DOELSTELLINGEN De ouders worden zich bewust van hun eigen geloofsbiografie, de manier waarop zij nu in het geloof staan en wat ze daarvan mee willen geven aan hun kinderen. De ouders gaan met elkaar in gesprek over wat zij verstaan onder opvoeden met geloven en hoe zij dat ervaren. De ouders en opvoeders worden zich bewust van de manier waarop zij vorm en inhoud geven aan opvoeden en geloven en wisselen met elkaar ervaringen en ideeën hierover uit. INFORMATIE VOOR DE COACH Deze bijeenkomst hoort bij een serie van vijf bijeenkomsten over opvoeden met geloven. De doelgroep van deze bijeenkomsten zijn ouders met kinderen van 8-12 jaar. Je kunt deze bijeenkomst los, of in samenhang met één of meer van de andere bijeenkomsten uitvoeren. In deze bijeenkomst gaat het over de basis van het opvoeden met geloven: welke manieren zijn er om dat te doen en welke manier past bij jou als ouder? Opvoeden is een proces, een traject of anders gezegd een weg die je met kinderen gaat. Die weg leidt ergens naartoe. Dat betekent dat opvoeding ook doelen heeft. Kernbegrippen hierbij zijn: Het voorleven: zo wordt voor kinderen duidelijk wat het betekent om te geloven. De algehele houding die je hebt en je levensstijl ten opzichte van je kinderen. De grote en kleine keuzes die elke dag gemaakt moeten worden. Kinderen laten zien en ervaren dat geloven relevant is voor de praktijk van alledag. Kinderen stimuleren na te denken over wat ze op hun weg tegenkomen. Opvoeden met geloven betekent je kind iets meegeven van God. Vaak wordt dan vooral gedacht aan nadrukkelijke geloofsuitingen zoals bidden, Bijbellezen en naar de kerk gaan. Dat is het allemaal ook. Maar opvoeden met geloven gebeurt vooral in de dagelijkse omgang: de aandacht waarmee je voor je kind zorgt, de belangstelling voor zijn hobby s (van diddleplaatjes tot voetballen) en de onvoorwaardelijke liefde voor je kind. Henri Nouwen, een katholiek theoloog die jarenlang leefde in een woongemeenschap met mensen met een verstandelijke beperking, verwoordde de kern van geloven als volgt: In geloven gaat het om comfort en challenge. Geborgenheid en perspectief, - of: vertrouwen en uitdaging - zijn als twee kanten van dezelfde medaille. Bij God mag je je geborgen weten; Hij accepteert je onvoorwaardelijk. Tegelijkertijd daagt geloven je uit te groeien, te veranderen, uitdagingen aan te gaan, in de verwachting en perspectief van het koninkrijk van God. In de geborgenheid word je toegerust, bemoedigd om de uitdaging aan te gaan. Opvoeden met geloven is dus allereerst: proberen je kind geborgenheid te geven. Door de aanvaarding en de onvoorwaardelijke liefde van zijn ouders kan het ontdekken dat de bron hiervan God is. Tegelijkertijd daag je het uit te groeien. Je moedigt hem aan zijn talenten te ontdekken en te gebruiken om zich te ontwikkelen tot een mens van God. Het gaat dus om overtuigingen, de manier waarop die in de praktijk worden gebracht en de wijze waarop deze worden beleefd door ouders. 1
In deze bijeenkomst gaat het over de bronnen die de ouders gebruiken voor de geloofsopvoeding van hun kind, wordt stil gestaan bij de geloofsopvoeding die ze zelf hebben meegekregen en gaan de ouders op zoek naar een invulling van opvoeden en geloven die bij zichzelf en hun kinderen past. VOORBEREIDING Praktische voorbereiding Lees het materiaal voor deze bijeenkomst goed door, inclusief de bijlagen; Bepaal welke werkvormen je met jouw groep wilt gaan doen; Bestel tijdig het oudermagazine Moments voor jezelf en de ouders via www.boekencentrum.nl; Zoek de benodigdheden op; Kopieer BIJLAGE 1 vier keer en knip de kaartjes uit; Kopieer ook de andere bijlagen, voor iedere deelnemer een kopie; Teken op een flap-over een