiken
Energiereductie Verkeer en Vervoer Verwachte groei wegverkeer Implementatie van nieuwe technieken Bijvoorbeeld elektrisch rijden Gedragsverandering / Voorlichting Meer inzetten op fietsverkeer 4,4% (1,3 PJ primair ) reductie van de totale energievraag in Parkstad Energiereductie Industrie Energie-efficiencyverbetering Energiebesparing van 2% per jaar Aanmoedigen toetreden bedrijven tot MJA Energie-efficiency 4,4% (1,3 PJ primair ) reductie van de totale energievraag in Parkstad (Op basis van Meerjarenafspraken Energie-efficiency (MJA) tussen industrie en overheid)
Totaal besparingspotentieel 34% (10,1 PJ primair ) reductie van de primaire energievraag Resterende vraag: 19,5 PJ primair Energiegebruik nulmeting (wit) / na besparing (geel) (0,8 PJ: landbouw en overig) 73% van de besparing vindt plaats in de gebouwde omgeving. Wat betreft woningen zijn de grootste besparingen te realiseren in de rijwoningen en 2^1-kap woningen
Hernieuwbare Energieopwekking Keuze energie technologieën: - Inzetten op een mix van energie bronnen en technologieën - Bestaande, bewezen technieken - Meerdere technieken per energiebron - Meenemen van toekomstige technische innovatie Energieneutraliteit met verbinding grote netwerken NL, DE en EU
Overzicht technologieën Wind a. Windturbines b. Gebouwgebonden windturbines Water a. Kleinschalige hydropower installaties Biomassa a. Stortplaatsgas b. Mest c. Bermmaaisel d. Houtige biomassa e. Stro f. Energiegewas Warmte-koude opslag a. Mijnwater b. Open systeem c. Gesloten systeem Zon a. Zonnepanelen (PV) b. Zonneboiler c. Asfaltcollectoren
Twee scenario s: technisch en integraal Technisch maximale capaciteit voor hernieuwbare energie opwekking in de regio Integraal capaciteit voor hernieuwbare energie vanuit ruimtelijk realistisch perspectief Verschillende typen belemmeringen / beperkingen: - Technisch: harde, fysieke onmogelijkheden (zon: noordhellingen) - Integraal: zachte, ruimtelijke keuzen (wel/geen zonne-akkers)
Twee scenario s: voorbeeld zon-pv Technisch 8.100 ha 70 PJ Integraal 8.100 ha 1.300 ha 11,5 PJ
Zonneakkers: Belemmeringen / Beperkingen / Keuzen
Zonne-energie integraal scenario
Biomassa integraal scenario
Warmte-koude opslag integraal scenario
Waterkracht integraal scenario
Grote windturbines technisch scenario
Grote windturbines integraal scenario
Grote windturbines Belemmeringen / Beperkingen / Keuzen
Totaal hernieuwbaar opwekkingspotentieel (19,5 PJ) Technisch (wit) / Integraal (groen) - Grote verschillen tussen technische en integrale scenario - Energiemix is nodig, maar focus op zon en ondergrond (WKO) Verschil: 8,2 PJ, als gevolg van beperkingen / belemmeringen en keuzen (o.a. geen windmolens in het Nationaal Landschap) WKO kent relatief weinig belemmeringen en heeft bovengronds weinig ruimtelijke impact. Het verschil tussen beide scenario s is daarom klein - Uitkomsten zijn dynamisch afhankelijk van keuzen die gemaakt worden - Sommige opgaven en keuzen binnen gemeentegrens (bijvoorbeeld PV op akkers) - Andere vragen om regionale ruimtelijke afstemming (bv. grote windturbines)
Energiebesparing & Hernieuwbare Energieopwekking in Parkstad Limburg...vanuit een Integraal Ruimtelijk Realistisch Scenario (IRRS)
Van fossiele energie-importeur + 29,6 PJ primair 22,4 PJ +
naar hernieuwbaar energieneutraal! 13,0 PJ Inzetten op hernieuwbare energie levert een extra besparing op; er gaat minder energie verloren!
