Beleidsvisie 2009-2011

Beleidsvisie 2009-2011 van Zorgkantoor Friesland Zorg voor (n)u en later november 2008

Voorwoord 2 1. Inleiding 3 2. Missie van Zorgkantoor Friesland 4 3. Veranderende omgeving en ontwikkelingen zorgkantoor 5 3.1. Invulling AWBZ 5 3.2. Vraag en versterking positie van de cliënt 7 3.3. Zorginkoop 7 4. Cliënt centraal 9 5. Kwaliteit en innovatie 11 6. Ketenzorg 13 7. Scheiden van wonen & zorg / diversiteit in wonen 15 8. Verminderen van bureaucratie 17 Inhoudsopgave Afkortingenlijst & colofon 18 beleidsvisie zorgkantoor friesland 1

De AWBZ zal zich de komende jaren meer toespitsen op het garanderen van zorg voor de meest kwetsbare groepen in onze samenleving die langdurige zorg nodig hebben. Met een pakket aan maatregelen wil het kabinet de houdbaarheid van deze volksverzekering waarborgen. Het kabinet reageert hiermee op het advies van de Sociaal Economische Raad (SER) over de toekomst van de AWBZ. De AWBZ moet volgens het kabinet (brief Zeker van zorg, nu en straks ) de komende jaren fors worden verbeterd om de kwaliteit van de zorg te verhogen, de kosten beheersbaar te houden en het financiële draagvlak te garanderen. Een heldere omschrijving van wat binnen de AWBZ valt en wat erbuiten valt, met uitvoerbare regels, is daarbij van groot belang. Het kabinetsbesluit betekent voor Zorgkantoor Friesland B.V. dat de concessieperiode voor het zorgkantoor met drie jaar is verlengd. Zorgkantoor Friesland zal tot en met 2011 de AWBZ in de regio uitvoeren. De staatssecretaris van VWS wil over twee jaar bekijken hoe de uitvoering daarna plaats moet gaan vinden. Met het verlengen van deze concessie, is een goed moment aangebroken om stil te staan bij de vraag waarom bepaalde keuzes gemaakt worden en vooral wat we daar mee willen bereiken. Reden om de bestaande beleidvisie van het zorgkantoor te actualiseren. wij onze cliënten, zorgaanbieders en overige partijen inzicht in onze visie en ambities voor het heden en de (nabije) toekomst. In een sterk veranderende omgeving waarin zorg een steeds complexer begrip geworden is, blijft de zorgvraag van de cliënt onze leidraad. Dat is meteen de kern van onze visie: Goede zorg regelen voor de mensen die dit nodig hebben. Dit is wat cliëntenorganisaties, zorgaanbieders en Zorgkantoor Friesland bindt en waar we ons de komende 3 jaar voor in gaan zetten. Tevens is het vanuit de behoefte van de cliënt van belang dat de zorg tussen de verschillende partijen goed wordt afgestemd. Om goede kwaliteit van zorg te kunnen bieden, is aansluiting van verschillende zorgprocessen tussen cure en care essentieel. Ketenzorg blijft daarom eveneens één van de speerpunten voor zowel Zorgkantoor Friesland als De Friesland Zorgverzekeraar. In de zomer van 2008 heeft Zorgkantoor Friesland met vertegenwoordigers van cliënten en zorgaanbieders gesproken over de toekomst van de AWBZ. Deze inspirerende gesprekken hebben mede vorm gegeven aan deze beleidsvisie. We willen iedereen die heeft bijgedragen aan deze beleidsvisie hartelijk bedanken voor hun medewerking en inbreng. Voorwoord Hierbij presenteren wij u de beleidvisie van Zorgkantoor Friesland voor de komende drie jaar. Met dit stuk geven Hans Feenstra Voorzitter Raad van Bestuur Marcel Kuin Lid Raad van Bestuur beleidsvisie zorgkantoor friesland 2

