20 december 2017 agendapunt 10 Onderwerp: Vaststelling MRDH-verkeer- en vervoermodel 1.0 Portefeuille: Datum: Strategie en beleid 7 december 2017 Contactpersoon: Arjan Veurink Telefoonnummer: 088 5445 233 Aan de bestuurscommissie Vervoersautoriteit, Voorstel 1. Het MRDH-verkeer- en vervoermodel vast te stellen en het model voor gebruik beschikbaar stellen aan de MRDH-gemeenten. Toelichting 1. Inleiding Binnen de MRDH zijn er twee regionale verkeersmodellen: het Verkeersmodel Haaglanden (VMH) en de Regionale Verkeersmilieukaart (RVMK) van de regio Rotterdam. Beide verkeersmodellen hebben als basisjaar 2010/2011. Vanwege het verouderde basisjaar zijn deze verkeersmodellen intussen minder geschikt om berekeningen op te baseren. Ook zijn er inmiddels gewijzigde inzichten over toekomstige ruimtelijke scenario s en infrastructurele plannen. Bovendien geven beide verkeersmodellen op het grensgebied van voormalig stadsregio/stadsgewest verschillende resultaten. Daarom is vanaf oktober 2016 gewerkt aan een update & samenvoeging van beide verkeersmodellen tot 1 nieuw MRDH-model voor de gehele gebied van de metropoolregio. Het nieuwe MRDH-model 1.0. heeft als basisjaar 2016 met prognosejaren 2023 en 2030. (Hoog en Laag ruimtelijke scenario). Met de bouw van dit verkeersmodel is het grootste regionale verkeersmodel van Nederland gebouwd. Naast een update/samenvoeging zijn er ook enkele inhoudelijke verbeteringen in het modelsysteem doorgevoerd waardoor nog betere berekeningen gemaakt kunnen worden. Zo is de fietsmodule verbeterd door de fietspilot die in Haaglanden is uitgevoerd uit te breiden naar het gehele MRDHgebied. Daarnaast heeft het model een nieuwe ketenmodule waarin naast de keten lopen-ov-lopen ook drie andere soort ketenverplaatsingen met voor-en/of natransport fiets zijn gemodelleerd. Tenslotte is gebruik gemaakt van daadwerkelijk gemeten herkomstbestemmingspatronen uit GSMgegevens (big data). Met het nieuwe MRDH-verkeersmodel beschikken de MRDH en de MRDH-gemeenten weer over een actueel verkeersmodel dat aansluit bij de meest recente inzichten in infrastructurele en ruimtelijke ontwikkelingen en beleidsuitgangspunten. Vanwege juridische procedures bij ruimtelijke plannen is in het verleden belangrijk gebleken om het verkeersmodel bestuurlijk vast te stellen. 2. Gevolgde proces In oktober 2016 is opdracht gegegeven aan adviesbureau Goudappel Coffeng om het MRDHverkeersmodel te maken. Als begeleiding/aansturing van deze opdracht is een werkgroep gevormd met zes deskundige mensen van de MRDH, gemeente Den Haag en gemeente Rotterdam. Als 1 e stap zijn door Goudappel gegevens verzameld over het jaar 2016. Naast de huidige netwerken zijn ook de sociaal economische gegevens van het jaar 2016 verzameld. Sociaal economische gegevens (SEGS) zijn gegevens over de hoeveelheid inwoners, huishoudens en werkgelegenheid. Ook zijn bij de MRDH-gemeenten, MRDH, Rijkswaterstaat, provincie Zuid-Holland, havenbedrijf en 1
OV-bedrijven telgegegevens opgevraagd. Deze telgegevens zijn gebruikt om de berekende uitkomsten te kalibreren of te toetsen. Daarnaast zijn bij de MRDH-gemeenten gegevens opgevraagd over toekomstige ruimtelijke ontwikkelingen. Aan de gemeenten is gevraagd wanneer bouwplannen gereed zijn en of bepaalde plannen harde (zekere) plannen zijn of zachte (onzekere) plannen betreffen. Door de MRDHwerkgroep zijn de opgegeven plannen vergeleken met bouwprognoses zoals bekend bij de provincie of het Rijk. Bij grote afwijkingen zijn vragen gesteld en in overleg met gemeenten aangepast. Gedurende