grote boom, met wortels, een stam en takken; Leg voor de bijeenkomst alle benodigdheden klaar. Persoonlijke voorbereiding Als voorbereiding is het goed om na te gaan wat jou eigen herinneringen en ervaringen zijn als het gaat om opvoeden en geloven. De onderstaande vragen kunnen je helpen om je persoonlijk voor te bereiden op de bijeenkomst. Wat zijn jouw eigen herinneringen uit je jeugd over geloof en kerk? Welke rol speelt geloof en kerk in je huidige leven? Wat vind jij in het geloof van grote waarde om door te geven aan ouders en hun kind(eren)? Wat zou je hierover kunnen en willen delen met de deelnemers? Lees vervolgens Kinderen opvoeden met geloof, pag 8 en Geloofsontwikkeling van kinderen, pag 47. BENODIGDHEDEN Voor jezelf en de ouders het oudermagazine Moments (te bestellen via www.boekencentrum.nl); Post-it-blaadjes; Flap-over; Grote vellen papier; Pennen; Kleurpotloden Tape om flappen te bevestigen aan de muur; Kopieën van de bijlagen; Iets te drinken en wat lekkers. Tips Een boekentafel met boeken over (geloofs)opvoeding kan een leuke aanvulling zijn. Door het bladeren in boeken kunnen ouders ook met elkaar in gesprek komen; Denk ook aan de indeling van de ruimte. Stoelen in een halve cirkel en tafels aan de kant geeft meer ruimte voor gesprek dan een vergaderopstelling. 2
PROGRAMMA Welkom en opening 10 minuten Heet iedereen welkom. Je kunt de avond openen met een van de volgende Bijbelteksten: Psalm 78: 1-8, Deut 6: 4-7 of Jozua 4: 1-7. Je kunt er ook voor kiezen een verhaal uit een kinderbijbel voor te lezen. Stel vervolgens jezelf zelf kort voor en vertel iets over jezelf en je betrokkenheid bij het thema van vanavond. Nodig de deelnemers uit om hun eigen naam te noemen en de namen en leeftijd van hun kinderen. Vraag iedereen op een post-it-blaadje te schrijven welke vraag hij/zij graag beantwoord wil hebben tijdens deze avond. Deze worden verzameld op een vragenwand. Vertel daarna hoe het programma van de bijeenkomst eruit ziet. 10 minuten Verkenning Leg de uitspraken van BIJLAGE 1 op tafel. Dezelfde uitspraken leg je op een stapeltje op elkaar. Laat ieder twee kaartjes uitzoeken die hem of haar aanspreken. Als een leeg kaartje gekozen wordt, kan men zelf een uitspraak bedenken. Bespreek vervolgens in de groep op welke manier zij thuis omgaan met deze uitspraak. Je noemt als coach een uitspraak en vraagt wie deze uitspraak gekozen heeft. Deze persoon noemt ook de andere uitspraak en vertelt daarna iets hierover. Daarna laat je iemand aan het woord die de tweede uitspraak gekozen heeft. Wanneer de groep groot is, kun je ervoor kiezen om dit in subgroepen te doen. Verdieping Vertel de deelnemers dat jullie aan de slag door middel van een beeld: het beeld van een boom. Bij opvoeden en geloven zijn de volgende drie dingen belangrijk: je eigen herinneringen uit het verleden over opvoeden en geloven: dat kun je de wortels noemen. hoe je nu in het geloof staat: daar staat de stam van de boom symbool voor; wat je van grote waarde vindt om door te geven aan je kind: de vruchten van de boom. Vraag of de deelnemers vragen hebben ter verheldering, voor jullie verder gaan met dit beeld. Geef vervolgens iedereen een groot vel papier en vraag of ieder zijn/haar eigen boom wil tekenen. 20 minuten Wortels Lees eventueel de eerste alinea van de column Aan tafel voor, pag. 66 uit het oudermagazine Moments. Nodig de deelnemers uit om bij zijn/haar wortels een aantal eigen ervaringen met betrekking tot hun geloofsopvoeding op te schrijven. De positieve ervaringen kunnen zij bij de wortels schrijven. Op post-it-blaadjes kunnen ze hun belemmerende of negatieve herinneringen schrijven. Nodig de deelnemers uit om met de groep iets te delen van wat ze hebben opgeschreven. Ga hierbij niet het rijtje af, maar vraag wie als eerste wil beginnen. Schrijf in kernwoorden de herinneringen van de deelnemers bij de boom op de flap-over. Probeer steeds duidelijk te krijgen wat of wie nu precies zo belangrijk of belemmerend is geweest. Aanvullende vragen hierbij kunnen zijn: Wat raakte je zo in deze persoon en/of gebeurtenis? 3
