Flitspeiling Klimaatakkoord op hoofdlijnen Anne Tilanus 9 oktober 2018 H5670 Ten behoeve van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat
Inleiding In juli 2018 is het Klimaatakkoord op hoofdlijnen gepresenteerd. Het is opgesteld door een breed scala aan organisaties en partijen zoals VNO-NCW, NVDE, vakbonden, milieuorganisaties en de Jonge Klimaatbeweging. Doel van het akkoord is invulling geven aan de doelstelling van het kabinet om in 2030 een CO2-reductie van 49% te realiseren. In opdracht van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat heeft Kantar Public onderzoek over het Klimaatakkoord op hoofdlijnen uitgevoerd onder het Nederlands publiek. Het doel van het onderzoek was te toetsen in hoeverre Nederlanders op de hoogte zijn van de hoofdlijnen van het Klimaatakkoord, hoe zij staan tegenover maatregelen om klimaatverandering tegen te gaan en in hoeverre zij zelf bereid zijn maatregelen te nemen. De resultaten van het onderzoek worden in dit rapport besproken. Het ministerie van Economische Zaken en Klimaat gebruikt de onderzoeksresultaten voor het optimaliseren van de communicatie over het klimaatakkoord. 2
Inhoudsopgave Samenvatting 4 1 Kennis over het Klimaatakkoord 5 2 Houding 9 3 Handelingsbereidheid 12 Onderzoeksverantwoording 18 3
Samenvatting Acht op de tien Nederlanders hebben iets over het Klimaatakkoord ophoofdlijnen gezien, gehoord of gelezen. Wanneer de methode waarop de regering organisaties betrekt aan de respondenten wordt voorgelegd, blijkt dat het merendeel het belangrijk vindt dat organisaties betrokken worden bij het opstellen van het Klimaatakkoord op hoofdlijnen. Bovendien vinden acht op de tien dit een geschikte methode om de samenleving bij de plannen te betrekken. Ruim drie kwart van de Nederlanders vindt dan ook dat de regering en de organisaties het samen eens moeten worden over het Klimaatbeleid. Drie kwart van de Nederlanders heeft het tegengaan van klimaatverandering hoog in het vaandel staan. Wel voorzien zij kosten voor zowel de Nederlandse economie als voor henzelf. Zo verwachten zij vaker bedreigingen dan kansen voor de economie met betrekking tot de veranderingen die nodig zijn om over te stappen op duurzame energie. Bovendien verwachten vier op de tien kosten te maken voor bijvoorbeeld verduurzaming van hun woning. Bijna de helft van de Nederlanders neemt al maatregelen om klimaatverandering tegen te gaan, en nog eens een kwart is dit van plan. De maatregelen variëren van grote aanpassingen aan hun woning (zonnepanelen, warmtepomp, isolatie) tot kleine dagelijkse veranderingen (alternatief vervoer, duurzamer boodschappen doen, zuiniger omgaan met water en elektriciteit). Een derde van de Nederlanders neemt geen maatregelen. Een deel van hen geeft aan meer voorlichting nodig te hebben. Anderen vinden maatregelen te duur of denken dat ze klimaatverandering niet tegen kunnen gaan. 4
Hoofdstuk 1. Kennis over het Klimaatakkoord op hoofdlijnen
Acht op de tien Nederlanders hebben iets over het voorstel voor het Klimaatakkoord gezien, gehoord of gelezen 19% 65% 16% Achtergrondkenmerken Mannen hebben vaker iets over het Klimaatakkoord gezien, gehoord of gelezen dan vrouwen (85% versus 76%). 55-plussers hebben vaker veel over het voorstel voor een Klimaatakkoord meegekregen (21%) dan 18- t/m 34-jarigen (9%) en 35- t/m 54-jarigen (14%). Ook hoogopgeleiden hebben vaker veel gezien, gehoord of gelezen over het Klimaatakkoord (20% versus laag: 9% en middelbaar: 15%). Ja, daar heb ik veel over gezien, gehoord of gelezen Ja, daar heb ik een beetje over gezien, gehoord of gelezen Nee, ik heb hier niets over gezien, gehoord of gelezen Q002 Hebt u iets over dit voorstel voor een Klimaatakkoord gezien, gehoord of gelezen? Basis: n=974 6
