Werken aan de Wereld Lessenserie 2013-2014 Niveau 4
Wereldburgerschap Wat kun jij als mbo-student doen voor de wereld buiten je dorp, stad of land? En wat kan de wereld voor jou doen privé en professioneel? Dat zijn de onderwerpen waarmee jij in deze lessenserie Werken aan de wereld aan de slag gaat. We gebruiken daarvoor ook wel de term wereldburgerschap. Een wereldburger is iemand die zich betrokken voelt bij de wereld om zich heen ook over de grens van het eigen land. Bovendien handelt de wereldburger in overeenstemming met die betrokkenheid. Hij zet zich dus in voor een betere wereld. Wij gaan voor een betere wereld is één van de kernwaarden van onze school. We hopen dat je door deze lessenserie ervaart hoe belangrijk én soms ook eenvoudig dat kan. Je gaat tijdens deze lessenserie werken aan wereldburgerschap. Op de volgende bladzijden staat een aantal opdrachten. De opdrachten maak je individueel of in groepjes. Als afsluiting gaan jullie met een groep van vier studenten een eindproduct maken over wereldburgerschap. Dat kan zijn een krant, een PowerPoint, een website, of een ander soort presentatie. Zie verder op pagina 22. Elke les maak je één (of meer) onderdelen die je kunt gebruiken in voor de eindopdracht.. Denk aan een artikel, cartoon, gedicht, rap, strip, foto, tweets etc. Tijdens de laatste les maken jullie er een geheel van. Om mee te dingen naar de prijs voor het meest creatieve product of het product met de meeste inhoud van dit jaar, moet het eindproduct op tijd ingeleverd zijn bij de jury. Meer informatie hierover krijg je van je docent. De lessenserie wordt afgesloten met een themadag: Wereldburgerdag. (13 juni 2014). De leden van mijn groep zijn: 1. 2. 3. 4. 2
Les 1 Wereldburgerschap, wat is dat? Na deze les: kun je uitleggen wat wereldburgerschap is; weet je hoe het komt dat er verschil is tussen arm en rijk in de wereld; kun je aangeven wat het effect is van consumentengedrag op de inkomensverschillen in de wereld. 1. Opdracht Wereldburgerschap Geef een omschrijving van wat in jouw ogen wereldburgerschap is. Maak een woordspin met begrippen die te maken hebben met wereldburgerschap. Gebruik deze woordspin voor je presentatie. Je mag er ook een foto van maken. Je mag de woordspin ook digitaal maken via www.popplet.com of https://bubbl.us/ 2. Opdracht Wereldburgers Bekijk onderstaand filmpje (15 minuten) en beantwoord daarna de vragen: Wereldburgers aflevering 1: Handel http://gemi.st/10361447 a. In Ghana leeft 30% van de inwoners onder de armoedegrens? Wat is de armoedegrens? b. Is er verschil tussen de armoedegrens in Nederland en de armoedegrens in Ghana. Leg uit waarom wel/niet. 3
c. Wat vind jij van het feit dat arme landen veel importheffingen moeten betalen als zij hun producten leveren aan rijke landen? d. Wat is de reden dat deze landen die importheffing moeten betalen? e. In het filmpje worden voorbeelden genoemd van organisaties die zich bezig houden met eerlijke handel oftewel fair trade. Een voorbeeld is de samenwerking tussen Blue Skies en Ahold. Noem twee positieve gevolgen van dit samenwerkingsverband f. Katja Schuurman zegt de macht om de wereld te veranderen ligt niet bij overheden of grote bedrijven, maar die ligt juist bij ons als consument. Wat bedoelt ze hiermee? Leg dit in eigen woorden uit. g. Ben je het eens met de uitspraak van Katja? Waarom wel/ niet? 4