Zorgkantoor Friesland geeft in deze notitie zijn visie op de AWBZ-zorg in Friesland. In de komende concessieperiode 2009 tot en met 2011 zijn er de nodige bewegingen door maatregelen die in gang worden gezet om de AWBZ te moderniseren. De AWBZ is op de langere termijn bedoeld voor mensen met ernstige beperkingen of aandoeningen, zoals dementerenden in een verder gevorderd stadium van het ziekteproces en verstandelijk gehandicapten. De beperkingen van deze groep mensen kunnen niet worden weggenomen. Wel is het met goede zorg mogelijk hen zo optimaal mogelijk te laten functioneren. Het kabinet spitst de AWBZ in de toekomst toe op de volgende doelstellingen: versterken van de positie van de cliënt; bevorderen van keuzevrijheid en diversiteit in wonen; verbeteren van kwaliteit van zorg en bevorderen van innovatie; bestendigen van solidariteit en financiële houdbaarheid; verminderen van bureaucratie door kwaliteit en eenvoud van de uitvoering. inkoopbeleid van het zorgkantoor. Vanuit de noodzaak voor en behoefte aan nadere afstemming tussen cure en care is ook gekeken naar de Beleidskaders Zorg van De Friesland Zorgverzekeraar. De AWBZ heeft verzekerden die het zorgkantoor beschouwt als cliënt. Deze cliënt staat centraal in de beleidsvisie. Dit uit zich in cliëntgerichte zorginkoop en passende ondersteuning van de cliënt. Eerst wordt kort stilgestaan bij de missie van het zorgkantoor. Vervolgens wordt een beeld geschetst van de veranderende omgeving en de wijze waarop het zorgkantoor hierop anticipeert. Uit de missie volgen de thema s voor Zorgkantoor Friesland. De thema s zijn: de cliënt centraal, kwaliteit en doelmatigheid, ketenzorg en scheiden van wonen & zorg/diversiteit in wonen. Tot slot wordt ingegaan op vermindering van bureaucratie. Dorothé IJszenga 1. Inleiding Het verlengen van de concessie, en de ontwikkelingen in de AWBZ, vormen voor Zorgkantoor Friesland reden om de beleidsvisie te actualiseren. We kunnen stellen dat onze visie en missie in essentie niet zijn aangepast. Wel zijn de uitgewerkte thema s aangescherpt, waarbij zoveel mogelijk rekening is gehouden met de beleidsvoornemens van het kabinet om de langdurige AWBZ-zorg ook in de toekomst mogelijk te maken. De thema s gelden als uitgangspunt voor onder andere het beleidsvisie zorgkantoor friesland 3

Zorgkantoor Friesland hanteert de missie die eerder gezamenlijk door de zorgverzekeraars, verenigd in Zorgverzekeraars Nederland, is opgesteld voor de uitvoering van de AWBZ door de zorgkantoren: Het zorgkantoor staat voor een cliëntgerichte en doelmatige uitvoering van de AWBZ. Het zorgkantoor geeft op een actieve manier op regionaal niveau inhoud aan het overheidsbeleid. Het zorgkantoor kent de zorg, kent de wensen van de cliënt en voert op basis van die kennis transparant en toetsbaar zijn taken uit. De uitvoering is vrij van concurrentie tussen zorgverzekeraars. Aansluitend op de missie van De Friesland Zorgverzekeraar 1, luidt de missie van Zorgkantoor Friesland: Wij helpen mensen met een aandoening, beperking of handicap hun autonomie te bevorderen. Onder autonomie verstaan we dat mensen met een aandoening, beperking of handicap de keuze hebben in zorgvormen ter ondersteuning van het voeren van de eigen regie op leven en zo zelfstandig mogelijk kunnen leven in de eigen gewenste woonsituatie. Bevorderen: we staan voor een cliëntgerichte en doelmatige uitvoering van de AWBZ, met zo weinig mogelijk bureaucratie. Zorgkantoor Friesland geeft hiermee op actieve wijze inhoud aan de AWBZ. 2. Missie van Zorgkantoor Friesland Han Willems 1 Wij helpen mensen hun gezondheid te bevorderen beleidsvisie zorgkantoor friesland 4

In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de veranderende omgeving en de wijze waarop het zorgkantoor hierop inspeelt. Het gaat hierbij om de invulling van de AWBZ, de vraag en versterking van de positie van de cliënt en de marktwerking in de zorg. 3.1. Invulling AWBZ Het zorgkantoor heeft op dit moment de volgende publieke taken: uitvoeren van de AWBZ: het zorgkantoor houdt bij al zijn werkzaamheden rekening met wet- en regelgeving; informatie: publieksinformatie aan de AWBZverzekerden over het beschikbare aanbod en de mogelijkheden binnen de AWBZ voor zorg in natura of PGB; zorgtoewijzing en wachtlijstbeheer: het zorgkantoor bevordert dat de cliënten op de wachtlijst zo snel mogelijk zorg ontvangen en zorgt dat regionale informatie beschikbaar is over de omvang/doorlooptijd van de wachtlijst; zorginkoop: het inkopen van voldoende, doelmatige zorg van toereikende kwaliteit; daarnaast zorgen voor de bereikbaarheid en continuïteit van de AWBZ-zorg in de regio; registratie & verantwoording: vastleggen en monitoren van de geïndiceerde zorg en de geleverde zorg. Verantwoording afleggen over het gebruik van AWBZ-middelen. cliënt een centrale rol moet krijgen in de AWBZ. In de huidige uitvoering wordt nog te veel uitgegaan van het beschikbare zorgaanbod. Er vindt een kanteling plaats naar meer vraagsturing in de AWBZ. De onderstaande aspecten spelen hierin een belangrijke rol: een omslag van instellingsbudgettering naar persoonsvolgende bekostiging van zorg; de ontwikkeling van zorgpakketten naar zorgzwaarte en daarbij behorende normbedragen als basis voor de vaststelling van een persoonsvolgend budget; de opdracht om te werken aan preventie en het versterken van de zorginhoudelijke samenhang over de domeingrenzen heen (ketenzorg); het versterken van de positie van het PGB. Evelyn Kennedy 3. Veranderende omgeving en ontwikkelingen zorgkantoor De toekomst: De uitvoering van de AWBZ zal de komende drie jaren liggen bij de regionale zorgkantoren die de AWBZ uitvoeren. De beleidsvoornemens geven aan dat de beleidsvisie zorgkantoor friesland 5