het proces zijn drie bijeenkomsten gehouden met de MRDH-gemeenten. Ook zijn er drie aparte bijeenkomsten gehouden met de regiopartners (provincie Zuid-Holland, Rijkswaterstaat en Havenbedrijf). Tijdens deze bijeenkomsten werden de MRDH-gemeenten en regiopartners op de hoogte gesteld van de tussenresultaten. Rond deze bijeenkomsten konden zij online met een netwerkeditor de tussenresultaten bekijken en opmerkingen maken op de resultaten en op de ingevoerde gegevens. Deze opmerkingen zijn door Goudappel Coffeng zo goed mogelijk verwerkt. Daarnaast is door Goudappel Coffeng en de MRDH-werkgroep regelmatig telefonisch overleg met de verschillende partners om onderling af te stemmen. 3. Kenmerken MRDH-model 1.0. 3.1. Doel en werking verkeersmodel Het MRDH-verkeersmodel bestaat uit computermodellen die de weg- fiets en OV-stromen in de huidige situatie (2016) beschrijven in het MRDH-gebied voor een gemiddelde werkdag. Daarnaast kan met het MRDH-verkeersmodel inzicht worden gegeven in de toekomstige verkeersbelasting op de weg, in het OV en op fietspaden in de toekomstjaren 2023 en 2030. Ook kan met het verkeer- en vervoermodel effecten op vervoersstromen worden berekend, veroorzaakt door toekomstige veranderingen in de wegen-, fiets- of openbaar vervoerstructuur (aanbodzijde) of door veranderingen in de ruimtelijke structuur van wonen, werken en voorzieningen (SEGS) (vraagzijde). Het verkeersmodel is een vereenvoudigde voorstelling van de werkelijkheid. Het is een hulpmiddel voor besluitvorming en argumentatie van verkeer-en vervoerprojecten, naast alle andere (politieke) argumenten. Het verkeersmodel is bij uitstek geschikt om een samenhangend pakket van maatregelen of verschillende scenario s, planalternatieven en varianten door te rekenen op mobiliteitseffecten en met elkaar te vergelijken. De MRDH gebruikt deze tool om haar beleid door te rekenen en te gebruiken bij het doorrekenen van bijvoorbeeld MIRT-verkenningen. Gemeenten gebruiken het verkeersmodel om hun verkeersbeleid/bestemmingsplannen door te rekenen. Het MRDH-verkeersmodel is geldig voor het MRDH-gebied (en net daarbuiten). Het MRDH verkeersmodel heeft een voldoende detailniveau om ook op de grotere wegen op lokaal gemeentelijk niveau de vervoerstromen te beschrijven en effecten door te rekenen. Het MRDH-verkeersmodel is daarmee zowel geschikt om te gebruiken door regionale partijen (MRDH, Provincie Zuid-Holland, Rijkswaterstaat) als door de 23 regiogemeenten. 3.2. Modelbeschrijving MRDH-model 1.0. Het nieuwe MRDH-model 1.0. bestaat uit de volgende elementen: 1. Netwerken voor basisjaar 2016, 2023 en 2030 voor de modaliteiten auto, OV en fiets; 2. Sociaal economische gegevens voor de jaren 2016, 2023 en 2030 (Hoog en laag ruimtelijke scenario); 3. Beleidsuitgangspunten/instellingen die gebaseerd zijn op de WLO (Welvaart en LeefOmgeving) scenario s Hoog en Laag van het Planbureau voor de Leefomgeving. Het nieuwe MRDH-model 1.0 beschrijft het aantal verplaatsingen voor de vervoerswijzen auto, fiets, openbaar vervoer (trein, metro, tram en bus) voor vijf verschillende motieven (woon-werk, zakelijk, woon-winkel, woon-school en overig) voor de ochtendspitsperiode (7.00-9.00 uur), avondspitsperiode (16.00-18.00 uur) en restdagperiode (alle overige uren van het etmaal) op een gemiddelde werkdag voor het basisjaar 2016 en de prognosejaren 2023 en 2030. Voor 2030 zijn 2 scenario s bepaald een 2