3. Opdracht Week Wereldkaarteldkaart Na het zien van de aflevering van Wereldburgers ga je via onderstaande link een test doen. Klik op onderstaande link en volg de instructies. http://www.schooltv.nl/eigenwijzer/shared/templates/popup/flash.jsp?site=184980&nr=2157089&i tem=2121109 Heb je nieuwe informatie te horen gekregen? Zo ja, welke informatie was dat? 4. Opdracht Rank a Brand Rank a Brand is de grootste duurzame merkenvergelijkingssite van Europa. Bij Rank a Brand vind je een overzicht van belangrijke consumentenmerken en hun score op het gebied van duurzaamheid. Deze website e bevat meer dan 800 merken in zes sectoren, waaronder kleding, elektronica, reizen, telecom en eten&drinken. Bekijk het volgende filmpje: http://www.youtube.com/watch?v=ql2l71xarly&feature=player_embedded# en ga vervolgens naar de website www.rankabrand.nl Geef antwoord op de volgende vragen: 5
a Welke labels kent Rank a Brand toe aan merken? b Waarop zijn deze labels gebaseerd? c. Vul op de website de merknaam in van een kledingstuk of schoenen die je nu aan hebt. Geef aan welke label het merk krijgt van Rank a Brand en leg in het kort uit waarom zij dit label hebben gekregen. d. Herhaal stap 2 en 3 voor het merk van je telefoon en je favoriete chips of chocolademerk. e. Vind je het belangrijk dat een merk aandacht besteed aan eerlijke handel en arbeidsomstandigheden? f. Ben je bereid meer te betalen als blijkt dat het gaat om eerlijke handel / fair trade? 6
g. Je weet nu hoe eerlijk of oneerlijk de producten zijn die draagt/gebruikt en eet. Is dit voor jou een reden om iets te veranderen in jouw aankoop? 5. Opdracht Klassediscussie Bloed aan je mobieltje? Bekijk het filmpje op https://www.youtube.com/watch?v=wqhllubwote&list=uugb0tslnpcmjus31dayle5q en behandel klassikaal de volgende stelling: Er kleeft bloed aan onze mobieltjes en dat is onze eigen schuld. 7
Wat kun je zelf doen vanuit Nederland? De Nederlandse organisatie FairPhone (www.fairphone.org) heeft eind 2013 een eerlijk mobieltje op de markt gebracht. Een mobiele telefoon waarvan alle onderdelen worden geproduceerd én gebruikt zonder mens of milieu schade toe te brengen. Van batterijen tot simkaarten en hoesjes: het is allemaal fair. Wat kun jij doen? je inschrijven als 'potentiële koper' op de homepage www.fairphone.com je oude telefoon(s) toesturen. In je oude mobiele telefoon zitten waardevolle grondstoffen die hergebruikt kunnen worden. En de opbrengst hiervan komt ten goede aan de mijnwerkers. oude mobieltjes verzamelen van ouders / kennissen / vrienden; de Facebookpagina van FairPhone liken. kies met je groep een vorm voor het eindproduct verwerk alle informatie uit les voor je eindproduct op eigen (creatieve) wijze, zodat straks iedereen kan zien / horen / lezen: o Wat wereldburgerschap is. o Waarom er verschillen zijn tussen arm en rijk op de wereld. o Welke effect ons consumentengedrag hier wereld. ons consumentengedrag hier heeft op de omstandigheden elders in de 8
Les 2 Milleniumdoelen en mensenrechten, wat zijn dat? 1. Opdracht: Wat zijn Millenniumdoelen Kijk op www.een.nl. Jouw docent heeft verteld over de millenniumdoelen. a. Een millenniumdoel is: b. Schrijf hieronder bij elk millenniumdoel waar het om gaat......... 9
2. Opdracht: Hoe gaat het met de Millenniumdoelen Ga via onderstaande link naar de atlas van de millenniumdoelen: http://www.ncdo.nl/node/66#overlay-context=node/123 Kies drie Millenniumdoelen uit waar je meer over wilt weten. Kijk wat er gebeurt als je een millenniumdoel aanklikt en dan op voortgang drukt. Welk land springt eruit? Vul hieronder in wat je opvalt als je naar de voortgang kijkt van de drie Millenniumdoelen die je gekozen hebt Millenniumdoel Land Millenniumdoel Land Millenniumdoel Land 10
3. Opdracht: Mensenrechten Maak een omschrijving van het begrip mensenrechten. Welke mensenrechten/kinderrechten ken je? Kijk op http://www.mensenrechten.org/ Kies drie mensenrechten uit en leg uit wat de relatie is met Milleniumdoelen: 1. 2. 3. Noem 3 voorbeelden van schendingen van mensenrechten: 1. 2. 3. 11