Acht op de tien Nederlanders vinden het belangrijk dat organisaties betrokken worden bij het opstellen van het Klimaatakkoord op hoofdlijnen Een vergelijkbaar aandeel vindt dit een (zeer) geschikte methode om de samenleving te betrekken bij het Klimaatakkoord op hoofdlijnen. 16% 1% 2% 51% 30% Achtergrondkenmerken Hoe hoger het opleidingsniveau, hoe vaker men het (zeer) belangrijk vindt dat organisaties betrokken worden (hoog: 90%, middelbaar: 77%, laag: 68%). Bovendien vinden hoogopgeleiden deze methode vaker (zeer) geschikt (84%) dan laag- (71%) en middelbaar (77%) opgeleiden. Bewoners van koopwoningen vinden deze methode vaker (zeer) geschikt dan bewoners van huurwoningen (82% versus 72%). 13% 7% 62% 1% weet niet zeer ongeschikt ongeschikt geschikt zeer geschikt zeer belangrijk belangrijk neutraal zeer onbelangrijk onbelangrijk weet niet 16% Q003 Hoe belangrijk vindt u het dat de regering deze organisaties heeft betrokken bij het opstellen van het Klimaatakkoord op hoofdlijnen? Basis: n=974 Q004 In hoeverre denkt u dat deze aanpak om plannen te maken, namelijk het betrekken van een groot aantal organisaties, geschikt is om de samenleving te betrekken bij de planvorming? Basis: n=974 7
Overgrote meerderheid vindt dat de regering en de organisaties het samen eens moeten worden over het Klimaatbeleid De regering moet... 7% 11% 77% weet niet...zelf beslissen wat het beste klimaatbeleid is...het samen met de organisaties eens worden...vooral de plannen van de organisaties uitvoeren Achtergrondkenmerken Mannen vinden iets vaker dan vrouwen dat de regering vooral de plannen van de organisaties moet uitvoeren (7% versus 3%). Nederlanders met een laag of middelbaar opleidingsniveau geven vaker dan hoogopgeleiden aan niet te weten wat de regering het beste kan doen (respectievelijk 13% en 8% versus 3%). Hoogopgeleiden vinden vaker dat de regering zelf moet beslissen over het klimaatbeleid dan middelbaar opgeleiden (15% versus 7%). 5% Q005 Als u moet kiezen: vindt u dat de regering vooral de plannen van de organisaties moet uitvoeren, of dat de regering zelf moet kiezen wat we in Nederland tegen klimaatverandering moeten doen? Of moeten de regering en de organisaties het samen eens worden? Basis: n=974 8
Hoofdstuk 2. Houding
Circa drie kwart van de Nederlanders (73%) vindt het tegengaan van klimaatverandering (zeer) belangrijk 1% 1% 2% 23% 31% Achtergrondkenmerken Nederlanders met een hoog opleidingsniveau vinden het tegengaan van klimaatverandering vaker (zeer) belangrijk dan Nederlanders met een laag of middelbaar opleidingsniveau (82% versus 63% en 69%). 42% zeer belangrijk belangrijk neutraal onbelangrijk zeer onbelangrijk weet niet Q006 Hoe belangrijk of onbelangrijk is het tegengaan van klimaatverandering voor u? Basis: n=974 10
De helft van de Nederlanders verwacht eerder bedreigingen dan kansen voor de Nederlandse economie tijdens de overstap naar duurzame energie (1, 2 of 3) De helft daarvan (28%) is gematigd negatief (3). Daarnaast heeft een groot deel een neutrale houding. In welke mate verwacht u dat alle veranderingen die nodig zijn om over te stappen op duurzame energie kansen bieden of bedreigingen veroorzaken voor de Nederlandse economie? De veranderingen bieden kansen voor de Nederlandse economie 7 6 5 4 3 2 1 3%3% 7% 29% 28% 14% 13% weet ik niet: 4% De veranderingen bieden bedreigingen voor de Nederlandse economie Achtergrondkenmerken Nederlanders van 35 t/m 54 jaar zien vaker bedreigingen (1 of 2: 33%) dan Nederlanders van 18 t/m 34 jaar (22%) en van 55 jaar en ouder (24%). Q007 In welke mate verwacht u dat alle veranderingen die nodig zijn om over te stappen op duurzame energie kansen bieden of bedreigingen veroorzaken voor de Nederlandse economie? (7-puntsschaal) Basis: n=974 11