De komende jaren zal er gewerkt worden aan herziening van de AWBZ. Dit zal geleidelijk gebeuren. Op korte termijn (tot 2012) worden de volgende maatregelen voorgesteld: het aanscherpen van de aanspraken (een glasheldere polis) en verdere verbetering van de indicatiestelling; kortdurende zorg overhevelen naar de Zvw, zodat bijvoorbeeld de ziekenhuiszorg beter aansluit op de zorg thuis (reactiveringzorg); versterking van de eerstelijnszorg (huisarts, wijkverpleging, kortdurende thuiszorg); hulp- en dienstverlening naar de Wmo overhevelen; de AWBZ beter afbakenen ten opzichte van de Wmo, onderwijs, jeugdzorg en sociale werkvoorzieningen. Het gebruik van de AWBZ door jongeren met een licht verstandelijke handicap wordt beperkt; voorzetten van scheiden van wonen en zorg. In het kader van de verschillende overhevelingen is het volgens Zorgkantoor Friesland van belang dat de continuïteit en kwaliteit van de zorg worden gewaarborgd. De cliënt mag geen hinder ondervinden van alle veranderingen. Daarnaast vraagt de overheveling van gedeeltes van de AWBZ naar de Wmo en de Zvw om de nodige flexibiliteit en samenwerking tussen de betrokken partijen (cliënten, gemeenten, centrumgemeenten, provincie, zorgverzekeraars, zorgaanbieders en woningcorporaties). Van belang is dat partijen elkaar informeren over de beleidskeuzes en waar mogelijk afstemming zoeken. Dit alles in het belang van de cliënt. Mede in het belang van de cliënt wil het zorgkantoor richting de overheid een signaalfunctie vervullen. Dit betreft de effecten van de diverse wijzigingen. Het gezamenlijk zoeken naar oplossingen voor knelpunten die het bereiken van het beoogde resultaat in de weg staan, staat voorop met begrip voor elkaars mogelijkheden en onmogelijkheden. Activiteiten kunnen tijdelijk gezamenlijk voor elkaar worden uitgevoerd. Gedacht kan worden aan ketenzorgprojecten, integrale cliëntondersteuning, zorgen sociale infrastructuur, dienst- en zorgverlening op maat of zorginkoopprojecten op het scheidsgebied van Wmo, Zvw en AWBZ. Bekostiging AWBZ Ook de bekostiging van de AWBZ verandert. Voor de intramurale zorg zijn de eerste stappen gezet naar zorgzwaartefinanciering. Deze zal per 2009 gerealiseerd worden. Per sector is een aantal zorgzwaartepakketten (ZZP) geformuleerd. Een zorgzwaartepakket geeft een typering van de verzekerden die voor het betreffende zorgzwaartepakket in aanmerking komen. Bovendien wordt aangegeven welke functies aan de orde zijn en wordt vermeld om hoeveel uur zorg het in totaal gaat. De verzekerde overlegt met de zorgaanbieder op welke manier deze de geïndiceerde zorg zal leveren. Dit wordt in een zorgplan vastgelegd. Daarnaast wordt de invoering van integrale prestatiebekostiging in de AWBZ voorbereid. De verwachting is dat de kapitaalslasten per 2010 integraal onderdeel zullen uitmaken van de AWBZtarieven. De zorginstellingen krijgen dan de volledige verantwoordelijkheid voor het terugverdienen van beleidsvisie zorgkantoor friesland 6

investeringen in de zorgvastgoed. Het ministerie van VWS gaat ervan uit dat bij de verdere ontwikkeling van plannen rekening wordt gehouden met deze systeemwijziging en dat zorginstellingen een reële inschatting van de toekomstige productieomvang (mede) bepalend laten zijn voor de omvang van investeringen en het volume van huisvesting. 3.2. Vraag en versterking positie van de cliënt Andere ontwikkelingen zijn de vergrijzing en de toenemende medische technologie en de daarmee stijgende levensverwachting. Deze zullen van invloed zijn op het zorggebruik; het aantal mensen met een chronische ziekte zal toenemen. Ook wordt er een toename van psychische problematiek verwacht. Een meer vraaggestuurde inrichting van de zorg zorgt ervoor dat de cliënt een sterkere positie inneemt op de zorgmarkt. De positie van de cliënt is op dit moment verankerd in onder andere de Wet op de geneeskundige behandelingsovereenkomst (WGBO) en de Wet medezeggenschap cliënten in de zorginstellingen (WMCZ). De meer vraaggestuurde inrichting van de zorg brengt echter met zich mee dat de positie van de cliënt sterker moet worden verankerd. De invloed van de cliënt zal dus de komende jaren verder toenemen. De cliënt gaat steeds meer bepalen wat goede kwaliteit van zorg is en wanneer er sprake is van cliëntgerichtheid. Als Zorgkantoor Friesland groeien wij mee met de eisen die de cliënt aan de te leveren zorg, en indirect aan ons, stelt. Voor het zorgkantoor geldt dat de behoefte van de cliënt als basis dient voor de inkoop van zorg. Onze cliënt heeft bovendien in toenemende mate behoefte aan informatie over het zorgaanbod. Het zorgkantoor ziet het als zijn taak om de nadruk te leggen op de service aan cliënten door het beschikbaar stellen van publieksinformatie over het regionale zorgaanbod. Het zorgkantoor wil met alle gemeentes in Friesland samenwerken om vanuit de één-loketgedachte te komen tot integrale informatie, advies en cliëntondersteuning. Daarnaast informeert en adviseert het zorgkantoor individuele cliënten met een zorgindicatie die geen passend aanbod kunnen vinden. Bovendien bemiddelt het zorgkantoor bij (eventuele) wachtlijsten. Vanuit het zorgkantoor wordt de kwaliteit van de dienstverlening bevorderd en wordt er meer geïnvesteerd in de transparantie van de zorg richting cliënt. Op deze wijze wil het zorgkantoor een bijdrage leveren aan de emancipatie van de cliënt. Zorgverzekeraars, zorgkantoren en zorgaanbieders zijn op basis van de Wet marktordening gezondheidszorg (Wmg) ook verplicht informatie over de kwaliteit van de zorg te bieden aan de cliënt. Verder geldt dat de zorg tussen de verschillende disciplines zoveel mogelijk moet worden afgestemd. De cliënt moet geen hinder ondervinden van de scheiding tussen cure en care. 3.3. Zorginkoop Binnen de AWBZ staat de kwaliteit van leven centraal en zijn (kwetsbare) cliënten vaak aangewezen op langdurige zorg. Vaak wenst de cliënt een langdurige relatie met een zorgaanbieder aan te gaan. Dit vraagt om een nuancering op vrije markwerking, beleidsvisie zorgkantoor friesland 7