Kies drie kinderrechten uit en leg uit wat ze inhouden en wat de relatie is met Millenniumdoelen: 1. 2. 3. Suggestie voor de eindopdracht: Zoek afbeeldingen van Mensenrechten en/of afbeeldingen van Kinderrechten. Bekijk de afbeeldingen en maak zelf een tekening, foto of cartoon voor het eindproduct. 12
4. Opdracht Acties op EEN Op de site www.een.nl zie je een onderdeel Doe mee : Kijk bij het onderdeel shoppen. Klik daarop en kies twee acties uit. Geef hieronder aan wat je van die acties vindt. Geef voor en tegen argumenten Actie 1: Inhoud vvan actie Waarom zou je dit willen doen? Wat houdt je tegen? Actie 2: Inhoud vvan actie Waarom zou je dit willen doen? Wat houdt je tegen? 13
5. Opdracht Eigen Actie Naast proberen duurzaam te shoppen, zijn er meer acties die ondernomen kunnen worden om de millenniumdoelen te bereiken; 1. bedenk in je groepje zoveel mogelijk acties die ondernomen kunnen worden. Schrijf die acties op een post-it. Plak die post-it op een flipover. Maak hierbij gebruik van sites die onder de opdracht staan. Je kunt ook gebruikmaken van www.popplet.com 2. bekijk de acties van andere groepjes en vul je eigen acties aan. 3. rangschik je acties naar: makkelijk te realiseren, moeilijk te realiseren en niet te realiseren voor ons. 4. maakt een foto van je flipover of een printscreen van je popplet voor de eindopdracht. Websites voor een betere wereld - www.werkenaandewereld.nl (diverse actuele acties op de homepage) - http://www.doenersnet.nl/acties - http://www.schonekleren.nl/ onder doe mee - http://www.talkingdress.nl/gids.htm over eerlijke kleding - http://www.allesduurzaam.nl/ - http://www.ncdo.nl/artikel/duurzaamshoppen - http://www.ncdo.nl/artikel/digitaal-doen - http://www.energybeater.nl/ checkt je energieverbruik. Maak een samenvatting van alles wat je geleerd hebt in deze les en geef dat een plekje in de eindopdracht. Laat zien wat de relatie is tussen mensen- en kinderrechten en de millenniumdoelen. Geef aan wat wij kunnen doen om mee te werken aan het bereiken van de millenniumdoelen. 14
Les 3 Microkrediet In de vorige lessen is aandacht besteed aan armoede. Een vorm van ontwikkelingssamenwerking die de laatste jaren heel effectief is gebleken is het verstrekken van microkredieten. Microkrediet: zo werkt het In Habbo heb je credits nodig. In Catan heb je grondstoffen nodig. Toen je vroeger ging knikkeren, had je knikkers nodig. Zonder credits ben je nergens in een game. Zonder geld kun je geen bedrijf opbouwen. Daarom kunnen arme mensen in ontwikkelingslanden een kleine lening krijgen. Met dat geld kunnen ze hun eigen bedrijf beginnen. Als het bedrijf goed loopt, kunnen ze de lening terugbetalen. Een dergelijke kleine lening noem je een microkrediet. Voor het microkrediet hoeven ze geen onderpand te geven. Een onderpand is iets van waarde dat de bank kan houden als de lener de lening niet terugbetaalt. Toch betalen bijna alle leners hun microkrediet netjes terug. Met hun eigen bedrijf verdienen de meeste mensen genoeg. Een voorbeeld van microkrediet: Adiza woont met haar gezin in Ghana. Ze heeft bij een bank een microkrediet gekregen. Met het geld kocht ze een koe. De koe geeft 4 tot 10 liter melk per dag. 1. Ervan uitgaande dat de koe 730 liter melk per jaar geeft en Adiza 0,25 cent per liter krijgt, hoeveel levert de verkoop van melk Adiza per jaar op? 2. Voor de koe heeft Adiza een bedrag van 955.50 betaald. Na hoeveel jaar zal Adiza de koe hebben terugverdiend? Bekijk het volgende filmpje om een duidelijker beeld te krijgen van wat microkrediet precies inhoudt (eerste 2 minuten en 40 seconden): http://www.uitzendinggemist.nl/afleveringen/1097362 15