hoog ruimtelijk scenario en een laag ruimteljike scenario. Daarnaast beschrijft het model het vrachtverkeer (met onderscheid tussen middelzwaar en zwaar vracht verkeer) voor deze jaartallen. 3.3. Verbeteringen in MRDH-model 1.0. Naast actualisering van de invoergegevens (gebiedsindeling, netwerken, sociaal economische gegevens en beleidsuitgangspunten) voor 2016, 2023 en 2030 (Hoog en Laag) zijn ten opzichte van de oude verkeersmodellen inhoudelijke verbeteringen in het modelsysteem ingevoerd. De belangrijkste verbeteringen zijn de volgende: Verbetering modellering fiets: Door gebruik te maken van het fietsersbondnetwerk is het fietsnetwerk enorm verfijnd. Het fijnmazige netwerk doet recht aan de vele korte fietsverplaatsingen en route-mogelijkheden die fietsers daarin hebben. Daarnaast kent het fietsnetwerk geen uniforme snelheid (15 km/uur) meer, maar is de snelheid op het netwerk afhankelijk gemaakt van de netwerkkenmerken die de fietsersbond onderscheidt. Daarmee is de fietsmodellering sterk verbeterd. Verbetering modellering ketenverplaatsingen: In het nieuwe verkeersmodel zijn OV- en fietsnetwerk aan elkaar gekoppeld waardoor het mogelijk is om het voor-en natransport modelmatig anders in te vullen. Bij de vigerende modellen RVMK en VMH werd de voor- en natransporttijd bepaald door de looptijd van/naar halte en zone. Alleen de optie lopen-ovlopen werd dus gemodelleerd. De combinaties fiets-ov-lopen, lopen-ov-fiets en fiets-ov-fiets zijn daar aan toegevoegd waardoor er in totaal vier voor/natransport-combinaties gemodelleerd worden. Verbetering modellering verplaatsingspatronen: Het verkeersmodel maakt een (theoretische) schatting van het aantal verplaatsingen tussen bepaalde gebieden. In werkelijkheid kunnen die verplaatsingen anders zijn. Denk daarbij aan de van oudsher sterke relatie tussen Zoetermeer en Den Haag die sterker is dan (theoretisch) berekend. Met behulp van daadwerkelijk gemeten herkomstbestemmingspatronen uit GSM-gegevens (big data) zijn de Herkomstbestemmingsmatrices aangepast. 4. Uitgangspunten prognose scenario Voor het MRDH-verkeersmodel zijn naast het basisjaar ook drie toekomstige scenario s (2023, 2030 Laag en 2030 Hoog) bepaald. In onderstaande figuur staat een overzicht van de groei van de sociaal economische gegevens (woningen. Inwoners en arbeidsplaatsen) voor het jaar 2023, 2030 Laag en 2030 Hoog. 3
4.1. 2023 In dit scenario zijn de ruimtelijke gegevens uit 2016 opgehoogd met de ruimtelijke (harde) plannen die (deels) gereed zijn in 2023 zoals door de MRDH-gemeenten is aangegeven. Daarnaast zijn in dit scenario naaste kleinere plannen ook de grotere infrastructurele plannen die naar verwachting in (rond) 2023 gereed zijn opgenomen. Denk daarbij aan de RijnlandRoute, Rotterdamsebaan, A16 Rotterdam, Blankenburgverbinding en station Lansingerland-Zoetermeer (Bleizo). 4.2. 2030 Laag In dit scenario zijn de ruimtelijke gegevens uit 2016 opgehoogd met de ruimtelijke harde plannen die gereed zijn in 2030 zoals opgegeven door de MRDH-gemeenten. Bij dit scenario zijn de ruimtelijke ontwikkelingen hoger dan het lage ruimtelijke planscenario zoals opgenomen in het Verkeersmodel van Rijkswaterwaterstaat (NRM-west). Er is voor gekozen om uit te gaan van de plannen zoals opgegeven door de MRDH-gemeenten en niet af te schalen naar het NRM-niveau. De beleidsinstellingen binnen het MRDH-verkeersmodel (denk daarbij aan brandstofprijzen, OV-tarieven) zijn zoveel mogelijk aangesloten bij de instellingen zoals opgenomen in het lage scenario van het NRM-model. Daarnaast zijn naast de infrastructurele plannen die zijn opgenomen in het 2023 scenario ook infrastructurele projecten opgenomen die in de periode 2023-2030 worden uitgevoerd waaronder A4 passage Den Haag en poorten en inprikkers. 