Wat maakte dat deze persoon of gebeurtenis belemmerend is geweest in je geloofsweg? Wat betekende deze gebeurtenis voor jouw geloof nu? Als de groep uit meer dan tien personen bestaat, kun je er beter voor kiezen dit onderdeel in kleinere groepen te doen. Daarna verzamel je weer in de grote groep en is er kort de gelegenheid om uit te wisselen. Vraag bijvoorbeeld: Wat heeft je verrast in het antwoord van de ander? Eén voorbeel d mag hierbij dan genoemd worden. 15 minuten Stam Bij de stam gaat het over jouw eigen huidige situatie. Hoe sta jij nu in het geloof? Wat betekent geloven voor jou in het leven van alledag? Geef iedere deelnemer een kopie mee van BIJLAGE 2. Nodig de deelnemers uit om in kernwoorden antwoord te geven op één of meerdere vragen van de bijlage. Deze steekwoorden kunnen zij in de stam schrijven. Verdeel de groep in kleinere groepjes van drie of vier deelnemers. Nodig iedereen uit aan elkaar te vertellen hoe de stam van hun boom eruit ziet. Is de stam dik, stevig of juist dun? Is de stam glad of zitten er deuken of ribbels in? Hoe zien zij dit terugkomen in de geloofsopvoeding die ze aan hun kind meegeven? 10 minuten Takken en vruchten Geef de deelnemers een kopie van BIJLAGE 3 en vraag hen in iedere appel iets te schrijven met betrekking tot het opvoeden met geloven dat zij van waarde vinden om door te geven aan hun kind(eren). De appels kunnen ze uitknippen en met tape op hun boom plakken. 20 minuten Pauze 30 minuten Verwerking Vertel dat er tijdens dit tweede deel van de bijeenkomst gelegenheid is om ervaringen uit te wisselen over hoe je dat nu doet in de praktijk: opvoeden met geloven. De deelnemers hebben in de appels opgeschreven wat ze van waarde vinden om door te geven aan hun kinderen. Maar hoe geef je daar nu vorm aan in het gewone leven van alledag? Verdeel de groep weer in kleinere groepjes van vier 0f vijf personen per groepje. Deel de kopieën van BIJLAGE 4 uit. Vertel de deelnemers dat ze de vragen die op deze bijlage staan, kunnen gebruiken als uitgangspunt voor het gesprek. Maar ook hun eigen vragen die op de vragenwand zijn aangebracht, kunnen ze inbrengen. En misschien zijn er ondertussen nog andere vragen bij gekomen? 5 minuten Afsluiting Vat kort samen wat jullie tijdens deze bijeenkomst hebben gedaan en vraag wat de deelnemers het meeste is bijgebleven of waar ze het meeste aan hebben gehad. Ga na of er behoefte aan is om nog eens bij elkaar te komen en verder in te gaan op het opvoeden met geloven. Bedankt tenslotte ieder voor zijn of haar inbreng. 4
BIJLAGEN 1. Kaartjes met uitspraken 2. De stam 3. De vruchten 4. Gespreksvragen 5
BIJLAGE 1 Kaartjes met uitspraken Kopieer de bijlage vier maal en knip de kaartjes uit. Ik kan ontzettend genieten van de leuke momenten samen met mijn kind(eren). Het is eigenlijk een bizar beroep, opvoeden. Ik wil mijn kind graag meegeven dat zij van waarde is, dat ze geliefd en gewenst is zoals ze is. Ik wil graag vorm geven aan het geloof van mijn kind. Gesprekken met andere ouders helpen mij om vorm te geven aan opvoeden en geloof. Ik hoop dat mijn kind later voor zichzelf op kan komen en weerbaar is. Ik wil mijn kind graag opvoeden met de gedachte dat zij er niet alleen voor zichzelf is, maar aandacht heeft voor anderen. Ik vind opvoeden een hele verantwoordelijkheid. Ik ben onzeker hoe ik in de opvoeding gestalte kan geven aan wat ik belangrijk vindt. Ik wil graag op een natuurlijke manier benoemen dat God er voor mijn kind is. Opvoeden met geloven is helemaal niet eng of ouderwets. Als ouder geef je je kind een richting mee. Mijn kind mag steeds meer zelf uitmaken hoe zij in het leven staat en of geloof daarin een plek heeft. Als ouder leef je het leven vóór. Alleen als je als ouder iets meegeeft valt er echt iets te kiezen. 6