gericht op vrije prijsvorming, maximale zorgproductie en commerciële concurrentie. Door goede service en kwaliteit van zorg te bieden of door aantrekkelijke combinaties van wonen & zorg concurreren zorgaanbieders om de gunst van cliënten. Wel is hiervoor ruimte nodig voor maatschappelijk ondernemerschap en verdere invoering van integrale tarieven (inclusief kapitaalslasten). Op basis van de marktsituatie zal in meer of mindere mate gedifferentieerd worden in de wijze van zorginkoop. Het is van belang dat nieuwkomers op de markt gelijke kansen krijgen, mits ze voldoen aan een aantal minimale eisen. Tevens wordt ondernemerschap verwacht van de zorgaanbieders. Met ondernemerschap wordt een actieve en innovatieve houding van de zorgaanbieders bedoeld, waarbij wordt ingespeeld op de wensen en behoeften van de cliënt. Marktgerichte zorginkoop vereist verdere professionalisering van de zorginkoop. Dit betekent onder andere dat er heldere eisen aan het te contracteren zorgaanbod worden gesteld. Deze eisen hebben betrekking op de kwaliteit van zorg, doelmatigheid en het inzichtelijk maken van prestaties. Het zorgkantoor volgt deze prestaties door gemaakte afspraken te monitoren. Het zorgkantoor zal de ontwikkeling naar persoonsvolgende bekostiging integreren in zijn inkoopbeleid. Met die ontwikkeling wordt bedoeld dat de indicatie tot een passend pakket leidt waarbinnen de zorgaanbieder met de cliënt een persoonlijk arrangement afspreekt. Prijs is gekoppeld aan de persoon. Bij deze systematiek zal het zorgkantoor bevorderen dat cliënten de beste waar voor het geld krijgen middels sturing op kwaliteit en best practice. Waar nodig is er aanvullende sturing op ketenzorg, waarbij een samenhangende reeks van pakketten zijn afgestemd op mensen met een identiek ziektebeeld. Zorgkantoor Friesland vindt dat het toegekende regiobudget voldoende moet zijn om aan de geïndiceerde zorgvraag van de cliënt te kunnen voldoen. De geïndiceerde zorgvraag moet daarom gekoppeld zijn aan de contracteerruimte. beleidsvisie zorgkantoor friesland 8