4.3. 2030 Hoog In dit scenario zijn de ruimtelijk gegevens uit 2016 opgehoogd met de ruimtelijke harde en zachte plannen die gereed zijn in 2030 zoals opgegeven door de MRDH-gemeenten. Bij dit scenario zijn de ruimtelijke ontwikkelingen iets lager dan het hoge ruimtelijke planscenario zoals opgenomen in het Verkeersmodel van Rijkswaterwaterstaat (NRM-west). Er is voor gekozen om uit te gaan van de plannen zoals opgegeven door de MRDH-gemeenten en niet op te hogen naar NRM-niveau. De beleidsinstellingen binnen het MRDH-verkeersmodel (denk daarbij aan brandstofprijzen, OV-tarieven) zijn zoveel mogelijk aangesloten bij de instellingen zoals opgenomen in het hoge scenario van het NRM-model Het netwerk van 2030 Hoog is hetzelfde als het netwerk van 2030 Laag. 5. Resultaten 2023 en 2030 Laag en Hoog 5.1. Mobiliteitsontwikkeling Voor elke vervoerwijze neemt de mobiliteit de komende jaren nog gestaag toe. Dit is in lijn met de ruimtelijke ontwikkelingen die in de komende jaren in de metropoolregio plaatsvinden. 4
Groeiprognoses 2023 en 2030 ten opzichte van 2016 (aantal verplaatsingen) 6. Oordeel resultaten en vervolgproces 6.1. Oordeel resultaten verkeersmodel Door de werkgroep MRDH en door de MRDH-gemeenten zijn de resultaten van het verkeersmodel beoordeeld. Op hoofdlijn kunnen de volgende conclusies getrokken: Op hoofdlijn zijn de resultaten van de modaliteit auto en fiets ruim voldoende tot goed.op hoofdlijn komen de uitkomsten van het basisjaar ruim voldoende tot goed overeen met de tellingen. Ook de toekomstscenario s geven resultaten die verwacht worden. Wel zijn er door enkele MRDH-gemeenten (o.a. Pijnacker-Nootdorp, Zoetermeer en BAR) nog opmerkingen gemaakt ten aanzien van de uitkomsten op het lokale wegennet die nu in het proces niet meer meegenomen konden worden.. Het onderdeel Openbaar vervoer-model is voldoende, maar kan kwalitatief nog wel beter. Het kalibratie-effect voor Bus/tram/metro is namelijk behoorlijk hoog. Dat betekent dat de uitkomsten van het openbaar vervoer flink moeten worden opgehoogd om overeen te komen met de tellingen en dat is ongewenst voor een goed verklarend model. Op dit moment is Goudappel Coffeng bezig wat precies de oorzaak van dit probleem is. 6.2. Vervolgproces Omdat het OV-model kwalitatief nog beter kan, zal direct na oplevering van het MRDHverkeersmodel 1.0. in het eerste kwartaal van 2018 de oorzaak van de hoge kalibratiefactoren worden achterhaald en het OV-model verder worden verbeterd Het MRDH-verkeersmodel is bedoeld om naast regionale toepassingen ook te gebruiken voor lokale toepassingen. Belangrijk is daarbij dat ook de MRDH-gemeenten voldoende vertrouwen moeten hebben in het MRDH-verkeersmodel om te gebruiken voor lokale toepassingen. De opmerkingen die gemeenten hebben gemaakt ten aanzien van de uitkomsten op het lokale wegennet worden zo goed mogelijk hersteld gelijktijdig met de aanpassing van het OV-model. Deze opmerkingen konden niet nu meer worden meegenomen bij het MRDH-verkeersmodel 1.0, omdat oplevering in 2017 dan niet meer mogelijk is. Omdat diverse overheden (Rijkswaterstaat, provincie en enkele MRDH-gemeenten) nu dringend behoefte hebben om 5
met het V-MRDH 1.0. te gaan rekenen, konden bovenstaande verbeteringen nu niet meer worden meegenomen. Met bovengenoemde aanpassingen ontstaat dan begin 2018 een aangepast MRDHverkeersmodel 1.1. die door de bestuurscommissie in het 2 e kwartaal van 2018 wordt vastgesteld. 6