BIJLAGE 2 De stam Beschrijf in kernwoorden in de stam op welke betekenis geloven heeft in jouw leven. Je kunt hiervoor de volgende vragen als richtlijn nemen: Welke plek of rol heeft geloven voor jou in het dagelijks leven? Wat of wie is God voor jou? Wat zijn voor jou dingen die je moeilijk vindt als het over geloven gaat? Hoe heeft jouw manier van geloven zich ontwikkeld in de loop van de jaren? 7
BIJLAGE 3 De vruchten Schrijf in iedere appel iets met betrekking tot het opvoeden met geloven dat je graag door wil geven aan je kind(eren). 8
BIJLAGE 4 Gespreksvragen 1. Wat was het laatste woord?, riepen wij als kinderen vroeger altijd in koor na het bijbellezen aan tafel. Het was gekscherend bedoeld om te testen of iedereen wel echt had geluisterd naar het bijbelverhaal of stiekem had zitten dromen. Is voorlezen uit de Bijbel na het eten nog steeds traditie? Of zijn er nieuwe vormen van geloofsopvoeding? Vraag: Welke tradities hebben jullie thuis opgebouwd? 2. Mijn vrouw en ik hebben qua geloofsopvoeding geen bepaalde strategie, of vaste manier van zo moet het. Ik zeg niet heel bewust tegen mijn kinderen: ik geef jullie zus of zo mee, omdat het bij het geloof hoort. Zolang we geduldig en liefdevol met onze kinderen omgaan, komt het geloof er vanzelf in mee. Als ik tijd neem om m'n dochter naar bed te brengen en luister naar wat ze op haar hart heeft, dan gaan die gesprekken af en toe vanzelf over onderwerpen die met geloven te maken hebben. En ook als het gesprek niet heel expliciet over geloof gaat dan zul je als ouder toch impliciet 'gelovige' vragen stellen of antwoorden geven. Vraag: Hoe impliciet of expliciet zijn bij jullie de gesprekken over geloof? 3. Met de term geloofsopvoeding heb ik weinig. Ik denk dat opvoeden op zich al zo heilig is dat je geloof daarin vanzelf naar voren komt. En zolang mijn vrouw en ik open zijn over onze eigen geloofsbeleving en zolang we geduldig en liefdevol met onze kinderen omgaan, komt het geloof er vanzelf in mee. Vraag: Wat betekent opvoeden en geloof voor jou? 4. Maar supertraditioneel zijn we ook weer niet, zoals dat er dingen niet mogen op zondag bijvoorbeeld. Als één van onze kinderen zijn of haar kinderfeestje op een zondag wil houden, dan is dat prima. Het is dan feest, maar we gaan vooraf wel even naar de kerk. Vraag: Hoe ziet jullie zondag eruit? 5. We leggen onze dochters en zoon geen bijbelteksten op. Wel leggen we bepaalde leefregels uit de Bijbel uit, als het ter sprake komt. Bijvoorbeeld waarom je niet mag vloeken. Vraag: Welke plaats heeft de Bijbel in jullie dagelijkse leven? 6. Mijn moeder heeft uit haar trouwjurk een doopjurk gemaakt. Daar zijn al onze kinderen in gedoopt. Wij vonden dat heel gewoon. Maar je kind laten dopen is natuurlijk helemaal niet meer vanzelfsprekend. Vraag: Zijn jouw kinderen gedoopt en zo ja, waarom heb je hiervoor gekozen? 7. Wat mij betreft: betrek de kinderen bij dingen die belangrijk voor je zijn als ouder, dat is mijn tip aan ouders. Of dat nu zingen is, naar een mooi verhaal luisteren of iets voor een ander doen. Wat ze er later zelf mee doen is aan henzelf. Vraag: Welke tip wil jij aan andere ouders meegeven? De citaten komen uit het artikel We zijn niet supertraditioneel, pag 8 uit het oudermagazine Moments. 9