1. Opdracht voor- en nadelen microkrediet Ga op internet op zoek naar de voor- en nadelen van microkrediet. Kom met de klas tot een gezamenlijke lijst van voor- en nadelen. Voordelen Nadelen 2. Opdracht: Zelf in actie! Ga naar de site http://www.cordaidmicrokrediet.nl/ Kies in overleg met je groep twee projecten die jullie zouden willen ondersteunen. Geef ook kort aan waarom je juist voor deze projecten hebt gekozen. 16
3. Opdracht: bedenk zelf een actie voor een microkrediet project Bedenk een eigen actie. Op welke manier willen jullie het geld voor deze leningen bij elkaar krijgen? Het idee moet uitvoerbaar zijn, maar hoeft niet uitgevoerd te worden. Presenteer jullie ideeën aan de rest van de klas. Gebruik de info voor de eindopdracht. 4. Opdracht: interview met de ambassadeurs van Werken aan de wereld De ambassadeurs van Werken aan de wereld zijn studenten die in het kader van het project een beroepsstage gelopen hebben in Kenia of op de Fillipijnen. Lees de blogs op de sites van de ambassadeurs die dit jaar daar geweest zijn. Deze blogs zijn terug te vinden op: http://www.werkenaandewereld.nl/stages/overzicht/. Je kunt ook gebruik maken van sites of blogs van andere leerlingen die in het buitenland zijn geweest. Naar aanleiding van die blogs bedenk je een aantal vragen op die je zou willen stellen. Stel je vragen aan de ambassadeurs via mail of direct en maak van je interview een verslagje voor de eindopdracht. 1. Maak jullie idee voor de eigen actie bekend in jullie eindproduct. 2. Verwerk de interviews met de ambassadeurs van Werken aan de wereld in het eindproduct 17
Les 4 Ontwikkelingssamenwerking Ontwikkelingssamenwerking heeft als doel om ontwikkelingslanden en hun burgers en instellingen te helpen zich verder te ontwikkelen en zo een hogere levensstandaard te bereiken. Ontwikkelingssamenwerking is actief op terreinen als noodhulp, armoedebestrijding, onderwijs, gezondheidszorg, water, landbouw en infrastructuur. De termen ontwikkelingshulp en ontwikkelingssamenwerking worden in praktijk door elkaar gebruikt. Van oudsher spreekt men van ontwikkelingshulp, maar in de jaren zeventig van de 20e eeuw werd de term ontwikkelingssamenwerking geïntroduceerd. Daarmee drukken donoren uit dat zij ontvangende landen en organisaties als gelijkwaardige partners beschouwen. Op onderstaande site van de Nederlandse regering, vind je alle informatie over de wijze waarop Nederland op dit moment zorgt voor ontwikkelingssamenwerking. Van deze site: De overheid zet het budget voor ontwikkelingssamenwerking in op thema s waar Nederlandse bedrijven veel kennis over hebben. De overheid boekt dan betere resultaten. Het gaat om de thema's veiligheid en rechtsorde, water, voedselzekerheid en seksuele gezondheid. Ook in het kabinet-rutte-asscher hebben deze thema s prioriteit. http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/ontwikkelingssamenwerking Op dit moment van crisis gaan er stemmen op om minder te gaan doen aan ontwikkelingssamenwerking. Dat is begrijpelijk, maar is dat ook wenselijk? Je gaat op onderzoek uit. Opdracht: lees de onderstaande teksten met argumenten voor en argumenten tegen ontwikkelingssamenwerking. Bepaal je eigen standpunt. Bespreek je standpunt in de groep. HANDEN AF VAN ONTWIKKELINGSSAMENWERKING? JA! ARGUMENTEN VOOR ONTWIKKELINGSSAMENWERKING In 2010 geeft de Nederlandse regering 0,81% van het BNP uit aan ontwikkelingssamenwerking, in 2012 0,70%. Méér mag er niet af volgens de internationale afspraken, die ook Nederland heeft ondertekend. Ontwikkelingssamenwerking is ingewikkeld en er gaat wel eens wat mis, maar het kent ook vele successen: gezondheidszorg en onderwijs zijn in veel landen sterk verbeterd. Het heeft honger en gevaarlijke ziekten als kinderverlamming helpen terugdringen. En door ontwikkelingssamenwerking is het bestuur in veel landen verbeterd en wordt corruptie bestreden. 18