De behoefte van de cliënt vormt de basis voor de inkoop van zorg. De zorg die geleverd wordt, moet zo goed mogelijk aansluiten bij de eigen voorkeuren en behoeften binnen het indicatiebesluit. Bovendien moet iedere cliënt, als hij of zij dit wenst, in zijn of haar eigen omgeving zorg krijgen. Wanneer dit niet mogelijk is, moet de zorg zo dicht mogelijk bij huis geleverd worden. Tevens moet het zorgaanbod zo ingericht zijn, dat deze ondersteunt bij de vormgeving van het eigen leven en de zelfstandigheid van de cliënt bevordert. Het zorgkantoor heeft als taak om voldoende, doelmatige en kwalitatief goede AWBZ-zorg in te kopen. Deze zorg dient zoveel mogelijk in goed afgestemde ketens plaats te vinden. Het aanbod van zorg dient aan een aantal voorwaarden als kwaliteit, doelmatigheid en transparantie te voldoen. Dit betekent dat er weliswaar keuzevrijheid in het zorgaanbod is, maar dan binnen de beschikbare keuzemogelijkheden. De keuzemogelijkheden bestaan dan uit aanbieders die aan de contracteringseisen kunnen voldoen. Op deze wijze wil het zorgkantoor de kwaliteit van zorg borgen en verbeteren. Daarnaast wil het zorgkantoor de samenwerking met partijen die extra kwaliteit, innovatie en vraagsturing kunnen bieden en tevens aandacht schenken aan de specifieke Friese situatie intensiveren. Bij dit laatste kan gedacht worden aan de Friese Waddeneilanden, het merengebied en het platteland. Deze gebieden vragen soms een andere invulling van de zorg dan de stedelijke gebieden. Voor nu en in de toekomst zal dus de nadruk steeds meer op kwaliteit en doelmatigheid komen te liggen, waarbij de zorg zo goed mogelijk op elkaar is afgestemd. Het zorgkantoor wil voor zijn cliënten zorg inkopen met een goede kwaliteit-prijsverhouding. Dit betekent de beste kwaliteit tegen een zo laag mogelijke prijs. Het zorgkantoor neemt hierin een duidelijke sturende rol op zich en vertaalt dit ook naar het inkoopbeleid. De vertaling van de behoefte van de cliënt noodzaakt ook tot de verdere professionalisering van de informatie- en adviesfunctie. Dit betekent dat vanuit het zorgkantoor het dienstverleningsniveau verder wordt ontwikkeld en dat er geïnvesteerd wordt in de transparantie van de zorg. Het zorgkantoor geeft inzicht in de criteria voor zorginkoop en het ingekochte aanbod. Een voorbeeld hiervan zijn de afgesproken kwaliteitscriteria. Hierdoor kan de cliënt, binnen de mogelijkheden van zorg in natura, zelf ook een betere keuze maken. Voor de cliënten die zorg ontvangen, wil het zorgkantoor de mening en ervaring van de cliënt leren kennen en gaat dit vertalen naar het inkoopbeleid. De resultaten van het cliëntwaarderingsonderzoek en de cliëntenraadpleging spelen daarbij een belangrijke rol. 4. Cliënt centraal beleidsvisie zorgkantoor friesland 9

Daarnaast zal het zorgkantoor in samenwerking met Zorgbelang Fryslân de cliënt blijven betrekken bij het inkoopbeleid en de kwaliteit van de zorg. In het geval de cliënt zelf geen keuze maakt, ondersteunt het zorgkantoor de cliënt door middel van cliëntondersteuning en zorgbemiddeling. Tevens blijft er voor de cliënt de keuze voor het PGB, waarbij de cliënt zelf het aanbod inkoopt. Door een zorggids te zijn voor de cliënt wordt de cliënt op onafhankelijke wijze ondersteund bij het maken van zijn of haar keuzes. Dus de cliënt centraal betekent voor Zorgkantoor Friesland: de behoefte van de cliënt is de basis voor de zorginkoop; de cliënt betrekken bij zorginkoop; de cliënt moet doelmatige en kwalitatief goede zorg ontvangen; aan de cliënt duidelijk maken welke zorg is ingekocht en waarom; een zorggids zijn voor de cliënt. beleidsvisie zorgkantoor friesland 10

Kwaliteit van zorg wordt als een proces van continue verbetering gezien. Het zorgkantoor neemt de rol op zich de kwaliteit van de zorg te stimuleren. Samen met de cliënten en het zorgveld wil het zorgkantoor de kwaliteit van de zorg op een hoger plan brengen. Kwaliteit wordt altijd in relatie tot doelmatigheid bekeken. Het monitoren van de kwaliteit is in het proces van meten, verbeteren en borgen een belangrijk middel om tot verbetering te komen. Door middel van monitoren kan onder andere beoordeeld worden of de kwaliteit van de zorg aansluit bij de behoefte en belevingswereld van de cliënt. Ten behoeve van het monitoren zal een beroep worden gedaan op zowel de cliënt als de zorgaanbieder. Kwaliteit wordt benaderd vanuit drie invalshoeken: 1) Organisatorische kwaliteit; een goed georganiseerd aanbod: De zorg is bereikbaar en goed toegankelijk zonder onnodige wachtlijsten, wachttijden of onnodige bureaucratische procedures. De zorg wordt doelmatig verleend; prijs en kwaliteit zijn met elkaar in evenwicht. Door samenwerking is zorg goed op elkaar afgestemd zodat samenhang en continuïteit gewaarborgd zijn. 2) Professionele kwaliteit; vakkundig uitgevoerde zorg: De zorgverlener beschikt over de vereiste kennis, vaardigheden en middelen. Er wordt professioneel gewerkt volgens de standaarden die binnen de beroepsgroep gebruikelijk zijn. Zorgverleners werken samen. Bovendien stelt de zorgverlener zich toetsbaar op en is bereid verantwoording af te leggen voor zijn of haar handelwijze. Daarnaast is er een adequate klachtenregeling. 3) Relationele kwaliteit; ervaren goede kwaliteit van zorg door cliënt: De zorg wordt afgestemd op de individuele hulpvraag. Keuzevrijheid en eigen verantwoordelijkheid staan hierbij centraal. De cliënt wordt juist geïnformeerd over de voorgestelde behandeling en begeleiding en de hieraan verbonden risico s. De cliënt participeert actief in het gehele behandelbegeleidingsproces. Doelstelling, zorg- en behandelplan en evaluatie zijn aspecten die hierbij aan de orde komen. De samenwerking is gebaseerd op een vertrouwensrelatie waarin sprake is van een persoonlijke en respectvolle bejegening. In de afgelopen jaren is landelijk voor de verschillende sectoren een eigen kwaliteitskader ontwikkeld. De sector Verzorging en Verpleging werkt met het kwaliteitskader verantwoorde zorg. Zowel voor zorg thuis als voor intramurale zorg zijn aangepaste schema s gemaakt. De Gehandicaptenzorg heeft een kwaliteitskader ontwikkeld met 12 thema s en de bijbehorende Wendy Nauta 5. Kwaliteit en Innovatie beleidsvisie zorgkantoor friesland 11