Hoofdstuk 3. Handelingsbereidheid
Een kwart van de Nederlanders vindt dat de media-aandacht voor het Klimaatakkoord hen heeft aangezet tot actie. Nog eens een kwart vindt dat niet. Vier op de tien hebben een neutrale mening. De media-aandacht voor het Klimaatakkoord heeft mij aangezet tot het ondernemen van acties om klimaatverandering tegen te gaan. 18% 9% 6% 4% 41% 23% helemaal mee eens mee eens niet eens, niet oneens mee oneens helemaal mee oneens weet niet Achtergrondkenmerken Nederlanders die hebben aangegeven veel over het voorstel voor het Klimaatakkoord te hebben gezien, gehoord of gelezen, zijn het vaker (helemaal) eens met deze stelling dan mensen die er een beetje over gezien, gehoord of gelezen hebben (42% versus 26%). Nederlanders die niets over het Klimaatakkoord hebben meegekregen, zijn het nog minder vaak (helemaal) eens met de stelling (15%). 55-plussers hebben vaker iets over het Klimaatakkoord gehoord, gezien of gelezen en zijn het dus ook vaker (helemaal) eens met deze stelling dan jongere Nederlanders (37% versus 18-34 jaar: 16% en 35-54 jaar: 23%). Laag- en middelbaar opgeleiden hebben minder vaak iets over het Klimaatakkoord meegekregen en geven dus ook vaker aan niet te weten of de media-aandacht ze heeft aangezet tot actie (13%) dan middelbaar (6%) en hoogopgeleiden (2%). Q008 In hoeverre bent u het eens met de onderstaande stelling? Basis: n=974 13
Bijna de helft van de Nederlanders geeft aan al maatregelen te nemen om klimaatverandering tegen te gaan Veelgenoemde maatregelen zijn zonnepanelen aanschaffen, afval scheiden, alternatief vervoer gebruiken en zuiniger omgaan met elektriciteit en water. Ik rijd minder auto, maak meer gebruik van het openbaar vervoer en ik ben wat zuiniger met gas en elektriciteit. Zonnepanelen, isolatie van spouwmuren. Opletten met gebruik van gas elektra en water. Vaker de fiets pakken i.p.v. auto. Afval scheiden en opletten bij het kopen van producten. Niet iedere dag vlees eten, waar mogelijk met het OV reizen, afval scheiden... Zonnepanelen, geen auto, kort douchen, verwarming lager, minder sproeien, apparaten vervangen door energiezuinigere varianten, groene energie. Minder consumeren, minder verspillen, minder snel vervangen als het nog goed werkt. Heb al zonnepanelen laten plaatsen, ga nu een betere koel-vriescombinatie kopen met A+++, led verlichting, zoveel mogelijk letten op energie-, water- en gasverbruik. 48% Q009 Neemt u maatregelen of bent u van plan om maatregelen te nemen om klimaatverandering tegen te gaan? (open vraag) Basis: n=974 14
Bijna een kwart van de Nederlanders is van plan om (meer) maatregelen te nemen om klimaatverandering tegen te gaan Zij willen op termijn hun woning energiezuiniger maken. Als ik over een eigen woning beschik, wil ik die goed geïsoleerd hebben, indien mogelijk zonnepanelen. Zonnepanelen aanschaffen. Zonneboiler, warmtepomp (indien mogelijk), contracten (anders dan energie) omzetten naar groenere partijen. Daar moet ik me eens goed in verdiepen. Misschien van plan om van het gas af te gaan. Moet financieel wel kunnen. Kleine maatregelen zoals minder vlees eten en goed afval scheiden, grote maatregelen zijn voor mij nog niet van toepassing omdat ik nog niet op mezelf woon. Zonnepanelen, spouwmuurisolatie en warmtepomp. 23% Q009 Neemt u maatregelen of bent u van plan om maatregelen te nemen om klimaatverandering tegen te gaan? (open vraag) Basis: n=974 15