MENSENPLICHTEN EN ONTWIKKELINGSSAMENWERKING In de Universele Verklaring van de Verantwoordelijkheden en van de Plichten van de Mens* staan plichten die te maken hebben met ontwikkelingssamenwerking. Enkele voorbeelden: Rijke landen moeten armere landen helpen zodat ook daar steeds meer mensen rond kunnen komen van wat ze verdienen. Landen hebben de verplichting om wetenschappelijke en technische kennis over te dragen aan landen die daarover niet beschikken. Denk aan irrigatietechnieken in de landbouw, aan gezondheidszorg of ict en communicatietechnieken. Het is de taak van iedereen een mensen met een handicap alle hulp te geven die ze door hun beperking nodig hebben. Dat kan een operatie zijn die de handicap (deels) opheft of de verstrekking van hulpmiddelen zoals een looprek of schoenen met steunzolen. Dankzij die hulp kunnen mensen met een handicap even gemakkelijk naar school en even gemakkelijk werk vinden als mensen zonder een handicap. We moeten ervoor zorgen dat iedereen de basisschool kan doorlopen en een opleiding kan volgen die het beste past bij zijn talenten. * De tekst van de verklaring, omgezet in eenvoudige taal, vind je op: http://www.cmo.nl/andernieuws in de 4e editie: extra info voor leerlingen. MOET NEDERLAND ZICH HOUDEN AAN AFSPRAKEN? Paul Hoebink, bijzonder hoogleraar ontwikkelingssamenwerking aan de Radboud Universiteit van Nijmegen, zegt er dit over: "Er kan wel gezegd worden dat er bezuinigd moet worden, maar Nederland heeft zich te houden aan de afspraken en verdragen die in het verleden zijn afgesloten. Nederland kan alleen 4 miljard bezuinigen als het besluit om uit de Europese Unie te stappen, de Wereldbank te verlaten en uit alle belangrijke organisaties van de Verenigde Naties te gaan. Pas in 2015 en 2016 loopt een aantal subsidieregelingen af en kan Nederland er voor kiezen om deze niet te verlengen." HANDEN AF VAN ONTWIKKELINGSSAMENWERKING? NEE! ARGUMENTEN TEGEN ONTWIKKELINGSSAMENWERKING In 2010 geeft de Nederlandse regering 0,81% van het BNP uit aan ontwikkelingssamenwerking, in 2012 0,70%. Er kan nog méér af. Nederland moet de internationale afspraken opzeggen. We hebben het geld dat naar ontwikkelingssamenwerking gaat zelf hard nodig om onze eigen economische problemen aan te pakken. 19
Ontwikkelingssamenwerking mag dan af en toe succes hebben, er gaat ook veel mis. Zo is de armoede, vooral in Afrika, er nauwelijks minder door geworden. Hulp aan landen in het Zuiden maakt die landen afhankelijk van hulpverleners. De corruptie-index (Transparency International) laat zien dat ontwikkelingslanden oververtegenwoordigd zijn onder de meest corrupte landen. Dat vergroot de kans dat ontwikkelingsgeld in de zakken van corrupte bestuurders verdwijnt. Dan is er nog de beroemde strijkstok : veel geld bedoeld voor hulp gaat op aan kosten van hulporganisaties en aan salarissen van hulpverleners en komt niet terecht bij de mensen voor wie het bedoeld is. Economische ontwikkeling is de beste manier om armoede te bestrijden. Laat de vrije markt zijn werk doen en arme landen zijn in staat hun eigen problemen op te lossen. Kijk bv. naar China en India. Ondoordachte overdracht van technologie verstoort de bestaande cultuur en ontregelt hele samenlevingen. MOET NEDERLAND ZICH HOUDEN AAN AFSPRAKEN? Als Nederland besluit om minder dan 0,7% van het BNP aan ontwikkelingshulp te besteden, dan hebben de Europese Unie en de Verenigde Naties geen poot om op te staan. De EU en de VN beschikken namelijk niet over sancties. Het zal een moeilijke opgave worden, maar Nederland kan ook proberen om andere landen in de Europese Unie te overtuigen dat ontwikkelingssamenwerking moet worden afgeschaft. Ontwikkelingssamenwerking Ja of Nee? Geef op basis van argumenten jullie eigen mening hierover weer in het eindproduct. 20