indicatoren. De Geestelijke Gezondheidszorg heeft een eigen set prestatie-indicatoren ontwikkeld, die van toepassing is op zowel de genezingsgerichte zorg als de AWBZ zorg. AWBZ-breed geldt dat de uitgewerkte thema s geconcretiseerd zijn met indicatoren. Dit berust op zowel zelfrapportage door de instelling als cliëntwaarderingonderzoek op basis van een landelijk gevalideerd instrument. Het gebruik van de indicatoren heeft drie doelen. Allereerst geven de indicatoren informatie voor interne sturing. Zij maken duidelijk waar een zorgorganisatie goed in is en waar deze zich nog kan verbeteren. Daarnaast geven de indicatoren informatie aan de consument. Zij kunnen zorgaanbieders vergelijken en selecteren op basis van specifieke wensen of eisen. Tenslotte leggen de zorgaanbieders door middel van het meten van de indicatoren verantwoording af aan de Inspectie voor de gezondheidszorg en het zorgkantoor. Zorgkantoor Friesland vindt de ontwikkeling van deze landelijke kwaliteitskaders positief en wil hier zoveel mogelijk op aansluiten. Zorginnovatie Bij zorgaanbieders ligt een taak om de inhoud en de organisatie van het zorgaanbod aan te laten sluiten bij de behoefte en wensen van de cliënt. Het zorgkantoor zal op dit vlak een stimulerende rol hebben. De vraag naar zorg neemt onverminderd toe door onder andere vergrijzing, nieuwe behandelmethoden en toename van het aantal chronisch zieken. Om aan deze vraag te kunnen voldoen, is er voldoende kwalitatief zorgaanbod nodig. Dit vraagt ook om innovatie in het zorgaanbod, ook gezien de verwachte arbeidskrapte. Het zorgkantoor zal initiatieven van zorgaanbieders stimuleren op het gebied van bijvoorbeeld technische vernieuwingen, mantelzorgondersteuning en kleinschalig wonen. Voor het ontwikkelen van nieuwe producten wordt samenwerking gezocht met zorgverzekeraars, gemeenten en andere partijen. Het zorgkantoor zal zich de komende jaren meer focussen op de dienstverlening aan AWBZ-verzekerden en zich tijdens het inkoopproces meer richten op de bestaande verbindingen tussen cure, care en de Wmo. Dus kwaliteit en innovatie betekenen voor Zorgkantoor Friesland: continue verbetering ingegeven door de cliënt; realiseren van goede organisatorische, professionele en relationele kwaliteit voor de cliënt; meten van prestaties van aanbieders; meten van ervaring en waardering van de cliënt; het beoordelen van de kwaliteit in relatie tot de doelmatigheid; bevorderen innovatieve projecten. beleidsvisie zorgkantoor friesland 12

Ketenzorg vormt voor De Friesland Zorgverzekeraar en Zorgkantoor Friesland één van de speerpunten om betere kwaliteit van zorg en afstemming binnen en tussen cure en care te realiseren. De toename van het aantal chronisch zieken maakt het noodzakelijk om de ketenzorg goed te organiseren. De chronisch zieke heeft veelal te maken met verschillende zorgaanbieders vanuit verschillende sectoren. Als speerpunten zijn de volgende ziektebeelden benoemd: CVA, diabetes, astma/copd, chronisch hartfalen, MS, Parkinson, reuma en ouderen met complexe problematiek. Ook de zorg voor mensen met dementie (bijvoorbeeld door de Ziekte van Alzheimer) wordt als een belangrijke zorgketen opgepakt en uitgewerkt. Dit is een voortzetting van het Project Landelijk Dementie Programma Fryslân. Daarnaast is binnen de gehandicaptenzorg gerichte inzet nodig voor integrale hulp aan gezinnen met een thuiswonend gehandicapt kind. Het zorgkantoor werkt toe naar uniformiteit, provinciale afstemming en overeenstemming. Om dit te bereiken vormen benchmarking en het aanwijzen van best practices een hulpmiddel. Op deze manier wordt uniformiteit in kwaliteit van zorg gerealiseerd, zodat de te leveren zorg niet per subregio verschillend is. Goede afstemming tussen verschillende zorgdisciplines over de individuele grenzen heen is uiteindelijk van belang voor alle betrokken partijen. Het gaat er immers om continuïteit en kwaliteit van zorg en optimale afstemming voor de cliënt te realiseren. Het gaat uiteindelijk om de cliënt met een bepaalde zorgvraag, waarbij verschillende zorgverleners een aandeel hebben in het beantwoorden van die specifieke zorgvraag. In het kader van ketenzorg is het ook van belang dat er zowel tussen zorgaanbieders als tussen Zorgkantoor Friesland en De Friesland Zorgverzekeraar sprake is van een goede afstemming. Er wordt toegewerkt naar een integrale aanpak tussen cure en care. 6. Ketenzorg Als uitgangspunt geldt voor ketenzorg de behoefte van de cliënt. Voor de cliënt moet het zorgtraject tussen de verschillende aanbieders goed georganiseerd zijn. De verschillende zorgprocessen waarmee een cliënt te maken heeft, moeten zodanig op elkaar aansluiten dat ze een goed afgestemde keten vormen en onder een herkenbare regiefunctie worden geleverd. Optimale afstemming in de zorgketen tussen de verschillende zorgdisciplines cure en care verhoogt de kwaliteit van zorg. Kwaliteit in de zorg betreft hier niet alleen de vakkundig uitgevoerde zorg, maar ook de organisatie en de door de cliënt ervaren kwaliteit. Bianca Venmans beleidsvisie zorgkantoor friesland 13 8