Een derde van de Nederlanders neemt geen maatregelen om klimaatverandering tegen te gaan Zij weten niet wat zij kunnen doen, vinden de maatregelen te duur of vragen zich af of het zin heeft. [Omdat] ik niet duidelijk weet wat ik kan doen. Meeste maatregelen kosten te veel geld. Ben op leeftijd en niet zo soepel meer om veel te ondernemen. Het klimaat veranderde ook al om de zoveel tijd toen de mens geen afvalstoffen had waardoor volgens de mensen die het kunnen weten nu het klimaat veranderd. Laat de natuur zijn gang gaan en het verandert ook. [Omdat] de grootste vervuilende landen er niets tegen doen dus waarom moet NL weer voorop lopen? Druppel op een gloeiende plaat... Achtergrondkenmerken Vrouwen nemen vaker al maatregelen dan mannen (52% versus 44%). Daarnaast nemen hoogopgeleiden vaker maatregelen dan Nederlanders met een laag of middelbaar opleidingsniveau (57% versus respectievelijk 46% en 42%). Laag- en middelbaar opgeleiden nemen vaker helemaal geen maatregelen (40% en 36% versus 22%). Mensen met een huurwoning nemen vaker geen maatregelen dan mensen met een koopwoning (37% versus 29%). 32% Q009 Neemt u maatregelen of bent u van plan om maatregelen te nemen om klimaatverandering tegen te gaan? (open vraag) Basis: n=974 16
Vier op de tien Nederlanders denken dat zij kosten moeten maken voor verduurzaming Veel mensen noemen het overstappen van gas naar elektriciteit, aanpassingen aan het huis en belastingen. Ik denk dat ik kosten ga maken voor... 41% Huis gasvrij te maken, aanschaf zonnepanelen. Ik heb nog niet over de kosten nagedacht Weet niet 20% 39% Achtergrondkenmerken Mannen denken vaker dat er kosten gemaakt moeten worden dan vrouwen (45% versus 37%). Hoogopgeleiden denken vaker dat zij kosten gaan maken dan middelbaar opgeleiden (55% versus 36%). Onder laagopgeleiden ligt dit percentage op 23%. Nederlanders met een koopwoning denken veel vaker dat zij kosten gaan maken dan mensen met een huurwoning (47% versus 26%). Zeer waarschijnlijk heeft dit betrekking op de energiebesparende maatregelen voor hun huis. Hogere energiebelasting, gemeentelijke belastingen en natuurlijk de landelijke overheid die de rekening bij de burgers neerlegt en niet zoals zou moeten, bij vliegtaks, belasting op kerosine, luchtvervulling van het bedrijfsleven. De aanschaf van meer prijzige maar duurzame apparatuur. Vooral de verwarmingsketel. Hogere milieubelastingen voor de burgers. Verwarmen, koelen, vervoer, leefomstandigheden. Nieuwe investeringen n.a.v. dat het gas niet meer mag. Dus het huis klaar maken daar voor. En nog meer kosten voor nog meer isolatie. Q010 Waar denkt u dat voor u de kosten komen te liggen? Kunt u verwachte kosten noemen? Basis: n=974 17
Onderzoeksverantwoording
Onderzoeksverantwoording Flitspeiling Klimaatakkoord op hoofdlijnen Doel onderzoek Doelgroep(en) Weging Kantar Public heeft in opdracht van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat onderzoek gedaan naar de kennis en houding over het Klimaatakkoord op hoofdlijnen en de handelingsbereidheid naar aanleiding hiervan. Nederlanders van 18 jaar en ouder, representatief op leeftijd, geslacht, opleidingsniveau, huishoudgrootte, regio (Nielsen) en sociale klasse. De data zijn herwogen op de volgende kenmerken: leeftijd, geslacht, opleidingsniveau, huishoudgrootte, regio (Nielsen) en sociale klasse. Steekproefgrootte bruto n= 1.500, netto n= 974 (respons: 65%) Steekproefbron Veldwerkperiode Methode Vragenlijstlengte Rapportage NIPObase 8 t/m 13 augustus 2018 (reminder uitgestuurd op 11 en 13 augustus) Online Gemiddeld 5 minuten In de resultaten maken we waar relevant uitsplitsingen naar de achtergrondkenmerken geslacht, leeftijd, opleidingsniveau en woning (koopwoning / huurwoning). In een enkel geval komt het voor dat de percentages in de grafieken/diagrammen niet optellen tot 100%, maar tot 99% of 101%. Dit heeft te maken met afrondingsverschillen. 19