Extra opdracht op je stage (alleen mogelijk als je een lintstage volgt) In de afgelopen weken ben je bezig geweest met hoe jouw leven verbonden is met de rest van de wereld. Bijvoorbeeld je mobiele telefoon, je schoenen, waar je shopt, en hoe de leefsituatie van mensen in ontwikkelingslanden eruit ziet. Het beroep waar je voor studeert, heeft ook raakvlakken met de situatie in de wereld. Denk maar eens aan de materialen die je gebruikt, de koffie/thee die ze er gebruiken, of er groene stroom is, afval hergebruikt wordt, etc. Met deze vragenlijst krijg je een beeld over hoe duurzaam jouw stageplek is. Als je deze invult, krijg je ook advies over je werk/stageplek. De gegevens worden vertrouwelijk behandeld en het advies wordt alleen aan jou verstuurd. Ga naar http://www.duurzaammbo.nl/index.php/lesmateriaal/duurzaamheid-op-de-stageplek En vul de vragenlijst online in. 21
voor het eindproduct Opdracht: maak een eindproduct waarmee je duidelijk maakt wat jullie in de lessen geleerd hebben en wat voor een wereldburger jullie als groep zijn. De vorm van het eindproduct mogen jullie zelf bepalen. Je kunt denken aan: - een krantenpagina; - een website; - een prezi of powerpoint; - een popplet; - een korte documentaire; - een rap; - of een andere vorm die jullie zelf bedenken. Ook kun je in het eindproduct veel van je creativiteit kwijt. Denk aan het gebruik van cartoons, muziek, tekeningen enzovoorts. Doel: laten zien wat jullie geleerd hebben in de lessen over dit onderwerp en laten zien wat voor een wereldburger jullie zijn. Aanpak: tijdens de lessen leer je over verschillende onderwerpen. Al deze onderwerpen moeten een plek krijgen in het eindproduct. Dat zijn dan de volgende onderwerpen: Les 1: Wat is wereldburgerschap? Waarom zijn er verschillen tussen arm en rijk op de wereld? Welke effect heeft ons consumentengedrag hier op de omstandigheden elders in de wereld? Les 2: Wat is de relatie tussen mensen- en kinderrechten en de millenniumdoelen? Wat kunnen wij doen om mee te werken aan het bereiken van de millenniumdoelen? Les 3: Jullie idee over microkrediet en jullie eigen Cordeal. Wat zijn jullie te weten gekomen van de stagiaires en stagiairs (de ambassadeurs van Werken aan de Wereld van dit jaar). Eventueel het resultaat van de stageopdrachten. Les 4: Ontwikkelingssamenwerking: Wat zijn argumenten voor en wat zijn argumenten tegen ontwikkelingssamenwerking? En wat is jullie mening daarover? Tijd: inleveren bij docent uiterlijk (nader te bepalen, half mei). Klas heeft beste product gekozen op eind mei. Het beste product van de klas wordt ingeleverd bij de jury. Verkiezing beste eindproduct van de school op 13 juni 2014. Er is een prijs voor het meest creatieve eindproduct en voor het eindproduct met de beste inhoud. Criteria: Waar moet het eindproduct aan voldoen om in aanmerking te komen voor een van de prijzen? De prijs voor creativiteit wint de groep met de meeste originele vorm en mooiste uitvoering. De prijs voor inhoud wint de groep met de meeste diepgang in het behandelen van de vier onderwerpen. Zie verder het beoordelingsformulier dat jouw docent uitreikt. 22
EVALUATIEFORMULIER Ten slotte graag nog jouw mening over de lessen Werken aan de wereld Dit vond ik leuk aan de lessen over wereldburgerschap: Dit vond ik minder leuk aan de lessen over wereldburgerschap: Vind je jezelf een wereldburger? Beargumenteer je antwoord aan de hand van de informatie die je hebt gekregen uit de lessen. Deze lessenserie wordt mede mogelijk gemaakt door SBOS (Ministerie van buitenlandse zaken) 23