Palliatieve zorg vormt een specifiek voorbeeld van ketenzorg. In Friesland zijn palliatieve netwerken ontwikkeld. Deze netwerken moeten ervoor zorgen dat het totale aanbod van zorg binnen het netwerk is afgestemd op de vraag aan zorg van terminale patiënten en hun naasten. Bovendien worden kennis en ervaring uitgewisseld. Het netwerk heeft een duidelijke plaats in de totale keten van palliatieve zorg. Dus ketenzorg betekent voor Zorgkantoor Friesland: afstemming van de zorg tussen partijen aan de cliënt bevorderen, waarbij zijn of haar behoefte centraal staat; uniformiteit en provinciale afstemming ten behoeve van de cliënt; samen met De Friesland Zorgverzekeraar en zorgaanbieders vorm geven aan ketenzorg voor de cliënt; extra aandacht voor dementiezorg, palliatieve zorg, zorg voor thuiswonend gehandicapt kind, CVA, diabetes, astma/copd, chronisch hartfalen, MS, Parkinson, reuma en ouderen met complexe problematiek. beleidsvisie zorgkantoor friesland 14

Wonen is in principe een eigen verantwoordelijkheid van mensen, ook als ze langdurig afhankelijk zijn van zorg. Mensen kiezen zelf waar ze wonen, in welke woonvorm en of dit past binnen hun budget. Iedereen heeft zo zijn of haar eigen wensen. Bij de invulling van zorg moet daar ook rekening mee gehouden worden, waarbij het recht op zorg voor iedereen gelijk is. Als je kijkt naar het groeiende aantal ouderen, dan is er een trend gaande naar zelfstandig (blijven) wonen en het wonen in woonclusters, aangevuld met zorgpakketten uit de AWBZ. Deze trend houdt een scheiding van wonen en zorg in. Aan cliënten moet de mogelijkheid geboden worden om zo lang mogelijk zelfstandig in de eigen omgeving te blijven wonen. Hierbij gelden wel de grenzen van wat mogelijk en doelmatig is. Het zorgkantoor vindt afstemming en/of samenwerking met zorgaanbieders, gemeenten, provincie en woningbouwcorporaties om te komen tot een goede combinatie van wonen, welzijn, zorg en diensten van belang. Dit betekent goede woonvoorzieningen aangevuld met additionele diensten en zorg- en serviceproducten. Bij het vormgeven van additionele diensten spelen vrijwilligers een belangrijke rol. Ook dient er aandacht te zijn voor de ondersteuning van de mantelzorger. Daarnaast dienen er toegankelijke lokale loketten voor informatie en advies te zijn om zo goed mogelijk te kunnen ondersteunen bij de vragen van de cliënt en/of het systeem van de cliënt. Daarmee is er sprake van het scheiden van wonen en zorg. De regeling die dit mogelijk maakt heet Volledig Pakket Thuis (VPT). Het VPT is daarmee een extra mogelijkheid om verblijfszorg thuis in te kopen en is een extra prikkel bij het afstoten van intramurale bedden. De wooncomponent en overige vergoedingen die samenhangen met huisvesting vallen buiten het VPT. De cliënt woont zelfstandig en betaalt zelf de woonlasten. Voor eventuele woningaanpassingen zou een beroep gedaan kunnen worden op de Wmo. Andere verstrekkingen uit de AWBZ die niet onder het VPT vallen zijn: huisartsenzorg, medicijnen, geneesmiddelen, tandheelkundige zorg en een rolstoel. Hoewel een cliënt de keuze heeft om zorg thuis te ontvangen, kunnen zorgaanbieders niet gedwongen worden dit te leveren. Ze kunnen vanwege zorginhoudelijke of financiële redenen besluiten om het VPT niet aan te bieden. Voor het leveren van het VPT maakt de zorgaanbieder afspraken met het zorgkantoor. Sieberen de Vries 7. Scheiden van wonen & zorg/diversiteit in wonen Mensen met een indicatie voor zorg met verblijf kunnen voor rekening van de AWBZ alle zorg, die ze anders in een instelling zouden krijgen, ook thuis krijgen. De woonlasten worden buiten de AWBZ geregeld. beleidsvisie zorgkantoor friesland 15