Te benutten hernieuwbaar opwekkingspotentieel potentieel IRRS (wit) en in 2040 benut (groen) - O.a. dankzij energiebesparing hoeft volledig potentieel niet ingezet te worden - Ook als gevolg van uitgespeelde rol elektriciteitscentrales - We hebben speelruimte binnen het IRRS
Economische ontwikkeling in de energie-sector uit: Nationale Energieverkenning, 2014
Hernieuwbare bronnen: aan welke knoppen kunnen we draaien? De stip op de horizon is het uitgangspunt. De weg er naar toe staat altijd open voor discussie. De ene knop kan worden dichtgedraaid, maar dan moet de ander meer open worden gezet.
De opgave voor 2020 volgens Parkstad Limburg Energietransitie In Parkstad Limburg gaan we het ANDERS aanpakken: Niet het SER Energieakkoord, maar energieneutraliteit in 2040 is leidend (40.000 woningen in 2030 i.p.v. 2020) Komende tijd benutten om allianties te sluiten met maatschappelijke partners wat tot 2020 kan Dáárna op basis van heldere visie en goede afspraken meters maken Ruimtelijke, economische en sociale inbedding energievraagstuk
Wat gaan we doen? De stip op de horizon (2040) is het uitgangspunt De weg er naar toe staat altijd open voor discussie, en.er kan aanleiding zijn om sneller of langzamer te gaan lopen: daarom is PALET flexibel, het is een dynamisch systeem. Keuzen van nu kunnen veranderen IBA en BIHTS jagen innovatie in voorbeeldstellende gidsprojecten aan Regionaal uitvoeringsprogramma: - Uitwerking van de regionale opgave op hoofdlijnen in 2020/2030 in haalbare prestaties - Uitwerking en verdeling van de regionale opgave op gemeenteniveau - In gesprek met maatschappelijke partners Monitoring en vierjaarlijkse bijstelling: elkaar aanspreken op inzet Het in gang zetten van de beweging, de transitie
Tijdpad PALET: naar een Parkstad-Energieakkoord PALET 1.0 Regionaal Ambitiedocument sep. 2013 feb. 2014 PALET 2.0 Doorvertaling Regionaal sep. 2014 dec. 2014 Ambitiedocument per gemeente + vaststelling door colleges en raden PALET 3.0 Regionaal Uitvoeringsprogramma jan. 2015 aug. 2015 in samenspraak met alle partners: - overheden - inwoners - bedrijfsleven - onderwijs - woningcorporaties -.. Inclusief monitoring en instrumentontwikkeling
PALET 2.0: Potenties per gemeente 1. Nulmeting: het huidige energiegebruik in gemeente A, verdeeld over de sectoren (woningen, publieke en commerciële dienstverlening, verkeer en vervoer, industrie, landbouw, overig) 2. Besparingspotentieel: potenties om huidig energiegebruik per sector te reduceren 3. Opwekkingspotentieel: potenties om, binnen het IRRS, duurzame energie op te wekken (zon, wind, WKO, biomassa) 4. Perspectief gemeente A: samenvattend energieprofiel, inclusief besparingsen opwekkingspotentieel, vertaald in concrete integrale (incl. implementatietijden) adviezen voor de korte termijn (nu 2018/2020) Eindproducten: 8 verdiepingsrapporten (per gemeente), waarin de gemeente-specifieke potenties centraal staan.
PALET 2.0: een preview van de gemeente Heerlen Het energiegebruik in 2011: Jaarlijks wordt voor +/- 200 miljoen aan energiekosten betaald!
PALET 2.0: een preview van de gemeente Heerlen Samenstelling woningvoorraad t.o.v. heel Parkstad Energiegebruik woningvoorraad t.o.v. heel Parkstad Parkstad Limburg: 121.500 woningen Heerlen: 45.160 woningen (37% van geheel Parkstad)
PALET 2.0: een preview van de gemeente Heerlen Energiegebruik in publieke dienstverlening (overheid / semi-overheid):
PALET 2.0: een preview van de gemeente Heerlen Energiebesparingspotentieel: Heerlen gebruikt jaarlijks 12,4 PJ aan energie, dat is 41,9% van het totale energiegebruik in Parkstad.
CoE Neber Discussie en vragen