Het proces van extramuralisering, hetgeen reeds een aantal jaren geleden in gang is gezet, houdt in dat een deel van de intramurale zorg wordt omgezet naar extramurale zorg. Met de verschillende partijen wordt gekeken waar wonen en zorg gescheiden kunnen worden. Echter, voor bepaalde doelgroepen zal intramurale zorg te allen tijde beschikbaar moeten zijn. Het betreft hier cliënten met een hoge zorgzwaarte. Hiervoor dienen goede en toekomst- en cliëntgerichte voorzieningen gerealiseerd te worden. Er moeten onder andere kleinschalige woonvoorzieningen komen waar cliënten nu en in de toekomst behoefte aan hebben. Dus scheiden wonen & zorg/diversiteit van wonen betekenen voor Zorgkantoor Friesland: via inkoopbeleid bijdragen aan meer keuzemogelijkheden voor cliënten op het vlak van huisvesting met zorg; de cliënt de mogelijkheid bieden zelfstandig te blijven wonen; de cliënt kan de zorg in zijn eigen omgeving (woonomgeving) ontvangen; op maat gesneden diensten en voorzieningen ontwikkelen voor de cliënt; de zorg aan de cliënt goed laten aansluiten bij wonen en welzijn; het bieden van objectieve en onafhankelijke informatie en advies; samen met partijen komen tot creatieve en innovatie oplossingen voor de toekomst. beleidsvisie zorgkantoor friesland 16

Zorgkantoor Friesland wil een helder en duidelijk inkoopbeleid formuleren. Als zorgkantoor willen we aansluiten bij het landelijk ontwikkelde kwaliteitskader, zodat instellingen niet onnodig worden geconfronteerd met verschillende kwaliteitseisen en informatieuitvraag. Daarnaast zullen we bij de invoering van de zorgzwaartepakketen streven naar uniforme eisen om zo onnodige administratieve lasten te voorkomen. Zorgkantoor Friesland streeft naar eenvoud en kwaliteit in uitvoering zonder onnodige bureaucratie. De zorgverlening en de relatie tussen cliënt en zorgverlener moet zo min mogelijk worden belast met bureaucratie. Als zorgkantoor stellen wij ons actief op om met CIZ en zorgaanbieders te blijven werken aan het goed afstemmen van de onderlinge processen. Dit gebeurt onder andere door een verdere ontwikkeling van de AWBZ-brede zorgregistratie (AZR), met daarin optimale dienstverlening op cliëntniveau. Dus verminderen van bureaucratie betekent voor Zorgkantoor Friesland: inzetten op een efficiënt werkend cliëntvolgend administratiesysteem (AZR); terughoudendheid met aanvullende afspraken over informatieverstrekking aan de zorgaanbieder. Extra informatievragen worden zo beperkt mogelijk ingezet, waarbij duidelijk moet zijn waarom deze vraag meerwaarde biedt boven de informatie in het jaarverslag of informatie via de kwaliteitskaders. 8. Verminderen van bureaucratie Zorgkantoor Friesland pleit voor een vereenvoudiging van de indicatiestelling, waarbij eenvoudige indicaties dicht bij de cliënt en zorgaanbieder geregeld worden. beleidsvisie zorgkantoor friesland 17

AWBZ AZR PGB SER WGBO WMCZ Wmo VPT VWS WTZi Zvw ZZP : Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten : AWBZ brede zorgregistratie : Persoonsgebonden budget : Sociaal Economische Raad : Wet op de geneeskundige behandelingsovereenkomst : Wet medezeggenschap cliënten zorginstellingen : Wet maatschappelijke ondersteuning : Volledig pakket thuis : Volksgezondheid, Welzijn en Sport : Wet toelatingen zorginstellingen : Zorgverzekeringswet : Zorgzwaartepakket Afkortingenlijst & Colofon Auteurs Ontwerp & opmaak Fotografie Druk, afwerking & handling : Nynke van der Meulen en Jacqueline Vissers : Peter Dolstra : Hans van Aalst : MullerVisual Communication De Blauwe Roek Voor de foto s willen we de kunstenaars van Atelier en Kunstuitleen De Blauwe Roek in Drachten hartelijk bedanken. In het centrum, onderdeel van Talant, werken 18 kunstenaars met een (verstandelijke) beperking. Deze beperking geldt zeker niet als het om hun werk gaat. In de loop der jaren hebben de kunstenaars een eigen beeldtaal ontwikkeld. Een steeds groter groeiende groep liefhebbers en bewonderaars kent en verzamelt het werk. Maar ook door de prachtige locatie aan het Museumplein in het centrum van Drachten is een brug geslagen tussen deze bijzondere kunst en een breed publiek. Het werk is niet alleen te koop, maar ook te huur. Ook Zorgkantoor Friesland heeft een aantal werken in zijn collectie opgenomen. Meer weten: www.deblauweroek.nl. beleidsvisie zorgkantoor friesland 18